Catalog

12 OCAK 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ACASA ŞU DOS&J DUZ&tJN YAYIN DUNYASINDA İNCELEME AR AŞTIRMA HAYVANLAR ISMAIL GÜLGEÇ Kaplıımbağadan karadeliğe Stephen W. Hawking, Çev. Sabit Say Muraı Uraz, Milliyet Yayınları, Kasım 1988, 238 s. YÖNETEN ŞAHİN ALPAY Zamantn Kııa Tarihi I METİN ARIK ~ Tanınmış bir bilirn adamı vaktiyle astronomi üzerine verdiği bir konferansta Dünyanın nasıl Güneş etrafında döndüğunu anlatıyormuş. Arkada oturan bir yaşlı kadın ayağa kalkmış, "Söylediklerin yalan, Dünya aslında duzdur ve bir kaplumbağanın uzerinde durmaktadır" demiş. Bilirn adamı kendini beğenmiş bir tavırla gülümseyerek cevap vermiş: "Peki kaplumbağa neyin üzerinde durmakta?" "Çok akıllısın genç adam" demiş yaşlı kadın, "Hem de çok akıllı, ama en aşağıya ka şeyi yutan kara deliklerin bu özeldar hep kaplumbağalar var..." liklerinin yanında ışıma da yapacağını söyleyen teorisiyle ünlü. Bu fıkra Stepben Hawking'in Za Fakat bu teori deneysel olarak hemanıo Kısa Tarihi isimli kitabının nüz kanıtlanmış değil. Cambridbaşlangıç sözlerini oluşturuyor. ge Üniversitesi'nde, bir zamanlar Havvking, kitabının ilk bölümün Newton ve Dirac gibifiziğeen bude eski Yunanlılardan başlayarak, yük katkılarda bulunmuş bilim Kopernik, Kepler, Galile ve New adamlarının işgal etmiş olduğu (on'la Güneş sistemi hakkında matematik profesörlüğü kadrosubugün herkesçe kabul edilen teo nu işgal ediyor. Kendisini tekerrinin nasıl geliştiğini anlatıyor. leklijskemleye ve etrafıyla yalnız zorla oynatabildiği parmaklanrun Müstesna bir bilim kumanda ettiği bir bilgisayar vasıtasıyla haberlesebilmeye mahadamı kum eden amansız bir hastahktan Hawking, müstesna bir bilim mustarip. Buna rağmen beyni, adamı. Kendiii çok kısa mesafeler belki de gelecekte şimdiye kadar de (mesela atomun içi) geçerli yapılmış fızik teorilerinin en muholan fizik yasası kuantum meka teşemi olarak nitelendirilecek, finiğini, Einstein kütleçekimi teo zik teorilerini yapmakla meşgul. risini uygulayıp, uzerlerine giden Bu kitabıyla da en karmaşık fizik ışık, madde ne olursa olsun her konulannın bile herkesin aıılaya Klasik fiziğin üç yüzyıllık gelişiminde en önemli yeri olan konuları hiç matematik kullanmadan, sadece yirmi sayfa içinde tutarlılıkla anlatabilmek büyük bir başarı... Evrenin şimdiye kadar keşfedilmiş sırlanm anlamak ve keşfedilmemiş olanlarım keşfetmek üzere bir yolculuğa çıkmak isterseniz, bu kitabı mutlaka okumanızı önerihm. Nevvton kanunlanna göre zaman kavramının mutlak, uzaydaki yer kavramının mutlak olmamasının ışığın hızının hep sabit Dİmasıyla çelişmesi; bu çelişkinin zamanın da mutlak olmaması gerektiğini söyleyen ozel rölativite teorisiyle giderilmesi ve son olarak Nevvton'un yerçekimi kanununun özel rölativite ile çelişkisini bağdaştırmak için Einstein'ın genel rölativite teorisini bulması. kitabın ikinci bölümünün içerdiği konular. Klasik fiziğin üç yuz yıllık gelişiminde en önemli yeri olan bu konuları hiç matematik kullanmadan sadece yirmi sayfa içinde tutarlılıkla anlatabilmek büyük bir başarı. KJM KİME DUM DUMA BEHÎÇ AK lAğı & görtişini roman AkLıııızın ambargoları IŞIL OZGENTURK Prof. Dr. Selçuk Erez Güneş Gazetesi'nde yayımlanan yazılarından oluşan Aklımızın Ambargoları adlı kitabının (Aybay Y'ayınlan. 1988) önsözünde şöyle diyor: "Benim mezhebimde gunde beş öğün demokrasiden bahsetmek ibadetlerin en yucesidir. Her yazırnın özu demokrasi gereğinin vurgulanmasından ibarettir. Eh, bu mesaj, bu kitapçıkla beşon dostuma daha ulaşırsa fena mı olur, diye düşündüm. Başarı oranımı Aybay Yayınları'nın bu yapıttan edecekleri zarann boyutu yansıtacaktır: Bu işe yatırdıklarının makul bir oranını geri alamazlarsa, yazarlıktan ayrılıp muayenehaneme çekileceğimi bu vesileyle açıklamak isterim" . Selçuk Erez'in muayenehaneye çekilmesi pek gerçekleşmeyeceğe benzer, çunkü demokrasi nin bu ülkede ferah bir rüzgâr gibi esmesi için daha uzun zaman hep birlikte günde en az beş SB.ÇUC EBÜt Kitabın üçüncü bölümü evrenin genişlemesine aynimış. Bu konudaki deneysel ve teorik gelişmeler bileceği bir şekilde izah edilebile birbirlerini tamamlayarak sonunceğini kanıtlıyor. da Havvking ve Penrose'un, Einstein'ın genel rölativite teorisine Hiç matematik göre genişleyen evrenin mutlaka kullanmadan bir başlangıcı olması gerektiğinin Kitabının ilk beş bölümü bu ispatıyla sonuçlanmıştır. günkü fizik dünyasınca kabul Kitabın dördüncü bölümü kaedilmiş ve deneysel olarak kanıtlanmış uzay, zaman, kâinat ve kâ ra delikler hakkında. Kütleleri beinatı oluşturan temel parçacık te lirli bir değerin uzerinde olan yılorileri hakkında. Hawking'in bu dızlar içlerindeki termonükleer rekonuları anlatışma hayranlık duy aksiyonlar bittikten sonra kendi mamak mümkün değil. Konula yerçekimleri altında gittikçe kuçüra kendi bakış açısıyla, bu konu İüp Einstein'in genel rölativite telar hakkında bildiklerimizin tarih orisine göre dışardan gelen her şesel gelişimini ustaca bağdaştırrruş. yi yutan, fakat içerden dışarı hiçNevvton'un hareket ve yerçekimi bir şey bırakmayan birer karadekanunlan; Maxwell'in ışığın bir lik halinegelmek zorundalar. Kaelektromanyetik dalga olduğunu radeliklerin varlığı gözlemsel olabuluşu; Maxwell teorisinin ışığın rak henüz taıtı kanıtlanmış değil. boşluktaki hızının daima sabit ol Hawking, bu konuda karadelikduğunu söylernesinin Einstein'ın lerin vaıiığından yuzde doksan özel rölativite teorisine yol açışı; beş emin olduğunu söylüyor, ama önde gelen fizikçilerin büyük çoğunluğu Hawking'in bu tahmininin aşırı iyimser olduğu kanaatindeler. £>en, bötun hv şhrvşkre. Aarşt çıkıp, Romanm irdeJedim... ı j L S&uîrcilerden baiımsn iophtHıc^ daha deî oiel t>ir ioplanbda PÎKNİK PtYALE MADRA Karadelik ışıması Kitabın bundan sonraki bölümleri, deneysel olarak kanulanmamış konulardan oluşuyor. Bu konulardan karadelik ışımasına Havvking'in bir bilim adamı olarak yaptığı katkılar bilim dünyasınca kabul görmüş. Evrenin başlangıcı ve sonu hakkındaki fikirleri ise fazla spekülatif bulunuyor. Fizikte ortaya çıkan yerçekimi kuvveti, elektromanyetik kuvvet, çekirdek kuvvetleri gibi değişik kuvvetlerin tek bir teori altında birleştirilmesi, günümüz teorik fizikçilerinin en fazla uğraştığı konulardan biri. Hawking'in zaman akışının yönü hakkında fikirleri de diğer konulardaki fikirleri gibi oldukça ilgi çekici. Hawking'le birlikte evrenin şimdiye kadar keşfedilmiş sırlannı anlamak ve keşfedilmemiş olanlarını keşfetmek üzere bir yolculuğa çıkmak isterseniz, bu kitabı mutlaka okumanızı öneririm. • Prof. Dr. Metin Ank, tTÜMatematik Bölümü ve Boğaaçi Ü. Fizik Bölümü öğretim üyesidir. AKUMIZIN AMBARGOLARI öğün demokrasiden söz etmemiz feerek. Çocukluk yıüannda kendiue örnek aldığı değerli yazarduşün adamı Haldun Taner'ın izini süren Selçuk Erez, çevre kirlenmesinden 1402'liklere, ulusal kimliğimizden mimariye kadar hemen her konuda aklın ve duygunun ustaca dengelendiği, mizahın hiç eksik olrnadığı yazılarıy la bizleri "Aklımızın Ambargoları"nı kaldırmaya çağırıyor. Yalnız aklımızın mı, yureğimizin de. Erez, bir yazısında "2000 yılında hangi şarkıları söyleyeceğiz?" diye soruyor. Yazısının sonunda verdiği yanıt oldukça karamsar: "2000 yıhnda çocuklarımız, bizim geri zekâlılığımızı konu eden şarkılar söyleyeceklerdir" Ancak Erez'in karamsarlığı aydınlık düşünceye ulaşmak için mihenk taşlanndan biri. Karamsarlığın ülkemiz aydınının içinde bulunduğu bir ruh durumu olduğunu belirten pek çok yazı sonuç olarak yepyeni bir umudun kapısını arahyor: Yeni yeni öirenmeye başladığunız demokJ rasinin savunucuları yalnızca politikacılar değil, sosyal bilimciler değil, tüm insanlar olmalıdır. Selçuk Erez'in ellerine sağlık. Her şeyden önce, bu ülkede aydın olma sorununu bir kez daha gündeme getirdiği için... UIZU GAZETECİ NECDETŞEN MKAÇ 6ÖN MÜ ? SEN ORVA İ 0IİE UE KfiDAR UZUN OLOUGVUU 8İÜR ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACI AZ23 SURELI YAYINLARDAN KISA KISA PENÇELİ ADALET / zılarım Yozlaşmadan Uzlaşmak TÜRKİYE'DE DIŞA adıru verdiği kitabında topladı. DÖNÜK EKONOMİ VE Güney Dinç, Boyut Yayınlan, Eylül 1988, 167s. Prof. Hatemi kitabını sunarken ÇÖKÜŞ Değerli hukukçu Güney Dinç, yıllar boyu içinde çalıştığı Türk yargı sisteminin işleyişiyle ilgili gözlemlerini, anılarını ve değerlendirmelerini kapsayan yazılaıını Pençeli Adalet başlığıyia yayımladı. Muzaffer lzgü, kitaba yazdığı önsözde şöyle diyor: "Güney Dinç'in bu yapıtında kara gülmecenin tadı var. Bu ülkenin insanı olarak yine ağlanacak şeylere gülüyoru2, ne yazık ki. Ama ağlamanın bir yaran yok. Güney Dinç gibi bozuklukların, düzeıısizliklerin, adaletsizliklerin üzerine gitmek gerekiyor, aydın olarak, insan olarak." T A R İ H YAPILIRKEN BEN UYUYAMAM / Reşit Aşçıoğlu, E Yayınlan, Istanbul 1988, 392 s. Uzun yıllar dış politika ve bilimteknik yazarlığı yapan gazeteciyazar Reşit Asçıoğlu'nun BİR yeni yayımlanan kitabı, 8 Aralık DÛNEMDEN^ 1987'de imzalanan INF Antlaşması'yla gündeme giren AmeriYAZltAR kan Sovyet yakınlaşmasının 19801988 ardmda yatan bilimsel ve teknolojik gelişmeleri inceliyor. Asçıoğlu, kitabını sunarken, iki başkanın, "Şu anda tarih yapıyoruz, diye el sıkışmaları karşısın BIR DONEMDEN da bir yazar olarak he>«canlanma YAZILAR mak ve 'Tarih Yapıhrken Ben Sadun Aren, Gerçek Uyuyamam' dememek elde değilYayınevi, Ocak 1989, 175 s. dir',' diyor. Gerçek Yayınevi'nin Yeni DiYOZLAŞMADAN zi'deki üçüncü kitabı, Prof. Dr. UZLAŞMAK Sadun Aren'in 198088 arasında Hüsrev Hatemi, Dergâh yazdığı makaleleri bir araya getiriyor. Prof. Aren, önsözde şöyle Yayınlan, Nisan 1988, diyor: "Bu kitapta 12 Eylül dö223 s. neminde çeşitli dergilerde çıkmış Prof. Dr. Hüsrev Hatemi, olan yazılanmın bazılannı okuyuTürk kultürü nedir, Türk kültü culanma tekrar sunmuş oluyoründe Islamın ve Batının yeri, İs rum. Yazılar tarih sırası izlediklam dini laik hukuk düzeni ilişki lerinden okuyucular bunlarda dösi, ulusçuluk gibi kültür hayatımı nemin başlıca ekonomik ve sosyal zın bazı temel tartışma konuları olaylarının ve sorunlarının yansıüzerine görüşlcrini kapsayan ya malarını da görebileceklerdir." tutumunu şöyle açıkhyor: "Benim tuttuğum yol olumlu uzlaşmacıhktır... Olumsuz uzlasmacılıkta, eyyamcılığa benzeyen yöııler vardır. Devre göre, uzlaştınlan fikirler arasındaki oranlar değişir. Din bölümü bazen çoğaltılır, bazen azaltılır. Vatanseverlik bolumü bazen çoğaltıhr, bazen enternasyonalizme çevrilir. Olumlu uzlaşmacıhk ise vatansever uzlaşmacılıktır. Oranlar değişmez. Bileşime giren devletçilik, din saygısı, >oırtseverlik ve diğer öğelerin •bileşimleri ve yapılan bozulmaz." Yıldız Sertel, Çev. Ayşen Gür, Alan Yayıncılık, Aralık 1988, 200 s. Paris Vincennes Üniversitesi öğretim üyesi Yıldız Sertel'in L'Economie extravertie el declin en Turguie başhklı doktora tez çalışması Türkçe olarak yayımlandı. Türkiyede tlerici Akımlar (1969) ve tlerici Akımlar ve Kalkınma Davamız (1978) adlı kitaplarıyla tanınan Yıldız Sertel, son kitabını sunarken şunlan söylüyor: "Dışanya dönük ekonomi politikasının Turkiye'ye getirdiği çöküntü sorununu incelerken, kafamdaki temel sorulardan biri, neden Dünya Bankası ile IMF'nin ekonomimizi çıkmaza sokan programlar çizdikleri idi. Bu sorunun cevabını bulmak için Türk, Amerikan, Fransız kaynaklarını İncelemekle kalmadım, VVashington'da bu iki dünya orgütünün de dokümanlarını taradım, uzmaıılarıyla görüşmeler yapıım." ANATANRIÇALAR DİYARI ANADOLU Reşit Ergener, Yalçın Yayınlan, Ekim 1988, 128 s. tarih topium AGAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES Tarih ve Jbphun altıncı yıhnda Mete Tunçay'ın yönettiği seçkin tarih dergisi Tarih ve Topium altıncı yılını tamamladı. Tarih ve Toplum'un son sayısında (Ocak 1989, Cilt 11, Sayı 61) yer alan ilginç katkılardan biri, Emekli Hâkim Amiral Fahri Çoker'in, cumhuriyetin kuruluşunda, yeni rejime sadakatle hizmet etmeyeceklerinden kuşkulanılan askerlerin ayıklanma işlemlerinden bir örnekolay olan, sonraları Ulaştırma Bakanhğı yapacak Amiral Fahri Engin'in öykusünü konu alan makalesi. Me:e Tunçay bu makale üzerine şunlan yazıyor: Bu inceleme "Yirminci Yüzyıl tarihimizi anlamamız açısından çok önemli. Ben birkaç kez, çeşitli vesilelerle... Kurtuluş Savaşından yeni çıkrruş ve devrim yapmış genç cumhurivetin, insan haklarına saygı bakımından, 1980 kurtancılarından ne kadar ileri olduğunu belirtmeye çalışmıştım. Yeni (üniversite) yasa tasarısıyla ANAP hükümetinin... bizi katakulliye getirmeye çalıştığı şu gunlerde, bu yazının bir ibret dersi oluşturmasını diliyorum" Tarih ve Toplum'un 61. sayısında yer alan öteki ilginç katkılar arasında Cevdet Eralp Alışık'm "Cumhuriyet Basın Tarihimizle tlgili Bir Mektup"; Turgut Akpınar'ın "Ziya Gökalp "Hakkında"; Meliha Vetkin'in "Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay" ve Necdet Sakaoglu'nun "Seyyid Garib Musa Ocağı" başhklı incelemeleri bulunuvor. PROf. SA.DUN AREN TARtHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAJS MarAit 12 Ocak SVVEYŞ KANAUIÇIN UUKUM.. f568'PE BuGUN, SÜVEYŞ'TE giR KANAL AÇILMASIYLA İL&IU HÜKÜM KALEMEALfVM(ÇTI. OSMANLI İMPARATVeu/ea, 6ÜCÜNUN DORUKlARlNDAYKEN, P08TEKÎZÜL£>Z AFKİKA'TI DOLAÇASAK H/NDİS7#rVA ÜIAŞMtÇ.KtSA.ZAMAHDA UİNr OKYANUSU'NPA &ENİ2. E6EMENLİĞİ teUGMUÇTVPENİZ TrcABETİ TEHUKEYE GJeMİŞTİ. OS/HANU /MPARATVGLUĞU'NUH rEMEN VE H4g£Ş ErALEriSGİ DEHİZOEH GELEM SALPfRrLAR* AÇIK KAlMrÇTt. İŞTE, DONANMANtN HİNT OKKOOirCA İNEetLMESl İÇİN,$ÜYEYŞ'E MNAL AÇILMASt F/KKİ ORrHtYA ATILMfÇTI. PAPİŞHH 1T.SEUM(SOU>A), MISlK gEr£.EXg£r/N£,DaKUMUM ARAÇrr&tLHASf tÇİN,SÖ2 KOMUSU HÜKA4Ü YOLIAMIÇTT. ANCAK, OONI/OLGA JCANAU Gİ&İ 8U DA VASARl OÜZEriNDE KAt.MtÇ,G££Ç£KLEŞn&L&tEUtfrİ.\ CUMHURİYET KİTAP KULUBU'NDE YENİ KITAPLAR KtMnnAdı 007.282 007.283 052.036 064.115 079.063 126.076 191.023 294.003 304.006 304.007 Once Vatandaş Sonra Polis Altın Dünyalar Bir Dönemden Yaalar (198088) Tüm Beliriı Gunler ve Haftalar Metıs Çevirı6 Derım ki Makbule'ye Şiirler Namık Kemal Rasyonel Insanın Felsefesi Materyalızm ve Ampriokritisizm Ûzgürlük Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Reşit Ergener'in Anatolia: Land of Mother Goddess başlığıyia İngilizce olarak da yayımlanan (Hitit Yayınevi, Ankara 1988) ilginç kitabı, Anadolu'da anaerkil uygarlığın doğuşunu konu alıyor. Ergener kitabın: sunarken şunlan yazıyor: "Kadınlar, bugünkü uygarlığın tohumlarını, ilk Anadolu'da yeşerttiler. 'Anadolu' sözcüğunün 'Annelerle 60 YIL ONCE Cumhuriyel dolu, anneler ülkesi' anlamına gelmesi, belki de bu yüzden bir Zahide Hanım Tıp Fakültesi rastlantı değildir... Anaerkil tarım Nisaiye ve Veladiye uygarlıklanyla birlikte ilk anatansehrıyatmda stajyer olarak rıçalar da Anadolu'da görüldü. bulunduğu gibi aynca kanser Bu kitapta, uygariığımızın ve ana Bu sene Tıp Fakultesinde laboratuvannda da tanrıçanın Anadolu'daki doğuş slajlannı ikmai eden 7 hanım çalışmaktadır. öyküsü anlatıbyor." doktorumuz asistan olarak Mezun hamm doktorlanmızdan muhtelif hasıanelerde görev Hamdiye Hanım henüz bir almışlardır. Bunlardan Suat vazifeye tayin edilmemişıir. Tıp hanım fahri asistan olarak Fakultesinde bu sene her sınıfta Haseki Kudın Haslanesine yedi, sekiz hanım talebe YazarÇevtrmen Ryat Yayıan ITur gitmistir. bulunmaktadır. Altın Manfred Such/N.Eryar inceleme 4 8 0 0 Doktor Fiınat Hanım Aydın Ahmet Tural Altın Çocuk 4500.Memleket Hastanesine tayin Prof. Sadun Aren Gerçek İnceleme 4 0 0 0 edilmiştir. Öner Kemal inkılap Yardımcı 3 0 0 0 Amerika'da Sanfiransiskoda Doktor Mufıde Hanım Tıp Metis Dergi 3000her gün Altın Kapı parkına Fakültesi Dahiliye seririyalında, güneşlenmeğe gelen Dotti Muzaffer Arabul Yalçın Şiir 2000Amaç Sabiha Hantm Etfal kısmında Derieme 1 7 5 0 namındaki fil kadınlardan Selahattin Sakman Kıyı Felseie 4 9 5 0 ve tffeı Hanım da nisaiye gayet hoşlanıyormuş. Sahılde V.I.Lenin inter Felsefe 5 5 0 0 seririyalında asistan olarak banyo yapmağa gelen kızlar ve Per Wahl6ö inter Roman 5 2 0 0 bulunmaktadırlar. Doktor genç kadınlar filin üzerine 12 Ocak 1929 binmek, hortuınuna asılmak gibi türlü şakalar yaptıklan halde fil bu nazik vucutların temasından gayet hoşlanıyormuş ve memnuniyetini izhar ediyormuş. Fil mutlaka erkek olsa gereklir. Kadın doktorlanmız Aptülhak Hamit Bey seçildi Behiç Beyden inhilal eden tstanbul Mebusluğu intihabı dun Dariilfünun konferans salonunda icra edilmis ve edibi azamımız Aptülhak Hamiı Bey müttefikan intihap olunmuştur. tntihabm neticesi Dahiliye Vekaleüne derhal telgrafla bildirilmıştir. Talebe silah taşır mı? Kilis mekteblerinde bir takım cerh vakalan olduğundan bahseden Kilis refikimiz bu yuzden son gunlerde Kanlıoğullarından bir çocukla Giridli Cemil isminde bir çocuğun yaralandığından ve talebe arasında silah laşmmasından şikayet ediyor. Zendost fil