Catalog

CUMHURÎYET/14 DIŞ HABERLER 4 AĞUSTOS 1990 ANKARA, IRAKİŞGALİİLE OKTAYA ÇIKAN DURUMUDEĞERLENDİRİYOR Bush'tanÖzaPa:Boru hattını kapatınBakanlar Kurulu dün olağanüstü toplanarak Irak petrol boru hattımn 'önemli bir yaptırım unsuru' olarak kullanılmasını görüştü. Bakanlar Kurulu, Batı ülkeleri, SSCB ve Arap dünyası ile BM ve uluslararası kuruluşların Irak'a karşı izleyeceği tutumun yakından izlenmesi ve bu tutum doğrultusunda etkin tavır abnmasını kabul etti. ANKARA (Cnmhuriyet Bnrosn) — Irak'ın Kuveyt'i işgali, Milli Güvenlik Ku- rulu'ndan (MGK) sonra, dün de Bakanlar Kurulu'nda değerlendirildi. Batı ülkeleri başta olmak üzere uluslararası platformlar- da Irak'a yönelik tepkinin giderek yüksel- mesi ve Türkiye'den geçen petrol boru hat- tımn "önemli bir yatınm" unsuru olarak günderne gelmesi, Bakanlar Kurulu'nun gündemindeki ana konuyu oluşturdu. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, ABD Başka- nı George Bush ile bir telefon görüşmesi ya- parak Irak'ın Kuveyt'i işgaline ilişkin du- rumu değerlendirdi. Bush, petrol boru hat- tımn kullanılmasının engellenmesinin "iyi bir seçenek" olacağım Ozal'a bildirdiğini gazetecilere açıkladı. Bakanlar Kurulu top- lantısından sonra açıklanan bildiride de Türkiye'nin gelişen koşullara göre gerekli politikaları zamanında uygulayacağı vur- gulandı. KAHİRE Arap zirvesi yarın SEMİH tDİZ KAHtRE — Irak'ın Kuveyt'i işgal etme- siyle ortaya çıkan krizin çözülmesi için dip- lornatik girişimler bıitün yoğunluğuyla de- vam ederken Arap liderler yann Cidde'de bir araya gelerek konuyu görüşecekler. Cid- de'de yarın yapılacak olan Arap zirvesine, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikle- ri, Mısır, Ürdün ve Kuveyt liderlerinin ya- nı sıra Irak Devlet Başkanı Saddam Hüse- yin'in de katılması bekleniyor. Ürdün Kralı Hüseyin'in zirveye katılıp katılmayacağı ise henüz açıklık kazanmadı. Arap ülkeleri, dün gecikmeli olarak da olsa harekete geçerek Kuveyt'e karşı giriş- tiği saldırıdan dolayı Irak'ı kınadılar. Arap dışişlerî bakanları, Irak'ın "dcrtaal ve şart- sız olarak" Kuveyt'ten çekilmesi için çağ- rıda bulundular. Dün akşam geç saatlere kadar süren toplantı sonunda birliğin ge- nel sekreteri Şadli Klibi tarafından yapılan açıklamada Arap devlet başkanlarmdan krizi görüşmek üzere acil bir Arap zirvesi yapılması için olanakları araştırmaları is- tendi. Dün aynca Körfez Işbirliği Konseyi (KİK) ve Mısır da birer açıklama yaptılar. KİK, lrak'ı şiddetle kınayarak askerlerini Kuveyt'ten derhal geri çekmesini istedi. Bu arada islam Konferansı örgütü "ÎKÖ" dışışleri bakanları toplantısı için Ka- hire'de bulunan örgütün Genel Sekreteri Hamit El Gabid bir açıklama yaparak, Irak'ın askeri operasyonu ile ortaya çıkan durumun bölge için çok büyük bir tehdit olduğunu söyledi. Bu nedenle askeri ope- rasyonlann derhal durdurulmasını isteyen El Gabid, bu operasyonlara katılan asker- lerin de ulusal sımrlanna dönmeleri için çağnda bulundu. El Gabid aynca, İKÖ üye- si ülkelerin, örgutun tüzüğüne göre diğer bir üye ülkenin birliği, toprak bütünlüğü veya siyasi bağımsızlığını güç yoluyla tehdit et- meme taahhüdüne girdiklerini hatırlattı. Hüsnü Mübarek, Mısır'a birkaç gündür resmi bir ziyarette bulunan, ancak Irak'ın saldınsı üzerine nyaretini yanda keserek ül- kesine dönen Birleşik Arap Emirlikleri Emi- ri Şeyh Zayed'i Iskenderiye'den uğurladık- tan sonra, Türkiye ile aynı olan yerel saat ile 10.30'da Kahire'ye döndü. Mübarek bun- dan sonra Irak Devlet Başkanı Saddam Hü- seyin'in yanı sıra Suriye, Yemen ve Ürdün devlet başkanlanyla birkaç kez telefonla gö- rüştü. Aynı şekilde Suudi Arabistan Kralı Fahd ile iki kez görüşen Mübarek, Suudi Arabistan'a sığınan Kuveyt Emiri Şeyh Ca- bir El Ahmet El Sabah ile de bir telefon gö- rüşmesi yaptı. Bu arada ABD Başkanı Bush da Mübarek'i telefon ile aradı. öte yandan Ürdün Kralı Hüseyin, akşam saatlerinde Mısır'ın Iskenderiye kentine geldi. Müba- rek, beraberinde Dışişlerî Bakanı Marvvan Kasırn ile gelen Kral Hüseyin'i karşüamak üzere tskenderiye'ye.uçtu. Aynı şekilde dün Irak Başbakan Yardımcısı Sadun Hamadi de görüşmelerde bulunmak üzere Kahire1 ye geldi. Mısır Devlet Başkanı'nın, Irak'ın Kuveyt'e saldınsı ile ilgili yoğun diploma- tik temaslarını bugün de sürdürmesi bek- leniyor. Birlik çagnsı Öte yandan, Irak'ın Kuveyt'i işgali, Mı- sır Devlet Başkanı Mübarek'in İslam ülke- leri arasında "dayaııışma" ve "birlik" çağ- rılarıyla, salı günü Kahire'de başlayan IKÖ dışişleri bakanları toplantısında, dün tam anlamıyla "bomba" etkisi yaptı. Arap ül- keleri dışişleri bakanlarının dünkü oturu- ma katılmamalan toplantınm akışını ciddi şekilde etkiledi. Irak'ın saldınsının ardından bu gelişmey- le ilgili Arap diplomasisi Kahire'de odak- laştı. Dün ilk olarak Körfez İşbirligı Kon- seyi üyeleri dışişleri bakanlan, Suudi Ara- bistan Dışişleri Bakanı Saud El Faysal'ın çağnsı üzerine toplandılar. Nil kenarında- ki Semıramis Oteli'nde yapılan bir saatten az süren bu toplantı sonunda herhangi bir açıklama yapılmadı. İKÖ toplantısı için Kahire'de bulunan Ku- veyt'in kabine işlerinden sorumlu Devlet Ba- kanı Doktor Abdurrahman El Awadi'nin çağnsı üzerine bir araya gelen Arap Birliği dışişleri bakanlan olağanüstü toplantısı ise saat 11.30'da başladı. Dönem Başkanı Filistin Dışişleri Bakanı Faruk Kaddumi'nin başkanlığında yapılan toplantınm sabahki oturumu 13.30'a kadar sürdü. Bu oturiımda Kuveyt Devlet Bakanı El Awadi'nin Irak ile yaşanan gerginliğin geçmişi ve önceki akşam gerçekleşen Irak işgali konusunda aynnuh bilgiler verdiği be- lirtildi. ABD Başkanı Bush, Cumhurbaşkanı Turgut özal'ı telefonla aradığını, CNN te- levizyonundan bizzat kendisi açıkladı. Bush, Irak'ın Kuveyt'i işgaline ilişkin ola- rak birçok ülke iideri ile goruştuğünü be- lirterek "Sayın Özal ile durumun önemi ko- nosunda aynı duygnlan paylaşıyoruz" de- di. Bush, gazetecilerin sorusu üzerine, Irak'ın Türkiye'den geçen boru hattını kul- lanmasını engellemenın "iyi bir seçenek" olduğunu söyledi. ABD Başkanı Bush, bu konuda detaylara girmek istemediğini de belirtti. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kaya Tope- ri tarafından yapılan açıklamada da özal'ın ABD Başkanı George Bush ile görüştüğu, Irak'ın Kuveyt'i işgali ile ortaya çıkan du- rumun değerlendirildiği ve göruş teatisin- de bulunulduğu kaydedildi. Başbakan Yıldınm Akbulut'un başkan- lığında dün saat 16.00'da başlayan olağa- nüstü Bakanlar Kurulu toplantısı üç saat sürdü. Toplantıda, Irak'ın Kuveyt'i işgali, MGK'nın önceki gece yaptığı değerlendir- meler ve Batı ülkelerinin Ankara'nın "Irak'a karşı etkin rol yüklenmesine yol •çabilecek" görüşleri ışığında ele almdı. Toplantıdan sonra hükümet sözcüsü Dev- let Bakanı Mehmet Yazar tarafından bası- na açıklanan Bakanlar Kurulu bildirisinde şöyle denildi: "Bakanlar Kurulu, Irak'ın Kuveyt'i iş- gali ile artan durumu çeşitli y önleriyk de- ğeriendinniş, Irak'ın bagımsız bir devlete silahlı müdahalesini haksu bulmuş ve bu- nu büyük bir üzüntüyle karşılamışar. Olay, ulkemize yakın bir bölgede ve ilişkilerimi- zin yogun olduğu ülkeier arasında cereyan etmektedir. Bu sebeple konuya özel bir önem atfeden Bakanlar Kunılu, olayın ge- iişimini; Birleşmiş Milletler ve uluslararası kuruluşlann tutumlannı yakından takip et- menin gereğine inanmaktadır. Ve ülkemi- zin bölgede istikrar unsuru olduğunu dik- kate alarak her şeyden önce ülke menfaat- lerine ve dünya banşına yönelik politika- lar izlemeye kararlıdır. Bakanlar Kurulu, bölgede banş, buzur ve güvenligin saglan- masına ayn bir önem atf etmektedir ve böl- gcdeki ihtilafın kısa zamanda çözüme ka- vnsnralmaa, Kırveyt'm toprak büronragü- nün ve egemenliginin ihyasuun gerekliligi- ni özellikJe vurgnlamaktadır. Bakanlar kurulu olaylann yakından iz- lenerek degerieadirilmesi ve gelişen şartla- ra göre gerekH poUtikalann zamanında uy- gulamaya konulması husnsunH kararlaşnr- mıştır." 'Inşallah bize saldırmaz' Başbakan Yıldınm Akbulut ve diğer ka- bine üyeleri Bakanlar Kurulu toplantısın- dan çıkarken gazetecilerin sorulanm, gerek- li açıklamanın toplantı bildirisinde yer al- dığı gerekçesiyle yanıtlamadılar. Toplantıda göruşülen petrol boru hattı ve uluslararası kamuoyunun Türkiye'den beklentisi konu- ları, doğrudan kendi sorumluluk alanlan- na giren petrolden soruralu Devlet Bakanı Mehmet Keçeciler ile Dışişleri Bakanı AN Bozer'in ise gazetecilere görünmeden Baş- bakankk binasından aynldıklan dikkat çek- ti. Toplantıya gelişinde gazetecilerle konu- şan Milli Savunma Bakanı Safa Giray ise Türk ordusunun "teyakkuzda" olduğu id- dialannın aslı bulunmadığını söyledi. Ba- yındırhk ve Iskân Bakanı Cengiz Altınka- ya ise bir gazetecinin, "Irak petrol için Ku- veyt'e saldırdı. S« içinde bize saldınr B U " sorusuna, "tnşallab bize saldırmaz" yanı- tını verdi. Boru hattıoda ortak tavır Irak'ın Kuveyt'i işgal durumunun sürme- si dün sabahtan itibaren Batı kamuoyun- da Irak'a uygulanacak siyasi ve ekonomik yapunmlar konusunda tartışmalara neden oldu. tngiliz basın yayın kuruluşu BBC dünkü bültenlerinde, Türkiye'nin NATO'- dan bir istek gelmesi Üzerine, Irak petrol boru hattını kapatabileceğini açıkladığını duyurdu. Irak'ın en önemli petrol ihraç noktalarından biri olan ve günde l.S mil- yon varil tasıma kapasiteli boru hattının ka- paulması konusunda, MGK'nın ve Bakan- lar Kurulu'nun değerlendirmeleri ise, "Bu karar ancak SSCB ve Arap diinyasını da içeren bir eylem planı çerçevesinde alınabilir" doğrultusunda oldu. Bu görü- şe göre NATO ve AT'nin bu yönde tavır belirtmesi ve Irak'ın diğer önemli petrol bo- ru hattı topraklanndan geçen Suudi Ara- bistan ile Sovyetler Birliği'nin de benzer bir tutum izlemeleri durumunda, Türkiye bo- ru hattını kapatmayı kabul edecek. Anka- ra'nın temel kıstasım, bu karann, ulusla- rarası bir eylem planının parçası olarak uy- KAHtRE KULİSt — Irak'ın Kaveyt'i işgal etmesiyle ortaya çıkan son durum bomba etkisi yarattı. Arap Birliği dışlşleri bakanlan işgaile ortaya çıkan son durumu görüştükr. TÜRKİYE îş çevrelerinde endişe yarattıIrak ve Kuveyt ile çalışan Türk iş çevreleri işgalin Türkiye ekonomisini uzun vadede 'olumsuz' etkileyeceğini belirtiyorlar. Körfez'deki savaş, ağırhklı olarak Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yönelik olarak çalışan Türk müteahhitlik firmalarını tedirgin ediyor. Ekonomi Servisi — Kuveyt'ten önceki gün duyulma>-a başlayan silah sesleri, Türk iş çevrelerini endişelendiriyor. Irak ve Ku- veyt'le iş yapan çevreler, işgalin Türk eko- nomisini uzun vadede "olumsuz" etkileye- ceğini belirtiyorlar. ABD, Japonya ve Av- mpa ülkelerinin her iki ülkenin de mal var- lıklarını dondurmasıyla diğer ülkeier gibi Türkiye'nin de Irak ve Kuveytle olan tüm para alışverişi kesildi. Irak'taki 1.5 milyar dolarlık Bekme Ba- rajı ihalesi ile bu ülkede en büyük işe sahip olan Türk firması Enka da bekleyişte. En- ka lnşaat lcra Komitesi üyesi Eşref Deniz- han, şu an bir şey dunüşemediklerini, ola- yın çok kısa sürede sonuçlanmasını bekle- diklerini kaydetti. Tek bir şantiyede 2 bin 500 Türk işçisinin bulunduğunu ifade eden Eşref Denizhan, butün giriş çıkışlann ke- sildiğini, bunun da endişe verici olduğunu söyledi. Bekme Barajı inşaatında ödemele- rin bir miktannın Irak Dinarı. bir bölümü- nün senet karşıhğı ve çok az bir miktannın ise dolar bazmda olduğuna dikkat çeken Eş- ref Denizhan şöyle dedi: "Türkiye, henüz bir tavır koymadı. Bu tavır ne olacak? Hiç kestiremiyorum. Bu tavır, bizim kaderimi- zi belirleyecek. Türkiye'nin elinde petrol bo- ru battı var. Kesebilir de. Bize orada yaptı- ğımız iş karşılıgında ödeme yapmazlarsa ne olur bilemem. 2 bin 500 işçi ve 100 milyon dolarlık makine parkı ne olur? Çok zor bir durum. "*utun dünya için zor." Yapı Kredi Bankası Genel Müdür yardım- cılanndan Tayfon Beyazıt, para trafiğinin kesilmesini "•ormal" bir olay olarak nite- lendirerek "Ne zaman bir savaş çıksa bu yöntem uygulanır" dedi. Beyazıt, ülkeier arasındaki para trafığinde hangi para biri- mi kullanılıyorsa o ülkenin Merkez Banka- sı'mn bu işe aracılık ettiğini, T.C. Merkez Bankası'mn Irak ve Kuveyt para birimleriyle yapılan işlemleri durdurmasıyla bu ülkeier ile Türkiye arasındaki trafığin tamamen ke- sildiğini söyledi. Beyazıt "Merkez Banka- sı'nın bu konuda aynntüı bir açıklama vap- masını bekliyornz" dedi. Eximbank Genel Müdürü Turgay Özkan ise Irak'ın Türkiye^ ye 800 milyon dolar borcu olduğunu hatır- latarak "Savaş farkn bir durum. Ancak bü- ytk bir risk yok. Irak'a 400 milyon dolar- hk bir ihracat kredisi gündemdeydi. Bunun- la OgUi olarak bir iki hafta içiııde bir heye- tin TLrkiyeye gelmesi gercktyordu. Bilmi- yorum gelecekler mi? Lmanm Irak geri çe- kilir ve sornn çözülür" dedi. Turgay özkan, Eximbank faaliyetlerinin politik yönüyle hükümetle de ilişkili olduğunu hatırlatarak bu çerçevede hükümetin ABD'ye benzer bir boykot karan almadığını ifade etti. Irak ile Kuveyt arasındaki gerginliğin Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle noktalanma- sı Türk iş çevrelerinde "şok" etkisi yaptı. lstanbul Ticaret Odası Başkanı Atalay Şa- hinoglu, işgalin Türk ve dünya ekonomisi- ni olumsuz yönde etkileyeceğini söyledi. Şa- hinoğlu, savaşın Türkiye*ye yakın bir böl- gede olması ve petrol bağlantıları nedeniy- le uzun vadede problemler doğmasına ne- den olabileceğini belirtti. "Yabancı para kuriannda olabilecek lüzumsuz degişiklik- lerden etkilenmemiz mümkün olabih'r. Uzun vadede olabilecek bu etkilenme, şiip- hesiz ki menfi yonde olabilir. Buada pek müspet taraf göremiyorum" diyen Şahinoğ- lu, "Benim geniş anlamda etkilenmeden an- ladıgırn sadece Türkiye ekonomisi değil, ya- baaa para kuriannın spekiiiatif bir nedenle dengeler dışı oynaması, şüpbesiz ki tüm dünya ekonomisini etkileyecektir" görüşü- nü savundu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sanayi DÜNYA EKONOMİSİ Piyasalar allak bullakEkonomi Servisi — Irak'ın Kuveyt'i işgali uluslararası piyasalan "allak bullak" etti. İşgal haberinin telekslerden geçmesiyle bir- den yükselmeye başlayan dolar ve altın dün sabah değer kaybetmeye başladı. öğleden sonra yapılan işlemlerde ise dolar sabahki fiyat düzeyine göre yükselme kaydetti. Al- tının ons fıyatı ise bir önceki güne göre yak- laşık 3 dolar geriledi. Işgalden en büyük darbeyi yiyen Tokyo Menkul Kıymetler Bor- sası'nda ise Nikkei Endeksi'nin değer kay- bı sürüyor. Dünya borsalarındaki gelişmeler Japon- ya'mn işgalden en fazla etkilenen ülke ola- cağım gösteriyor. Uluslararası borsa çevre- leri Japonya'nın dünyamn en fazla petrol it- hal eden Ulkesi olması nedeniyle petrol fi- yatlanndaki artışın Japon ekonomisine önemli bir darbe vuracağını belirtiyorlar. Gereksinım duyduğu petrolün tamamını it- hal eden Japonya'nın Tokyo Borsası krizin- den sonra yeni bir kriz dönemine gireceği belirtiliyor. Nikkei Endeksi dun öğle saat- lerine kadar 648 puan kadar kaybederek 29 bin 596 puana geriledi. Daha sonra ABD Dolan'nın bir miktar değer kaybettiği yo- lundaki haberler Üzerine alımlar yoğunlaş- tı ve Nikkei Endeksi'nin günlük kaybı 292 puana düştu. Dün akşam saatlerinde 150 yenin üzeri- ne çıkan dolar, bu sabah 148.90 yene ka- dar geriledi. Öğleden sonra ise tekrar 150.05 yene yükseldi. Borsa çevreleri yenin dolar karşısındaki kaderini ABD'nin dış ticaret ra- kamlarına bağlıyorlar. Aynı çevreler, dola- rın sadece Asya borsalannda yoğun talep gördüğunü belirterek, Avrupa ülkeleri pa- ra birimlerinin dolara karşı tırmanışımn sü- receği şeklinde görüş belirtiliyor. Bu arada New York piyasasındaki spekülatörlerin el- lerindeki tüm Japon Yenlerini sattıklan bil- diriliyor. Alman Markı karşısında önceki gün bir ara 1.61 mark sınınnı aşan ABD Dolan dün öğle saatlerindel.595Omarktan işlem gör- dü. New York Menkul Kıymetler Borsası'nda ise petrol fiyatlannın ABD'nin dış ticaret açığını arttıracağı şeklindeki görüş ve bu- na bağlı olarak dolann değer kaybedeceği inancı hisse senedi fıvatlannı geriletiyor. İki hafta önce 3 bin puan sınınnı aşan Dow Jo- nes Endeksi dünkü işlemlerden sonra 2.802 puana geriledi. öte yandan AA'mn haberine göre Lond- ra Borsası'nda önceki gün varil başına 3 do- ların üzerinde artış gösteren ham petrolün varil fiyatı kapanışa doğru nispeten gerile- yerek günü 2 dolarlık artışla tamamladı. ABD borsalannda ise Batı Teksos türü ham petrol 3.86 dolarlık artışla 25.40 dolardan işlem gördü. Bu arada ABD'de rafıne pet- rol ürünlerinin de fıyatları yükseldi. Tok- yo Borsası'nda ise Kuzey Denizi türü ham petrolün ekim ayı teslim fiyatı 22.90 dola- ra kadar yükseldi. Ham petrol fiyatları ön- ceki gün bir ara 24 dolara kadar yüksele- rek son 4 yıhn en yüksek düzeyine çıkmış- tı. Konseyi Başkanı Şinasi Ertan, ilk günlerde panik beklenebileceğini söyledi. Ertan, iş- galin petrol fiyatlarını dünya borsalannda 4 dolar yükselttiğini, buna paralel olarak dolann da yükselme eğüimine girebileceğini belirterek "Olay, ilk günün panigi şeklinde yorumlanabilir. Petrol ve dolar fiyatlan sa- vaş nedeniyle daha da yükselirse Türk eko- nomisi bundan olumsuz etkilenir. Dolayı- sıyla Türk sanayicileri olarak bizler de et- kilenebiliriz. Ancak savaşın uzun sürecegi- ni sanmıyorum" dedi. Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı Ersin Faralyalı da işgalin Türkiye'yi ilk aşamada olumsuz etkilemeyeceğini savundu. Faral- yalı, "Irak'ın böyle hareket etmesinde bizim için büyük bir tehlike yok" derken, Irak'ın Türlaye için önemli bir petrol kaynağı ol- duğunu ve savaşın uzun sürmesi halinde Türkiye'nin de olumsuz etkilenebileceğini belirtti. TİSK Genel Başkanı Refik Baydur da Irak'ın Kuveyt'i işgalinin Türkiye'nin böl- gedeki önemini arttıracağım söyledi. Bay- dur, Ortadoğu'nun tek istikrarlı ulkesi olan Türkiye'nin bu durumdan azami şekilde ya- rarlanması gerektiğini savundu. Uluslararası Nakliyeciler Derneği Genel Müdürü Osman Gedikogln da işgalin Türk taşımacıhğını "şimdiük" etkilemediğini söy- ledi. Gedikoğlu, Kuveyt'e yapılan taşıma iş- lemlerinin durdurulduğunu, ancak bu taşı- ma miktannın çok küçük bir miktar oldu- ğunu söyledi. Irak'a yapılan taşımalann da bir süre kapımn kapatılması nedeniyle dur- duğunu belirten Gedikoğlu, "Kapılann açıl- masıyta normal giriş çıkış devam ediyor" dedi. Gedikoğlu, "Şu anda Türk ithalat ve ihracat taşıyıcılan olarak herhangi bir kı- sıüamamız yok. Şimdilik normal devam edi- yor, ama ileride ne olur, hep beraber göre- cegiz" dedi. Kuveyt ve Irak arasındaki anlaşmazlık- ların sıcak savaşa dönüşmesi ağırhklı ola- rak Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yönelik iş yapan Türk müteahhitlik firma- larını da tedirgin etti. Müteahhitler Birliği Başkanı Kadir Sever, Türk müteahhitleri- nin Kuveyt'teki işlerini savaş yüzünden bir süre durdurabileceğini, ancak Irak'taki mü- teahhitlerîh fazla etkilenmeyeceğini savun- du. Türk müteahhitlerinin Iran-Irak sava- şından fazla etkilenmediğini anımsatan Se- ver, Irak'taki müteahhitlerin bu savaştan da etkilenmeyeceklerini söyledi. Şu anda Kuveyt'te halen üç Türk rnüte- ahhitlik firması iş yapıyor. Birleşik Mühen- disler Bürosu (BMB), Soyut lnşaat ve Yapı Merkezi'nin termik santral yapmak için or- taklaşa kurdukları konsorsiyum henuz in- şaata başlamadı. Subiya termik santral pro- jesi, Türk müteahhitlerinin bu ülkede şim- diye kadar aldığı en büyük iş olarak göste- riliyor. gulanması oluşturacak. Petrol ve akaryakıt Bu arada uluslararası piyasalarda 23 do- lar dolayına yükselen petrolün varil fiyatı, Türkiye"de akaryakıt fiyatlarını da doğnı- dan etkileyecek boyuta ulaştı. Devlet Bakanı Mehmet Keçeciler, Bakanlar Kurulu toplan- tısından önce Cumhuriyet'e yaptığı değer- lendirmede, "Olaylar öncesinde variü 19 do- lar olan petrol bugun 23 dolara yükseldi. Bu bize çok önemli maddi külfel getirir" dedi. Keçeciler, ham petrol fiyatlannın Türkiye*ye etkisini de şöyle değerlendirdi: "Bu gelişmeler sadece Türkiye için degfl bütün dünya için 1974'tekine benzer bir sı- kınb meydana getirir. 11 temmuzda 15 do- lara aldıgımız petrol bugün 23 dolar. Pet- rolün varilinde yiızde 50'den fazla bir artış var. Bu petrol tüketen bütün ülkeleri etki- leyecek. Avrupa ülkeleri başta olmak üzere hepimizi olumsuz etkiler. Dünyanın karşı- laşügı yeni bir petrol şoku olur." Cumhuriyet muhabirinin edindiği bilgi- ye göre 1990 yılı ödemeler dengesi tahrain- lerinde petrolün ortalama varil fiyatı 17.5 dolar olarak hesaplandı. Yılın ilk 7 ayında ortalama fiyat, 17 dolar dolayında tutuldu. Yetkililer, yıl ortalamasımn tutabilmesi için önümüzdeki aylarda petrolün varil fiyatı- nın 18 dolan aşmaması gerektiğine işaret ettiler. Uluslararası piyasalardaki gelişmeler dik- kate ahndığında varil fiyatı 23 dolar olarak hesaplanırsa, Türkiye'nin bundan sonraki ithalat için yapacağı ve tahmini aşan öde- me miktan 300 milyon dolara ulaşacak. Ha- zine ve DPT yetkilileri, bu ödemenin döviz rezervleri açısından bir sorun yaratmayaca- ğını, ancak akaryakıt fiyatlanna yansıma- sının enflasyonist etki doğuracağını belirt- tiler. Akaryakıt fiyatlarındaki artışın doğ- rudan ve dolaylı etkisinin, bugünkü koşul- ların devamı dunımunda, yıl sonuna kadar 5-7 puan dolayında olacağı tahmin edildi. Kredi Öte yandan Türkiye'nin Irak'a açacağı 400 milyon dolarlık ihracat kredisine iliş- kin önümüzdeki hafta Ankara'da başlaması beklenen görüşmelerin de erteleneceği öğ- renildi. Türkiye'nin erteleme yönünde bir gi- rişimi bulunmadığı, ancak Irak yetkiüleri- nin "bugünkü ortamda" görüşmeye gelme- lerinin beklenmediği bildirildi. Türkiye, Irak'ın 2.3 milyar dolara kadar ulaşan bor- cunun ödeme planına bağlanmasından son- ra bu ülkeye ihracat kredisi açma önerisin- de bulunmuştu. Iraklı yetkililer, bir yılı aş- km süredir öneriyi değerlendirmiş ve deği- şik istemlerde bulunmuşlardı. Türkiye de bu istemleri dikkate alarak yeni kredi önerisi- .ıi kısa süre önce Bağdat'a iletmişti. Kuveyt sermayesi Türkiye'deki Kuveyt sermayesinin son ge- lişmelerden doğrudan etkilenmediği bildi- rildi. Bir süre önce Akdeniz Gübre'deki ser- maye payını Türk ortaklara devreden Ku- veyt'in Türkiye'deki en büyük girişimini Ev-. kaf Finans oluşturuyor. 16 milyar lira top- lam sermayeli Evkaf Finans'ta Kuveyt Fi- nans Kurumu'nun yüzde 50, Kuveyt Sosyal Güvenlik Fonu'nun da yüzde 9 sermayesi bulunuyor. Şirketin en büyük Türk ortağı ise yüzde 30 payla Vakıfbank Emekli San- dığı Vakfı'na ait. Evkaf Finans Genel Müdürü Fehmi Akın, Cumhuriyet muhabirinin sorusunu yanıtlarken, "Biz Türk Ticaret Kanunu hü- kümlerine göre kurulduk, bu nedenle Ku- veyt'teki gelişmelerden şu anda dogradan etkilenmemiz soz konusu degir dedi. Dış ticaret Türkiye petrol ithalatının yaklaşık yüz- de 60*ım Irak'tan sağlıyor. Irak'tan 1988 yı- lında 1 milyar 332.5 milyon dolarlık, 1989 yılında da 1 milyar 534.6 milyon dolarlık ham petrol ithal edildi. tran-Irak savaşı sırasında Türkiye'nin dış ticaretinde ilk sıralarda yer alan Irak, biri- ken borçları sonucu ortaya çıkan sorunlar nedeniyle savaş sonrası Türkiye'den ihraca- tım azaltmış bulunuyor. öte yandan Dışişleri Bakanlığı Musteşa- n Büyükelçi Tugay Özçeri, Irak'ın Kuveyt'i işgali konusundaki yabana büyukelçiler dü- zeyindeki dördüncü dıplomaıik temasını dün Albert Çemişev ile yapü. SSCB'nin An- kara Büyükelçisi Çernişev'i dün sabah Ba- kanlığa çağıran özçeri, MGK'da yapılan de- ğerlendirmeler ışığında kendisine bilgi verdi. Prof. MANİSALI: cazıbemızı arttırır'Dış Haberler Servisi — îstanbul Üniver- sitesi Avrupa ve Ortadoğu Araştırma Mer- kezi Müdürü Prof. Erol Manisalı, Irak'ın Kuveyt'i işgalini Türkiye açısından değer- lendirdi. Cumhuriyet için yaptığı değerlen- dirmesinde Prof. Manisalı, işgalin Türki- ye'nin gerek Kuveyt gerekse Irak'la olan ih- racatım olumsuz olarak etkileyeceğini be- lirtti. Prof. Manisalı yazılı olarak yaptığı acık- lamasında, işgalin Türkiye açısından olum- suz etkilerini şöyle su-abyor: — Petrol fiyatlannın artışı yılda 300-400 milyon dolarlık ek yük getirecektir. — Irak ve Kuveyt'e yapılan ihracat bir süre için tamamen aksayacak ve önümüz- deki aylarda önemli bir kayıp ortaya çıka- caktır. — Arap yanmadasına Türkiye üzerinden transit ticarette aksama ortaya cıkacaktır. — Irak ve Kuveyt'te çalışan Türk müte- ahhitleri olumsuz etkilenecektir. — Kuveyt ve Türkiye arasında başlau- lan ortak sınai ve mali girişimler ve ilgili ku- ruluşlar belirsizlik içine itilmektedir. Prof. Manisalı olumlu etkileri ise şu şe- ikilde belirtiyor: — Dünyadan ekonomik anlamda izole edilecek bir Irak'ın bir süre sonra Türki- ye'den yapılacak mal alımını arttırması bek- lenebilir. — Sorunun uzaraası durumunda, GAP uygulamasında rahathk sağlanacaktır. — Kuveyt'teki bazı Batılı ülkelerin ve Uzakdoğu fırmalannın temsilciliklerini Türkiye'ye kaydırmalan söz konusudur.