Catalog

SAYFA CUMHURİYET 30 OCAK 2005 PAZAR 12 T f\fi\ K JV\_f 11 U VF LJ leyla.tavsanoglu(wcumhuriyetcom.tr 4 POAŞ ihale öncesi 70 trilyon lira kamuya vergi ödüyordu. Ama bugün zararda olduğu için devlete vergi ödemiyor. •) f§ POAŞ ihalesini kazanan İşDoğan Grubu sözleşmeye aykırı davrandı. İhaleye giren Koç Grubu haksız rekabetle karşılaştı. 4 TÜPRAŞ hem kârlı hem verimli. Hazine gelirlerinin yüzde 20y sini karşılayan TÜPRAŞ neden özelleştiriliyor? % (§ Bütün Türkiye özelleştiriliyor. Kattna değeri yüksek kimya sanayiine yatırım yapılması gerekirken bu kuruluşlaryok ediliyor. 'Ozelleştirme tekel oluşturuyor' POAŞ ve TÜPRAŞ özelleştirmelerini bire biryaşamış Ayfer Eğilmez'le Türkiye'nin stratejik, kârlı ve verimli değerlerinin nasıl 'peşkeş çekildiğinV ayrıntılarıyla konuştuk SÖYLEŞİ LEYLMAVŞANOĞLU B atı'dakı gelışmış ulkelenn '8O'lı yıl- larda yaşadıklan ozelleştirme ke- pazelıklen ortada Ozelleştınlen alanlar ve kuruluşlar oralarda bır sure sonra kamulaştırılarak gen alınmıştı Bu- na karşın Turkıye'de hâlâ bır ozelleştir- me furyası almış başını gıdıyor, ulkenın en stratejik konumdakı, en kârlı, ustelık de en yuksek vergi odeyen kamu malı şır- ketlen hukumetler elıyle satılıyor, ya da satılmak ıstenıyor Zaman zaman yan- lışlardan yargı yoluyla gen donulurken zaman /aman da peşkeş olaylan engel- lenemıyor Yakında neredeyse Turkı- ye'nın tamamı ozelleştırılecek Sen sağ, ben selamet Sat babam, sat lyı de kı- mın malı kıme satılıyor^ Bunların hepsı kamu malı değıl mı } Vergi odeyen vatan- daşın onayı olmadan bu ışler nasıl yapı- lıyor <" Hangı hukuk kılıfına sığdırılıyor'-' Hıç bellı değıl Ustelık uluslararası çap- ta bır yağma orneğı kı demeyın gıtsın Son ornek de SEKA, yanı Turkıye'nın tek kâğıt ve seluloz sanayıı îzmıt'te bır ın- sanlık dramı yaşandı Ama yargı yolun- da hukuk galıp geldı Satış ıptal edıldı Kamu ışletmecılığı alanında uzman olan, KlGEM'ın kurucularından, POAŞ ve TÜPRAŞ ozelleştırmelennı bıre bır ya- şamış Ayfer Eğilmez'le bır araya geldık Veee, Turkıye'de ozelleştirme kepazelı- ğını aynntısıyla konuştuk - Sizin uzun zamandır, çarpıkya da yanlış ozelleştirmelere karşı mucadele ettiğim'zi biliyoruz- Dunyada ve ozelde Turkiye 'de bu adetapeşkeş, yağma ola- rak kahul edılebileıekçarpık özelleştir- melerin dayanağı nedir? EĞİLMEZ-Ozelleştırmelenn, neden '7O'lı yıllara kadar olmadığı ve ondan sonra boyle bır araç turetıldığıne baka- lım '70'lıyıllarhepımızınbıldığıgıbıknz, kapıtalıst sıstemın tıkandığı, kâr hadle- rının duştuğu yıllar Bu yıllarda kamu harcamalarının yukseldığı gorulunce, bunlann subvanse edılen alanlar olmak- tan çıkarılması gereğı ortaya çıktı Ozel- leştirme de bır tur bu krızı aşmanın ara- cı olarak gundeme getınldı IMF'NIN DAYATMASI - Yani, baslangıçta bu olaya durüstbir biçimde mi yaklaşıldı? EĞİLMEZ - Hayır Kapıtalıst ulkeler kâr hadlerının duşmesıyle bırlıkte şunu gorduler Kamuharcamalannınkısılma- sı gerekıyordu Ozelleştirme burada bır mudahale aracı olarak goruldu Dolayı- sıyla da bunu devletın kuçultulmesı ola- rak formule ettıler Sağlık ve eğıtım gı- bı temel gereksınımler de dahıl olmak uze- re bunlann ozelleştırmeye devredılmesın- de f ıkır bırlığıne vardılar Bu goruşe go- re guvenlık ve savunma dışında devlet hıç- bır alanda olmamalıydı Bır kere bu ka- mu alanlannda sendıkalar vardı Bunla- nn yok edılmesı gerekıyordu lkıncı ola- rak sosyal harcamalarda ındırıme gıdıl- mesı ıstendığı ıçınbu alanlarda da kamu- nun olmaması gerekıyordu - Ozelleştirme ilk olarak zaten ABD ve tngiltere'de ortaya çıkmadı mı? EĞİLMEZ - Zaten hepımız biliyoruz kı ABD, lıberalızmın en ust duzeyde uy- gulandığıbırulke îngıltere'deBaşbakan Thatcher donemınde en buyuk darbeyı sağlık hızmetlenyedı O donemde sokak lambalan bıle ozelleştınldı -Ama Ingiltere 'de olay tersine tepip pek çok ozelleştirme bozularak yeni- den kamulaştırılmadı mı? EĞİLMEZ-Evet Buna demıryolları dahıl Almanya'da da bugun benzer bır olay yaşanıyor Gelışmış ulkeler ozelleş- tırmeye, karnu harcamalannı azaltma ola- rak baktılar Ama gelışmekte olan, ya da azgelışmış ulkelerde ozelleştirme çok daha çarpıcı bıçımde oldu Bu ulkelerde ozelleştirme hem kamu harcamalannı azaltma, hem de esas olarak borçlan ka- patma aracı olarak kullanıldı Daha son- ra o kadar ılen gıdıldı kı ozelleştirme, IMF'nın doğrudan dayattığı kamunun elındekı hem malvarlıklan, hem enerjı, sağlık, eğıtım gıbı hızmetlenn ozel sek- tore devredılmesı olarak goruldu HİSSELER TEK ELPE TOPLANDI - Üstelik bütün bu hizmet ve malvar- lıklan ozelleştirmeyerineyağmaya açıl- madı mı? EĞİLMEZ - Tamamıyla oyle oldu Gelışmış ulkelerde bır kere, ozelleştirme daha çok halka arz bıçımınde yapıldı Çunku o ulkelerde gelışmış bır borsa sıs- temı, bır menkul değerler sıstemı var Bu ulkelerde halka arz daha çok ışledı -Blok satışlarpekyapılmadı mı? EĞİLMEZ - Mumkun mertebe yapıl- olan çımento sanayımın, TELETAŞ'ın sonuçlarmı yenı yenı alıyoruz Hepsının nasıl bolgesel olıgopoller yarattığıru, na- sıl tekelleşmeye gıdıldığını, enerjı dev- nnde neler yaşandığını gorduk - Siz bir de POAŞ (Petrol Ofısi) ve TÜPRAŞ 'ırt ozelleştirme sureçlerini bi- re biryaşadınız. POAŞ'ı alan Hayyam Garipoğlu 'nun başınagelenleri de çok iyi biliyorsunuz- Bunlarda neler oldu- ğunu anlatır mısımz? EĞİLMEZ - POAŞ olayı tam bır fa- cıa Sızındededığınız gıbı, POAŞ'a Hay- yam Garipoğlu talıp olmuştu Her ne- dense hıçbır yen tatmın edemedı ve bu ozelleştirme ıptal edıldı Ben sıze bu olayı anlatacagım Dınledığınız zaman, pekı, ama bu adama neden bu yapıldı, dı- ye ınsan kendıne soruyor POAŞ'ta 1999'da ihaleye çıkıldı ve 2000'de 1 265 mılyar dolar karşıhğında Turkiye Iş Ban- kası ve Doğan Holdıng'ın ortak olduğu İşDoğan grubuna venldı Grup parayı peşm olarak odemeye hazır olduğunu soyledı Taksıtle odemek ışlenne gelmı- yordu Çunku o zaman faıze çok para odeyeceklerdı Dolayısıyla bu grup Va- kıfbank gıbı devlet bankalannı kullana- rekabetle karşı karşıya kaldı ihaleye çı- karken şartlar konuluyor Ona gore de teklıf alınıyor İhaleye gıren gruplar o şartlara gore teklıflennı venyorlar Oy- sa daha sonra bu şartlar değıştınldı Bır kere, kamu zarara uğratılmıştır îkıncı olarak da, ihaleye gıren dığer grup- lar haksız rekabetle karşı karşıya bırakıl- mıştır Bır başka nokta da ıhale şartna- mesme gore kamuyadenetım olanağı ve- ren altın hıssenın beş yıllık suresı varken bu sure ıkı yılda kaldınldı KAMU ZARARA UĞRATILPI -Bu da ÖYKkararıylayapılmadı mı? EĞİLMEZ - Evet Bu da ılgılı serma- ye grubuna genış bır manevra alanı sun- mak demektır Çunku altın hısse bır su- ru de şartı ıçerır - Nedir o şartlar? EĞİLMEZ - Oncehkle Mıllı Savun- ma'ya akaryakıt urunu satması, ıkıncı olarak az gelışmış bolgelerdekı akarya- kıt ıstasyonlanna akaryakıt urunlen sağ- lanması POAŞ' ın genış bır bayı ağı var- dı Satıştan hemen sonra bu bolgelerde- kı ıstasyonlar kapatıldı Ozelleştirmeyle kamu gelirlerinin bir bir azaldığını belirten Ayfer Eğilmez, POAŞ satışının bir fiyasko olduğunu söyledi. Eğilmez, "SE-KA çalışanlarının onurlu mücadelesini herkes sahiplensin" dedi. (Fotoğraflar SERKAN YILDIZ) mamaya çalışıldı Bu ulkelerde halka arz- larda demokrası gelışecek, sermaye taba- na yayılacak, denır İngıltere'de tam ter- sı oldu Bır yıl sonra halka arz edılen bu- tun hısseler tek elde toplanmaya çalışıl- dı Bakın, bu olaylar gelışmış pıyasalar- da bıle goruluyor Orada sermaye taba- na fılan yayılmadı, tam tersı tek ellerde toplanıp monopol yapılara donuştu - Peki, bu durumda kamu bundan nasıl yararlandı? EĞİLMEZ-Kamunun vergi açısından yararlandığı alanlar elınden gıttı Dola- yısıyla, kamu gelırlennı arttırmak uzere yola çıkılan ozelleştırmede tam tersı ol- du Kamu gelırlennı azalttı - Veyapılan bu yanlıştan geri donul- dü. Sanki Turkiye 'de de boyle bir eği- lim hissedilmiyor mu? EĞİLMEZ-Turkıye'de bunun sonuç- lannı henuz almaya başladığımız ıçın bunlan da goreceğız Ilk ozelleştırmeler rak çok duşuk faızlı kredıler aldılar ve pa- rayı bununla odedıler Bu para yuzde 51 'lık hısse ıçın olandır -Ya yüzde 49? EĞİLMEZ - Satış sozleşmesıne gore yuzde 49 halka arz edılecektı Zaten hal- ka arz zorunluluğu vardı Ikı yıl sonra yuz- de 16 5'luk kısmı halka arz edıldı Gen kalanının da halka arz edılmesı gerekı- yordu Ama 2002 Mart ayında halka arz yapılmadı POAŞ'TA YASA İHLAL EPİLDİ - Yani orada satış sozleşmesi ifılal mi edildi? EĞİLMEZ - Halka arz yenne bu ka- lan hısseler doğrudan bır sıyası organ olan Ozelleştirme Yuksek Kurulu (ÖYK) karanyla IşDoğan Grubu'na verıldı Bu bır kere 4046 sayılı yasanın ıhlal edılme- sıdır O ihaleye gıren Koç Grubu haksız - Neden? EĞİLMEZ - Çunku kârlı gorulmedı Ikı yıl ıçınde bu suçlar ışlendı, hem ka- mu zarara uğratıldı hem de ihaleye şart- lara gore teklıf veren şırketler gırselerdı ıkı yıl ıçınde daha yuksek fıyatlar vere- bılırlerdı - Bundan kim hesap sordu? EĞİLMEZ - Petrol-tş Şendıkası ola- rak sadece bız hesap sorduk Kalan hıs- seler halka arz edılmedı, blok olarak o gru- ba venldı Altın hısse yok edıldı Bu da yetmedı bu kalan hıssenın bır kısmı pe- şın odenecek, gen kalanı ıse uç yıllık tak- sıtlerle odenecektı Bu boyle olmasına karşın yıne hukuk ıhlal edıldı Ilgılı ser- maye grubunun, yanı IşDoğan'ınbaşvu- rusuyla bu borç ertelendı Bu asla yapı- lamayacak olan bu- ışlemdır Çunku ıha- le şartnamesı, 4046 sayılı yasanın yonet- melıklen var Butun bunlar bır yana ıtıl- dı 2005 'te bıtmesı gereken borç 2007'ye uzatıldı Bu da yetmezmış gıbı odeye- meyeceklen mıktar ıçın temınat olarak POAŞ'ın kendı hısselerı gostenldı - Yani, POAŞ, bir anlamda hortum- landı mı? EĞİLMEZ - Yanı POAŞ bır şekılde kendı parası, kendı hısselenyle alındı Bakm, yasa şunu soyler "Sozleşme hü- kumlerine aykırı bir durum olduğu an- da verilen teminat nakde çevrilir ve ka- muya aktanlır." Bu da yapılmadı Bız Petrol-lş olarak bunun uzenne mahkeme- ye başvurduk Hukuk da bunu bozdu Bır kere grubun genye 271 trilyon lıra- lık borcu kalmıştı Bunun nakden oden- mesını sağladık - Ama POAŞ artık kalmadu.. EĞİLMEZ - Elbette Daha acı bır şey oldu IşDoğan Grubu'nun 1 2 mılyar do- lar zararda olanbır şırketıyle çok kârlı PO- AŞ'ı bırleştırdıler Bu da, zararda olan şır- ketın zararlarmın kârlı olan POAŞ'a ge- çmhnesı demektır - Bunun ne gibi bir zararı oldu? EĞtLMEZ - POAŞ teslım edıhrken 70 tnlyon lıra kamuya vergi oduyordu P O R T R E AYFER EĞİLMEZ 10 Kımya Muhendıslığı ı Bolumu'nde yüksek oğrenırn yaptı. Aynı bolumde oğretım uyesı oldu. Ortadoğu Amme Idaresı'nde kamu yonetımı uzmanlığı yüksek lısans, 10 Işletme Enstıtusu'nde ışletme ekonomısı yuksek lısansı yaptı. TMMOB Kımya Muhendıslerı Odası ve TMMOB Yonetım Kurulu uyesı oldu. Kamu Işletmecılığı Gelıştırme Merkezı (KİGEM) kurucu uyelerınden. DPT'de ' Çıller'ın başbakanlığı donemınde kımı KlT'lerın kapatılması çalışmaları sırasında raportorluk yaptı ve bunlann kapatılmasının engellenmesıne katkıda > bulundu. Şımdı Petrol-lş Şendıkası'nda araştırma uzmanı olarak gorev yapıyor. Ama bugun zararda olduğu ıçın devlete vergi odeyemıyor Dolayısıyla kamu bu kadar buyuk bır vergi gelın kaybına uğ- radı Oysa her yıl bu vergi gelın katlana- rak artacaktı Akaryakıt dağıtım şırke- tının doğasında kâr vardır Ama zarar eden bır şırketle bırleştınl- dığı ıçın bugun POAŞ zarar eden şırket gorunumundedır Daha da acısı, hısse- lenn yuzde 16'sını alan ve şu anda zara- ra uğrayan kuçuk yatınmcılann durumu Şırket, zararda gorunduğu ıçın bu ku- çuk yatırımcılara temettu de odeyemı- yor Hanı sermaye tabana yayılıyordu 7 Ilanlarda bu satış "değişim ve en biıyuk özeUeştirme" dıye sunulmuştu Bakın, devlet soyut bu- kavramdır Toplum adı- na hareket eden bır aygıttır Bız ıse bu kam- panyayı yuruturken şoyle bır soru orta- ya atmıştık "Kamu malı kimin malı?" Kamu malı tabıı kı toplumun malıdır Kımın malı kıme venlıyor 7 Butun bu ış- ler goz gore gore yapıldı SEKA çalışanları Felluce halkına benziyor-Ya TÜPRAŞ olayı? EĞİLMEZ - TÜPRAŞ Ortadoğu'nun en buyuk, AB ıçınde de yedıncı buyuk rafınendır Hem kârlı- dır, hem venmlıdır, hem yatınmlannı sağlıklı yapa- bılen gozde bırkuruluştur TÜPRAŞ Hazıne'nın ge- hrlennın yuzde 20'sını karşılıyor Pekı, bız bunu nı- ye ozelleştırıyoruz 1 ^ TÜPRAŞ 27 6 mılyon ton ham petrol kapasıtesıne sahıp ATAŞ'ınkı de beş mılyon tondu Ama ATAŞ kapatıldı - Neden kapatıldı? EĞİLMEZ- ATAŞ AB normlanna uygun donu- şume sahıp değıldı Dolayısıyla basıt rafınenydı 2007'de AB'nm zorunlu uyum normlan çıkacağı ıçın yuksek kukurt oranlı akaryakıt uretılemeyecek ATAŞ'a donuşum ıçın 30 mılyon dolarlık bır yatı- nm gerebyordu, bunu yapmak ıçın Ama BP, Shell ve Marmara Grubu ortaklığı bu yatınma gıtmemek ıçrn raf ınenyı kapattı ATAŞ şımdı sadece depola- ma hızmetı verıyor Çunku raf ınennın kârmarjı du- şuk, depolamanın ıse çok yuksektır - O zaman neden kârlı, verimli olduğunu söyle- diğiniz bir rafıneri satılmaya çalışılıyor? EĞİIMEZ - O da ganp Talıp olanlar buyursun- lar, yenı rafınen kursunlar Neden kurmuyorlar 9 - TÜPRAŞ 'ın Zorlu Grubu 'nun uzerinde kal- dıktan sonra ihalenin iptal edildiği biliniyor. Bu nasıl oldu? ZORLU İHALENİN HIÇBIR YERINPE YOK EĞİLMEZ-Zorlu Grubu ihalenin hıçbır yennde yoktu Bakın geçen ocak ayında ihaleye çıkıldığın- da buna Çukurova'nın ve Kazakıstan'dan bu- grubun ıçuıde yer aldığı Anadolu Gınşun Grubu, bır de Ta- tarıstan'ın bır petrol kuruluşu olan Tafheft'ın pazar- lama şırketı Efremov Grubu gu-dı Bu ıkıncısı Al- manya'da kurulu olan bır şırket İhale başından so- nuna kadar hatalıydı Hukuk ıhlallen yapıldı - Her ozelleştirme ihalesinde zaten hukuk ihla- liyapıldığı gorulmuyor mu? EĞİLMEZ -Evet Tafheft ihaleye gırerken bır su- ru şart one surdu Şart one suremez Orneğın,"Pet- rol PiyasasıYasasıçıkanlsuı" dn-ektıfı verdıler lkın- cı olarak, 600 mılyon dolar gıbı ınanılmaz duşuk bır teklıf verdı Anadolu Gınşım Grubu ıse daha yuk- sek fıyat verdı Oysa o gun hıçbır açık arttırma ya- pılmadan 1 3 mılyar dolara Efremov grubuna kal- dığı soylendı Bınncısı, burada haksız rekabet soz konusu Ikıncısı de, kamu zarara uğratılıyordu Ogun baktık kı Zorlu Grubu da Tafneft'ın yanında Oysa teklıf vermemıştı ve ortaklığı yoktu thaleyı Tafheft değıldı sadece Efremov alabılırdı - Peki, Efremov kimlerdi? EĞİLMEZ - Bunu uzun uzun araştırdık Sonun- da yuzde 5 l'ı Tafneft'ın ortaklığında, yuzde 49'u da Vırgın adalannda adı hıç duyulmamış bu- tabela şır- kete aıt olduğu ortaya çıktı Yenne gıdılıp bakıldı- ğında bır Alman aılenın oturduğu bır çıftlık evı ad- resuım venldığı goruldu Aynca Tafneft'ın ulusla- rarası alanda yuklu borcu olduğu da ortaya çıktı TÜPRAŞ'ın boyle borçlu bır şırkete devredıleme- yeceğınm kayıtlan var Bununla ılgılı tutulan rapo- ru araştırdık Kayıp Sonunda zorla sumen altından bulduk 4054 sayılı Rekabet Kanunu'na gore teklıf verenbutun şırketlenn bılgılennrn Rekabet Kurulu'na gondenhnesı gerekıyor Bunlar da yanm gondenl- mış Nıtekım Rekabet Kurulu bunu bozdu Ihale bozulmasın dıye çok çalıştılar, ama bızım çalış- malanmız daha baskın çıktı Ulke çapında ışçı ey- lemlen yapıldı Bakın, yurutmeyı durdurma karan alıyorduk, aynı gun bozduruyorlardı Bunun nasıl bır hrrs olduğu bızlen çok şaşırtıyordu - Bütün bu manzaraya bakarsak sonuçta bütün Türkiye mi özelleştiriliyor? EĞtLMEZ-Evet, butun Turkiye ozelleştınlıyor Sız bu alana yatınm yapmanız gerekirken bu kuruluş- lannızı yok edıyorsunuz - SEKA Türkiye 'nin tek kâğıt ve seluloz sanayii uretim kuruluşuyken ve bo'lge insanının diren- melerinekarşıhkİzmitFabrikası'nınkapatılmave satılma girişimlerini nasıl karşıladımz? EĞİLMEZ - Ben bugun ŞEKA ışçılerı ve Kocaelı'nde dırenen halkı Felluce'de dırenen halka benzenyorum Onlardaozgurlukveyaşammucadelesı verdıler vekazandılar Dunyanınenkutsalmucadelesı ekmek kavgasıdır Ben ŞEKA ışçılerme ve Kocaelı halkına şunu soylemek ıstıyorum "TÜPRAŞ da biririlecekti. Gerçek mucadele verildiği zaman kazandıyor. Felluce halkı gibi direnmeye devam et- tiler vekazandılar. Haberialdığunda gözlerimyaşar- dL Bu mücadeleyi de herkes sahiplensin, lütfen."