Catalog

SAYFA CUMHUR YET 21 AĞUSTOS 2011 PAZAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr 10 EKONOMİ Komşu yine zorda MURAT LEM Yunanistan’ın Finlandiya’ya garanti vermesi, beş Avrupa Birliği ülkesini daha harekete geçirdi Genel Laflardan Somut Ölçülere Ekonomi biliminin bir üstünlüğü, beklentileri, hedefleri ve sonuçları somut biçimde rakamlarla ifade edebilmesidir. Ancak ülkemizde ekonomi bilimi bu özelliğini yitirmiş görünüyor. Somut sonuçlar yerine, bazı genel değerlendirmeler yapılıyor. “Teğet geçti, teğet bile geçmeyecek, yumuşak iniş, temeller sağlam, bağışıklığı güçlü, kaya gibiyiz” gibi yoruma açık savlar ileri sürülüyor. Teğet, geometri ve mecazi anlamlar dışında bir de ekonomik veya politik anlam taşımaya başlıyor. Teğet geçmenin ölçüleri neler? Ekonominin büyüme hızının, işsizlik oranının, Bütçe Açığı/GSMH oranının etkilenmemesi, hedeflere uygun sonuçlar alınması mı? “Teğet bile geçmeyecek” söylemi hedeflerin, öngörülerin üstünde ekonomide bir gerçekleşme beklentisini mi ifade ediyor? Açık değil, teğete ne anlam verdiğinize, teğeti nasıl algıladığınıza bağlı. Kaya gibi, temelleri sağlam ekonomi ne anlam taşıyor? Dış açık, bütçe açığı, kapasite kullanımı, büyüme hızı, işsizlik oranı, uluslararası rezervlerin boyutu, iç ve dış borç stoku açılarından kaya gibi olmanın ölçüleri neler? Bu gibi somut ölçülerden söz edilmeden değerlendirmeler, benzetmeler yapılıyor. Ekonomistler de yumuşak inişten veya sert kırılmadan söz ediyorlar. Örneğin döviz sepetinin (yüzde elli EURO Avro, yüzde elli USD) son birkaç ayda yüzde 20,0 dolayında değerinin yükselişi, başka bir deyişle TL’de değer kaybı oldu. Bu oran yumuşak ya da sert inişi mi gösteriyor? TL, ne kadar sürede ne oranda değer yitirirse yumuşak iniş sayılacak? Burada da somut bir ölçü vermek gerekir. Genel ifadelerle yorum, değerlendirme yapılamaz. Yakın bir gelecek için ekonomimiz için beklentilerimiz, sözü yuvarlamadan şöyle özetlenebilir:. Ekonominin büyüme hızı belirgin biçimde yavaşlayacaktır. Ekonomi, özellikle 2011 yılının ikinci yarısında yavaşlayacaktır. Yıllık büyüme hızının yüzde 5.0 dolayında kalması iyi bir sonuçtur. TÜİK’in, bazı bakanların çabaları bile, yıllık büyüme hızının yüzde 7.0 hatta yüzde 6.4 olmasına olanak vermeyecektir. Ekonomi, krizi asıl 2012 yılında hissedecektir. Bizde öngörü yetersiz, algılama geç olduğundan, iş âleminin gecikmeli olarak alacağı kararlar, önlemler, etkilerini 2012 yılında gösterecek, büyüme hızı konusunda IMF tahmini yüzde 2.5’i tutturmak bile başarı olacaktır. İşsizlik 2009 yılı düzeylerine yüzde 1213 olarak yaklaşacaktır. 2011 yılında kârlar büyük ölçüde azalacak, bazı büyük işletmeler, hatta bankalar yılın ikinci yarısı için ya düşük kârlar ya da zarar açıklayacaklardır. Ekonominin yılın ikinci yarısında yavaşlaması, durağanlaşması, döviz kurlarının yükselmesi, özellikle döviz pozisyon açığı olan kuruluş ve bankaları büyük ölçüde etkileyecek, bilanço makyajı bile, bu sonucu örtemeyecektir. Pazarın daraldığını, kârların azaldığını hatta zarara dönüştüğünü gören kuruluşların, alacakları önlemler, krizin asıl etkilerinin 2012 yılında görülmesine neden alacaktır. Fiyat artış (enflasyon) hızı, Eylül 2011’den itibaren yükselecektir. Döviz kuru artışının, iç fiyatlara yansıması bir zaman aralığı ile olmaktadır. Döviz sepetinde yükseliş etkisini eylül ayından itibaren hissettirecek, ÜFE’de fiyat artışı iki haneli olurken TÜFE’de yüzde 5.0’lik hedef tutturulamayacaktır. Türkiye, sınırlı olarak da nitelendirilirse stagflasyon durgunluk içinde fiyat artışı sürecine girecektir. Cari işlemler açığı, yılın ikinci yarısında ve özellikle 2012 yılında daralacaktır. 2011 yılının ilk yarısında cari işlemler açığı 45.0 milyar USD olmuştur. İkinci yarısında bu açığın 2025 milyar USD dolayında kalması beklenmektedir. Yıl büyük bir olasılıkla 70.0 milyar USD dolayında açıkla kapanacaktır. Cari işlemler açığının azalması kuşkusuz olumlu bir gelişmedir. Ancak bu gelişme alınan önlemlerin değil ekonomik daralmanın sonucu olacaktır. Yukarıda özetlenen beklentiler kötümser hatta felaket tellallığı olarak nitelendirilebilir. Beklentilerin fiilen alınacak sonuçlarla karşılaştırılması gerekir. Korkarım, fiili sonuçlar alındığında beklentilerimiz iyimser bile kalabilir. ATİNA Ekonomik kriz içinde çalkalanan Yunanistan’da AB, İMF ve Avrupa Merkez Bankası’nın vereceği yeni krediler tartışılırken, AB içinden beş ülke daha komşuya geri ödemeler konusunda güvenmediklerini bir kez dile getirip, yazılı garanti istediler. Basında yer alan haberlere göre, Yunanistan’ın borçlarının yeniden yapılandırılıp, yeni kredilerin verilmesinin gündeme geldiği 21 Temmuz anlaşması öncesinde Finlandiya’nın yazılı garanti isteyip alması, diğer ülkeleri de harekete geçirdi. Konunun basına sızması üzerine harekete geçen siyasi partiler, olayın giderek trajik bir duruma geldiğini Yunanistan’ın sözlü garanti vermesinin kendileri için yeterli olmayacağını belirten Hollanda, Slovenya, Slovakya, Estonya ve Avusturya yazılı garanti istiyor. belirterek, Yorgo Papandreu başbakanlığındaki hükümeti 21 Temmuz Anlaşması öncesi ve sonrasında etkin, sonuç alıcı görüşme yapmamakla suçluyorlar. yapmakla suçladı ve “bunlar ülkemizin sorunlarının var olmasından memnunluk duyan, sorumsuz açıklamalardır” dedi. Yunanistan’da işbaşındaki PASOK hükümeti bir taraftan ülke içinde olumsuz durumu kontrol altına almaya çalışırken, diğer taraftan batma noktasına gelen ülke ekonomisi için gerekli krediyi verecek olan ABIMF ve Avrupa Merkez Bankası yetkililerini ikna etme çalışıyorlar. 21 Temmuz Anlaşması hemen sonrasında Atina’ya gelip ve burada büroya yerleşen Troyka’nın üst düzey Troyka sıkıştırıyor… Olayın borsalara ve piyasalara yansımasından çekinen hükümet de Maliye Bakanı Evangelos Venizelos aracılığı ile ortalığı yatıştırmaya çalışıyor. Bakan Venizelos muhalefet partilerini hedef alan açıklamasında parti sözcülerini felaket tellallığı Devlet televizyonu yöneticileri hükümetin ilk adımı olan özelleştirme programını kapanıyor büyüteç altına aldılar. Bu AB yetkililerinin hedefinde ayarıca çerçevede gerekli öneriYunan devlet TV ve radyoları var. Gazeleri tek tek Yunanlı telerde yer alan haberlere göre hükümet, yetkililere ileten Yunan devlet televizyonu 1. kanalı, sinespor Troyka, satılabilekanalları ve televizyon dergilerini kapatmaya cek ne varsa en kıhazırlanıyor. Ayrıca bölgesel yayın yapan 19 sa zamanda listeledevlet radyosu dokuza, Selanik çevresine yayın rin hazırlanarak, yapan üç devlet radyosu da bire indiriliyor. Tüm satışın hayata gekanallar teknik, araç ve arşiv olarak olarak birçirilmesini istiyorleştiriliyor. Troyka’ya verilen söz gereği PAlar. Kendilerini SOK hükümeti eylül sonuna kadar özelleştir“teknik ekip” olarak melerden 1.3 milyar Avro, yıl sonuna kadar adlandıran Troyka 3.3 milyar Avro sağlanmak zorunda. Buyetkilileri, en büyük nun kısa zamanda nasıl sağlanacağı sorun olarak gelirleri arttartışılırken, ilk etapta yollar, hatırma yönünde engel oluşvaalanları ve limanların satıturan ekonomik durgunluğu labileceği belirtiliyor. görüyor. spanya 5 milyar Avro’luk paketi kabul etti Ekonomi Servisi İspanya’da sosyalist hükümet, “Kamu açığını azaltmayı, ekonomiyi canlandırmayı ve vergi sistemini sağlamlaştırmayı” amaçlayan yeni önlem paketini kabul etti. Yaklaşık 5 milyar Avro’luk tasarruf öngören yeni önlem paketiyle, ilaç sektöründe kısıtlamaya gidilerek 2.4 milyar Avro’luk tasarruf yapılması ve büyük çaplı 3900 şirketten alınacak vergilerin öne çekilerek 2.5 milyar Avro’luk ek gelir sağlanması hedefleniyor. Hükümet ayrıca, krizden en çok etkilenen inşaat sektörünü desteklemek için yeni konut alımındaki vergiyi yüzde 8’den 4’e indiri. Hükümetin yeni önlemleri, muhalefetçe eleştirildi. Başbakan Jose Luis Rodriguez Zapatero da borçlanma krizi ve ekonomideki durum hakkında gelecek hafta meclisi bilgilendirecek. 2013’e kadar kamu açığını 50 milyar Avro düşürme hedefi koyan sosyalist hükümet, bu yıl emekli maaşlarını dondurmuş, kamu çalışanlarının maaşlarını da yüzde 5 düşürmüştü. D RENEN BAT ŞÇ LER KAZANDI CEM L C ĞER M SAMSUN TEKEL’in özelleştirilerek British American Tobacco’ya (BAT) satılmasının ardından işten çıkarılan ve uzun süredir fabrika önünde eylem yapan Tek Gıdaİş’e üye 120 işçi amaçlarına ulaştı. Firma işçilerle, ek ücret protokolü imzalayarak tazminatlarını ödedi. Tek Gıdaİş Sendikası Samsun Şube Başkanı Ali Başkeser, TEKEL’e bağlı Ballıca Sigara Fabrikası’nın özelleştirilmesi ile British American Tobacco firmasına 3 yıl önce devredilen işletmede 600 işçiden 120’sinin iş akitlerinin feshedildiğini anımsatarak, uzun süredir eylemde olan işçilerin firma tarafından yeniden işe alındığını açıkladı. Başkeser, “İşveren ve sendikamızın görüşmesiyle tazminatlarından hariç işçilere ek ücret verildi. Ek ücret, protokolle yıllara göre her işçiye ayrı ayrı verildi. Protokol gereği kasım ayına kadar BAT işçi çıkartırsa onlara da ek ücret verecek” diye konuştu. BAT firmasınca iş akitlerinin feshi kararlaştırılan 120 işçi, fabrika önünde günlerce eylem yapmıştı. Polisin 10 Nisan’da eyleme müdahale etmiş, işçilere destek veren EHP Üyesi İbrahim Keskin tutuklanmıştı. Keskin, 1 Haziran da yapılan ilk duruşmaya kadar 40 gün tutuklu kalmıştı. ş Bankası Genel Müdürü Bali, 2002’deki reform sürecini övdü ‘2001 krizi bugünü kurtardı’ KAYSERİ (AA) İş Bankası Genel Müdürü Adnan li görüşlerini şöyle özetledi: “Hep zor zamanlarda kıymetimizin daBali, “Türkiye 2002’den sonra başlayan reform sürecinde o kadar mesafe almış ki, bu kriz konjonk ha iyi anlaşılacağı politikalar izledik. Bu türünde bunun ne kadar kıymetli bir şey olduğunu defa da öyle oldu, böyle de olmaya devam edecek. Sadece normal dönemşimdi anlıyoruz” dedi. Bugünkü küresel ortama, 2001’deki yapıyla girilseydi, lerin, olağan dönemlerin değil, işi durumun çok daha kötü olacağını ile getiren Bali, “Al zora giren, probleme giren, ödelah korusun, aynı sorun ve zaaflarla bugüne gelmiş me niyeti olduğu halde ödeme gücünde zaolsaydık, zannediyorum Türaf oluşanlakiye tam bir serbest düşş Bankası Genel Müdürü Bali’ye göre, rın da hep yameye uğrardı. Hele bizim nında olan poöyle yardım paketi hazırlabugünkü ortama 2001’deki halimizle litikaları izleyeyacak, koruma kalkanı koyakalansaydık serbest düşüş yaşanırdı. geldik.” yacak taraflarımız da yok Bali, 2002’den dünyada. Biz tamamen kaderimize bırakılırdık. Onun için geldiğimiz nokta 2008’e kadar uçağı otomatik pilota bağlayıp, pek detaya girmeden işleri götürdükledeğerlidir” diye konuştu. Türkiye olarak yakaladıkları bu performansı, ri bir dönem olduğunu ama artık daha iyi işler banka olarak müşteriler için daha da iyileştirmek için her noktada manuel müdahale yapamacıyla ellerinden geleni yaptıklarını anlatan Ba mak gerektiğini de sözlerine ekledi. Çağlayan aldığı Boeing’le geldi Ekonomi Servisi Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Boeing firmasının Türk Hava Yolları için ürettiği 77730ER tipindeki uçağı ABD’nin Seattle kentinden teslim alarak Türkiye’ye döndü. Uçağın teslim töreninde konuşan Çağlayan önemli bir ana tanıklık ettiklerini belirterek, THY’nin, dünyadaki itibarının her geçen gün arttığını söyledi. Hükümetin aldığı karar doğrultusunda Türkiye’nin artık kendi helikopterini, uçağını ve otomobilini yapacağını belirten Çağlayan, “Gün gelecek Türkiye başka ülkelere uçak satacak ve uçak devir teslim törenlerinin yapıldığı sahnelere tanıklık edecek” dedi. Konuşmanın ardından Boeing 777 Programı Genel Müdürü Larry Loftis, Çağlayan’a uçağın maketini hediye etti ve anahtarını verdi. Öte yandan, THY hosteslerinden biri, Bakan Çağlayan’ın konuşması sırasında fenalaştı. Tansiyonu düşen hostese yakın ilgi gösteren Çağlayan, ‘Bizim ekip taş gibi, hiçbir şey olmaz evelallah’ dedi. KEND Ş N KEND KURACAKLARA ARA KRED ş Bankası, esnafa yönelik, “Kendi şim” kredi kampanyası düzenliyor. Kampanya kapsamında 22 Ağustos 9 Eylül arasında şahıs işletmeleri ve esnafa özel faiz oranı ve koşullarla verilecek kredi, azami 30 bin TL olacak. Kredinin vadesi ise 36 ay. EMO’dan HES’lere uygunsuzluk raporu ANKARA (AA) Hidrolik enerji potansiyelinin tespitinde ekolojik ve kültürel değerlerin dikkate alınması gerektiği bildirildi. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), 29, 30, 31 Ekim 2010 tarihlerinde, 60 kişilik heyetle Trabzon, Rize ve Artvin illerinde inşaat aşamasında veya yapımı tamamlanmış HES’lere gerçekleştirdiği yerinde incelemelere ilişkin rapor hazırladı. Raporda şu hususlara dikkat çekildi:  Doğu Karadeniz’de yapılan yüzlerce HES çevreye hassasiyet gösterilmeden inşa edildi, dere yatakları kurutuldu.  Hidrolik potansiyelin değerlendirilmesinde toplum yararı gözetilmeksizin, dereler piyasacı bir anlayışla özel sektöre devredildi.  Hidroelektrik santralları yerel halkın onayı alınarak projelendirilmek yerine, ciddi çevre tahribatları yaratılarak, her türlü denetimden uzak, tamamen şirket kârlılığı temelinde yapıldı.  Nehir tipi santrallar Türkiye’nin toplam kurulu gücünün yüzde 10’u bile olmadığından bu santrallardan vazgeçilebilir. FABR KADA ŞÇ YD CADI ‘MÜDÜR’ YAPTI Ekonomi Servisi Fabrika işçisi işyerine 12.5 milyon dolar para kazandıran fikri sayesinde çalıştığı fabrikaya genel müdür oldu. Modelsa Genel Müdürü Atilla Çavuşoğlu, kendi geliştirdiği şeffaf ayakkabı koruma kutusuyla firmaya dünya çapında iş yaptırmaya başladı. 2 yıl boyunca ArGe yatırımı yaptıklarını anlatan Çavuşoğlu, “Modelüks ismini verdiğimiz bu ürün sayesinde ayakkabının ömrü 5 yıla kadar uzuyor. Sık seyahat edenler için ayakkabının deforme olmadan taşınması büyük sorun” dedi. Otobüslerde kitap servisi Ekonomi Servisi Kitap ve kırtasiye zinciri NT, Metro Turizm ve Zambak Yayıncılık işbirliğiyle başlatılan ‘Okuyan yolcu’ projesi kapsamında, artık şehirlerarası yolculuklarda yolculara çay, kahve, yiyecek ikramlarının yanında kitap da ikram edilecek. NT Kitap Genel Müdürü Şeref Zekai Koçak, “Seyahatlerde şehirlerarası en azından 612 saat yolculuk yapan insanların ellerinde kitap bulunmuyor. Biz bunu çok büyük bir eksiklik olarak görüyoruz. Güneydoğu’daki terörün de Somali’deki açlığın da çözümü yine okumakla olacak” diye konuştu. Metro Turizm Genel Müdür Yardımcısı Dinçer Yirmibeşçik de “1400 otobüslük filomuz var. İlk etapta 150 araçlık bir filoda uygulanacak proje çerçevesinde çay ve kahve ikramı gibi kitap ikramı da yapacağız. Yolculara dünya ve Türk klasikleri, bunun yanında çocuk kitapları sunacağız” dedi. RAMAZANIN VAZGEÇ LMEZLER Bonet, ramazan sofralarını pratik dondurulmuş ürünleri ile zenginleştiriyor. Tekirdağ, Akçaabat, İnegöl ve ızgara köfte seçeneklerinin yer aldığı ürünlerle lezzetli yemekler hazırlama imkânı sağlayan Bonet, kısa bir süre sonra da taze ürünler serisine kuşbaşı, dondurulmuş kıyma, dondurulmuş biftek ve XXL Burger ile de lezzet serisini genişletecek. C MY B C MY B