Catalog

SAYFA CUMHURİYET 23 HAZİRAN 1996 PAZAR 12 DIZIYÂZI Parlamentoyakarşıbirparti• Başlangıçta dığer örgütlere göre daha ılımlı bır polıtıka ızleyen Sınn Feın, koken olarak "Genç Irlandalılar" orgutunden gelıyordu ve 1848'dekıler gıbı proleter guçlerın kullanıldığı bır burjuva demokratık devrımı ıstıyordu. Toplumun sınıf yapısının değıştırılmesıne ve ekonomının yenıden duzenlenmesıne karşı olan Grıffıth'ın ısteğı, Ingılız yonetımı yerıne, Ingıltere Krallığı gudumunde bır Irlanda hukumetıydı. aşlangıçta cumhunvetçıbır hareket olmavan \e gazetecı \rthur Ğnffith tarafından varatılan Sınn Feın dah ı sonra polıtık bır partıve donuşerek anayasa taraftan takat parlamento\a karşi bır hareket konumuna geldı 190^ te ılk kongresını vaptı Polıtıkava ılk kez 1908 gene! seçimlerıyle gıreme başanlı olamavan Sınn Feın adı \e orgutuvle tum devrımcı hareketın davanagı olmuş fakat \nglo-lrlanda savaşı ıle İrlanda Iç Savaşı nın başhngıu arasindakı sure ıçınde hızh bolunmuş \e dağılmıştır Sınn Feın başlangıçta dıger orgutlere gore daha ılımlı bır polıtıka ızledı koken olarak "Genç Irlandalılar" orgutunden gehvordu \e 1848 dekıler gıbı proleter guçlerın kullanıldığı bır burjına demokratık de\rımı istı\ordu Toplumun sınıt vapısının değıştırılmeMne \e ekonomının venıden duzenlenmesıne karşı olan Grıftıth ın ıstegı Inmlız vonetımının \enne Ingıltere krallıgı gııdumu altında bır İrl jnda hukumetıntn olması\dı 1RB ıse t.konomık \e sosval bır de\rım ongormedıeınden ılerıdekı olavlar sonuııda ortava venı bır kapıtalıst toplum çıkma\acagını \arolan kapıtalıst toplumun çok az degişiklıge uğra\arak \onetım kadrosunda İngılızlerın \erını Irlandılılann alacaklarını ıddıa edıvordu -\ni_ak Irlanda mucadelesı bunvesmde bulunan orgutler arasinda asirı sol dıişuncevı benımsevenler ulkelerının Ingılız i!>galınden kurtulması ıçın mucadele \en\ordu O noktada orgutlerın mıllıvetçı \e sosvalıst çızgılerı bırbırıne ıvıte vaklaşmış ve ozellıkle IRB onderlen mılıtan sosvalızmını bcnunsemıştı Irlanda sos\alızmı koku Londrada bulunan kapıtalıst mekanızmava karşı oldugundan mılıtanlıgının Irlandadakı Ingılız gucune karşı vondmesi doğaldı Ustelık Irlanda soN\alızmının vapısı James ConnolK nın 1911 te onderlıgı Jim Larkınden devralmasının sonrasında degışmiştır O donemde ITG\\ U (Irlanda Llaşım \e Genel Işçıler Sendıkası) gre\ı patlak vererek kanlı bır sınıt mucadelesı başlamıştı Sosyalizm mi. milliyetçilik mi? ConnolK bılerek sosNalızm \e mıllıvetçılığı bırleştırmeve çalışmış \e bu\uk olı,ude başarılı olmuştu "Irlanda Sos>alıst Cunıhunvetı"nı amat,la\an ConnolK bu ıkı unsuru bırleştırerek avdınlann sempatısinı tanmla ugraşan genış mıllıvetçı halk kesımının ıse antıpatısını kazanmışti Connollv 19H-14 vıllarında sosvalıst kokenlı Vatandaş Ordusu nu kurdu Bu orgut Irlanda bağıniMZİık mutadelesınde onemlı bır \erı olan IRB ıle bırlıkte 1916da me>dana gelen Paskalva avaklanmasinın kadennı belırlemıştır Bır Ingılız subavı olan Jack NVhıte tarafından egıtılen bu kuçuk çaplı orgut avnı donemde kuze\doğuda sesını duyurmava başlavan ~Bırlıkçiler"e de ornek olmuştu Bu gelişmelerın olduğu donemde Avrupa parlamentolannın zabıtlarına Irlanda ıle ılgılı raporlar gırmeve başlamıştı 1910 \ılı bovunca ıçvonetım konusu Ingıltere \e Irlanda da polıtıkada on sıraları aldı \apılan seçımler sonucu Asquıth ın durumu degısmemış ama IRB (irlanda Cumhurıyetçı Kardeşlığı) ıse, ekonomık ve sosyal bır devrım ongormedığınden, ortaya yenı bır kapıtalıst toplum çıkmayacağını, var olan kapıtalıst toplumun çok az değışıklığe uğrayarak yonetım kadrosunda İngılızlerın yerını Irlandalıların alacaklarını ıddıa edıyordu Aşırı sol duşunceyı benımseyenler, ulkelerının Ingılız ışgalınden kurtulması ıçın mucadele verıyordu. Bu noktada orgutlerın mıllıyetçı ve sosyalıst çızgılerı bırbırıne yaklaşmıştı. IRLANDA BASKALDIRI -JELENEBI M. AKİF SOUMZ Y. 8AMİSOLMAZ Protestan çoğunluğun yaşadığı Ulster'de, irlandalı cumhurıyetçiler tarafından ateşe verilen bır ingiliz askeri aracı dumanlar ıçınde... Gucu ne karşı bır gueun durumdan vararlanarak İrlanda halkını oluşturulmasina karar verdı Sınn Feındebırleştırmevı planlamıştı nın Redmond guçlenmıştı 1911 Agustosu nda Ingılız Parlamento tasansı vasalaştıgında Lordlar Kamarası \\am kamarası nda ona\lanan Içvonetım \asa Tasarisı \xirurluge konmasını ancak ıkı \ıl aeuktırebıldı îçvonetını 19H 14 vıllarında gerçekleşebıhrdı Pnmrose komıtesı gıbı çeşıtlı komıteler ıçvonetımın avrıntılarını goruşmek ıçın kuruldu Fakat Sınn Feın IRB ve Bırlıkçılık bu gelışmelere ınanmıvorlardı 1911 >ılında Redmond ve partısı kendılenne maaş odenmesı ıçın parlamentova vasa tasansi sunarak bazı trlandalı mıllıvetçılenn tepkisını aldı Redmond un bu vanlış tutumu kısa vadede mıllı\eu,ı partınm gozden duşup Sınn Feın ın guçlenmesine ıızun vadede ıse partınm busbutun vok olmasina mal oldu Tekrar devrimci mucadele Craıg 23 tvlul 1911 de ıç\onetıme karşi çıkan Llsterlılerı kıtle gosterısıne çagırdı kısa bır sure sonra Llster Bırlıkçı konsevı geçıcı bırLlster hukumetı kurma hazırlığına başladı Bır vıl suren hazırlıklann sonunda askeri bır orgut olan Ulster Gonulluler Gueu ortava çıktı 1912 de Llster Bırlıkçı Konsevı nın onderlen taratından desteklenen Belfastlı Protestan kalabalık katolık vatandaşlara karşı katlıama başladı <\maç Katolıklerı goç ertınnektı 19H Ekımı nde IRB konsevı vaptıgı gızlı bırtoplantıda Llster Gonulluler Revmond un taktıklen ve destekledıgı İngılız hukumetının kavpaklığı Fenıan mırasçılannı bır kez daha anavasal voldan çıkıp devnmcı çozume gıtmeve zorlamtştı Fakat bu dev rımcı mueadelenın ımkansızlığını bılen IRB planladıklan gınşımı el altından vurutmeve karar vererek başkanlığı tanh profesoru olan Eoin McNeill e verdı Sadece uç Sınn Feın uvesının alındıgı komıtede venı gucu etkın bır bıçımde vonetmeve kararlı gızlı IRB uvelerı bulunuvordu Bunlardan bırı de Padnac Pearse ıdı ingiltere gucunu kaybediyor Laos sav a^ında Ç anakkale de v e başka \erlerde İngılızlerın verdığı kavıplar I9M vılında orduvu çok guçsuz bırakmiştı 1916 ıçın planlanan saldırı -PaskaKa a\aklanmasi- ıçın askerlıgın zorunlu kılınmasi gerekıvordu 1916 vılında Irlanda nın bır sure ıçın kapsam dışında bırakıldıgı fakat tum Ingıltere vı kapsa\an zorunlu askerlık \a--asi kabul edıldı Solcu pasıfistler orduva \azılmak venne cezaevıne gırmevı tereıh etmış ama çoğunluk askerlıgı kabullenmiştı Irlanda bu goruşler dişında kalmıştı Ingıhzlere vardım etmek ıstevenler zaten orduva >azılmış gen kalanlar ıse Ingılız alevhtarı - Cumhunvetçı olmasalar bıle- hareketler -^ergılıvorlardı Askerlığın zorunlu kılınması İrlanda da huzursuzluk varatmış lRBdebu Mart a>ında Irlanda Işçı Partısı nın ve ConnolK nın İrlanda Ulasım ve Genel Işçı Sendıkası nın merkezı olan Lıbertv Holl tum Lumhunvetçı hareketın karargahı halıne geldı ve \atandas, Ordusu na baglı sılahlı kışıler taratından korunma\a başlandı 28 martta ıse gonullulerın sılahlarına el konulması ıçın hukumetın gırışeceğı her turlu harekete guçle karşilık verılecegı açıklandı Katliam başlıyor Ingılızler İrlanda topraklannda sıkı>onetım ılan ettı O gunlerde İngılız hukumetmden ıstenen 100 bın kışılık kuvvet Kıngstovvn a gelmeve başlamıştı ve trlandada fırtına oncesı sessızlık >aşanıvordu Is^ancılar ele geçırdıklerı >erlerden disanva telsız baglantısı kuramadıgından dışanda olup bıtenlerden habersız beklıvorlardı Ingılızler ılk olarak uç gazetecıvı oldurerek katlıama başladı Lıffev Nehrı ne gıren H\1S Helga gemısı Dublın ı top ateşıne tuttu ve çok sav ıda ınsan oldu kente gırış ve çıkı>lar İngılızlerın elınde oldugundan halk açlık tehlıkesivle karşı karşıvavdı İngılız bırlıklennın başına Mısırda bulunan General Sir John Ma\\\ell getırıldı Asquıth generale elınde bulunan tum vetkılerı kullanarak avaklanmavı bastırma emrı \erdı General sonradan dogatak polıtık ayaklanması^ v • > # n JL k Ingılız askerlerı. Belfas ta cumhuriyetçi göstericilen önlemek ıçın harekete gecıyorlar. • ngılız - Irlanda savaşı halıne donuşen olavlar. her ıkı "tarafı stratejılennı degıştınneve zorladı Bırvandan Ingılızler Bınncı Dunva Savaşı nın devam etmesı nedenıvle ABD vı polıtık anlamda kızdırmamak AvTupa parldmentolaıının gundemıne gıren Irlanda konusunda -\vrupa nın tepkisını almamak dıgervandan Irlanda ışgal edılmış topraklarını en az zararla Ingılızlenn ehnden almak ıstıvordu ConnolK kapıtalıst nedenlerle Ingılızlenn Dublın ı top ateşıne tutarak kendı mallanna zarar vermekten kaçınacaklannı umu'vordu Bu nedenle kentlerdekı ana noktalan ele geçırmek kara ve demmolu ulaşımını kontrol altına almak ve çaıpı^malara daglarda devam etmek venne MacDonogh un tugavı ıle \atandaş Ordusu ndan oluşan 1 ^00 kışılık bır guçle av aklanmav ı Dublın de ba^latmav ı veğledı Hareket oglen 12 00 de başladı Ltffev Nehn nın kuzevınde beş gunevınde de dokuz ana vapı ıle bazı tren ıstasvonlan ele geçırılmiş karargah olarak da buvuk postane seçılmıştı Padnac Pearse. postanenın her vanına İrlanda bavragı çekmıs İrlanda Cumhunvetı nın geçıcı hukumetının kuruldugunu açıklavarak duvarlara ılanlar asmıştı Pearse nın vanı iira komutan olarak ConnolK ıle Tom Clarke, Joseph Plunkett O-Rahılh, Sean MacDermott gıbı ondcrler bulunuvordu \ogun ı,atı^malar SOIIULU îsvancılar Dublın ın en onemlı don noktasinı Gune\ Dublın Sendıkası m adlıveM St Stephan Parkı nı ele geçırdıler Dublın şatosuna ıçınde tahmınlerden tazla İngılız asker oldugu ıçın saldırı duzenlenmemı^ bu sirada Phoenı\ Parkı nda bulunan İngılız ordıı cephanelıgınden çok savıda sılah ve patlavıcı ele geçınlmıştı Ingılızlenn hazırlıksiz vakalandığı PaskaKa avaklanması Irlanda bagımsizlık mucadelesı ıçın bır donunı noktası oldu Buna karşılık İngılızler aı.ıl olarak 100 bın kışılık takvıve gucunu Ingılız hukumetmden istedıler sonuçları goz onune almadan emrı \enne getırmeve gırıstı \sktn baskılar ve katlıamlar sonus-iı ConnolK ve arkadaşlan v anmakta olan postaneden avrılıp kuçuk bır vapıva sığındılar ısvancılar ıle ordu guçlerı arasinda son çarpışma adlıve vakınlanndakı kıng s Sokagı nda vapıldı ve ısvanular agır bır venılgıve ugradılar Cumartesi sabahı Pearse ve ConnolK kavıtsiz şartsiz teslım oldu PaskaKa a>aklanmasinın başarısızlıkla sonuçlanması ılk bakişta Irlanda bagımsizlık muLadelesının gerıledığı ızlenımı verebılır antak -\squith hukumetının \anlış tutum ıçınde olması Sınn Feın tarattarlarının İngılız hukumetıne olduğu gıbı anavasal mucadelev ı sav unanlara da guvenmemelerı sonucunu ortava çıkarmışve Irlandıbagımsizlık mucadelesını koruklemiştır Başta kılıse vonetımı olmak uzere daha once devnmcı mucadelevı reddedenler artık bu tur mucadelenın gereklı olduguna ınanmişlardı İrlanda gızlı oıgutlerının bırçok lıderının ve uvelerının olmesı Irlanda halkını devnmcı mucadele ıçınde olan boşlukları doldurma egılımı ıçıne ıttı •\\rupave -\menka Ingılızlenn vaptıgı katlıamlara sıddetle tepkı gostermiş ve "Irlanda \ardım Fonu" kurulmuştu Yeni bir sureç Sınn Feın bu donemde bazı degisimlere ugradı Pasit dırenme vontemlerıvle ıCılı krallık kurulmasi amaı_ıvla \rthur Grıffıth ın oluşturdugu Sınn Feın Ingılız kuvvetlerıne ulusal çapta karşı çıkan ve tum polıtık guuı elınde bulunduran bır partı oldu \\aklanmadan sonra ondersız kalan IRB vı Michael Collıns tekrar onemlı bır gı\ halıne getırdı Bır baska onemlı îsım ıse Eamann de \alera ıdı De \alera ve Collıns kısa zamanda IRB nın vuksek konsevıne gırmış ve Gonulluler Orgutu nun onderlen uzerınde etkı sahıbı olmuştu 191 ~ v ılı bovunca Ingılızler bolunme ve krala baglılık çerçevesı ı^ınde Irlandalıhnn ısteklennı verıne getırmeve çahşirken Irlandalılar da daha zorlu talepler ılerı suruvorlardı Sınn Feın se^ımlerde artık tukenen Mıllıvetçı Partı vı gerıde bırakıvor seçılen mılletvekıllerı Ingılız parlamentosu ı^ıııdekı verlerını almavıp kendılennı gelecektekı Irlanda parlamentosunun (Daıl Eıreann) çekırdegı olarak goruvorlardı O gunlerde IRB ıle bır tutulan Sınn Feın şaşılacak bır şekılde venı bır hukumet kurma hazırlıklarına başladı Sonrakı ıkı vıl ıçıpde Irlandalılar Ingılız mahkemelerını bovkot edıyor ve cumhurıvet»,ıler tarafından kurulan mahkemelere başv uru>or bu kez daha tıtızlıkle seçılen kışılerle "Irianda Cumhumet Ordusu" kuruluvordu 1916 ısvaiKilarının 1919 ' dev rımcilerıne donuşmesı 20 v uzv ılın Irlanda tarıhı ıle modern Ingılız Imparatorlugu tanhınde -ıvı sındınlmemiş Boı_rC umhunvetı dışında- \epvenı bır gelışımdı Yarın: iç savaş oncesi durum ANKARA NOTLARI MUSTAFA EK31EKÇİ Köy Enstitülepi Filmi Nerede? Adnan Kahvecı başbakanlık başdanışmanı oldugu yıllarda -1980 lerde- bır gun şoyie demıştı - Koy Enstıtulerının en buyuk eksıgı tetevızyondu (uz- goreç) Bız şımdı koyun sorunlarını televızyondan yansı- tacagız1 Uzgoreçler aracılıgı ıle koylulerle konuşmaları koylu- ye verilen araç-gereç donanımlanduyuracaklardı Imren- dım amaıçımden ı-ıh1 dedım yapamazlar Çunku Koy Enstıtulerı donemınde uzgoreç ne yoktu ama o enstrtu- lerı kuranlarda yurek vardı Şımdı nerdeee? Gerçekten de olmadı Adnan Kahvecı bır daha sozu- nu etmedı olayın Uzgoreçlerde zaman zaman belgeseller gosterılıyor çok da lyı oluyor Mengu Ertel ın yonettıgı Cumhurıye- te Kanat Gerenler bunlardan bın Fende Bılgın-Teoman Bılgın, Sınan Turan, Nurhayat Ağdaş, Kurtuluş Yağ- murderelı nın duzenledıklerı Murat Karasu nun ıse su- nuculugunu yaptıgı Merhaba Çagdaş Turkıye bır baş- kası Topluluk şımdı Yurttaşlık Yasası belgeselını gun- deme getırmeye çalışıyor Bır Koy Enstıtulerı fılmı yapma- yı duşunen ıse yok gıbı Belkı de var ben bılmıyorum 1997 yılı UNESCO da Hasan Âlı Yucel yılı olarak benım- sendı Fılmcıler neyuzleçıkacaklarortalıgagorecegız Bu- rada Koy Enstıtuiuyazarlaradagorevduşuyor oncaoy- ku roman yazılıyor bır fılm senaryosu yazılamaz mı9 Ara- dan yıllar geçtıkten sonra bugun yaşayanlar da kalmaya- cak Belgeler bır bır yok olacak Hayırlı ogul Engın Tort- guç, ismaıl Hakkı Tonguç un yaşamoykusu ıle ılgılı ça- lışmasını bıtırmekte Engın Tonguç un çalışması 1300 sayfayı bulmuş Daha sonra sıra belgelere gelecekmış Bugun Tonguç un olumsuzluge kavuşmasının 36 yılı Ton- guç u Koy Enstıtulerıne emek verenlerı yurekten anıyo- rum Dun Foça da onemlı bır toplantı vardı İsmaıl Hakkı Tonguç un Koy Enstıtulerı çalışmalarında sag kolu Ferrt Oğuz Bayır ın uç vıllasını Koy Enstıtulerı Vakfı na arma- gan edışının torensel toplantısı Foça nın Beledıye Baş- kanı Nıhat Dırım Ferıt Oguz Bayır la ılgılı çalışmalara bu- yuk ılgı gosterıyor Ferıt Oguz Bayır Tonguç un en yakınında bulunmuş, gu- venını kazanmış çalışkan bır devnmcı1 1934 yılında llkogretım Genel Muduru Reşat Şemset- tın Sırer dır İsmaıl Hakkı Tonguç ıse okul muzesı mudu- ru Sırer llkogretım genel mudurlugunden ayrılırken ge- lenekte oldugu gıbı yerıne gelebıleceklerın bır lıstesını de verır Sırer Tonguç udokuzuncu sonuncuaday olarak ya- zar Koy Enstıtulerı kurulmaya yakın ne kıskançlık da don- muş Sırer bakan olunca Tonguç u llkogretım genel mu- durlugunden alacaktır İsmaıl Hakkı Tonguç meslek egıtımının ılkelerınde Al- man egıtımcısı Kerschensteıner ı kaynak sayar Çevırdı- gı kıtaplarla yazılarda buegıtımcıyı Turk egıtbılım çevre- sıne sokmuştur Hakkı Tonguç 1946 da llkogretım genel mudurlugunden uzaklaştırıldıktan sonra Ferıt Oguz Ba- yır a Kerschensteıner ın akıbetı de benım akıbetıme ben- zıyor 1 dıyerek tesellı bulur Ferıt Oguz Bayır Tonguç un llkogretım şube mudu- ru dur Hakkı Tonguç 24 Mart 1938 gunlu mektubunda, Ferıt Oguz Bayır a şunları yazar ozetle Kardeşım Ferıt Istedığım nıtelıkte ış arkadaşım azdır Bunu sana ıtıraf edebıhnm Bırçok kımselerı yenı ve kuvvetlı ışlerıçın ye- tıştırmeyı gaye bılerek sahneye çıkanyorum Fakat randı- man azdır Bu ışler mutavassıt (orta) adamın sokebılece- gı ışler degıl Işte bu sebeplerden dolayı duşundum ta- şındım Hıç olmazsa kıtap vasıtasıyla belkı 5-10 kışı ka- zanınz dıyerek herkesın balolarda gazınolarda pastane- lerde eglendığı saatlerde bunlara hıç ımrenmeyerek ge- ce yanlanna kadar oturarak kıtabı yazdım Istedıgıme yuz- de yuz muvaffak olamadım Ama yıne oldukça. onjtnai bır şey meydana geldıgını sanıyorum * Bu mesaıde (çalışmada) en buyuk hıçbırzaman heye- canını kutsıyetını unutamayacagım yardımı ılkokul ogret- menlennden gordum Kıtap da onların ıç duyuşlannın bır ıfadesı oldu Fent bu memlekette ış gormek ısteyenle- rın çogunun başı realıst olmamalanndan yenmış Egıt- men yetıştırme ışının azametını ne kadar agır bır yuk ol- dugunu butun ınce noktalanna kadarhesaplıyorum Ara- dıgımız adamlan hayatta kurslarda yogurmak suretıyle el- de edebıleceğız Henuz hamur yoğurma devrındeyız ' { Koyun Gucu Ferıt Oguz Bayır s 138-139) Koy Enstıtulerının kurucuları emekçılen 1946 dan son- ra bır bır gorevlerınden alınırlar surum surum surundurul- mek ıstenırler Bu kıyımlar onların umurlarında bıle degıl- dır Hakkı Tonguç 5 61950 de Ankara dan Fent Oguz un surgun oldugu Bolu ya dort arkadaş ımzalı şu mektubu yazar 'Fent Bu akşam senın şerefıne Samanpazarı ndakı şarapha- nede şarabı çektıkten sonra sızın evde kahvelenmızı ıç- tık Senı andık Andık ' Mektup Ferıt Oguz Bayır ın Bolu dan yenıden Anka- ra ya yayın mudurlugundekı kızak goreve donduruluşu- nun bır çeşıt muştusuydu' 1950 de DP nın ılk Mıllı Egıtım Bakanı Avnı Başman, Nafı Atuf Kansu ıle Hakkı Ton- guç un ugraşmaları sonucu Ferıt Oguz Bayır ı Ortian Velı ıle Melın Cevdet ın çalıştıklan yayın mudurlugu odasına gerı dondurmuştu Dun Foça da yapılan toplantılara katılanlardan sapta yabıldıklerım şoyle Ferıt Oguz Bayır Mustafa Gazalcı, Zekı Sarıhan, Tahır Hatıpoğlu, Bulent Tanık, Osman Ozguven, Dursun Utku, Nıhat Dırım, Şener Erol, Meh- met Başaran, Bırsen Başaran, Vedat Gunyol Koy Ens- tıtulerı ve Çagdaş Egıtım Vakfı yonetıcılerı Alı Yılmaz, Na- cı Tataroğlu, Mustafa Aydoğan (genel yazman) Meh- met Yiğıt, Mustafa Gokkaya, Velı Gormez, Nadır Ge- zer, Oursun Kut, Galıp Candogan, Mustafa Şanlı, Ta- lıp Apaydın, M Alı Şengul, İhsan Guvenç ıle sagın En- gın Tonguç Foça ya çokları eşlerıyle gehp katılmışlar B U L M A C A MsD4T14MV4\ 1 2 3 4 5 6 7 1/ Iskambıllerle o>nanan bır oyun Mobılva- nın uzunluğunca konulan dar avak 2/ kesın Endust- rı 3/ Ege Bolge- si nde kuçuk \lenderes lıma- ğı nın Selçuk va- kınlarında açtıgı bogaz ve boğazın kuzevmde vukse- len dık dag Bır renk 4/ katı egı- lıp bukulmez Bır ışı ve- rıne getırme 5/ Fazla şiş- man 6/Eskı dılde bukıt <\ğızda guç erıven bır cıns şeker II \tasozlenne da vanan dıdaktık Çın şıırı Tutsakhk 8/ Cok sev ılen kımsevada^ev Halkdı- lınde babanın kız kardeşı ne verilen ad 9/ Gunev Amerıka verlılennın kul- landığı bır tur kav al De- aerlı bır sus tası ~VIIC\RIDAN 1/Tellı bahkçıl kahramanlık savaş gıbı konulan ışleven şıırturune verilen ad 2/Boş ıssiz tenha Bedenın belden aşagı bolumlennı vıkamakta kullanılan tuvalet aracı 3/ Rafian olan kapaksız ve taşınır dolap Bır sav ı 4/ Bır şe- v ın nıcelık bakımından erışebıleceğı son nokta Bır goz ren- gı 51 \ uzuparlakbırturıpeklı kumaş 6/Sıkıntı Tropıkal Atnkada vetı^en ve odunu marangozlukta kullanılan bır agaç 7/Bır vuzev olçusu bırımı \atak doldurmava vara- van vun pamuk kıtık gıbı >e>ler 8/ İstenı, zavıflıgı Bır akarsuvun herhangı bır kesımınden sanıvede geçen suvun o\lumu 9/ gıbı tutarsa da afâkı namımız Zevkıke- derde mıhnetı rahattagormuşuz (Şevh Galıp) Ahlakbı- lım