Catalog

26 KASIM 2013 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ [email protected] 9 Tahran’la geçici uzlaşmanın kalıcı sonuçlara ulaşabilmesi için bir dizi engelin aşılması gerekiyor İran Nefes Alırken... İran ile Batı dünyası arasında 34 yıldır gündemde olan gerginlik, Cenevre anlaşması ile sağlanan yumuşama, İran’da coşkulu kutlamalarla karşılandı... İran’ın nükleer programını durdurma, İran’a yıllardır uygulanan ambargonun, yaptırımların anlamlı bölümlerinin kaldırılması içerikli anlaşmanın ilk sonuçları ile İran’a 7 milyar dolarlık bir nefes aldıracağı ilan edilince, önce dünya piyasaları bayram etti; dolar, altın fiyatları düştü... İran İslam Devrimi’nden bugüne, nükleer tehdit eksenli Batı dünyasının uyguladığı ambargo, dönem dönem ısıtılan savaş tehdidinin hangi ölçeklerde ortadan kalktığı, barış gündeminin hangi boyutlarda kalıcılık kazandığı henüz bilinmese de ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya ile İran arasında Cenevre’de 6 aylık olarak yapılan anlaşma, dünya ve Ortadoğu dengelerinde önemli bir değişimin, beklense de büyük sürprizin habercisi... Yakın günlere kadar Batı dünyası çıkışlarında Ortadoğu’nun çıbanbaşı İran, savaş tehdidi odağı, inadından geri dönmezse hedef tahtasındaki ülke, askeri tüm saldırı ve savunma hazırlıklarında eksendeki ülke... Doğal olarak Irak, Afganistan işgalleri, Suriye kanlı savaşı, Arap baharları, İslam dünyası mezhep savaşlarında, hangi tarafta olduğuna, ona ne kadar yarayacağına bağlı olarak destekledikleri Batı dünyasının karşı tarafında, buna göre ekonomik, sosyal, siyasal cepheleşmelerin belirlenmesi gerektiği, stratejilerin üretildiği düzenin işleyişi algılamaları altüst... Akıl, mantık Batı dünyasının İran’la vardığı dışarıdan sürpriz, şimdi dünden başlayarak geriye dönük ne kadar uzun soluklu hazırlıkların, çalışmaların ürünü olduğu ortaya çıkmaya başlayan anlaşmanın en çok bizi sevindirmesi gerektiğini söylüyor. Piyasaların nefes alması, doların düşmesi, İran’la ambargo yüzünden rahat yapılamayan, kayıt dışına kaçan ticari ilişkilerin açılması... Çok doğal olarak Rusya ağırlıklı enerji bağımlılığından kurtulmamız, İran’ın doğal enerji kaynakları karşılığı, yaşadığı amargo bağlantılı ekonomik sıkıntılarının ortadan kalkması ile en yakın, en elverişli konumdaki komşu olarak bize yönelecek ticretin akışı.. En önemlisi bizi tehdit eden savaş ortamı yerine barışın getirileri... Türkiye’nin bu sürpriz, bölgesindeki anlamlı barış ortamında en çok sevinecek, kazançlı çıkacak ülke konumunda olması gerekirken... HHH Anlaşmanın dünya kamuoyunun ana gündemine oturmasından saatler geçemeden, Türkiye içinden çok boyutlu kaygılar neden ve nasıl gündemimize giriyor?.. İlk sorgulama elbette BM’de Türkiye pek çok kez İran’dan yana tavır koymuşken, ambargoyu delmekle suçlanmışken, başlangıçta görüşmelerin içinde taraf sayılırken neden, niçin, nasıl dışlandığı üzerinden... İktidar cephesi, Batı dünyasının Türkiye’ye yönelik ince bir kazığı olarak değerlendirmeyi seçiyor. Batı kaynaklı dışlanması gerekçelerinde Türkiye’nin en son Suriye dış politikasında izlediği zikzaklı çıkışlar, tutarsızlıklar sayılıyor. Anlaşmada dışlanması, yok sayılması, iktidarlarının Ortadoğu’daki iddialı güç odağı olma vitrinini darmadağın edecek önemde... Bizim medya bu sürpriz dünya çapındaki denge değişikliğinin, geleneksel İranTürkiye rekabetindeki değişime etkisini de önemsiyor. İktidarlarının bölgede vazgeçilemez stratejik ortak, güç olmaya bağlı, başına buyruk hallerini sürdüremeyeceğinin altını çiziyorlar. Laf aramızda Rusyaİran bastırdığında Suriye üzerinden bizim iktidarın diretmelerine kimselerin kulak asmadıkları pek çok örnek yaşanmıştı... Anlaşma iktidarlarının dış politikadaki atlamaları, kendi düş dünyasındaki büyük yanlışlarının bir kocaman belgesi de sayılabilir... Tabii ki iktidarlarının arkadan sıvazlamalarla uçup, İslam dünyasında vazgeçilemez startejik ortak, yeni Osmanlıcılığın düşlerini kurmasının acı sonuçları... Yine de bu büyük denge değişiminin sürpriz gibi gösterilen planlı büyük adımını, iktidarlarının dünya gerçeklerinden kopuk dış politika stratejilerinin bedeli olarak açıklamak tek başına haksızlık olur... Kuşkusuz ABDAB ekseni ağırlıklı ekonomiksosyalsiyasal hesaplardaki büyük değişimin, öngörememelerin payları yadsınamaz. Örneğin ABD’nin 11 Eylül eksenli yeni düşmanları terörle kendi topraklarında silahlı savaşma stratejik hesapları tümden çuvalladı. İşgaller politikası çok ağır bedellerle çok hızlı geri tepti... İslam dünyası ağırlıklı bölgede üretilen bataklık, iç savaşlar, ırklarmezhepler çatışmasının kanlı boyutları duyarlılık, insan hakları kaygıları ile çok da umurları olmasa da... Çok pahalıya patladı, zengin kuzey dünyasının ekonomik, sosyal, siyasal derin krizlerini üretti. Askeri güçsüz, merkez ülkelere bedelini en aza indirgeyecek çok daha ince, esnek, dış politika, yeni dengeler, ittifaklar zorunluluk haline geldi... Olan bu çarpıcı güçdenge değişimini göremeyen, bölgenin kaosa, iç savaşlar batağına çekilen ülkelere olacak... Türkiye gerçekten ağır tehdit altında, iktidarlarının aymaz tutkuları ile bataklığa çekilmenin sınırında... Piyasalarda İran baharı Uzun vadede fiyatlarda düşüş olmayacak Ekonomi Servisi Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) baş ekonomisti Fatih Birol, petrol fiyatlarının İran’ın üretiminin normale döneceği beklentileri ile bir düşüş yaşadığını, ancak bu düşüşün yüksek üretim maliyetleri ve artan talep nedeniyle uzun vadede devam etmesini beklemediğini söyledi. Birol yaptığı açıklamada, “Üç nedenden dolayı, petrol fiyatlarını 5060 dolar/ varil aralığında görmek çok süpriz olur. İlk olarak aralarında ABD’nin de olduğu birçok bölgede petrol üretim maliyetini 80 dolar/varil civarında. İkinci olarak, birçok Ortadoğu ülkesinin bütçelerini dengelemek için 90 dolar/varil civarında bir fiyata ihtiyaçları var ve üçüncü olarak petrol talebi çok güçlü şekilde büyümeye devam edecek” diye konuştu. Birol, artan üretim maliyetleri ve artan talepten dolayı uzun vadede petrol fiyatlarında düşüş beklenmediğini ifade etti. u Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ile Almanya’nın vardığı anlaşma borsaları yükseltti, petrol ve altın fiyatlarını geriletti. Türkiye için cari açığın düşürülmesi dahil, olumlu fırsat kapıları da aralandı. Ancak ilk anda yaşanan bahar havasının devamı uzun bir sürecin aşılmasına bağlı. Ekonomi Servisi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya’nın, İran ile yürüttüğü nükleer program üzerinde vardığı geçici anlaşma dünya piyasalarına ve Türkiye’ye ilk anda olumlu yansıdı. Ham petrol ve altın fiyatları gerilerken genel olarak borsalar yükseldi. TL de uzun süredir ilk kez dolarla birlikte değer kazandı. 2 liranın altına inerek 1.9964’e kadar gerileyen dolar kuru daha sonra hafif toparlanarak günü yine 2 TL’nin az üzerinde, 2.0120’den kapattı. Gerilimin azalması daha sonra tepki alımları gelene kadar altın ve petrol fiyatlarını da düşürdü. Şubat vadeli altın 3.20 dolarlık düşüşle 1241.40 dolara geriledi. Ortadoğu’dan gelen arz miktarına karşı daha hassas olan Brent petrolü 108.20 dolara geriledi. İran’a yönelik yaptırımları en ağır hisseden ülkelerden biri olan Türkiye, erken bahar havasını en fazla duyumsayan ülkeler arasında yer aldı. Borsada işlem gören hisse senetleri güne ortalama yüzde 1.58 değer kazanarak başladı. Petrol alımının daha da azaltılması olasılığı ortadan kalktığı için Tüpraş’ın, maliyeti akaryakıt ağırlıklı olan havayolu şirketlerinin, İran’da ortaklığı bulunan Gübre Fabrikaları A.Ş’nin, ödemelere aracılık eden Halkbank’ın hisselerinde yüzde 36 arasında artışlar yaşandı. İlk seansta kimya, petrol, plastik sektörü endeksi yüzde 2.51 yükseldi. Daha sonra petrole gelen tepki alımları ve kâr satışlarının etkisiyle borsa endeksi günü yüzde 1.18 artışla 76.531.43 puandan kapattı. Türkiye’de ilk anda iyimserliğe neden olan bir dizi faktör bulunuyor. Petrol faturasının düşmesi ve buna bağlı olarak cari açıkta azalma olasılığı bunlar arasında sayılıyor. Bilindiği gibi petrol fiyatlarında 10 dolarlık bir artış cari açığımızı 4.7 milyar dolar artırıyor. Uzun vadede İran’ın petrol ihracatını artırması, genelde petrol arzını artıracağı için fiyatları aşağı çekecek. Bu da Türkiye’nin ithalat faturasını düşürebilecek. Türkiye’nin İran’a yönelik ihracatı ile altın ve mücevher satışında da artış olacağı beklentisi umut yaratıyor. Ancak Türkiye’nin olası bir anlaşmadan yeterince yararlanmasını önleyen bir dizi faktör de sırada bekliyor. İran’ın başta Suriye olmak üzere Ortadoğu’da Türkiye’den çok farklı bir politika izlemesi, ticari ve ekonomik ilişkilerin yeterince gelişmesinin önündeki temel engellerden biri sayılıyor. İhracata da doping deniyle bu ülkeyle dış ticaret hacmimizde bu yıl geçen yıla göre 4 milyar dolarlık bir ANKARA ABD, Rusya, Çin, İngiltere, düşüş var” dedi. İran’da yatırımların artmasının Türkiye’nin bu ülkedeki yatırımFransa ve Almanya ile İran arasında Cenevre’de yürütülen görüşmelerde u Türkİran lara katkı sağlamasına olanak vereceğini kaydeden Aygül, “Türkiye’nin anlaşma sağlanması Türkiye’nin ihİş Konseyi de tüm bölge haklarının da bölge racatını da olumlu etkileyecek. Geçen yıl ağırlaştırılan ambargo nedeBaşkanvekili devletlerinin de lehine olacak bir İran iyi bir diplomasi sıniyle Türkiye’nin İran’la dış ticaret Bilgin Aygül, gelişme. navı verdi. Gerçekten bu yumuşahacmi yaklaşık 4 milyar dolar düştü. İhracattaki düşüş, ithalattan çok Tahran’ın nükleer ma İran’ın da toparlanması açısındaha fazla oldu. Ambargodan olumprogramının dan çok önem arz ediyor. Bölge reartması için önemli bir sosuz etkilenen ihracat ürünlerinin basınırlanması fahının nuçtur” diye konuştu. şında ise altın geliyor. Aygül, Cenevre’de alınan kararın Türkİran İş Konseyi Yürütme Kurulu hakkında varılan Başkanvekili Bilgin Aygül, Türkiye’nin mutabakatın önemli bir dönüm noktası olduğunu, uluslararası bankalarda bloke edilen İran ile 2012’de 22 milyar dolarlık ardından paraların serbest bırakılacağını, otodış ticaret hacmi olduğunu belirtemotiv, petro kimyaya konulan ambarrek “12 milyar doları ithalatımızdı Türkiye’nin hafifletileceğini bildirdi. Aygül, ki bunlar doğalgaz, petrol ve petİran’a ihracatının goların ambargonun hafifletilmesi nedeniyrol türevlerinden oluşuyordu. 10 milyar dolarlık ihracatımızın ise 7 artacağını söyledi. le Türkiye’nin bu ülkeye ihracatındaki azalmanın da duracağını ve mesafemilyar dolarlık kısmı altından oluşuyordu. Yaklaşık 600700 milyon dolarlık nin kapanacağını söyledi. Aygül, Türkiye’nin kısmı da demir çelikten meydana geliyor İran’a ihraç ettiği ürünlerin sanayi ve demir çelik ürünleri olduğuna da dikkat çekti. du. Uygulamaya konulan yaptırımlar neMUSTAFA ÇAKIR Yıldız: İran’dan petrol alımı artacak Ekonomi Servisi Enerji Bakanı Taner Yıldız, İran’dan alınan petrolün günlük 105 bin varilden 130140 bin varile çıkabileceğini söyledi. Yıldız, Batılı ülkelerin İran’la vardığı nükleer anlaşmanın Türkiye’ye etkilerini değerlendirerek İran’dan alınan petrolün bu süreçte artacağına dikkat çekti. Yıldız, “İran’la ilgili biraz sabırlı olmak, zaman konusunda ihtiyatlı olmak lazım. Son dönemde her şey çok olumsuz gelişti. En ufak bir iyi gelişme beklentileri artırdı. Ben o petrol alımlarını azaltan gelişmeler ortadan kalktıktan sonra alışverişin eski seyrine dönebileceğine inanıyorum. Türkiye’nin ihtiyaçlarının karşılanması bizim önceliklerimiz arasında” dedi. Şah Deniz II gazını Türkiye’nin batı sınırına kadar taşıyacak TANAP ile ilgili Yıldız, “Projeye Kuzey Irak ve İsrail’den gelecek gazın eklenmesini düşünmüyoruz” diye konuştu. 40 yüzde Simide zam yapıldı Ekonomi Servisi Susamdaki fiyat artışı simide de yansıdı. İstanbul’da simit fiyatı 1 lira 40 kuruş oldu. Susam ve un fiyatlarındaki artış simidi de vurdu. İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği, 1 lira olan simidin fiyatını yüzde 40 oranda artırarak 1 lira 40 kuruşa yükseltti. İstanbul’daki simitçiler dünden itibaren zamlı fiyatla satışa başladı. Simide gelen yüzde 40 oranındaki zam vatandaşların tepkisini topladı. Twitter’da en çok konuşulan konular arasına giren simit zammı hakkında yüzlerce tweet gönderildi.