Catalog

SAYFA CUMHURİYET 8EKİM 1996 SALI 10 DIŞ HABERLER Açlık ve sefalet içinde yaşayan Saraybosnalılar eğlence ve aşka zaman ayırmasını biliyor .Vfinare yıkdmış, nıihrap yerinde s>Saraıe\o. bızdekı yaygın adıyla Saraybosnj. y emy e^ıl v uksek dağla- nn arasına sankı g,zlenmış Huzun- le se\ ıncı bır arada y aşay an bu kent. Tannnın Sla\ ırkına bahşetttğı gu- zellıkten nasıbını tazlasiyla almış Sa\aş bıle bu guzellıŞı >ok edeme- mış Oryantalızmın ve Avrupa zev- kının bulu^tuğu bu kentte dolaşır- ken. başını kaldırıp tahrıp edılmış bınalannuitkısmınigorenıesen. bu- ranın savastan çıkmı^ bır yer oldu- ğuna ınanmak guç Sokakta dola^an ve kafelen dol- duran ınsanlar son derece ^ık \ e ba- kımlı Kadınların tunıu makyaılı Mını eıeklı genç kızlarla traşlı \e saçlan ozenle taranmış delıkanlılar sokaklardaeleleyuruyor Sozunkı- sası "Minare yıkîlmış ama nıihrap jerinde" Vlarketler \e kozmetık urunu satan mağazalarda ne ararvin \ar Bugoruntuyekapılıpbutun J>a- raybosnalıların refah ve bolluk ıçın- de yaşadığmı duşunebılırsınız Ta kı bır dılencı kolunuzu durtukleyerek "I am Hungn " dey ınceye kadar Saray bosna'nın ıkı buyuk cadde- sı var Bın eskı Yugoslavya'ya bağ- lı tum kentlerde olan Tıtova Cadde- sı. dığerı ise araç trafiğıne kapalı Başçarşı'ya gıden cadde Bosnalı- lar ozellıkle sabah \e akşam saatle- rınde bu ıkı caddeyı arşınlayarak "Pivasava çıkıvorlar1 " Bu onların deyımı Sankı savas gunlennde e\e kapanmanın acisinı çıkarıyorlar Kafeler dopdolu Kafe \e barların doluluk oranı haylıyuksek Çokehl-tkeyıfbırtop- lum şu Boşnaklar Lnlu Norveçlı yazar Knut Hamsun. geçen v uzy ılın sonunda gerçekleştırdıgı İstanbul seyahatını anlattığ; kıtabında Turk- ler ıçın "Bu TürİJer kadar keyfine düşkün başka bir halk gormedım. Sabah işe gitmeden once mutlaka kahveye uğrmor. bir-iki kah\e > a da nargile içiyor; öğleden sonra ise işe guce bakıvorlar" dıye yazıyor De- mek kı knut Hamsun Boşnaklan ta- nımamış \erede\se tumunu Boş- nakların oluşturduğu Saray bosna'da halk. sabahm erken saatlerınde yol- laraduşuyor Sabah mahmurluğunu atmak ıçın once bır kah\ eye uğray a- rak kendılenne bol kopuklu bırTurk kah\esı yanında bır kadeh 'Stock' söyluyorlar 'Stock' onların unlu brendılerı Turk kahvesinın onlardakı adı "Turska Kafa" Bazı >erlerde Turk kahvesi- nın adı "Bosna Kafa" olmuş. Kahve \e 'Stock'le ış bıtmıyor Yanına bır de tuiıın sa- rarak sabahın key fını çıkarıyorlaı Sonıa nıı' lşıolanışınegıdıyorgerıkalanıyavıtrınsey- redıyor ya da parklarda oturuyor Saraybosna. Istanbul'a çok benzıyor Ara- banız kırmızı ışıkta dumıayagorsun Hemen önunuze bır ıkı çocuk fırlavarak ellerınde on- 'okakların yeni işgalcileri dilenciler. Dilencilerin çoğunluğunu esmer vatandaşlar oluşturuyor. Yabancı olduğunu anladıklarında yandm demektir. "İllallah" dedırtıp parayı alıncaya kadar takip ediyorlar. Bu profesyonel dilencilerin yanında amatörler de \ar. Sa\aşta yakınlarını kaybetmiş ya da sakat kalmış Bosnalılar. mahcup bir şekilde ellerini açıyorlar. vasSonrası Bosna•"î, ' t?~~' ' ,'Vn f Nl "eredeyse tümünü Boşnaklann oluşturduğu Saraybosna cla halk, sabahın erken saatlerinde yollara düşüyor. Sabah mahmurluğunu atmak için önce bir kahveye uğrayarak kendilerine bol köpüklü bir Türk kahvesi yanında bir kadeh 'Stock1 söylüyorlar. 'Stock' onların ünlü brendileri. Türk kah\esinin onlardaki adı "Turska Kafa". Saray bosna'daki bariar ve kafeler günun her saatinde dolu. Tabii verii halkın gittiği bar \e kafeler ile yabancı asker. diplomat ve gazetecilerin uğrak \erleri ha>li farklı (ustte). Saravbosna'nın ünlu Başçarşı'sı kentin en önemli gezinti merkezi. Sokaklarda \erli halktan çok BM askerleri göze çarpn or. Çünku Bosna genelinde 150 bin vabancı asker konuşlandınlmış. ^abancılar Sara> bosna'nın ticaretini de canlandırmış (sağda). cekı arabanın tozuna bulanmı^ kırlı bezlerle canılarınızı Mİme\e ba>lı\or Tabıı ardından da parasını Canıını sılecek arabaşı özenle seçıvorlar Bu >a bır \abancı askerın >a bır dıploınatın > a da uluslararası kurulu^larda ça- lı^anların arabası oluşor Bosnalıların kendı- lenne para \ereme\eceklerını denemeyanıl- ma >ontemı\le oğrenmıi} olmalılar •^ol boNunca kadınlar ıkı sıra halınde dızıl- mı> vabancı sıgara satışor Marlboro. Pail Mall. Dunhıllneararsan\ar Tanesı2 5 \lark Eh pek de pahalı sayılmaz Turkıve'de de tı- \atlar a^ağı yukan bovle Bo->nalılar adını Drına nehnnden alan sıgarayı tercıh edıvor Fıvatı daha ucuz ama tçınce adamın cığennı sokuvor Dilenci istilası Sara\ bosna sokaklannda ı^portanın hertu- rune rastlamak mumkun Avakkabı bovacıla- n. zerze\atçılar. tespıh ve çakmak ıle okun- muşkıtap vedergı satanlarkaldınmları ı^gal eımn durumda Ve tabıı Bosna sokaklarının yenı ışgalcılen olan dilenciler Dilencilerin çoğunluğunu esmer vatandaşlar oluşturuyor Sabancı olduğunu anladıklarında yandın de- mektir "İllallah" dedırtıp paray ı alıncava ka- dar takıpedıvorlar Buprotesvonel dilencile- rin vanıııdd amatörler de var Savasta vakın- lannı kjvbetmı^ va da sakat kalnııs Bosnalı- lar. mahcup bır ^ekılde ellennı açıvorlar Bosna'da en geçerlı para Alman Markı Kcndı paraları Dınarı da kullanıvorlar Ancak tı>atlar Mark olarak telaflfiız edılıyor Para ustu verılırken bozuk çıkısnıav ınca Dınarve- rılıvor 100 Dınar 1 Mark edıvor Denıek kı savas geçırmelenne rağmen Dınar. Turk Lı- rası'ndan daha değerlı Sarav bosna"nın merkezınde ve varoşlann- davasamçok farklı Merkezınde oturanların çoğunun ı^ı gucu var Savas sirasinda Bos- na'şı terk edıp savas sonrasında gerı donen Bosnaklar. savastan en az etkılenen kesımı olu^turuvor Burokratların ve isletecek bır 16yaşındaki Boşnak Avdoyu bir Sırp doktortedavi ediyor Çocuk gaziler kenti S a raybosna• Saraybosna sokaklannda sakat kalmış çocuk \e gençlerden geçilmiyor. Sokakta dilenen ya da tekerleklı sandalye ıle dolaşan sakat genç \e çocukların bir kısmı cephede yaralanmış. Bır kısmı ise sokakta dolaşırken tepelen kuşatan Sırp askerleri tarafından hedef seçılerek vurulmuş. Sakatların en büyük sıkıntısı tekerleklı sandalye. Adı A\do Potogija Onun evı artık Saraybosna Hastanesı 13 yaşında arkadasJanna uvup cepheve koşan ve Sırp kurşunlarıyla sakat kalan A\ do, bundan boyle hıç yuruyemeyecek, koşamayacak Yaşamının sonuna kadar tekerleklı sandalveye bağımlı kalacak Aılesının ıtırazlanna kar^ın uç yıl once Saraybosna">a vakın Sedrenık'te çarpisırken yaralanan A\do"nun tek zıyaretçısı annesı Babası onu bır kez bıle gormeye gelmemis Şımdı on altı yaşında Günde iki paket sigara Hastanedekı oda arkadaşlan bır bır taburcu edıldığı ıçın odada tek başına kalmış Bu yaşında gunde ıkı paket sıgara ıçıyor Tabıı bulursa Doktoru bır Sırp Yanı Avdo'yu \uran da onu teda\ ı eden de bır Sırp Doktorunun adı Goran Todosijevie. Onunla yaptıgımız soyleşı bırçok Boşnak gencının ortak dramı -A\do cepheye gitmeve nasıl karar verdin? Potogija-13 yaşındaydım Sırplar Saraybosna'yı kuşatmıştı 13 yaşında cephe\e giden \e Sırp kurşunlamla sakat kalan A\- do Potogija. kendini şanslı sa\ı\or. Çıinkiı hem tekerlekli san- dahesi var hem de hastanede teda\i görebiliyor. Onu vuran da teda\i eden de bir Sırp. Bırçok genç cepheve gıdıvordu Arkadaşlarımla konuştuk \e bız de cepheye gıtmevı kararlaştırdık Vurulduğumda 15 yaşındaydım Sırplar Sneıperle benı ızleyıp taramışlar -Oyaştacephe\e gitmeye ailen ne dedi? Potogija- Çok kızdılar ama ben dınlemedım -Korknıadın mı? Potogija- Savaşın ne olduğunu bılmıyordum bıle Arkada^lanm da benımle bırlıkte olduğu ıçın korkmadığımı hıssettım -Sa\aşsürse\esen sakat kalmasaydın. yaralandığın haldeyine cepheye gidermiydin? Potogija-E\et, hıç tereddut etmez yıne gıderdım -Şimdi ne yapıyorsun? Gunlerin nasıl geçiyor? Potogija- Yenıden okula gıtmeyı denıyorum Derslere başladım Bılmıyorum okulu bıtırebılecek mıyım' Amadeneyeceğım -A\do burada güzel hemşireler\armı? (Doktorunun gozlenne bakıyor utanarak) Potogija- Yok Daha doğrusu bılmıyorum -Hemşireler senden şikâyetçi. Onlara asıiıyormuşsun öyle'mi? Potogija-Yok. yok Iftıra atıyorlar TH\ nın ılkseferini yaptığı Saravbosna havalimanmda uçaktan inen Mardin. Di\arbakır. Elazığ ve Şırnaklı v urttaslannıı/ karşılama komitesini şaşırttı. Bo\le bir tören beklemeven kürt y urttaş- lanmız da en az karşılavanlar kadar şaşkındı. Neler olduğunu anlamayaçalışan KLrt v urttaşla- nmız "Saravbosnaya neden geldiniz?" sorusunu "Hiç, ge/meve" dherek vanıtladılar. Saraybosnalı KüıilerAnadoluınsanınıngozukaralı- ğına havran olmamak mumkun değıl Bosna'nıngoğudelenvuk- sek dağları. uçurumlan ve aşıl- maznehırlerını goruncededelen- mızın at sırtında nasıl olup da bu- ralara kadar geldığıne bır turlu akıl sır erdıremedık Dedelerının at sırtında geldığı bu topraklara torunları şımdı uçaklagelı\or Hemdekadın.ço- luk çocuk. maaıle Gelenlennbır kısmı ıs umuduyla Avrupa'nın kapılarını Saravbosna uzerınden zorlama amacı guderken Gunev - doğulu v urttaşlanmız da "Tebdîİ-i mekândaferahlıkvardır" dıverek duşmuş>ollara Top A.ır'den sonra TH\' de Sa- ra\ bosna seferlerıne başladı Bu amaçla ılk seterın \apıldığı gun Saravbosna Havalımanı nda bır koktevlvenldı Koktevle vabancı diplomatlar BM AGITveNATO temsılcılen verlı \e vabancı ba- sındavetlıvdı Oğleden sonra ala- na ınen uçağı karşılamak uzere kokteyldekıler gelış kapisina se- ğırttı TH\F vonetıcılen ellennde çıçekierle başta Saraybosna \a atanan venı buyukelçı olmak uze- re ılk volculan karsılamava hazır- lanıyordu Kokteylde bulunanlar uçaktan burokrat. ışadamı ve ga- zetecilerin ınecegını duşunurken • A\rupa'da Türklere \ıze uygulamavan tek ulke olan Bosna Türk ışsızlenn \e Güneydoğulu Kürt yurttaşlanmızın ara durağı olmuş. Başta Türkıye olmak üzere A\rupa"nın bırçok ülkesıne göç \eren Bosna'nın göçmenlerı ise mücahitler \e Kürtler. Saraybosna'ya gelen gözü kara Anadolu ınsanının amacı. Zagrep uzerınden Avrupa'ya dağılmak. tunstık bolgelerıne gıderken. bı- zım Kunler de savastan venı çık- mış bır kentı gezmeve gelmişler- dı KendıaralanndaKurtçekonu- şarak ne olduğunu anlamav a ça- lışıvorlardı Bosna. \vrupa"da Turkıve've \ ıze u\ gulamav an tek ulkevdı O nedenle burava gel- mı^lerdı Bır ıkısı\ le kurduğumuz - dıvalog sonrasinda oğrendık kı buradan Zagreb e geçecekler Oradan da ver elını Almanva Belçıka. Hollanda. neresı olursa Bu arada uçaktan ınen 55-60 yaşlarında adı Lutflıve olan Mar- dmlı bır kadıncağız bır o yana bır bu vana koşturup duruvordu Kıırtçe bılen bırının vardımıvla konuşunca derdını anlavabıldık Saraybosna'ya bırlıkte geleceğı arkadasi uçağa bınememış Elın- de ne adres ne telefon ne de para vardı Lmutsuzca hem^erılerıvle bırlıkte otobuse bınerek gozden kavboldu gelen volcular soğıık duş etkısı v arattı Kapıdan once Iran. Cezavır ve Mısırlı mücahitler gırdı \rdın- dan da zar zor Turkçe konuşan Gunev doğulu v urttaşlanmız Rengarenk gıysilerıyle kadınlar. annelennın eteklerı arkasina sak- lanan çocuklar ve ne olduğunu anlamavaçalışankavruktenlı er- kekler Gelenler. karsilayanlardan daha şa^kındı Çunku bo> le bır karşılama torenı beklemıvorlardi Kendılenne uzanan mıkrofonlar- dan ve uzerlerıne çevnlen kame- ralardan rahatsız olmuşlardı ^anlarına vaklaşıp bır ıkısine nereden geldıklerını sorduk Dı- varbakır'dan Mardinden. Şır- nak tan. Elazığ'dan. Sıverek'ten kalkıpgelnıışlerdı Nıçıngeldiniz sorusuna ise venlen ortak >a- nıt^Gezmeve." Allah AİIah' Herkes Turkı- ye'nınguneyınevadaAvrupa nın dukkânı olanların durumu ıyı Ama kentin varoşlanndayoksullu'kdızbo- \u Eğer çalışacak bır ışı \e vurtdı- şında kendısıne para gonderecek bır vakını voksayapacağı ıkışey var Ya dılenecek ya da yardım kuruluşlan- nın vereceğı erzak vardımı>la vetı- necek Bosna-Hersek'ın genelıne yayıl- miş 150 bın vabancı asker. uluslara- rası kuruluşların temsılcılen ve )a- bancı gazetecıler. kentin tıcaretıne buyuk bır hareketlılık kazandırmış Mağaza ve dukkânlardan alışvenş vapanların. lokanta. bar ve katelerı dolduranların buyuk bır kısmı va- bancı Saravbosnalılann en onemlı geçım kaynaklarından bırı ise evle- rını bu vabancılara kıralamak ya da pansıvonculuk>apmak Gecekondu benzerı evlenn kıralan bıle 800 ıla 1500 Mark arasinda değışıyor Pan- siyonda bır gecelık konaklamanın bedelı ise 75 Mark'tan başlıvor Boş- naklarda aıle dayanişması çok guç- lu Çoğunluk. evlennı yabancılara kıralayarak bır yakınının evıne yer- leşmış Gıderlerı ortak karsila>arak avaktadurmavjçalişivorlar Vurtdı- şinda yakınlan multecı olanlar da sansh sa>ılır Çunku bu multecıler kendilerine venlen yardımların bır kısmını bınktırerek Bosna'dakı ya- kınlanna gonderıyorlar Saray bosna'da y me de sokakta ka- lan yok Sırp ve Hırvatların yanı sı- ra Saravbosna'yı terk eden Boşnak- lann ev lerı başkaları tarafından ışgal edılmış Tabıı Sırp ve Hırvat bolge- lerınde de Boşnaklann evı ısgal al- tında Ev lerı başkalan tarafından ış- gal edılen Bosnalıların sayısı 2 5 mıhonu buluyor Evlerı eskı sahıp- lerıne vermek ıçın hukumet tarafın- dan karar alınmış Ama bu kararın pratıkte uygulanma şansı yok gıbı Yetkılılere ruşvet vermeden boşalt- manın ımkânı yok Sırp bolgesınde kalan ev lerı gerı alma umudu ise bu- tunuyle ortadan kalkmış Geçmış ola Hoş. zatengerıvenlsedeSırp- laraguvenıpgıdecekbırtek Boşnak bulamazsınız Bosna'da gençlerın durumu yaşlı- lara gore daha ıyı sayılır Konuştu- ğumuz yaşlılar Saraybosna'da Hır- vat ve ozellıkle Sırplardan boşalan evlenn yagmalanmasında aktıf rol ustlenen gençlenn durumunun daha ıyı olduğu goruşunde Yaşlılann çoğunluğu yardım kuruluslanndanaldıklaryardımlaya- şama savaşı verıyor Savaş sirasinda kesılen elektrık. doğalgaz \esuya yenıden kav uşan Saray bosnalılar. he- nuz faturalar gelmedığı ıçın bu hızmetlenn bedelını şımdılık bılmıyorlar Elekrnk kisın- tısı yok Rusya'ya olan doğalgaz borcunu odemeyı Turkıye taahhut ertığı ıçın kesıntı kalkmış Su ise sabah ve akşam saatlennde verılıyor Suıyı klorlanmadığı ıçınolsagerek enfeksiyona yakalanma rıskı çok fazla Bos- nalılar alınmış herhalde kı daha çok yabancı- lar enfeksıyona yakalanıyor Gıder gıtmez y uksek ateş ve ishalden bız de nasıbımızı al- dık Lluslararası telefon goruşmelerı sınırlı say ıda buro v e y abancılann oturduğu ev lerden ozel hatlarla sağlanabılıyor Lydu aracılığıy- la yapılan uluslararasi aoruşmeler çok paha- lı Doğalgaz patlaması Doğalgaz tesısatları çok ılkei oian Saray- bosna'da sık sik patlamalar mey dana gelıyor- muş Bızı mısatır eden Turk Gazetecı Şerif Turgut'un evınde gorduğum doğalgaz soba- sina heın saşırdım hem guldum Doğalgaz bo- rulanna eklenen bıldığımız su hortumunun ucuna bağlanmiş ızgara b'r odun sobasının ıçme yerleştınlmış Mandalı açtıktan sonra vayılan doğalgaz kâğıtla tutuşturuluyor llk geldığım gunden ıtıbaren "\su bu soba nasıl olup da panamıyor" dıye sorup durdum \ı- hay et uçuncu gun soba patladı Bız Bosna uze- nnehararetlıbırtartişmayaparkenŞenf ınev arkadaşı Amenkalı MavineMarcussobayı tu- tuştunnak ıstedı Bırden kulaklan sağır eden patlamayla Max'ın çığlığı bırbırıne karıştı Soba boruları yennden çıktı. ortalık kuruma boğuldu Sobadan çıkan alev le Ma\"ın çorap- lan tutuştu Alev ı sondurdukten sonra hemen kendını toparlayan Ma\ doğalgaz mandalını kapatmamızı ıstedı Doğrusu kazayı ucuz at- latmistık Ağlamak. tehlıke bertaraf edıldık- * ten sonra MaVın aklına geldı Yatistırmak ıçın kendısıne bır bardak su vererek "Bizde korkanlara su \erilir" dedım Bır sure sonra da soyduğum nıuzu kendısıne uzattım S.asir- dı Gulerek "Siz de korkanlara suyun yanın- da birdemuz mu \eriliyor"' dıye sordu \nte- y acağınız sav aş bıtse de Bosna'da ınsanlar do- ğalgaz patlaması v e enfeksıyon nedenıy le her an olumle burun burunalar Ha bır de trafık kazalarını unutmamak ge- rek Zıra Bosnalı şotbrler tam bır çılgın gıbı araba kullanıyor Sava^ nedenıy le mı nedır hepsının zembereğı boşalmış Her arabadan ınışte toprağı opmek geldı ıçımden Oğrendı- ğıme gore. bu yıl doğalgaz patlaması ve tra- fık kazası nedenıy le bırçok ınsan yaşamını yıtırmis Sıcak bir oda ve kahve' Tehhkeye karşın Saraybosnalılar doğalga- za kavuştuklan ıçın çok mutlular Çunku sa- vaşta açlıktan çok yakacak sıkıntısı onları mağduretmış Soğuğu unlu Saraybosna'da sa- vaş donemınde odıınun metrekupu 320 Mark'a kadar çıkmış Parklarda odun nıyetı- ne kesecek ağaç kalmamış Bır sure sonra sı- ra. e\ lerdekı masa. sandalye ve kıtaplara gel- mış Elektnk. su ve doğalgaz Sırp bolgesın- den geçtığı ıçın savaş suresınce Bosnaklar bu en temel maddelerden mahrum yaşamışlar Munıun tanesi bıle 2 Mark'a satılmış Çok duşkun olduklan kahveyı bıle mum ışığında yapmakzorundakalmışlar Konuştuğum Boş- naklar'a sav aşta en çok ney ın hasrettnı çektık- lennı sorduğumda aldığım yanıt hep aynı ol- du "Sıcak bir oda ve kahve." Sürecek