Catalog

30 ARALIK 2002 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ İNSANIN SERÜVENİ TURHAN SELÇUK Hü'SI TA3İATIT ÎSTANEtT- SFENDÎSÎ AHDÜLCA.NBA2' • IN HARÎKÜIADE MACESALAEı 22.KISIK TEKKİLİ "£V /,,DEMİSTı. ı 15T|. ÇCCM- ^ "Â1İAHTAM „ 5.ÜIPHE yOkC K-î, A1İA+4 İ i ALLAK DÎİB- î N ? Akdeniz'i Türkgölüyapan büyük denizci, anıtı vetürbesiyleBeşiktaş'ta birgaripgibikaldı Barbcm'aIstanbul'da yüzünü gösteri- yor... Hava. ıslak ayaz... Yağmur çısehyor... Pis bır yağmur; hem şemsıye açmaya değmez ama hem de ıslatıyor... Ahmak ısla- tan derler ya, biraz ondan... Beşıktaş iskelesi gün ortasının sıradanlığını yaşıyor... Boğaz'ın hafıften sert esintisı Marmara'ya doğru sav- ruluyor. . Iskeleden Üsküdar'a bir vapur kalkıyor... Şehir Hatlan'nın en küçük boy vapuru, çağa- noz gibi akıntıya kapılarak yol alırken yanda- ki iskeleden beş denız motoru kalkmış, altın- cısı yanaşmış oluyor. Tekneler ıki yaka arasın- da işçı anlargibi çahşıyor... Şehır Hatlan san- ki kraliçe... Denizde bu nasıl ıktidar 9 40 yıl ön- cesının sandal gibi tekneleri vapur yavrusu kadar olmuş; eskının vapurlan küçülmüş... Rıhtıma vuran dalgalann sesi, özellikle oto- büslerin motor gürültüsü ıçinde kayboluyor. Deniz kıyısmda olup da denızın sesıni duya- mamak ne ganp... Asıl ganbi Beşıktaş'ın kı- yısına otobüs duraklannı yerleştırmek olma- lı... Otobüslerin yanına minibüsler. minibüs- lerin arkasına taksiler eldendiğinde kıyı ban- dı değıl sankı karayollan parkı... Duraklan ban iskelenın içıne koysalardı! Ya şu, denız kıyısına oturtulmuş otobüs du- rağı ne? Kounla petra mı beş taş mı? Önünden otobüs geçmeyen bır durak. . Tek- ne durağı deseniz değıl... Tekne yolculannın bekleme yeri nhtımın üstünde... Denizin dal- gası nhtıma vuruyor; durağın hali, belediye ıle dalga geçiyor... Durak, bır seyyar satıcıya dük- kân olmuş; kaşkol, bere satılıyor... Yazın ma- yo ve plaj havlusu çeşitlerine bekleriz! Beşiktaş ıskelesinin eski adı; Hayrettınö- nü... Çünkü burası, Barbaros Hayrettin Pa- şa'nın türbesinin önü... Cezayir ve Tunus fatıhi... 16. yüzyılda Os- manlf nın kaptan-ı deryası.. Kırmızı sakalın- dan dolayı yabancılann taktığı Barbarossa adıyla ünlenmiş Hızır Reis... Andrea Doria komutasındakı Haçlı donanmasını Preveze önünde bozguna uğratan efsane adam... Ak- deniz'i Türk gölüne çeviren büyük denizci... Preveze neresi? Burası. Kounıa Petra... Evliya Çelebi'nin yazdığına göre Bizans dönemınde Beşıktaş boş bir araziymiş .. Geniş arazıde bır tek kilı- se varmış; kent dışında olduğuna göre manas- tır daha büyük olasılık... Kilısede IsaPeygam- ber'in Kudüs'ten getırihniş taştan beşiğinin bu- lunduğuna ınanılırmış... Işte bu yüzden bura- ya "kounia*yani "be§ik'\ "petra" yanı "taş"; yani "beşiktaş" denirmış... Beşiktaş'ın adını "beş taş"a bağlayan söylence ise Barbaros Hayrettın'e gıdıyor... Barbaros, gemilerıni bağlamak için kıyıya beş tane taş sütun dık- tirmış; beş taş olmuş beşiktaş... Taşlar beşik mı yoksa beş tane mı kestirmek zor, ama Barbaros Hayrettin Paşa'nın Beşık- taş ı »eçtığı kesın. . Çünkü ölmeden önce tür- besini buraya yaptırmış.. Küçük bır ziynet kutusunu andıran türbenin miman Mimar Si- nan... Sekız köşeli türbe, bahçekapısındankı- litli... Kapının kilidi Deniz Kuvvetleri Komu- tanlığı'nın Deniz Müzesi'nde... Kılit yılda iki kez, biri Preveze deniz zaferinin yıldönümü 28 Eylül'deöteki Kabotaj Bayramı 1 Temmuz'da açılıyor. Barbaros, türbede yalnız değil... Ka- nsı Bala Hatun, CezayirH Hasan Paşa ve Ca- fer Paşa ile birlikte yatıyor. Bahçede ise 50'ye yakın mezar var... Kubbenin içmde Araf su- Barbaros'un ölmeden önce Mimar Sinan'a yaptırdığı türbesi bir ziynet kutusu gibi... Bugün kilitli olan türbe yılda iki kez, Kabotaj Bayramı'nda ve Preveze Zaferi'nin yıldönümünde ziyarete açılıyor. otobüs duraklanşa'nın yaptırdığı camı... Buralarda bir yerler- de bir zamanlar Barbaros 'un yaptırdığı bir medreseden söz ediliyor... Medrese olduğuna göre bir de mescit olma- h... Amaartıkyok... Sava; yıllarında dlkllen anıt Park alanında, türbenin karşısında Barbaros Hayrettin Paşa'ya yaraşır görkemli bır anıt yükselıyor... Barbaros'u, yanmda iki leventle taştan bir pruvanın üstünde betimleyen bronz heykeli Hadi Bara v e Zührü Müridoğhı hazır- lamış; üç yılda tamamlanan anıt 1944 yılında yerine konmuş... Tarihe dikkat... tkinci Dün- ya Savaşı'nın en sıcak günleri ve Türkiye Cum- huriyeti sanattan vazgeçmiyor... Günümüzün heykel düşmanlannı gördükçe Türkiye'yı kuranlann büyüklüğü daha ıyi an- laşılıyor... 1940'larda bu alan Türk donanması anısuıa düzenlenmış... Barbaros'un türbesinin karşı- sına denız ufkuna bakan anıt konmuş; anıtın arkasındaki Maliye bınası Denız Müzesi'ne dö- cıüştürühnüş... Gel zaman gıt zaman Barbaros, otobüs duraklanna bakar olmuş... Ayıp... Pre- veze denince mangalda kül bırakmayız, ama otobüs duraklanm getınr Barbaros'un önüne dıkeriz... Sahı, Preveze neredeydi? Denız Müzesı, alanında dünyamn sayılı mü- zelerinden... Sualtından ya da kazılardan çı- kanlanlar dışında dünyanın en eskı teknesi burada: Avcı Mehmet döneminden kalma bir kadırga... Müzede Barbaros'tan kalan bir san- cak var.. bir de adından övgü ile söz edılen bir belge... Yahya Kemal Beyatlının övgüsü ise anıtın arka yüzünde: "Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geb- yor? /Barbaros, belki, donanma> la seferden ge- Byor! / Adalardan mı? Tunustan mı, Cej'azir- den mi? / Hür ufuklarda donanmış iki yüz pa- regemi /Yeni doğmuş ava bakbklan yerden ge- HyorJ O mübarek gemiler hangi seferden ge- M\or?" Yahya Kemal'm aflfina sığınarak: "Kokoreççinin arabası nereden geh'yor? / Kokoreççi, belki, zabıtayla pazarbktan geüyor! / Birkaç pare özel otomobil / Türbenin yanını park yeri seçmiş getiyor._" Barbaros ve Yenl Dünya Yeşil alanda bır kokoreççi arabasını bırak- mış; akşama tezgâh açacak... Türbenin önü- ne iki otomobil park etmiş; akşama evine gi- decek... Ganp bir rezalet... Andrea Doria komutasındaki Haçlı donan- ması, 153 8 "de Preveze önlerinde Barbaros 'un komutasındakı Osmanlı donanması karşısın- da hezımete uğradığında Barbaros 71 yaşın- daydı... Barbaros, 1546 yılında 79 yaşındayken Is- tanbul'da öldü... Pekı... Böylesine kurt bir denizci... Neden Atlas Okyanusu"na çıkmadı? Cenovalı denizci Kristof Kolomb. 1492'de farkında olmadan yenı bır kıtaya, Amerika'ya gıttiğinde Barbaros 25 yaşındaydı... Portekız- li denizci Vasco de Gama 1497'de Ümit Bur- nu'nu geçip rotasını Hındıstan'a çevirdiğınde Barbaros 30 yaşındaydı... ttalyan denizci Amerigo Vespucd, 1502'de Amerika'nın yeni bır kıta olduğunu fark etti- ğinde Barbaros 32 yaşındaydı... Portekizlı de- nizci Macellan 1521 'de Güney Amerika'nın al- tındakı boğazı bularak dünyayı dolaşuicen Bar- baros 54 yaşındaydı... Barbaros neden Akdenız'de kaldı? Bu sorunun yanıtı, Preveze'nin ttalya'da çiz- menin topuğunun ucunun tam karşısında Yu- nanistan'ın batı kıyısmda olduğunu bilmekten zor olmalı... Istanbul'da pıs bir yağmur yağıyor... Birkaç saat sonra trafik kilitlenecek... Köprüye çıkan Barbaros Bulvan tıkanacak... Barbaros'un tür- besi, öfkelı korna seslenyle çınlayacak... resının 89. ayeti yazıh... Ayet, Barbaros'un özel bir tercihi mı yoksa. hattat mı seçmiş bı- linmez... Çünkü ayetın anlamından Barba- ros'un denizcilıği ile bır bağlantı kurmak zor: "(Şuaybin) kavminden kâfır olanlar dediler ki: Siz Şuaybe uyarsanız muhakkak ki zrvan- kâıiardan olursunuz," Türbenin bir yanı otobüs duraklan öteki ya- nı park alanı... Beri yanı Istanbul'un ınsanla- n çileden çıkaran trafiğinın kılitlenme nokta- sı Beşiktaş Gaddesi... Çaddenin karşı taraftn- da sonraki kaptan-ı deryalardan Sinan Pa- GEÇMtŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Sayılı Fırtınalar... AvrupaBirtiği'negirişfirtınası maynaoldu. Kıb- ns fırtınası ara ara esmeye devam ediyor. Ama birkaç günden beri Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD-lrak) fırtınası ile yatıp kalkı- yoruz. Bu konuda da, Kıbrıs konusundaki yak- laşım ayrtlığına benzer bir görüntü sergileniyor. Kimileri, Özal'ın bır koyup üç alma hülyasın- dan uyanmamışçasına fıkir yürütüyor. - Mademki sonunda para gelecek, satışımız alıvre olsun. Kaç gencimiz can verecek, kaç iş- çimiz işsiz kalacak, kaç işadamının kepenkle- ri inecek bilinmez ama, pazartığı bitirip dolar- ları kapmış oluruz. Kimileri de, konu askerlıkle ılışkıli olduğu ıçin, sanki havan topçuluğunun Sahra Talimatı'nı yutmuşçasına konuşuyor. - Satışımız tavikli (geciktirilmiş) olsun. önce önümüzu görüp kaybımızı hesaplama fırsatını yakalayalım. Bu nedenle dolarların tutannı bı- zi önceden bağlamayacak açık çekle alalım. Bel- ki bu sayede dış borcumuzu da ödeyebılecek bir kaynağa bile kavuşabiliriz. Bir başka grup ise savaşa karşı olsa da ge- leceği düşünüyor. - ABD'nın yanmda yeralmazsak, Irak'taSad- dam rejimi tepelendıkten sonra uygulanacak paylaşımdan yararlanamayız. Ne yapıp edip, kı- yısından köşesinden savaşa bulaşalım. Ardın- dan gelsın petrodolarlar... • • • Devlet adamlığı ıle komutanlığı eşdeğerde olan Atatürk dıyor kı: "Mutlaka şu ve bu sebepler ıçin milleti sa- vaşa sürüklemek taraftarı değilim. Savaş zo- runlu ve hayati oimalıdır. Gerçek kanaatim şu- dur: Milleti savaşa götürünce vicdanımda azap duymamahyım, öldüreceğiz diyenlere karşı öl- meyeceğiz diye savaşa girebilihz, ama, mille- tin hayati tehlikeye düşmedikçe savaş bir ci- nayettir." (Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, Cilt II, Sayfa 124, 1952, Turk Inkılap Tarıhı Enstitü- sü Yayını.) Milli Güvenlik Kurulu toplantısı sonrasında yapılan açıklama da bu ilkeyi yansıtıyor. Hede- fi de belli: ABD. Eğer Birleşmiş Milletler karan olmadan harekât başlatılırsa bunun meşru ol- mayacağını vurguluyor. Aynı yaklaşım, Türkiye Büyük Millet Meclısi Insan Hakları Komısyonu'nun açıklamasında da görülüyor. • • • ABD ile birlikte harekâta katılmazsak payla- şımda hava alacağımızı söyleyenlere de bir anımsatma yapalım. Ikincı Dünya Savaşı 1 Eylül 1939'da başladı. 19 Ekim 1939'da Türkiye, Fransa ve Ingiltere arasında Üç Taraflı Yardım Antlaşması Ankara'da imzalandı. Ardından, özellikle Ingiltere Başbakanı Churc- hill aracılığı ile Ismet Paşa'nın başının etinin yendiği görüşmeleri ve notaları yinelemeye ge- rek yok. Türkiye'nin direnişı savaşın neredeyse sonu- na kadar sürdü. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye'nin Al- manya ve Japonya'ya harp ilan etmesini 23 Şubat 1945 günü 401 üyenin oybirliği ile karar- laştırdı. Ikinci Dünya Savaşı da 8 Mayıs 1945 günü sona erdi. • • • Ikinci Dünya Savaşı'nın dedelerimiz, ninele- rimiz, annelerimiz ve babalanmız için savaşa gir- mememıze karşın getirdiğı sıkıntıları daha son- ra anlatırım. Ama biz çocuklar için taşıdığı en önemli değer, gece aydınlık sokaklara çıkabıl- mek ve pencerelerdeki siyah kâğıtların sökü- lüp atılmasından duyulan sevinçti. • • • TBMM aynı gün savaş ilanının yanı sıra bir baş- ka kararı da kabul etti. Birleşmiş Milletler Antlaşması'na da katılma. 26 Haziran 1945'te kurucu üye olarak San Fran- cisco'daanlaşmayı imzalayan da Türkiye Cum- huriyeti'nin temsilcisıydi. • • • Demek ki, paylaşımdan yararianmak için il- laki içinde olmak gerekmiyor. Önemli olan izlenecek doğru politikaların var- lığı ve karariılık. Ben haddimi bildiğim için yüksek politikaya hiçsoyunmadım. Amasoyunanlardan, biryurt- taş olarak tarihimızdekilere benzer başanları gerçekleştirmelerini beklemeye hakkım olduğu- nu düşünüyorum. • • • Yeni yılınızı kutluyor, gönlünüzce geçirmeni- zi diliyorum. oerinc@cumhuriyet.com.tr. DENIZ SOM TEPETEPE DENİZ SOM Herhangi Bir Yerde-l Herhangi Bir Yerde-2 GÖNİZİ YAYINCILIK Tei.: 0.212 512 42 19