Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
2 6 EKİM 1998 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA
KULTUR 13
Enis Rıza, dört bölümlük 'Cumhuriyetin Hayalleri' başlıklı belgesel dizi hazırladı
Hazıriığıikiyıl süren belgesel,cumhuriyetin 75.vılıdolayısıyla Arçelik'in sponsorluğundaçekilmiş. Bu akşam Show TV'degösterilmeyebaşlanacakdizide,bölümJer beDi tematikkonulan içeriyor.
'Sen hayalleri örgütleyen adamsın'
NURDAN CtHANŞÜMUL
GeçmişartıkçokeskL. Hayal
kurun diyorbıri Hayal kurun...
Ve gökyüzündeki yıldızlan is-
teyin...' Sınır koymayın hayalle-
rinize.. Son ile başlangıç ara-
sındaki o noktadayız şimdi...
(Çiçekler tohuma dtırurken, ka-
dınlar doğunırken bu duyguyu
mu vaşariaracaba> Bugün Mus-
tafa Kemal geldı.../\egözterine
baktım/ ve dedim ki içımden/
Sen hayalleri örgütleyen adam-
suv .ve bir gecede mavnalara
yükleyıp tophane fabrikası-
nı._'Ankara'ya kaçırdılar' Nasü
bir sevinçti...
Bu sözler cumhuriyet döne-
mini ilk yıllanndan bu yana ya-
şayan ancak hiçbinmizin resmi
tarih kitaplannda göremediği-
miz insanlara ait. Cumhuriyeti
kuruluşundan bu yana yaşayan
ve yaşadıklannı anlatma olana-
ğı bulamayan birçok insanm ben-
zersiz anılan geç de olsa öliim-
süzleşti. 'Cumhuriyetin Hayalle-
ri' adlı belgeselle yaşadıklan ta-
rihi sözlü olarak anlatma imkâ-
nı buldu insanlar. Cumhuriyetin
75. yılı dolayısıyla Arçelik'in
sponsorluğunda çekilen belgesel
bu akşam saat 23.00'te Show
TV'de gösterilecek. VTR film-
yapım Şirketi tarafından gerçek-
leştirilen belgeselin yönetmeni
Enis Rıza. Belgeselin yapımcı-
lığını ise Nalan Sakızlı üstleni-
yor. Dört bölümden oluşan bel-
geseli Müşfik Kenter seslendi-
riyor. Belgeselin müzikleri ise
Sinan Rıza'ya ait.
Belgeselin yönetmeni Enis Rı-
za o dönemde insanlann hiçbir
baskı altında kalmadan hayalle-
rini gerçekJeştirmek ıçin büyük
çabalar gösterdiğini vurgulaya-
rak. "Cumhuriyetin kuruluşun-
dan itibaren büyük bir motivas-
yonla önlerine yeni bir hayat ko-
yarak cumhuriyetin aytıgı volda
bu hayatı kurmaya çalışmışlar.
Özellikle Kurtuluş Savaşı insan-
lann hayallerinin önünü açmış"
diyor.
Geçmişin hayallerL.
Belgesel çekımleri için farklı
kesimlerden ve farklı şehirler-
den 75 kişiyle görüşülmüş. Çe-
kimlerboyunca çok ilginç öykü-
lerle karşılaştıklannı söylüyor
Enis Rıza: "tnanılmaz övküler
• Farklı kesimlerden ve çeşitli kentlerden 75
kişiyle görüşerek belgeseli hazırlayan Enis
Rıza, o dönemde insanlann hiçbir baskı altında
kalmadan hayallerini gerçekleştirebilmek için
büyük çaba gösterdiğini vurguluyor. Çok ilginç
Öykülerle karşılaştıklannı belirten Rıza,
kadınlann hayallerinin öne çıktığını söylüyor.
var. Örneğin okumak isteyen kız.
ona karşı Ç«kan çe\ re, kızını des-
tekleyen baba öyküleri var. Ata-
türk özellikle kadınlann önünü
açn. Bunlann dışında görüyonız
ki, bazılan özellikle de kadınlar
okumak için mücadele eünişler.
Erkeklerin hayallerinden çok ön-
ce kadınlann hayalleri öne çıkn.
Kadın ağıriıklı bir belgesel oldu
kendiliğûıden."
İnsanlann hayal kurabildikle-
ri ve toplumun verdiği hayal kur-
ma imkânı ölçüsünde bireylerin
hem toplum hem de kendileri
için yeni bir dünya yarattıklan-
nı vurgulayan Enis Rıza böyle bir
belgeselin hazırlanmasına nasıl
karar verdiklerini şöyle anlatıyor
" Bugün içinde yaşadığımız or-
tamda insanlann geleceği göre-
memesi. hayal kuramaması,
umutsuzluk hâkim. Bütün bun-
lar hayallerin kısıtlanmasından
kaynaklanan bir şey. Dolay ısı> la
biz öncegeçmişin hayallerini an-
latalım ki insanlar yeniden mo-
tive olsun. Aynca tarihi o kadar
yüzeysel biliyoruz ki_. Tarih bi-
ze hep kronolojik ve mekanik
olarak öğretilmiş. Bu yüzden de
tarihten sıkılıyonı/. Oysa tarihe
onun öznesi olan insanı koyduğu-
nuz takdirde hem daha ka\rana-
bilir oluyor hem de duygularia
birtikte size geleceğe yiizünüzü
dönme imkânı veriyor."
Böyle bir çalışmanın aslında
bundan çok uzun bir sûre önce
yapılması gerektiğine inanan Rı-
za, o dönemi yaşayan insanlann
çoğunun yaşamlannı ya da ha-
fizalannı kaybettiğini belirtiyor.
15-20 anı kitabının dışında ge-
riye hiçbir şeyin kalmayacağını
ifade eden Enis Rıza "Hem bi-
•reysel hem de belgeselci olarak bir
misyon olarak görüyonız bu işi.
O dönemi yaşayan insanlann ta-
mamını kay betmeden bir an ön-
ce bu ise başlayarak sözlü tarihi
gelecek kuşaklara aktarmanın
bir yolunu bulalım Lstedik" diye
anlatıyor.
Sözlü tarih anlayışı
Hazırlık aşaması iki yıl süren
belgeseli çekme karan alındı-
gında karayollarından TÜBİ-
TAK'a. belediyelere, yerel gaze-
te ve televizyonlara kadar bir-
çok kuruma belgesel projesini
tanıtan mektuplar gönderilerek
yardım istenmiş. Daha sonra ise
çekimler için gidilen şehirlerde
kurulan ilişkilerle yeni insanla-
ra. yeni bilgilere ulaşılrruş. Ka-
mera karşısında en az iki saat
süren bu konuşmalar sonunda
bugüne dek hiçbir yerde rastlan-
mayan ve kayıtlı olmayan bilgi-
ler. görsel malzemelerelde edil-
miş.
Belgesel belli tematik nokta-
Festivale Singapur, Almanya, Yunanistan ve Bulgaristan katılacak
Sıvas9
taAnadötifTryatroFesüvali
HATİCE BÎÇER
SIVAS-Uluslararası Anadolu Tiyatro
Festivali 1-14 Kasım tarihleri arasında Sı-
vas Devlet Tiyatrosu tarafından düzen-
lenecek. Festivale Singapur, Almanya.
Yunanistan. Bulgaristan yabancı toplu-
luk olarak katılırken Ankara Sanat ve
Dostlar Tiyatrosu da yer alacak.
Bu yıl binncisi düzenlenen Uluslara-
rası Anadolu Tiyatro Festivali'ni 1997 yı-
lında açılan Sıvas Devlet Tiyatrosu dü-
zenliyor. Festivalin amacının cumhuriyetin
75. yılını kutlama etkinliklen ıçensinde
yapıldığını belirten Sıvas Devlet Tiyat-
rosu Müdürü MuratÇobangil "Cumhu-
riyetin temelinin atıldıgı bu şehirde, cum-
huriyet şehri Srvas'ta Uluslararası Ana-
dohı Tiyatro Festivali'nin temeti de Sıvasta
atümış olacak" dedi.
Uluslararası Anadolu Tiyatro Festiva-
li'ne Yunanistan "Sirens International"
tiyatro topluluğu ile, Almanya "Sankorn
Teatre", Bulganstan "Sfumato", Singa-
pur "Teochevv Drama Association" top-
luluklan ile katılırken Ankara Sanat Ti-
yatrosu Altan ErkekH'nin oynadığı "Ina-
dına Yaşamak"; Dostlar Tiyatrosu. Ze-
liha Berksoy 'un oynadığı "Yosma",Gen-
co Erkal'ın oynadığı Nâzun Hikmet'in
"İnsanlanm" adlı oyunlannı sahneleye-
cekler.
Festivale ev sahipliği yapacak olan Sı-
vas Devlet Tiyatrosu. Gülşah Banda'nın
yazdığı Sıvas De\ let Tiyatrosu Müdürü
Murat Çobangü'inyönemği "Nemnıt"
adlı oyunun dünya prömiyerini
gerçekleştirecek. NeziheAraz'ın yazdı-
ğı Ankara Devlet Tiyatrosu sanatçıla-
nndan TonuisÇetinel'in yönettiği "Ku-
vay-i Milüye Kadınlan" adlı oyunlar
Singapur Almanva
luslararası Anadolu Festivali, Sıvas'ta 1-14 Kasım
tarihleri arasında gerçekleştirilecek. Sivas Devlet Tiyatrosu
sanatçılan Cumhuriyet'in 75.yılı kutlamalan çerçevesinde
Ankara eski Meclis Binası'nda 4 Eylül Sivas Kongresi'nin
temsil heyetini canlandıracaklar.
sahnelenecek.
Sıvas Devlet Tiyatrosu sanatçılan cum-
hunyetin 75. kuruluş yıldönümü kutla-
malan çerçevesinde Ankara eski Meclis
Binası'nda "4 Eylül Sıvas Kongresi'nin
temsili heyetini" canlandıracaklar
4 Eylül Sıvas Kongresi'nin yıldönü-
münde Sıvas Kongresi ve Etnografya
Müzesi'nde temsili heyet üyelerini ve
kongreyi canlandıran Sıvas Devlet Ti-
yatrosu, 28 Ekim'de Sıvas'tan hareket
edecek olan Cumhuriyet Treni ile Anka-
ra'ya gidecek. Mustafe Kemal Atatürk'ü
Sıvas Devlet Tiyatrosu sanatçılanndan Fı-
ratDemirağ'ın oynadığı sanatçı toplulu-
ğu 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutla-
malan çerçevesine de Ankara eski Mec-
lis Binası'nda oyunu tekrar canlandıra-
cak.
Devlet Tiyatrolan Genel Müdürlü-
ğü'nce son anda kurulmasına karar ve-
rilen Sıvas Devlet Tiyatrosu, 6 ayda 80
bin seyirciye ulaştı.
'Temamız sevgi, hoşgörü, banş*
tzmir Devlet Tiyatrosu'nda sanatçı
Murat Çobangil, Sıvas Devlet Tiyatrosu
Müdürlüğü'negetirilmişti. Çobangil, Sı-
vaslı olduğu için görevi seve seve kabul
ettiğini belirterek Sıvas'ın sanata olan
duyarlıhğını yapılacak çalışmalarla tüm
dünyaya göstermek istediğini söyledi.
Kuruluşundan sonra 6 ayda 6 oyun, 3
turne oyunu sahneleyen Sıvas Devlet Ti-
yatrosu'nun bugün Uluslararası Anado-
lu Tiyatro Festivali'ne ev sahipliği yap-
tığını belirten Çobangil "Srvas,niceozan-
lan, düşünürleriyetistirmiştir. Sıvas Aşık
Neysel'in sazıyla, cumhuriyete baghlıg!-
nı nasıl göstermisse Sıvas Devlet Tiyatro-
su olarak da bizler cumhuriyet sanatçı-
lan olarak oyunlanmızla. etkinlikleri-
mizle, izleyicilerimizle cumhuriyetin 75.
yılında temamızı sevgi, banş, hoşgörü
olarak beüriedik" dedi.
Sıvas'ın kültürel ve sanatsal anlamda
büyük bir potansiyele sahip oldunu kay-
deden Çobangil "Etldnliklerin Sıvas ve
Sıvas gjbi cumhuriyetin kurulmasında
etkin olan illerde de sağlanması gerekir.
Cumhuriyet küçükten büyüğe doğru
giden bir yol izleyerek ülkeyi özgüriüğe
götürmüştür. Biz buna cumhuriyeti ya-
şamak ve cumhuriyete omuz verenler di-
VOTUZ" şeklinde konuştu.
Sıvas Devlet Tiyatrosu, Cumhuriyet
Üniversitesi'nde Oda Tiyatrosu'nu aça-
rak ikinci tiyatrosuna kavxıştu. Tokat Ga-
ziosmanpaşa Üniversitesi'nde de Oda
Tiyatrosu açılmas» için çalışmalannı sür-
dürüyor.
Borusan'dan Türkiye'nin Müzik Atlası'
Kültür Servisi - Borusan Kültür
ve Sanat Merkezi, müzik
alanında ülkemizdeki boşluğu
doldurmak amacıyla müzik
yayımcılığına girdi. Borusan
Kültür ve Sanat Yayıncılık bu
alanda ilk olarak Ahmet Say'ın
'Türkiye'nin Müzik Atlası' adlı
kıtabını muzikseverlerle
buluşturuyor. Kitapta. opera ve
bale kurumlanndan senfoni
orkestralanna, oda müziği
topluluklanndan geleneksel
müzik bırimlenne. festivaller.
vakıf ve derneklere uzanan bir
yelpaze sunuluyor okuyuculara.
Borusan Kültür ve Sanat
Merkezi Genel Müdürü Sami
Caner yaptığı konuşmada.
Borusan Kültür ve Sanat
Merkezi'nin, uzun yıllardan bu
yana sürmekte olan sanatsal
faalıyetlerini kurumsallaştırmak
amacıyla kurulduğunu, müzik
ve plastik sanatlar olmak üzere
iki alanın dışma çıkmamaya
karar verdiklerini söyledi.
Caner, Türkıye'de müzik
yayımcılığının çok fazla
gelişmediğinı vıırgulayarak.
müzik yayımcılığının ilk kitabı
olarak, müzik alanında yaklaşık
20 kitap kaleme alan eğitimci,
yazar ve eleştirmen Ahmet
Say'ın kitabını seçtiklerini
belirtti. Ahmet Say ise
konuşmasında, her kitabın
çıkışmın yazar için yeni bir
heyecan ve tazelik taşıdığını
belirterek bu heyecanı Borusan
Kültür ve Sanat Yayıncılık ile
paylaşmaktan duyduğu
mutluluğu dıle getırdi.
Borusan Kültür ve Sanat
Merkezi'nin düzenlediği
etkinlıklere değınen Say,
TÜRKİYE'NİN
MUZIK ATLASI
"Böyle bir kitabın
yayunlanmasuıda arkamda bir
bankanın ounasını isttmezdim.
Borusan bu kitabın yayuncısı
olarak örtüstü" dedi.
Kitabın bir katalog olarak
hazırlandığına ve gerekli
malzemenin bir arada
toplanmasının güç olduğuna
değinen Ahmet Say, yaklaşık
32 sorudan yola çıkarak kitapta
yer alan kişilere gönderildiğıni
söyledi. Say konuşmasını şöyle
surdürdü: "Anahtar somlardan
yola çıkarak kişilere gönderdim.
Şan sanatçısuia. orkestra şefine,
müzikoloğa gönderilecek
sorular farklı ve bu sorulann
hazırlanması uzun sürdü. Bu
konuda bana Prof. Koral
Çalgan ve Ali Uçan yardımcı
oldu. BUgilerin toplanması
yaklaşık 1.5 yıl sürdü." Böyle
bir kitap hazırlanırken müzik
türü \e çeşidı konusunda aynm
yapılamayacağını vurgulayan
Ahmet Say'ın 21 bölümden
oluşan kitabında klasik müzik,
Türk sanat müzigi, Türk halk
Müziği ve askeri müzik
alanlannda da bilgiler yer
alıyor. Kitabın solistler ve
besteciler bölümünde,
uluslararası düzeye ulaşan
sanatçılann yanı sıra genç
solistlere de geniş yer
veriliyor. Ahmet Say'ın 1995
yılında Kültür Bakanlığı
tarafından "The Musk Makers
of Turkey" adlı kitabı
yayımlandı. tki kitabın şema
olarak aynı olduğuna değinen
Say. "O dönemde yazdığım
bütün metinler yeni baştan
yazddL Aradan geçen zaman
içinde çeşitli konularda fikir
değiştirdim. Yeni kitabın
Ingilizce olarak yaynmlananla
aynı ounadığuu söyleyebüirim"
dedi.
lardan hareket ediyor. İlk bölüm-
de işgal ve kurtuluş dönemini
yaşayan insanlann bu döneme
tanıklıklan, duygulan işleniyor.
Enis Rıza, "Temamız insanlann
hayalleri olduğu içinyola biraz da-
ha farklı çıkmışhk ancak işgal ve
kurtuluş dönemini yaşayan in-
sanlann o kadar ilginç anılanna
rastladık ki, sonunda belgesel ta-
ınamen bir sözlü tarih anlayışı üs-
tüne kuruldu" diye anlatıyor.
Cumhuriyetin ilanıyla başla-
yan ikinci bölümde ise insanla-
nn eski eğitim sistemi, yeni eği-
tim sistemi, harf devrimi ve köy
enstitüleriyİe ilgili anılan yer alı-
yor.
Üçüncü bölümde cumhuriye-
tin getirdiği sosyal hayat've de-
ğişimler, üniversitelerin kurul-
ması, yurtdışına öğrenci yollan-
ması, yeni bir aydın tabaka ya-
ratılması ve tek tek insanlann
hayallerinin yanı sıra cumhuri-
yetin 10. yılı, insanlann Ata-
riirk'ü ve Atatürk'ün ölümünü
nasıl kavradıklanna yer verili-
yor.
Belgeselin son bölümünde de
cumhuriyet dönemini yaşayan
insanlann hayalleri ve cumhuri-
yetin getirdiği ruh haliyle bu ha-
yallerini gerçekleştirmek için
verdikleri bireysel mücadeleler
konu ediliyor. Enis Rıza insan-
lann hayallerini gerçekleştirmek
için verdiği mücadeleyle ilgili
ofarak şn örnegi veriyor "tJr=~ -
fa'da halkevlerinden yetişen bir
adam kitapcınk yapmaya karar
vermiş. Ancak çevresüıin bütün
karşı çıkmalanna rağmen bir ki-
tabevi açmış. O dönemde hafta-
da birkaç kişi gelirmiş, ancak
oniarda Idtaplan ilaç kutusu san-
dıklan içinflaçsoranarmış.Adam
daha sonra iflas ermiş ancak hâ-
lâ Urfa'da kitapçüık yapıyor."
Enis Rıza bu belgeselle bir-
likte "hayal kurun, başkalannın
öykülerini dinleyin ve kendi öy-
künüz, kendi hayallerini/ olsun
diyoruz. Bugünkü ortamda umut-
lu olmak için hiçbir şey >ok bel-
ki ama bunu aşmanın da bir yo-
lu var" mesajının göndenyor in-
sanlara.
Belgesel seferberiiği
Belgeselin devamını getirmek
istediklerini vurgulayan Rıza
"Bizde her belgesel hep bir eksik-
lik duygusuyla bitiyor. Kullan-
mak istediğini iz maİzemeyle an-
latmak istediğimizi tam olarak
ifade edemiyoruz." diyor. Arçe-
lik'in sponsorluğunda gerçek-
leştirdikleri ikinci proje oldugu-
nu belirten Rıza " Daha önce Ik-
tisat Tarihi yapmıştık. Arçelik
hemen hemen her yıl böyle bir
proje yaptınyor. Umuyoruz ki
benzer projeler ya da başka pro-
jeler yapılsm. Bir tür belgesel se-
ferberiiği halinde hem geçmişin
kavranması hem de bir şeylerin
yapılması için yollannnzı açma-
ya çahşıyoruz" diyor.
Ozel ve kurumsal arşivierden
de yararlandıklannı söyleyen
Enis Rıza " Birçok insanm evin-
de saklı duran. toplumsallaşa-
mamış, nasıl olsa önemsenmez
diye kenarda duran fotoğraflar,
belgeler kullanıldı. Farkh bir gör-
sel malzeme oldu. Herkesin ko-
layca ulaşabUeceği bir malzeme
değil. aym zamanda başka çalış-
malan da yönlendirecekbir mal-
zeme bu. Böylesine yoğun bir
maİzemeyle insanlann yüzüne
vuran duygulanm örtmemeye
çahştık" diye anlatıyor.
Belgesel için yapılan röpor-
tajlar deşifre edilerek bir arada
toplanmış. Yaklaşık bin sayfa-
dan oluşan bu metinler, binlerce
fotoğraf ve görsel malzeme de
araştırmacılara açılacak.
Tarih kavranmadığı ve kavra-
tılmadığı sürece tarihten ders çı-
karmanın, oradaki bir hayali alıp
yeniden kurarak geleceği tasar-
lamanm mümkün olmadığına
inanıyor Enis Rıza: "Hem gör-
sel hem de zihinsel hafızamıza
sahip çıkmıyoruz. Örneğin işgal
dönemiyle ilgili fotograflan Yu-
nanistan'dan bulduk. Cumhuri-
yetin ilanı ya da o dönemle ilgili
ne kadar görsel malzeme var eli-
mizde? Böyle bir ortamda bir
şeyler yapmaya çalışıyoruz."
BU A^AMADA
ŞUKRAN KURDAKUL
Cumhuriyefin İlk Yıllamnda
'Dışardan Bilinç' Atılımının
Kazandıpdıgı
Nurullah Ataç, Muhsin Ertuğrul'un sanatçı kişi-
liğinden söz ettiği yazısında, "tiyatroyu seyirciye in-
dirmek istemedi, sefrciyi tiyatroya yükseltmek iste-
di" diyordu.
Muhsin ErtuğruPa bu cesareti veren, birey olarak
kazandığı deney ve birikimle birlikte, özgür olmak is-
teyen yeni sınrf ve katmanlann ilerleme bilincini de-
ğeriendirmesidir.
Onlann koşutunda, sanatı da etkileyen her türlü
toplumsal kalıpJaşmaya karşı çıkıyordu Muhsin Ertuğ-
rul.
Gelenekse geJenek, hükümdarsa hükümdar, med-
rese ise medrese.
İlk adım, antikçağdan yaşanan zaman dilimine de-
ğin sünüp giden ilen-geri çatışmasında "neredeyiz" so-
rusuna toplumca yanıt aramak...
Genç Muhsin, 1910'lu yıllarda tarih sahnesine çı-
kan seyirciye Hamlet'i oynamıştı.
Yahya Kemal "Türkçede hayran olmaya layık bir
Hamlet timsaliyarattı' diyordu sahnedeki Hamlet ıçin.
Biz 1914 tarihini düşünerek tiyatroda devrimin ilk
aşaması olarak niteleyebiliriz Hamlet'i sergileme ce-
saretini.
Bu olayı, Cumhuriyet'e geçiş döneminde "dışardan
bilinç" anlayışının ilk meyvelerinden biri olarak kabul
edebiliriz.
Olayın daha genellik kazandığını Muhsin'in 1926'da
Darülbedayi'nin başına getirildiği dönem sahneye
koyduğu yaprtlann yazarlan gösteriyor
Shakespeare'le birlikte Moliere, Goethe, Piran-
dello, Dostoyevski, Ibsen, Gorki...
Bilenler Almanlann !l. Dünya Savaşı yenilgisinden
sonra "kalkınma planlannda tiyatroya öncelik" tanı-
dığını yazmışlardır.
1923 sonrası Türkiye'sinde Sevr Antlaşması'nın,
mürekkebi kurumadan Cumhuriyet kafası tiyatro gi;
bi Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu yapılanmala,-
nnı "dışardan bilinç" ilkesini benimseyerek gerçek-
leştirdi.
Nesnelliğı yitirrneden bakmaya çalışalım yakın ta-
rihimize.
Yeni abece'nin gerçekleşmesi kültür devrimine ÖJ^
gü bir atılım değil midir? a.
Ya yeni oğrenim sistemi... "'
Mehmet Akif, ki padişah-halifenin emperyalizmle
işbirliği yapmasına karşın, ulusal kurtuluş savaşımı-
za katılma yiğitliğini göstermiş bir Islam düşünürüy-
dü. Cumhuriyet'in çağdaş eğitim uygulama girişim-
lerine tepki göstermekten kurtaramadı kendini. Ka-r'
ramsaıiığı da beraberinde getiren bu tepki şu satırla-,
n yazdırabilmişti "IstiklalMarşı" şairimıze.
Toplumsal geleneklen ve şartlan bilinen milletımi-
zin 16-18 yaşlanndaki kız ve erkek çocuklan bir ara-
ya getihlmek isteniyor. Bazen şurada burada lisele-
re giden üç beş kişi varsa onlan da okuldan alıkoy-
maya sebep olacağız. Medreselerin kapanması ile on
beş^jon altı bin kisi eöitim nimetinden voksun bıra-^
kıldı. Şimdi de"böyle 'müşterek' biröğrenım çıkanr-
sak, kendi kendıne liseler kapanır."
Akif'in kişisel yaşamını da etkileyen toplumsal di-
namikleri değerlendiımedeki yüzeysellik ve geleceği
görme yoksunluğuna en güzel yanıtı, sunacağım kar-
şılaştırmalı satırlar veriyor. •>
1923-24 ders yılında öğrenci durumır
Üniversitede
Liselerde
Ortaokullarda
Öğretmen okullannda
llkokullarda
Toplam
1931-32'dekidurum:
Üniversitelerde
Liselerde
Ortaokullarda
öğretmen okullannda
llkokullarda
Toplam
Kjz
185
230
543
783
62.954
64.695
Kjz
512
942
5.726
2.325
172.831
182.336
Erkek
1.903
1.011
5.362
1.745
273.107
283.128
Erkek
2.266
3.210
19.109
2.829
320.063
347.477
İlk yedi yılda kız ve erkek öğrenci artışı:
Erkek
363
2.199
13.747
1.084
46.956
Üniversitelerde
Liselerde
Ortaokullarda
Öğretmen okullannda
llkokullarda
Toplam
387
712
4.983
1.642
109.877
117.541 64.349
*••
Evet, yakın tarihimizin gerçeklerine bakarken nes-
nelliği yitirmemeye çalışalım.
Cumhuriyet, üretim ilişkilerinde tabandaki insanm
yaşam koşullannı derinden etkileyecek değişikliği ya-
ratamamasına karşın, toplumu değiştirme gücünü
kazandırmadı mı bize.
Ankara Devlet Tiyatrosu'nda
Beni Dünya Kadar SeV
• Kültür Servisi - Dinçer Sümer'in yazıp yönettiği
'Beni Dünya Kadar Sev' adlı oyun yanndan başlayarak
Yeni Sahne'de sergilenecek. Başlıca rollerini Tank
Ünlüoğlu ve Gülenay İCalkan'ın üstlendiği duygusal
komedi, iş ve sanat çevrelerine eleştirel açıdan bakıyor.
Oyunun kostümlerini Sevgi Türkay, dekorunu Orhan
Alpaslan özgün müziklerini Murat Sümer yapıyor.
Semfha Berksoy'un gösterili l
söyteşisi yarn ;
• Kültür Servisi-Türkıye'nin ilk opera sanatçısı -
Semiha Berksoy, cumhuriyetin 75. yılı nedeniyle yann
saat 17.00'deYıldızSarayıSaray Tiyatrosu'nda ' -
gösterili bir söyleşi getçekleştirecek. Berksoy bu
gösteride Atatürk'le oljn anılannı. ilk operanın kurulu|
öyküsünü ve dığer anıknnı, rollerinde seslendirdiği j
bazı opera aryalannı ideyenlere sunacak.
Kitaplı Kahve'de kütüphane '
• Kültür Servisi -Beytğlu'nda üç yıldır okuma
kahvesi olarak hizmet .eren Kitaplı Kah\e. üst katmda
bir kütüphane açtı. Tür<çe
, eski Türkçe ve yabancı
dillerde kitaplardan okşan kürüphanede şimdilik 1000
kadar yayın yer alıyor. Yalnızca üyelerin
yararlanabileceği kütüAane. salı ve cuma günleri
13.00-18.00 saatleri ansında, pazar günleri ise r2.00- -
16.00 saatleri arasındahızmet verecek. Aynntılı bilgi -;
için 293 66 38 numaraı telefon aranabilir. -