Catalog

SAYFA CUMHURİYET 20AĞUSTOS1996SALI 12 DIZIYAZI TETKÎM'i özelleştirmek cinayettir' / tırat edevım kı TPAO'ya geldığım zaman. petrol hakkında derın bılgım \oktu Yalnız- ca maden \e petrol arama felsefesı hakkında edındığımteme bılgıler\ardı Petrolaramak ıçın bol para hjrcamak gerektığını bundan kısıtlama yapmayacak bıranlayışın gereklı oiduğunu duşunmuştum Turkıyede petrol aramanıntanhı 1880'lere gıder O donemde bır çok msana.özellıkle paşalaraarama ruh- satı venlnıii Turkıye Omhurıyetı kurulduktan son- ra 1 92^'de çıkarıian bır kanurla, petrol arama konu- sunda hukumet gorev lendırılmış Sonra petrol \e al- tın arama ıdaresı kurulmuş 1933'te I300metreyede- ğın ınen Baspırın'de ılk petrol sondajı yapılmış 1935"te de MTA Enstıtüsu kurulmuş Petrolde cıddı aramalar ondan sonra başlamış \ e MTA başarıh olmuş Çokeleştmlmış ama besvılgıbı petrolculukteçokkı- sa bırsure ıçınde bakır bolge olan Raman Dağfnda petrol bulmuş 1952"de bır kararname ıle DP yaban- cılarm bu ışe gırmesıne karar vermış ve 1954 te Pet- rol Kanunu çıkmış Bu \asanin gerekçesı oneınlı T- PAO'dagöıevebaşlarken buradan hareket ettım Tur- kıye nın. petrol ıçın çok buyuk para harcamasi gere- kıvordu Petrol bulunursa memleket ozamankıparay- la 5 mılyarlık bır gelır sağlayacak memleket zengın- leşecektı O\sa petrolu bulmak ıçın paramız vegentş tetkık ımkânımız yoktu Oyleyse. dışarıdan bulacak- tık bunu TPAO vagelınce. oncelıklebukurumuguç- lendırmek. petrol aramaları ıçın kavnak sağlamak ge- rektığını anladım Malıve'den alınan sennaye değıl, başkakaynaklararanmalı^dı Teknıkkadıolarıguçlen- dırmek petrol aramalannı hızlandırmak. guçlendır- mek geıeklısdı Işe buradan başladım TPAO Genel Muduru olduğumda 300-400 bın ton dolaylannda petrol uretımı vard1 Lretım yapılan 1940 ta bulunmuş Raman \e 1951 de bulunmuş Ga- zan bolgelerınde \erım duşmuştu \enı petrol arama- larına gıriştık Arama, TP-\O ıçınde Petrol Şubesi'ne bağiı bır sen ıstı Oncelıkle. bu serv is şeflığını Arama Şubesı halıııe getırdık Başına da. eğıtımım Amerı- ka'dagormuş.jeofızık mühendısı FerhanSandalatan- dı 1961deMağnp Kurtalan \eBatı Raman alanları- nı bulduk Bıryandan dapersonel ve sondaı makıne- M takvıvesi \apı\orduk Sondaılarhızlandırıldı Oyıl- dan başlayarak. uretımde sureklı artış oldu 300-400 bın ton olarak aldığım petrol uretımı. TPAO Genel Mudurluğu'nden ayrıldıgım 1965te, yılda 1 ınılyon 250 bın tonluk potansıyele çıktı Batman rafınensının kapasıteMnı ırttırmakgerektı Bu kapasiteler. 300 bın tondan 6"<) hın tona deıken 1 mılvon tonaçıkarıldı Aramalar ıle bırhkte uretım hızlandırıhrken teknık eleman yetıştırme konusu ele alındı 1944"ten sonra de\ let. bu alanda Mstemlı bıçımde eleman yetıştırme- mıştı Dışanva kendı olanakları ıle gıden bazı kışıler» bu alanda okumuşlardı 1961 den sonra sıstemlı ola- rak, yılda 15 kışıye. petrol teknısyenı olarak Amen- ka yagonderılmek uzere burs v erdık Ayncaulke ıçın- de de. teknık eleman vetışmesı ıçın burs olanağı tanı- dık 1PAO n,ın seçılen elemanljn Batman'da ıkı yıl staj yapmadan dışama gonderınıyorduk Turkıyede- kı petrol sanavıının kalbı candamarı Batman'ı tanı- maları gerekıvordu Seçılenler. ıkı \ıl Batman'da kal- dıktan sonra Amerıka'ya gıttıler Kuşkum şuydu cr altex anlaşmasına göre, petrol fiyatları Basra Körfezi fiyatları üzerinden yapılacaktı. Yüzde 30 daha fazla fiyata petrol aldığımızı saptadık. 1961 'den sonra, bu fiyatı düşürmek için çabaladık. Almanlar ve Italyanlarla yaptığımız temaslarda daha ucuz petrol alınabileceğini öğrendik. Petrol Yasası'na göre, petrol fiyatının saptanması, piyasa fiyatının belirlenmesine bağlıydı. Amenkd nın. bol para \e olanak açısından çekıcılıgı vardı Parlak oârencılerı kapabılırlerdı Bunun uzen- ne. Sana\ı Bakanlığı'nda mıllı korunmanın başında bulunan emeklı albay Niyazi Gurses e gore\ verdık Amerıka'dakı elemanlarla her hafta muhakkak temas kurup Turkıye ıle ılışkılerını kesmeyecektı Yolladı- ğımız elemanlann en azından varısının Amerıka'da kalabıle<.eğını hesap edıyorduk Bu vontemle hepsi \urda dondu Ancak ben TPAO Genel Mudurlu- ğunden ayrıldıktan sonra tatmın edılmedıklerı ıçın çoğu Kanada ya Arabıstan'a gıttı Petrol aramalanna kaynak ayırmak ıçın yan kuru- luşlara gerek vardı Petrol sanayısı. petrolu uretır ra- fınaj yapar. satar Yanıbaşında buyuk petrol şırketle- n. petrokımvakuruluşu.dağıtımorgutlerı vardır Hat- ta komıır\euranvumakadargıtmışlerdır Bızde.bun- dan esinlenerek. 1961 "de petrokıırrva sanay ıının kurul- ması ıçın kolları sıvadık Hıç unutmam Rafınerı Şu- be Muduııı Havrettin Be/men "Petrokiımasanayüni Turkiye'de kurnıak laznn" dedığımde. çok tıtız oldu- ğu ıçın uıkmuş.tu Ben de kendisine her koşulun ye- rıne getırılecegını \e bu tesıslenn kurulacağını ıfade ettım O donemde Koç. Eczaubaşı lş Bankası petro- kımyasanayıı kurma gırışımınde bulunmuşlardı An- cak konunun ağırlıgı kar^ısinda bundan vazgeçtıkle- rı du^uncesındevım Bız "Zamanıdır" dıverek çahşmaya başladık lk- tısatçı olan Sııat koksaJhk ıle bır de kımya muhendı- sı arkadaşimız Turkıve'de tuketımın ne kadar olduğu yonunde pı\asa çalışması yaptılar Kayıtlarda çok du- şuk rakamlarla karşılaştık Ama ulke ıçınde daha bu- yuk mıktarda kullanılı\ordu Anlaşılan kaçak gınyor- du Turkıye ye bunlar Yabancı mu>a\ır bulma gereksınımı duyduk Hıç- bır ^ırketle ıh^kibi olmayan Fransız Petrol Enstıtusü Ba^kanı \a>atre ıle temas kurduk O. "Sizin için er- ken değil mi?~ dıye iorunca. petıokımya teMslerının mutlaka kuııılacağını dıle getırdık Başlangıç olarak. deterjan otomobıl lastıklerınde kullanılan karbon si- \ahı polıetılen poliMnılklorıtolmakuzere4ayrı uru- nun uıetımı ıçın onlardan fızıbılıte raporu ıstedık Ka- pasıteleıı de. topladığımız bılgılere gore yuksek tut- tuk De\let Planlama Teşkılatı'na. petrokımya tesısı kurulması konusunun plana gırmesı ıçın baş\urduk Petrol sanay ıı hızla gelıştığı ıçın teknolojık y ardım ge- rekebıleceğı uzerındeduruyorduk Bununla ılgılenen. aslında "içki'" >ırketıolanSationalDistilleradlı Ame- rıkan fırmasının komprador Türk temsılcısı \ardı Bana telefon ettı. şırketın genel mudurvardımciM Tur- kıye'deymış. bana da bır "HelkT dıyecekmış Kabul etmedım Bunun uzenne Tn.aret Bakanı Muhlis Ete ılegoıu>ııııı^ler\ebenı şıka\et etmı^ler Ete benı ara- yınca. "Ben. trafik polisi ya da teşrifatçı mmm? Asıl siz. ben her geleni kabul edecek olursam, Senın ışın gucun yok mu' dhe beni uyarmanız gerekliydi" de- dım Aynı fırma. bır sure sonra ortaklık onensı ıle gel- dı Yan çıplak kız fotoğraflan ıle suslenmış. kalın bır fızıbılıte rapoıu hazırlamışlar Kapasıtesı bın-2 bın tor'ıık bı> teM^ ktırjt ıkla 1 Bi7im ongoıduğumuz 10- İHSAN TC^ALOGLinJUN AMLARf 1 • TPAO'nun IPRAŞ'taki ortağı Amerikan şirketi Caltex, rafineride pahalı petrol işlenmesini sağlıyordu. Dışarıdan ucuz petrol bulduk ve bunun IPRAŞ'ta işlenmesini, hukuksal mücadele ile sağladık. Amerikalılar, kıpkırmızı oldu 20 bın tonluk kapasıtenın onda bırı a>agı vukarı Dı- ğer onerıler şoy le 21 mılyon dolarlık bır ^ırket kuru- lacak 14 mılvon dolarını Amerikan >ırketı. 1 ınılyon dolarını TPAO \erecek Ayrıca kurulacak sırket. de\- lete \enlen Amenkan kredılerınden \e Amerıka'nın Turkıve'yeg'da karşılığı \ermış olduğu Kulı fonun- dan yararlanacak Tumu 87 mılyon dolarlık bır yatı- rım olacak Amerikan şırketının ortaklık ıçın onerdı- gı 14 mılyon doların ıçınde de 9 mılyon dolarbılgı \e muhendıslık hızmetlen. gerı kalan *> mılyon dolarda Turkıye'ye ıthal edılecek naylon torba satılarak elde edılecek gelır lar Artı 14 mıKon dolar ıçın her yıl transferhakkı. garantısı ıstıyorlar Tıpık somuru. soy- gun duzenı vanı çelikbaş ile çelişki Bu onerıve şiddetle karşı çıktık Ancak Sanayı Ba- kanı Fethi Çelikbaş Tertı$ Kurulu Ba^kanlıgı aracılı- ğıy la ~Memleket \aranna yatınmlarla ilgili raporiar çekmecelerde kalnıaktadır" dıve hakkımızda yazı gonderıyordu ^ ıne 1961 "de aynı tınnanın yonetım kurulu ba-kanı ozel uçağı ıle Ankara Nageldı Done- mın Ba^bakanı İsmet lnonu'den randevu aldı \e go- ruştu Benım goru^menınbonueundan haberımolma- dı Fırma ba-kanı. aynı ak^am Ankara Palas'ta kok- teyl \erı\ordu Gıttım Ortaklıgın kurulması yonunde konuşmalar yapılıyordu Ben ıhtıyath yanıtlar verı- yordum Hatta, bu adamlarla bırhkte totoğraf çekme- yekalktılar. ızın vemıedım Gazetelere \enp, "Anlaş- tılar" fılan dıyebıhrlerdı Uzun vıllar sonra donemın Bayındırlık Bakanı İlyas Seçkindcn oğrendım kı. Is- met Pa^a. fırma baikanı ıle gorujtukten sonra onerı uzennde durmamış \e \erılen kokteyle de kımsenın katılmamasını ıstemı^ Aynı konu Merkez Bankası"ndd toplanan yatırım komısyonunda da goruşulmu^tu Komısyon toplantı- lamadık Koijullanmızın baı>lıcaları ^unlardı Kurula- cak ortaklığa yuzde 51 oranında bız egemen olalıın Yabancı ortak. getıreceğısermavevı transferetmeden en az 10 yıl Turkıye'de tutsun Yaptığımız temaslar, V uksek Planlama Kurulu'nda hukumete anlatıldı lOVisan 1964"te petrokımya sa- nayıını TPAO'nun tek ba^ına kurmasına karar \enldı Bu. 1961'den 1964"e değın suren uç senelık bır mu- cadeledır Bu mücadele sonucunda Yarımca tesislen kuruldu. sonragenışletıldı Bugun yılda 23 trılyonkâr eden bır kuruluş. durumuna geldı PETKİVfı özelleş- tirmek. benım kanımcacınayettır Petrokımya sanayıı- nın. mıllı elde olması. gelırlerının de mıllı petrol sa- navıının (TPAO)gelıştırılmebine kullanılması ^arttır Petrol dağıtım sorunu Petrol dagıtımını yapmaktan sorumlu Petrol Ofisı. 1940"ta Tıcaret Bakanlıgı'na baglı olarak kurulmuş. Amerikan petrol şırketı Cahex ıle anla^mii}. Caltex"ın urunlerını satıyordu 1958'dedort buyuk petrol şirke- tı Mobıl. Shell". Brıtibh Petrol ve Caltex. ATAŞ rafıne- rısının kurulması ıçın hukumete gmşımde bulunuyor- lar İPRAŞ kurulmak istenınce. Calte\. Petro! Ofısı elınden çıkar kaygısıyla 1959'da ATAŞ'takı ortakla- nndan ayrılıp. TPAO ıle İPRAŞ rafınensinın kurulma- sı ıçın anla^ma ->ağlıyor Calte\. genellıkle gıttıgı ul- kelerde de\ let kurulu^ları \arsa. kendı orgut kurmaz o ulkenın kurulu^undan yararlanarak ınalını ^atmak ıster Petrol Ofisi'nden de bu bıçımde \ararlanıyor Bızım. Petrol Ofısı'nden buyuk ^ıkayetımız vardı Hem orgutuzayıftı. hemdebuyük bırkadrobeslıyor- du Petrol Ofisı. o tarıhte 65(X) kı>ı ıle Turkıye satıs> nın vuzde 25'nı vaparken, Mobıl satışın yuzde 35'nı 550 kışıyle gerçekleştırıyordu 1961 "de Petrol Ofı- sı'nın bıze bağlanarak. anonım şırket halıne getırılme- sını du^unduk Petrol Ofısı. bızden malı alır. paramı- sabah. baktım bır Türk muhendıs çok uzgün Orada Wagneradlı Amerıkalı mudur \armış Turklerı ora- dakı personel ıçın kıralanmı:, mısafırhaneye sokmu- yormuş Fena halde canım sikıldı Yonetım kurulu açıhsında konuy u gundeme getırıp "Turkiye'deTurk- lerin giremeyecegi yer \okrur. Bu memleket bizim. Her yere girerier. V\agner denen zat 24 saat içinde Turkı- ye'den gjdecek" dedım \egıttı İPRAŞ rafinerisinın ham petrolu doğrudan doğru- ya ışleyen unıtesı 1961 vazında bıttı Hızh çalışıldı Mart 1962"de taksıtlen başlasacaktı Caltex ıleılkya- pılan anla^ma. Dışışlerı Bakanhğı uzmanlarınca ha- zırlanmış Daha sonra bazı anlaşmalar yapılmış \e Caltex hukumete verdığı kımı tavızlerı genkoparmış Ornegın. rafınerı ıçınde \agonlan çekecek lokomotıf 22 mılvon dolarlık kredının ıçındevken dı^ına alınmış l!k anlaşmada yemekhane kredının ıçındevken dışına çıkarılmış Şu amacı guduyor Amenkalı Tesısın ku- rulmasını mumkun olduğu kadar bukredı mıktan ıçın- de çozmek istı\or Vönetım kurulunda murakıp olan Ozer Derbıl anla^manm \apıldığı tum toplantılarda bulunduğu ıçın Caltex anlaşmasını çok ı\ı bılnordu Yaptığımız topiantılarsonucunda anla^mayı hukumet ı!eCaltex arasındayapılan metıne uygun duruma ge- tırdık Caltex anlaşmasına gore petrol fıy atları Basra Kor- fezı fiyatları uzennden yapılacaktı Vuzde 30 daha fazla fiyata petrol aldığımızı saptadık 1961 den son- ra bu fiyatı duşurmek ıçın çabaladık Almanlar \e itakanlarla yaptığımız temaslarda daha ucuz petrol alınabileceğini oğrendık Petrol Yasası'na gore petrol fiyatının saptanması pıvasa fı\atının belirlenmesine bağlıydı Piyasa fıyatını duşurebılmek ıçın uğraşıyo- ruz Ösira "Tkardeş-dedıgımız buy uk petrol şırket- lerı olan Mobil, Shell. British Petrol. Gaz Şirketi, Cal- tex, Standart Oil ve California dı^ında bağımsız ku- çuk şırketler var Oasıs adlı kuçuk bır şırketın yuzde 30 ındırımlı petrol sattıgını belırledık Ozer Derbıl, bunlarla temas kurdu ve yanm mılyon tonluk petrolu yuzde28 ucuza almak uzere anla^mava vardık Ordu- nun gereksınımı dı^arıdan gelen petrol urunuyle sağ- lanıvordu Donemın Genelkurmav Ba^kanı Ce\det Suııav açıktım veşunlarısoy ledını "İPRAŞ'ınkapa- sitesi bu petrolu işlemeye uygun. Ordu gereksinimini bu petrolden yapalım. Petrol Ofisi getirsin. biz de işle- ulinı. Boy lelikle piyasa fiyatı tcsis eder. ordu da. biz de kârlı olunız." Sunay. uygun gordu. ama ucuz petrolun rafınende ışlenmesı ıçın İPRAŞ \ onetım Kurulu'ndan onay al- mak gerekıyordu Caltex ıle vapılan anla^mada. şöv- le bır madde vardı Eğer anlaşmaya muhalıf bır ışlem olursa. tPRAŞ rafinerisinın 10 \ıl sonra nomınal de- gerı uzennden TPAO ya dev n koşulu ortadan kalkar Caltex anlaşmaya gore ""6 mılyon varıl petrol \e- TPAO Genel Müdürü ihsan Topaloğlu, arkadaşları ile bir toplantı sırasında. si oncesı, toplantıya katılacak Sanavı Bakanhğı ndan eneıjı ve maden daırelerı başkanlan ıle bır araya ge- lıp bu ortaklığın memleket yararınaolmayacagını sov - lemış onlan ıknaetmı^tım Ama komısvon toplantı- sında tam tersinı savıındular Bakandan o\le talımat almış olabılırler Bu dırencımız ıle bırhkte kendı çalışmalarımız su- ruyordu Bır fızıbılıte raporu hazırlanmıştı Şana\ı Ba- kanhğı na raporu vermekte bazı endıselenmız vardı Sanayı Bakanhğı raporun bır kopyasını îstedı O za- man bıriıkte çalı^tığımız. çok zekı. çalı^kan arkada- >ım, rahmeth Özer Derbil "Raporu vermeyelim. Va- zıyı yazalım. rapor ekte diyelim. ama raporu gonder- mevelım. İki a\ raporu ararlar" dedı Güldum ve "Bu iştenhaberimyok. Siz.o>leyapın" kar^ılığını verdım Yazı gıttı lSgunsonra "Raporbulunamadrdıye va- kınma geldı O gıınlerde V uksek Planlama Kurulu toplandı Bron^ıt olduğum ıçın toplantıya Ozer Der- bıl ıle TPAO Genel Sekreterı Tayfiır Tarhan katıldı Kurula Inonu başkanlık edıyor Sanavı Bakanı Fethi Çelikbaş da raporun kendısıne venlmemesı nedenıv - le bızı şıkâvet edıyor Ozer Derbıl gavetsakın "Va- ayı gonderdik. işte tarihi"* dıvor Ekı yoktu tılan deı- ken. Ozer Derbıl. tnonu'nun gozlerı onunde "Sayın bakan isterlerse, bir tane daha takdim edeyim" dıve- rek raporu ıletıyor Bu rapor uzerınekomıtekuruldu Vatınm konusun- da karar \enlecek Donemın Sanavı Bakanhğı \1us- teşarı Hayrettin Guleryuz un ba^kanhğında toplan- dık TPAO adına ben daha sonıa Petrol Ofısı Genel Mudurluğuyapmışolan Mehmet AliOksal. Ozer Der- bıl var Sanayı Bakanhğı Petrol Daıresı nden \1uam- merKaymakçalan Sanayı Daıresı Baskanı Sebahat- tin Teoman katılıyorlar Teoman çok ıvı bır edıp al- dı sozu "Amerikan firması ile ortaklık kurulmazsa. bu vatınm Vunanistan'a kaçar. Ozaman bunun sorum- lulan kimler olacak?" dıye konuştu Ben de 21 Ma- yıs'ın etkisinden olacak "Memleket zaranna biror- taklığı kuracak olanlar. hangi adada hesap verir bile- mem" dıve çıkıştım Sonuçta V uksek Planlama Ku- rulu. nda bupetrokımvavatınmınınvapılmasinıntum sorumluluğunun TPAO ya verılmesı gerekırse. bır yabancı ortak bulunması kararlaştırıldı Bu yetkıyı alınca, PETKtM'ın ba^ına getırdığımız Hamza Batuk. Ozer Derbıl v e ben, ortak bulmak uze- re Amenka'ya gıttık Amenkan yardım heyetı ıle te- mas ettık Bazıfirmalarınadlarını verdıler Ama bun- ların ıçmde bızım aııladığımız şekılde uvgun oı uk hu- zı odemezdı Ama Caltexden peşın parayla petrol urunualırdı Paragelmeyınce, petrol aramalarımızak- siyordu Bu vuzden Petrol Ofısı nın gehrlerını hac- zettırmek zorunda kaldık Butun dunva petrol şırket- lerınde olduğu gıbı. o \illarda Petrol Ofısı'nın T- PAO'ya bağlanmasını savunduk Yanı. dagıtım şırke- tıyle bırhkte bır turholdıngolacağız 1961 den 1963'e değın bovunamanıoldular Calte\ arkadan çalıs,tı Tı- caret Bakanhğı ndakıler ellennde bulunan bovle bır teşkıldtı kaçıımak ıstemedıler Çunku çoğu orada ek goıev lıydı Daha »onra Petrol Ofısı Genel Vludurluğu Muavınlığı ne Özer Derbil geçtı Bızım temsılcımız oldu ve duruınu avarladı İPRAŞ rafinerisi İPRAŞ ratınerisinın kurulması ıçın hukumet ıle Amenkan petrol şırketı Caltex arasında 1959 da an- laşma yapılmı^tı 23 \ısan 1960'ta da temelı atıldı 9 Mayıs 1960 ta TPAO Genel Muduru olduktan sonra Mıllı Bırhk hukumetı kurulmuş ve vönetım kurulları teshedılmis.tı IPR AŞ ıçın Amerıkalı ortak Caltex fır- masıyla vapılan anla^mada şoy le bır madde vardı V o- netım Kurulu > kışıden oluşacak Bunlardan uçu Turk. ıkısı Amerıkalı olacak Buna karşilık. bır genel mu- dur Amerıkalı bır genel mudur de Turk olacak An- cakyetkıler hep Amerıkalı genel mudurdebulunacak 2^ Mavis sonrasi tum yonetım kurulları ıle bırhkte İPRAŞ ın vonetımı de teshedılecektı "Venı mudurler hevetı te^ekkul ettığınde. Turk genel mudur başkan- lığında bır heyet oluşturduk Amerıkalı genel mudur ıkıncı duruma duştu Buış Anıenkalılar'mhoşunagıt- medı Eğerheyette. Turk genel mudur olmazsa ınşa- at halındekı İPRAŞ ın yonetımındekı denetımı elden çıkarmışolaeaktık Calte\ fırmasının Purcelladlı tem- silcısı vardı Donemın Sanayı Bakanı Şahap Kocatop- çu'ya.bızı "Bakanlığın tasarnıfunaaykın hareketet- tiler"dıverek şıkayetetmış Kocatopçu.sınıfarkada- ^ım durumu anlattım Ama. baktım kı, tereddutlu O sirada ıçerıve ıkı bakan daha gırdı Senlı benlı konıış- mavı lesmıleştırdık \e avrıldım 1 PAO ya gelınce Purcell ın benı bekledıgını gordunı Dedım kı. "Ba- kanla gonışmuşsunuz. Ama ben, sizin dediğinizi yap- mayacağım. Bundan bovle benimle konuşacaksınız." Bıldıgım kadarıy la. Purcell vedığertemsılcıler, ondan sonra bakana gıtmedıler Ya da bana resmen ıletılme- dı Hercuııı ntesıgunu Izmıt e. İPR \Ş agıderdım Bır recek. hem de yuksek fnatla Ratınerı. her yıl 1 mıl- yon ton petrol ışleyecek Yanı ucuz petrol ıthalatı ya- pıp bunu doğrudan doğruya işlemeye kalksak. budu- rum belkı anlaşmaya aykırı olacak ve ratınen 10 yıl sonra bızım olamayacak Aradık taradık. bır açık kapı bulduk Lcuza getıre- ceğımız petrolu. Petrol Ofisı namına ışlemek Yanı. Petrol Ofısı'nı ı^letıcı fırma konumuna sokacağız Bu durumun anlasjnava avkın olmadığı konusunda IP- R.AŞ'ınhukukmuşavırıProt Dr HaydarArseven'den bır rapor aldık ve yonetım kuruluna oyle gırdık Yo- netım kurulunda durumu anlannca Amerikalılar kıp- kırmızı oldu ve kararı aldık Bu gelışme. 1965 yılın- da tam benım gorevden alınmamdan oncekı gunlere rastlar İPRAŞ Yonetım Kurulu Ba^kanfydım Buka- rar ahndıktan sonra ayırdılar benı Karar çıkmadan avrılmak ıstemıyordum Çelikbaş gorevden almak istedi Fethi Çelikbaş l96Vte benı gorevden almak ıste- dı Yenı Sabah gazetesı muhabın Emin Karakuş. fı- siltı sutununda benım gorevden alınacağıma ılışkın sık >ık haberleryazardı Bu haberlerealışmıştım. ama bır pazar yıne bovle bır habeı ıızerıne ıçıme kuşku duştu 27 mavısta Sanayı Bakanhğı yapan. arkadaşım Muhtar Lluer'e durumu aktardım Lluer. sınıf arka- daşi olan Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar DaıreM Başkanf nı aramiş O da. bov le bır kararnamenın do- laştığını sovlemı-. Bunun uzerıne Muhtar L luer lıse arkadaşı Tıcaret Bakanı AhmetOğuz'agıtmış Oğuz, bu kararnameyı ımzalamadığını ıfade etmış ve gerek- çesını şovleaçıklamış "Ben, çöp atlamam. IhsanTo- paloğlu'nun yerine getirmek istedikleri kişı, Kâhta'da- ki Ersan Petrol adlı petrol şırketinın muduru Abdur- rahman Durukan. Ersan Petrorun ortaklan arasında tsmet tnonu'nun oğlu Omer Inonu'nun hissesi \ar. T- PAO Genel Muduru olup. Omer İnonu'nun isminden yararianmak istiyorlar. Onun için kararnameyi imza- lamadım." Aralarında Bulent Ecevit ın de bulunduğu bır grup bakan kararnamevı ımzalamiş bır Ahmet Oğuz kalmış Durum Inonu ye anlatılıvor ve karar- name duruyor Butun bumucadelelersonunda. 1964'te kurulan azınlık hukumetınde Çelikbaş kabıne dışında kaldı HudaiOral Enerjı Muammer Erten de Sanayı Bakanı oldu YARIN: Yerli petrole karsı cıkanlar ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ . . .Köy EnstitülüNadir Nadi Nadır Nadı'nın Evet Yaztk Oldu başlıklı yazısı, 31 O- cak 1976 gunku Cumhurıyet'te çıkmış Yazıyı kıvanarak okudum Şoyie "Turk toplumunu karanlıktan kurtararak kısa zamanda aydınlığa kavuşturacak bır buluş olarak Koy Enstıtulerı kuruluşunu butun Ataturkçuler sevınçle karşılamışlardı Koyden gelen çocuklarımızın burada bıze ozgu bıryon-' temle eğıtıldıkten sonra tekrarkoye donerek koyu uyan-t dırması, oraya uygahık ışığını serpmesı ulusalkalkınma-l mızın durtucu gucu sayılıyordu '. Ikıncı Cıhan Savaşı başlangıcına rastlayan bu cesuratı- lım bızım gozumuzde Ataturk devnmcılığıne yapılacak katkıların en onemlılennden bırı ıdı ve bunun şerefı de herkesten once Sayın Inönü'ye aıt olmak gerekırdı Zı- ra enstıtulenn mıman bılınen Hasan Ali Yücel'/ de ls-t mail Hakkı Tonguç'u ve çalışma arkadaşlarını da ışba- şına getıren, onlara destek olup başanlı olanaklan sağ-l layan devnn Mıllı Şefı Sayın Inonu 'den başkası değıldı \ Yazık kı, geleceğımız hesabına buyuk umutlar veren but cesuratılımyanm kaldı Çetin Altan'/n deyımıyle cıcı de-'- mokrasıyegeçıldıkten sonra Koy Enstıtulen kuruluşu da' dumura uğratıldt Imam-hattp okullanna, Kuran kurslan-1 na, ortaçağımsı gerıcı kuruluşlara feda edıldı Bu acı sona vanlmasında koyun uyanmasından korkan. ağalar tefecıler ve aracılar takımının bırıncı derecede ro- lunu ınkâretmemekle beraberbız, Sayın Inonu 'yu de ku- _ suriu bulduğumuzu şımdıye değın çokyazdık Sayın Ino- '• nu seçımlerı kaybetmek, hatta gerekırse cıcı demokra-', sıyı ertelemek pahasına da olsa başladığı esere devam\ etmelı, onu canla başla savunmalı ıdı kanısındayız Hıç' değılse kendı elıyle dıktığı bır fıdanı 'Varsın başkaları sok-' sun' dememelı, onu gene kendı elıyle budamaya vıcda-' nı elvermemelı ıdı > Bugune dek bu konuda hıç konuşmayan Sayın Inönu,', bır emeklı oğretmenın yayımladığı bır açık mektup uze-' nne nedense kendını savunma ıhtıyacına kapılmıştır Öğ- retmene verdığı kısa cevapta, CHP ıktıdan şuresınce Koy- Enstıtulenne ılışılmedığınıyazarak 'Hasan Âlı Yucel ve ls-t maıl Hakkı Tonguç yanlış fıkırlennden dolayı degıştınlme- mışlerdır Aleyhlennde devamlı olarak yapılan ıftıralardan- hem kendılennı hem de Koy Enstıtulerını sukûnete getır-.' mek ıçın gorevlennden aynlmışlardır veyerlenne gelen ha-! leflerı, Hasan Âlı ve Tonguç un eserienne aynı azım vev ınançla devam etmek kaydıyla getınlmışlerdır' dıyor Sayın Inonu'ye gore Koy Enstıtulerı 1950'den sonra-, kapatılmıştır ve çok yazık olmuştur f Yazık olmasına elbette yazık olmuştur, ama bız yuka- l rıkı duzeltmede esaslı bırtakım yanlışlar bulunduğunuı soylemeden edemeyeceğız ', Sayın Inonu herhalde unutmuş olacak, CHP donemın- \ de Koy Enstıtulenne ılışılmedıgı doğru değıldır Rahmet- lı Hasan Âlı Yucel ıstıfa etmemış, 1946'dan sonra kuru-- lan hukumetın dışında kalmıştır Onun yerine getırılen\ Reşat Şemsettin Sirer'/n ıse Koy Enstıtulen konusun-* da karşı zıhnıyetı temsıl ettığını yurdumuzda bılmeyen • kımse yoktur Daha sonra aynı gorevı Sırer'den devralan'. Tahsin Banguoğlu'nun da belkı Sırer'den de oteye bır enstıtu duşmanı oiduğunu Halk Partılı arkadaşlarherhal- • de ınkâretmeyeceklerdır Doğum kontrolunu bılesosya- /ıst ıcadı sayacak kadarbılımsel gerçeklere aykın duşun-', celenn sahıbı olan bu kışıye Koy Enstıtulerını emanett edenken onun devrım çızgısınden şaşmaksızın buyuk' eserı aynı azım ve ınançla yurutebıleceğıne nasıl guve-l nılırdı? » Gerçek şudur kı, 1946 havası ıçınde şahlanan mu/ıa-; lefet karşısında o zamankı CHP ıktıdan bır odunculuk' polıtıkasına kaymış, bır yandan ımam-hatıp okulları, bır yandan turbelen açarken, ote yandan enstıtulerın ruhu- nu zedeleyıcı bır yol ızleyerek tutuculara hoş gorunme çabaşına gırmıştır Bu yolda o kadarılen gıdılmıştır ki, Ke- nan Öner'e karşı açtığı hakaret davasını kaybedınce ko- munıstlığı sozum ona resmen tescıl edıldı kaygısıyla Ha- sanÂlı Yucel'ın Ulus'takıyazılannaılgılılertarafındanson verılmıştır Ozaman bu Ataturkçu ve çalışkan eğıtımcıye kucağını açan 'Cumhunyet' olduğu ıçın, durumu yakın- dan bılmekteyız Evet, Koy Enstıtulennın adı 1950'den sonra değıştınl- mıştır Ama daha once kuruluşun ruhu oylesıne zedelen- mıştı kı, buna eskılerın dedığı gıbı, artık belkı de zaruret hasıl olmuştu " (Nadır Nadı, "Ben Atatun\çu Değılım", ÇağPazariama12 bası S 97-99 Ilk basımı 1982'de ya- pılan yapıtı Nadır Nadı, Oktay Akbal'a adamış) Dun Tevfik Fikret'ın olumsuzlûğe varmasmın yıldonu- muydu bugun Nadır Nadı'nın Tum ılencı aydınlar gıbı, onlarda "aydınlıklar, ışıklar ıçınde yatsınlar" • • • Koy Enstıtulennın kurucusu Ismaıl Hakkı Tonguç, ens- tıtululerın çocuklannı da Koy Enstıtulu sayar, enstıtulen savunanlan da onlardan ayırcnazdı Enstıtulerde okuma- dıgım halde, "Koy Enstıtulu"dıyeadımçıkmıştı Gazete- cıler "O, Karaoğlan Koy Enstıtusü'nden ! " derferdı Ton- guç'a gore Nadır Nadı dortdortlukbırKoy Enstıtuluydu Koy Enstıtulu olmak, uygarlığın, çağcıllığın Ataturkçulu- ğun de olçusu değıl mıydı? Koy Enstıtulen, bu denlı bas- kılaria kapatılmasalar, belkı bugun o kuruluşları savunan. değıl, eleştıren durumda olacaktım daha guzel olmalan; ıçın Gerıcılerın "Komunıstyuvası" dedığı, karaladığı ku-! ruluşlara gulle dokunamazdım1 Bugun pıyasada, "Ataturkçu" geçınen yığınla kışı var, bır ınceleyınız Nâzım Hikmet'e "vatan haını" Koy Ens- tıtulen'ne "Komunıstyuvası" gozuyle bakıyorfarsa, bun- lar gerçek değıl "duzmece" Ataturkçulerdır 1 Düzeltme: 18AğustosPazargunuçıkan "Ankara Not- lan"nöa, "normal" karşılığı olarak kullanılan "duzel' soz- cuğu "guzel" dıye duzeltılmış "Duzel"\ Prof Cem Ero- ğulbuldu Hüseyin Hatemi "sayn" "sat?/n"gıbısozcuk- lere takıldığı gıbı buna da bozulacak, bılıyorum Umurum- da değıl BULMACA SED\T\\Ş\Y\\ 1 2 3 4 5 6SOLDANSAĞA: 1/Tanelen ıçın ye- tıştırılen ve mısın andıran bır tarım bıtkısı. Şohret. 2/ Buv ûk erkek kar- deş Alt alta ya- zılmış şeylenn tu- mu 3/Arapabece- sınde bır harf Üzenneyazı yazı- lan tabaklanmış cey lan derısı 4/ "Oyun. dolap" anlamında argo sozcuk 5/ tspan- yollarınsevınçünlemı "- - - seslerı sonuyor perde perde Atlılar kayboluyor guneşın battığı yerde (Nâzım Hıkmet) 6/Uzerı- ne bıldın ve açıklama ka- ğıtları tutturmak ıçın ha- zırlanmış levha Havaya da gaz akımları oluştur- " makta kullanılan aygıt 7/ Yer olçumunde uzaktan gozlenen geometrık bı- çımlı tahta lata L'fleme- lıbırçalgı 8/Bacaktakı ıkı sınıre vebu sinırlerın ağrılı has- talığına venlen ad 9/ Dağ ya da tepenın alt bolumu Bır eksenın dondurduğu tekerlek bıçımındekı makıne parçası ! YUKARIDA1S AŞAĞIYA: j 1/ Muzıkte ölçu kalıplarına aıt doğal vurgu yapısının geçı- J cı olarak değışmesı Tavladabırsayı 2/Aşkateşı Pamuk ıplığını sarmaya yarayan el çıkrığı 3/XVI yuzyılda Afga-' nıstan'daortayaçıkan bırtarıkat 4/Bırrenk Bırtarımara- cı 5/0vunme ıftıharetme Satrançtabırtaş 6/Bırsorue- kı Sergen Dolmayapmakıçınhazırlanankanşım 7/As- ya'dabırulke 8/Duşuncesızceherışeatılan Bır soru sozu. 9/Borsada bırsenedın gerçek değennın altına duşmesı halı .^. Tıbet sığırı