Catalog

Cumhuriyet İmtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç 0 Genel Yayın Koordinatörû: Hikmet Çetînkaya • Yazıişleri Müdürü tbrahim Yıldız 0 Sonımlu Müdûr: Fikret tlkiz 0 Haber Merkezı Müdürü: Hakan Kara # Görsel Yönetmen: Fikret Eser Istıhbarat: Cengiz Y ıldınm # Ekonomi Özlem Yüzak 0 Kültür. Handan Şenköken 0 Spor: Abdülkadir Yücelraan 0 Makaleler: Sarai Karaören 0 Düzeltme Abdullah Yazıcı 0 Fotoğraf: Erdoğan köseoğlu 0 Bılgı-Belge: Edibe Bugra 0 Yurt Haberleri: Mehmet Faraç Yayın Kurulu llhan Selçuk iBaşkan). Orhan Erinç, Oktay Kunbökc Hikmet Çeünkayâ, Şükran Sooer, Ergun Balcı, tbrahim Yıldız. Orhan Bursah, Mustafa Balbay, Hakan Kara. AnkaraTemsilcisi: Mustafa Balbay Atatürk Bulvan No: 125, Kat:4, Bakanlıklar-Ankarâ Tel: 4195020 (7 hat), Faks:4195O270tzmirTemsılcisi. SerdarKızık, H.ZiyaBlv. 1352 S.23Tel:4411220, Faks: 4419117 0AcknaTeni5ilcısı:Çetin Yiğenoğlu, tnönüCd. 119 S. No:l Kat:l,Tel:363 12 11, Faks: 363 12 15 Müessese Müdürü. Üstün Akmen 0 Koordmalör Ahmel Korulsao • Muha- sebe Bulent Yener • Idare Hüseyin Gürer • tşktme Önder Çetik • Bılgı- Ijlcm Nıil tnli • BUgısayar SısUan Mfirüvet ÇDer • Saoş. Fazilet Knza MEDYA C: • Yönetım Kı Başkanı - Genel Müdür. Gfi t r d u r a n • Koordınatör F Iptman A Geael MüdürYaıdur SevdaÇobM Tel. 514 07 51395 80-513846O61.Faks-5D. la\ımla\an >c Buan: Venı Gun Haber Ajansı, Basın \e Yaymcılık A.Ş. TurUK^ıCad 39 41 Caialoğlu 34334 lst. PK.246 Istanbul Tel (0212) 512 05 05 (20 hat) Faks (0212)513 85 95 7KASIM1998 Imsak: 5.06 Güneş: 6.35 Öğle: 11.55 Ikindi: 14.36 Akşam: 17.01 Yatsı: 18.25 www.cumhuriyet.con Mariella'nm TV dizileri • Çeviri Servisi- Rus asıllı oyuncu Mariella Ahrens. bebeğini dünyaya getirdikten sonra kariyer merdivcnlcrini tırmanma>a de\am edecek. 5 aylık hamıle olan ve dizi çalışmalanna ara veren Ahrens, çocuğunu dünya>a getirdikten sonra anlaşmalarını geçen günlerde imzalamış olduğu ikı televizyon dizisinde rol alacak. Şaibe sınav erteletti • ANKARA (Cumhuriyet Biirosu)-Orman Bakanlıgı'na bağlı Orman üenel \1üdürlüğü"nün memur ihtiyacını karşılamak amacıyla pazar günü yapacağı sınav ertelendi. Sınavla ilgili olarak son günlerde Bakanlığa ba/ı ıhbarların geldiği bclirtilen bakanltk açıklamasında. "sınava şaibe kanştıgı, bazı kiijilerin is,e yerleştirme kan>ılığında usulsüz olarak vatandaşlardan para istediklcri \e aldıklan, sınav ın şeklen yapıldığı, işc alınacaklann zaten belli oldugu" ihbar ve iddialarıyla ilgili belge \e bilgılerin Teftış Kurulu ve Cumhurivet Savcılığı'na intikal ettirildiği belirtildi. Escada'mn kolleksiyonu • İstanbul Haber Servisi - Escada Elements Fırması. sonbahar-kış koleksıyonunu tanıttı. Escada koleksiyonu. moda akımlannı takip etmek yenne kadtntn sıluetini dıkkate alan tasanm anlayışıvla, vine Katrin K.rumholz'ün çizgilerini yansıtıyor. Rosenborg İstanbul'da • İstanbul Haber Servisi - İstanbul'da bulunan Danimarka Prensesi Anne Dorte of Rosenborg, Sultanahmet'te alışveriş vaptı. Tiirk dokuması halı ve kilimler alan Prenses. Danimarka Kraliyet Ailesi'nin modacısı Karim Fizzi'nin bu akşam Istanbul'daUNICEF yaranna düzenleyeceği defileye katılacak. ElektPik kesintisi • İstanbul Haber Servisi- Trafo merkezlerinde yapılacak iyileştirme çalışmalan nedeniyle yann Gaziosmanpaşa'da Sazlıbosna, Hacımaşlı, Şamlar, Kayabaşı, Çılingirköy, Dursunköy ve civar fabrikalara; Kumburgazcla ise Gümüşyaka su kuyulan, Değırmenköy Beldesi, Büyükseymen Köyü ve cıvardaki fabrikalar ile Çanta Beldesfne elektrik venlmevecek. - Bilgitoplumuna nasılgireceğiz? r diye boşuna dövünüp duruyormu- şuz. Yok bılışim teknolojisi, yok bil- gi otoyollan diye uğraşıp durürken şu 'bilgi toplumu' denen şeye girmişiz de haberimiz yokmuş. Şöyle dönüp de çevremize baktığımız zaman her yanımızda bilginin dolaşıp durduğu- nu görmemek tam bir körlükmüş. Bu satırlarrn yazanrun da içlerinde ol- duğu bir grup insan hepten atlamı- şız. Ve bakın bilgi toplumuna nasil girmişiz... Duydun mu kız, neler olmuş neler!.. r^îmkiminle,nerede,ne zaman, ne- • XV ler yapmış neler? Bu alandaki bil- gi akışı akıllara duıgunluk verecek bo- yutlarda. Siz buna 'dedikodu' de- melerine aldırmayın. Dedikodu me- dikodu, pekâlâ bilgi işte. Televizyon- larda program üstüne program. Bü- tün eğlence programlannda ucundan kulpundan dedikodu. Adı bu olan 20. yüzyılın son ve en büyük kentsel cinayeti işlenmek üzere. 3. Boğaz Köprüsü seçimlerden önce ihale edilecel 'seçim köprüsü 7 İstaııbııTa • Vaniköy'le Arnavutköy arasmda planlanan ve Çamhca'yı da tehdit eden 3. köprünün bir an önce ihale edilmesi için 'projesinin yapımf işi de yüklenici firmaya bırakılıyor. thale dosyasına ise sadece harita üzerinde 'güzergâhf belirten bir kroki konuyor. • Köprü geçişleririin aniden 500 bin liraya çıkartıldığı son zam karan da 3. köprü için sürdürülen ihale hazırlığının bir parçası. Böylece, yap-işlet-devret modelinin 'çekiciliği' arttınlarak, yüklenici firmayla seçimlerden önce sözleşme yapılması hedefleniyor. OKTAY EKİNCİ lstanbul'daki yanan orman alanla- n için ağaçlandırma çalışmalan baş- latılırken, 'yanmamış' ve henüzimar talanına uğramamı> yeşil alanlan da yok etmeye aday 3. Boğaziçi Köprü- sü 'ihale aşamasına' getirildı. Kara>ollan Genel Müdürlügü ve İs- tanbul 17. Bölge Müdürlügü eleman- lannca düzenlenen 'ön projeye' gö- re, raylı sistemi de içermesi öngörü- len yeni köprünün Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprüleri arasmda Arnavutköy ile Vaniköy sırtlan üze- rinden ve SİT alanlan ıçinden geçme- si planlandı. İhale dosyası için hazırlanan bu plana göre karayolu geçışı her iki ya- kada da •viyadükJer' ve tünellerle' de- vam ederek TEM otoyoluyla birleşi- yor. Demiryolu geçişi de aynı şekil- de viyadük ve tünellerle Avrupa ya- kasında Levent'teki 'metro' hattına, Asya yakasında ise Söğütlüçeşme ls- tasyonu'na bağlanıyor. Ihalenın 'se- çim öncesi" yapılabilmesi için, bu güzergâha ait 'uygulama projeleri- nln' hazırlanması da yüklenici fir- maya bırakılıyor. Ulaşım değil, 'rarit' projesi Hemen her seçim öncesınde yağ- mayadönük imarbaskısı altında kıv- ranan istanbul, bu kez de elde kalan son güzelliklerini kemirecek ve kent- sel dokusunu tümüyle altüst edecek en büyük 'rant projesinin' tehdidi al- tında. Tem Oto-Yolu E-5 Karayoiu DOY hıı Demiryolu/Banliyö 3. Koprü güzergâhı • ••••• Metro hattı OOOOO Raylı tüp geçiş Yenikoy Emirgan Kavacık A.HisarV ^ - 4 Elmall Gazıosmanpaşa TEM/ KağıthŞhe Bayrampaşa Levent (0B ? MARMARA DENİZİ Nısan '99 seçimlerinden önce başlanabilmesi için uygulama projelerının de yüklenici firmaya yaptırılmasına karar verilen 3. Boğaz Koprüsü için hazırlanan ihale dosyasındaki güzergâh, yer seçıminı Arnavutköy- Vaniköy arasmda belirliyor ve yeni karayolu/demıryolu bağlantılannm da SİT alanlan içınden viyadükler ve tünellerle çözümlenmesini öngörüyor. 2 yaka da etkilenecek Tehdit altındaki değerler Boğaziçi'ndeki iki köprü ara- sında ve enerji nakil hartının bir- kaç yüz metre güneyinden Arna- vutköy-Vaniköy sırtlanna otura- cak şekilde planlanan 3. Boğaz Köprüsü, her iki yakadaki tarih, kültür ve doga değerleriyle kent- sel doku üzennde doğrudan ve dolaylı büyük tahribatlara yol açacak. Bu plana göre ve köprünün yi- ne her iki yakadaki demiryolu ve yeni karayolu bağlantılanyla vi- yadükler ve tünellerinin tehdit ettiği başhca alanlar şunlar: • Vaniköy-Kandilli öngörü- nüm bölgesi SlT alanmdaki ta- rihi yapılar, koruluklar, Sevda Tepesi ve çevresi. Kandilli Kız Lisesi, Hekimbaşı ve çevresi. • Büyük ve Küçük Çamtaca tepeleri çevresi. Çamlıca SlT ala- nındaki eski doku ve yeşil alan- lar. (E-5TEM bağlantılan) • Arnavutköy öngörünüm böl- gesi SlT alanındaki tarihi köy dokusu ve kültür varlıklan. • Ayazma, koruluk alanlar, Ulus Parkı çevresi... (Büyükde- re Caddesi / Levent- Metro bağ- lantılan) 1980'Ierden bu yana gerçekleştın- len hemen tüm bilimsel çalışmalann ve nâzım plan kararlannın. 'kentin ge- nel çıkarlan' açısından ve ulaşımda çözüm yerine *yeni sorunlar* yarata- cağı için kesin olarak reddettiklen '3. köprü dayatması". 55. hükümetin ANAP kanadınca 'seçim propagan- dasına' dönük olarak hemen ihale edilmek isteniyor. Ulaştırma Bakanlığı'ndaki 'demir- yolu tüp geçi;' dosyasının ihale hazır- lıklan 'projehazırounasınarağmen' sürekli tavsatılırken, Bayındırlık Ba- kanlıgı "nın 3. köprü için bulduğu yön- tem ise ihaleyı 'projesiz' yapmak. Böylece keşif. maliyet ve 'kîrım' tar- tışmalanna da girmeden, sadece 'yap- işlet-devret' modeline en uygun tek- lifi verecek firmayla işi başlatmak... Nitekim, yine Bayındırlık Bakan- lığı'nın birsüre önce mevcut köprii- lerdeki geçiş ücretini 'aniden' 500 bın liraya çıkartması da 3. köprüye yap-işlet-devret modeliyle teklif ve- rilmesini 'özendirfci' bir hazırlık ola- rak 'ihale aşamasının bir adunını' oluştuımuştu. Şimdi karayollannda- ki harita mühendisleri ve topograflar. Bayındırlık Bakanı YaşarTopçu'nun •hızlanın' talimatı doğrultusunda 3. köprü ve yol bağlantılannm güzergâ- hını 'haritalar üzerine işleme' çalış- masını tamamlıyorlar. Bugüne kadar hemen hiç etüt edilmemiş 'yeni' bir güzergâh üzennde hem karayoluna. hem de demiryoluna dönük çalışma yaptıklan için debirçok teknikaynn- tıyı ve özellikle vıyadük-tünel karar- lannı jeofizik etütleriyie de birlikte 'ihaleyi kazanacak firmaya' bırakı- yorlar... 3. köprü, sadece bu niteli- ğiyle bile lstanbul'un Boğaz geçişi tı- kanıklığina bir çözüm olması için de- ğil. seçim öncesi 'siyasi prim' adına dayatılıyor. Yap-işlet-devret mode- liyle de yine ulaşım sorununu gider- mekten çok, yüklenici firmaya uzun yıllarparakazandıracak 'ticaribiris- letme' olarak ihaleye çıkartıhyor. 'SİT' ve nâam plan engeli Karayollan 17. Bölge Müdürlü- ğü'ndeki ihale dosyası hazırlığı işte böylesi bir anlayış içinde hızla ta- mamlanırken, Boğaziçi'nin 'SİTala- nı' olması ve proje için nâzım plan- da 'karşı görüşün' bulunması gibı •yasai engeilerin" nasıl aşılacağı ise me- rak konusu. 1993 yılında, Prof Doğan Kuban başkanlıgındaki 3 Numarab Koru- ma Kurulu, Boğaziçi'nin artık hiçbir yerinden 'köprü geçirileıneyeceğine' karar vermiş v e Kültür Bakanuğı da karan destekleyerek ilgili tüm kuru- luşlann buna uymasının 'yasal zo- runluluk' olduğunu bildirmişti. Şim- di ise Anadolu yakasında Çamlıca'yı da tehdit eden ve ünlü Sevdatepesi ile Kandilli-Vaniköy sırtlannı, Avrupa yakasında ise Arnavutköy-Bebek ara- sındaki vadi> i 'ezerek', şimdiki yük- sek gerilim hartının hemen güneyin- den geçmesi planlanan köprü proje- si için Prof. Semavi Eyice başkanlı- gındaki Koruma Kurulu'ndan onay is- tenmesi yine yasa gereği. Benzer şekilde, REFAHYOL dö- neminde Boğaziçi Köprüsü'nün 600 m. güneyinden tasarlanan bir baş 3. köprü projesi de Büyükşehir E lediyesi'nce nâzım plana aykin t lunarak eleştirilmişti. Şimdi de köprü arasındaki yeni projenin ^ zunPtandeğişikliğine' bağlanabiln si için yine Büyükşehir Belediye M( lisi"nin karan ve RecepTayyipEn ğan'ın onayı gerekiyor. Erdoğan ise bir süre önce '3. kc rü cinayettir' şeklindeki görüşü özellikle de bu son güzergâh için 1 kez daha yinelemişti. Bu nedenle Yaşar Topçu'nun, R FAH YOL döneminin kapatılan RP Bayındırlık Bakanı CevatAyhan'd 'arabuiucu' olmasını istediği belir liyor. Ancak belediyenin özellik 'şehir planlama bürosu' uzmanl; ve 'ulaşım mastır planf grubu, nâzı plan ilkelerinden ve raylı tüp geçiş ç zümünden ödün veımiyorlar... thale 'kaçak' yapılabilir 3. köprü ihalesinin bu şekilde 'pı jesiz olarak' ve hem Koruma Kur lu'ndan, hem de Büyükşehir Belec ye Meclisi'nden imar plan değişik ği onayı alınmadan yapılması ise y salar karşısında mümkün olmasa l le, son yıllardaki benzer ömekler ki şısında 'mümkün' görünüyor. Seçimlerden önce gerçekleşmt planlanan böylesi bir yasadışı ihal nin yargı tarafından iptal edilme durumunda ise Türkiye'deki yine be zer 'hukukdışıyaünmlar' arasına t kez de lstanbul'un 3. Boğaziçi kö rüsü eklenecek. Üstelik, hiç kuşlc suz hükümet ve devlet başkanların katıldıklan görkemli törenlerle ba latılan 'en büyük kacak inşaat' ol rak. Evet. İstanbul. son orman yangıı lannın ardından çok daha yıkıcı > 'yok edici' bir yangının eşiğinde. Ün versitelerin, meslek odalannın, b» lediyedeki ve valilikteki duyarlı u. manlann, artık gerçekleri görebilt kamuoyunun, Istanbul'u sevenlerin \ gönüllü kuruluşlann 3. köprüye ka şı direnişleri eğer Kültür Bakanlı^ Çe\re Bakanlığı. l laşürma Bakanl ğı, Orman Bakanlığı ve hatta Bayıı dırlık Bakanlığf nın sağduyulu bi rokratlan gibi, yetkili ve soıiimh kurum ve kişilerce de desteklenme se, hatta İstanbul milletvekiUeri de b direnişe kahlmazlarsa, Boğaz geçişiı den para kazanmak uğruna 20. yü; yılm en acımasız 'kentsel cinayeti' i: lenecek. Petrol tankerlerinden bi^ daha acımasız ve 'kalıcı' tahriba lanyla... Zürafanuı manzam keyfi Avustralya'nın Sydney kentindeki Taronga vanat Bahcesi'ndeki bu zürafa, kendisini doğadan koparan yapay evinden Sidney limanmı seyrediyor. Yerfi dilinde su manzarası anlamına gelen Taronga hayvanat bahçesindeki bu nokta, en güzel liman manzarasına sahip. ÜTERS) Bakım kursu düzenlendi Alzheimer hastaları evde bakılabilecek İstanbul Haber Servisi - Alzheimer Derneği, hastala- nn evde bakımlan için hem- şirelere yönelik bakım kur- su düzenledi. Doç. Dr. Nes- rin Aşn tedavisi olmadığı için sayılan dünyada 5 milyonu, Türkiye'de ise 250 bini bulan Alzheimer hastalannın evde bakımlannm çok önemli ol- duğunu vurguladı. Aştı "De- neyinui sağhk gücünü ihtiya- a olan ailelereulaşbrmak is- tiyoruz" dedı. Alzheimer Derneği tara- fından düzenlenen "Alzhe- imerti hastaya evde bemşire- Bkbakımı kursu" dün Floren- ce Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu'nda başladı. Programm sorumlusu Doç. Nesrin Aştı, çeşitli hastane- lerde Alzheimer'le ilgili bö- lümlerde çalışan hemşirele- rin kursa katıldıklannı söy- ledi. Bukişilerin evde bakjjn yetkilerinin bulunduğunu ifa- de eden Aştı "Amacımız bil- gflerini tazelemek ve geliştir- mek" dedi. Alzheimer has- tasına ve ailesine ulaşmanın zor olduğunu bildiren Aştı, kursun sonunda sağhk gücü- nü ihtiyaç duyan ailelere yön- lendireceklerini söyledi. Kurs kapsamında. Alzheimer has- talığının tanımı. klinik belir- tileri. bakım sorunlan, has- tanın ve ailenin sorunlarıyla başa çıkmanın yolları gibi konular ele alınacak. 65 > aşın üstündeki her 100 kışiden 5'i, 85 yaşın üstün- de nüfusun yansı risk taşı- yor. Hastalıkta beyın hücre- leri yıpranıyor. Hastalıkta ki- şide, olayları unurma. aynı şeyleri tekrar tekrar anlatma- ya başlama. kelime bulmak- ta zorlanma, akıl \iiriitmede zorluklar yaşama gibi belir- tiler görülüyor. BUJŞ 0Z.MAVACAJC f e-posta : tan (a prizma. net. tr program1ar var. Paparazzi diye ünlü olan bu konu bizde dergilerin çıktı- ğı, kitaplann yazıldığı, televizyon- lann baştacı ettiği bir bilgi işlem ala- nı. 'Duydun mu kız!' programlan en büyük izleyici rekorlannı kınyor. O çok tutan dizilere bakınca orada da göreceğiniz budur. Kim kiminle, ne- rede, ne zaman, neler yapmış neler? Bu artık bir bilgi ideolojisi. Karşısm- da hiçbir konu tutunamıyor. Yok bil- gi toplumu olacakmışız da internete MESELA DEDİK ERDAL ATABEK Bilgi Toplumuna Nasıl girince hangi bilgiyi hangi ansiklo- pedinin neresinde bulacakmışız? Böy- le eskimiş meraklara kimsenin sahip çıktığı yok. Siz bize dedikodudan sözedin. Hemen kulaklanmızaçılır, gözlerimiz parlar, size rating kazan- dınnz. Sıkıntınız varsa 'Duydun mu kız!' programına geçin, hemen ra- hatlarsınız. Şimdi buradan ilan edi- yoruz ki. eğer bir televizyon ya da der- gı grubu bu buluşumuzu alıp da 'Duy- dun mu Kız!" diye program ya da dergi adı yaparsa hemen da\a açanz. İşte bilgi toplumu dediğin böyle olur. Daha ne istiyorsunuz? Ben adamı oyarım... n u da çok önemli bilgidir. Bu 'oy- D ma' işinin tahta oymacılığıyla uzaktan yakından ilgisi yoktur. Kimi sebzeler de oyulup dolması yapılır. Söz gelimi, patlıcan dolması yapa- caksanız patlıcanlan alıp dikkatle oyarsınız. Oyarken de zedelemezsi- niz ki dolmanız delik deşik olmasın. Kabak da dolma yapmak için oyula- bilir. Ama bizimkilerin niyeti öyle tahtaydı patlıcandı değil. düpedüz adamı oymak. 'Adam nasıl oyulur?' derseniz bizim de bilgimiz içinde de- ğil. AmailkkezbirBakan'ınağzın- dan duyup şaşmıştık. Sonra işin içi- ne çeteler. mafyalar ginnce anlaşıl- dı ki olay öyle basit bir iş değil. Bil- gi toplumunun bu eşsiz özdeyişi ar- nk cep telefonlanyla, bilgisayarlar- la, intemette gezinecek biçimde söy- lenıyor. Ne yaparsınız ki her mille- tin bir yere girme yolu değişik olu- yor. Demek ki bilgi toplumuna biz de böyle gıriyormuşuz. 'Ben adamı oya- nm' sözünü duymak insana iyi gel- mıyor ama.. belki de kimi işlerin çö- zülmesi için bu bilgi de anahtar söz- cükler işlevini yapıyor. Aldırmaya- nı oyduklanna bakınca sözlerin hiç de boş olmadığı daha iyi anlaşılıyor. Bilginin böyle oyucu biçimde dola- şıp durması herhalde bilgi toplumu sosyologlannm f>ek düşünmediği bir dolaşim olmalı. Bilgi toplumu psiko- loglan da 'oyulmanın etkileri' konu- sunda epeyce bir çalışma yapacağa benzerler. Böyle bir araştırma için biz onlara yardımcı olabiliriz. 'Kim, nasıl oyulur?', 'Oymanm psikanali- tik yönleri', 'Oymanm doyma nokta- sı' konulu tezler dünyada yankı ya- pacak araştırmalar olacaktır. .Anlaşıl- dı mı bilgi toplumu uzmanlan. 'Biz adamı oyanz,' Yok öyle, ne diyorsak o... uda bize özgü çok ünlü bir bil- gi formatıdır. Bilirbilmezkonu- şanlar, bizi başkalanyla karıştıran- lar. yanımızdan yöremizden salınan- lar bilsinler ki 'Yok öyle, ne diyorsak o.' Yan bakmakmış, laf atmakmış. göz süzmekmiş, dudak bükmekmiv 'Yok öyle, ne diyorsak o.' Fazladako- nuşmayız ha. Bizde öyle lagara lu- gara yok. Kapı dibi muhabbeti yok. Kjsa keseriz, kısadan keseriz. Canı- mız nereden isterse oradan keseriz. Kasap bıçağıyla dişimizı kanştınr, testerevle tırnağımızı keseriz. Bizi başkalanyla kanştıranlaryanılır. Bi; adamın boğazından girer, dalağın alırız. Çok meraklısının apandisi ameliyatını bedavadan yapanz. Bize ağız yapanlan sevmeyiz, burun ya- panlan acayip yapanz. Biz adamî lafını yTitturur, >oıtamayana gargars yaptırınz. Biz böyleyiz babam. işi- ne gelen gelir, dişine gelen gider. Yok öyle, ne diyorsak o. Biz de bilgi top- lumu mu ne, bildiğimiz gibi gireris anam babam.