Catalog

İKİ atih Sultan Mehm«t, Çandarh alleslnin sülalesinı kurutmakJa, Osmanlı yonetımınde bir arlstokrasinin yer almasını önlemistır. îznik'e her gidisimde Çandarlılann türbesinl ziyaret eder ve dUsünürüm: Bu aile gıbı bir kaç aile daha olsaydı, bunlar bırbirleriyle boy ölçüserek, yarışarak yönetime gelip gitselerdi, padişahların salt, yetkileri kurulmamış olaeak, bizde rîfi Avrupa'dakine benzer blr siyaset tarihl olueacaktı. Oysa böyle olmamış. bizde sadrazamlar Tanzimat'a gelinceye dek kölelerden seçilmistir, genellıkle. Düsünün, en büyllk Osmanlı sadrazamlarından biri, Sokollu, bir Sirp devsirme ç o rugu ıdı. Lalalıktan gelme sadrazamlar kendilerJni ancak efondilerine begendirmek ıçın <;abalnrlardı; o zamaıı için, böyle bir durumda, bundan dogal ne olabüirdi kı! Oysa özgur bir yukarı kat yöneticiler sınıfı yetişseydi. bunlar bırbirİpriyie yarısarak toplumda başarı arayacaklardı, nristokratea da olsa bir toplum anlayışı yerlesecpktı yavas yavaş. Daha başka bir deyişie, ba?a geçenlerde bir «bireyhk» oluşaeaktı. Oysa padışah kafasını kestirdi mi, bir sadrazamın 61Umtl, bir tavuğun ölümünden farksız olur nerdeyse. . Önce «makbul», sonra «maktul» olan tbrahim Paşanın sarayında tutsak olarak bulunmuş bir Ispanyol'un anlattıklarını okursanız grirursunıiz ki, koca Kanuni'nin sadrazamı, sadeoe yemek yiyen, bir de hareme kapanan bir adamdan ba&ka bir sey dejjildir, hiç bir ilginç yanı yoktur. Onun için de bizde sadrazamlnrın yaşam öyküleri yazılmamıştır, çünkü yoktur. CLMÜÜRİKT 8 Kr,Ml 1971 F OLAYLAR VE GÖRÜŞLER YARIŞMA Melih Cevdet ANDAY lunduftunu RÖrüyoruz. Artık btzde de devlet, siyaset a d a m l a n n ı n yaşam öyküleri haşiamış riemektır. NıtPkinı onları anlataıı kıtapların bulunınası bundaııdır. Daha önemlisı, H.vdıtı sıfatını hak eden vezirlerııi yelı$miş olmasıdır Tanzımal'tan sonr.ı. Sadrf\7anılıktaıı ya da herhangı bır vezirlikten dtişünoe, ovıne kapanıp kıtap yazanlar, ç e v ı n . şerh yapanlar vnıdır artık. Demek Onlerinin tek kaynagt olarak devlet, sıyaset aclamlıgün yclerli gornıemeye başlamışlardır. Sadece padi$ahın s ö z ü n e gırmek rieftildir önemli sayılan, ıılkonin okıır ya/ar tabakası aıasında saygı l;azanmak da hesaba katılmuktadır. ( i ı d e ı e k haîkın sevdifiı oiınnk, padişaha yaranınnktan dalw bile defterlıdır. Padıiralılık kurumu üitgıde zayıfladıgı için nıi böyle olmuştıır, yoksa padısahlıgın znyıflaması mı bu yıızdendir. bunıı ayrı bir araştırma konu.siı sayıp bır yanıı bırakalnn. Burada şunu s o y l e m e k l e yetinebiliriz ki, demek artık bizrie, Batıda olduftıı gibi, aydın devlet adamları yptişmeye ba^lııi"i.«>tır, bunlar sadece savaşİHidaki k a h r a m a n l ı k i a n ile değil, gıdcrek iıiç degıl, bıraktıkları kıtaplarla, yazıp çizdiklerı ile t a n h e kalmaktadırlar. Andre Maıııoıs'nın «Disrapli'nın Yaşaını» adlı kıtabı. abartınış olmayayun, bugüne deftaı okııdııgum kıtapların en güzellermden biridir, dıyebilırım. KomanfilıjSı yanında, belkı ondan da Ustlin olarak, bir yaşam öykusü y a z a n sayılan bu Unlü Fransız. .yüzyılm Ingillz başbakanlanndsn <kı Ingıliz împnratorlufeunun kurıı^usıı savılır) vavamını ımlatır. Valuıdılıklrn ddnme bır niledeıı gclen, Meclıs'e Rirdijiı Rün. parlnl: sovlrvijıden öttirü, Kelcnrklprp avkırı olarak yııbalannn, fnkat sonradan başbaknnlıSa çıkan bu zeki, ileinç adftm, bir roman va^arı ıdı de. «Vivi.ın <;rpy» adll blr rnmanı vardır. Osrar Wildc'in «Dorian Grey'in Portresi» adlı ronıanının adını ondan aldığı soylenlr. N e y s e .. Dıyeceğım o deftil, Dlsraell'nln sivrilmeve başladıgı ^Unlprde. karşısına blr de raklp çıkmıştır. Gladston'dur bu adam. Diyebılirız kı, ıızun VIIIHI. bu ıkı adam basbakanlıfta sıra ile K*"lıp ısıtmışıır. Ingilı/ dcvlcli onların arasındaki varışmadan çok yaraılanmı^rır. Klbetle Andre Maıuoıs bu ikı uıılu devlet adamı arasındaki ıliskileır, kıskançlıklara, varı.şmalara çok ver vcrır kıtRbında. Gerı;ekte birbırlorıne taban tabaım kar.şıt dngada ıki insandır bunlar. S o z gelısi Disraeli bıı^lan duştu6ü zaman evine kapanıp roman vazar, Gladston lse kırdaki pvlnde odun vararmi'r. Bızım Cumhuriyet dbnemınclp ü l r b ı ı i e n y l e çekii>p.n devlet a d a m l a n , başbakanlar (jorüyoruz. Ama ne dıypyiın, yukardaki orncftc benzer lıır durum yoktur ortada. O m e ğ i n l^ıııet r a ş a n ı n karsısına, sıra ile, Rauf bpy, Fethi bey, Celâl Eayar çıkmıs.lardır. Bunlardan Rauf lıeyı alnhm; Rauf bey. «Padişahın ekmegini yedıgmı» soylpyprek Cumhurlvet kurulmasma knrşı yıkmış blr adam olaralc y a n s m a y ı daha b a ş l a n p ç t a vitlrmiştir. Nitekim Ismet P a s a n m Lozan'dan dönilSÜnde Ankara'da bile bulunmayıp geker gider. Fethı beye selince, Halk Fırkası Serbest Fırka savaşımı, ddğrusunu söylemek gerekirse, U y . d u r m a bir slyasal savaşımdı. ÇUnkü başında Atatürk'ün bulundugu Halk Fırkası o ctine de£ın devlet ile bir sayılmıştır. İngıltere'deki Lıbebpral partının durumunda degildi. Bundan nturü de lsmpf Pa^a ile Fethi hey arasında gerçp.k bır sıyasal savaşım s e ç m i ş sayılamaz. Öyle ki I.Miıet Paş.a, Fethi bcye «İkı yıl bekleyin, ben iktidarı sıze. elımle vereyim» diyebılmif>tir. BıiRün nvrıpu (vazıınızın konusu ılp ılıntilı olarak) Rauf bcvın de, Fplhı bevln de siyaset dı.şı kişıliklen u/.prıne bir şpvler bilnııynruz. t s m e t Pa.şa CeU'U Bayar ikılısine gelinre. bunlaıın son gürılei f dnftin bırbırleriyle yarıştıkları, gtdprek Cumhurivet dönemlnin. bu yarışmanın tarlhinden başka bir sev olmadiSı söyleniyor. Amn ben bu diıjıuıcprip deftil:m. İnonu rakıpsızdi. $ ö y l e ki, bır yaçamoykil yazarı içın ıınıın yaşamında yazılacak bır dı^lu konu vardır da, ötekıler bu bakımdan çok yuksuldurlar. Sözgellşı Celâl Bayar' ın, hoca kılıfemdakı fotoğrafından başka iİKinç bir vanı buUınüinaz, yeni zenginlerle Moda klubuııdp oturnıasnıı snymazsak. înönU'niin ıse diyo lim fizlk dersi ulması, vıyolonsel çalması, lyl yazıııası, ata bınmesı .. Bır takım çizgiler bırakır kafamtzda. OUnUmıizrip çprcl Ecevit ile Demlrel ikl büyiik rakip sayılmuk istenıyor, kiınilprınce; ama bana sorarsanız çok yanlıstır bu görüs. Evet, Demırel'ın ECRVII'I kıskıuıdıgını anlamıvor degilim. Kısknnçlık, blr y a n ş m a içın ıyı, «iderek »e rckll bır duygu sayılabilir. Ama bundnn devlptlmiz pek de varnrlanmıiByacuktır; çünkvi, sandı;':ı ma ftbre. Kcpvit'le bciyle bır duynudan ız bile yok. Bu \HzdPiı de varışma pşitlil: tçindp. RPI; mivor. Snnra bız Ersvlt'in. siyasetten baş aldık çu şur yazdıgını. resım merakıni bir zıunıınl.ır Sanskritçe've çalıştıgını bılıyoruz. Ötekındp ısc, ne vapayım ki, zaman zaman Türkçe y a n l ı ş l a n yakalamaktan canım sıkılıvor. Bu genel e o r ü n ü m c bakarak, Cumhuriyet dfinemı. Tanzimat dönemındpn daha yoksuldur di • vebilıriz. Kısacıısı, bizde «Disraeli'nln Yaiamm gibı bır kıtap vazılacaga benzemiyor, çünkü Gladston çıkmıyor bir türlU. Ozan Gerçcği.. ürkijp Yazılan dprglslnin snıı .savısııifla Aetıslfnn Ne<r>'nun hir şiııi \a\ ııılandl. AIIRHI.I Kıııtıılıış l.ldrrl «\ıldı/. Vcıiıı» adınddki lııı şiiriylc ulıı..iaı.ıiiisı Lotlıs Kdediyat ö d ü l ü n ü kazanmış: T «Yıldız yolu ustünde parlaklığı kırınızılığm ustunde yangının ..» Mao Çe Tııııg da şlir yazma/ ııııvdı? lüKO'larda Çanj; Kay Şek, Mao'.vu Klangsrılp çollkten hir kısUaca almışiı. Mao Çe Tuııg, bu kıskuçtan kıırhılmak Içln kadınlı prkrkll ordiMiıyla yola çıktı. Bir Uuçış, ya da çeUili.şli hu. YUzblnl c r ı c iıısan. \ı.\liiı dıırak hilnıpılpıı, iıldürik'U saldııılarln \c çptiıı (lojavla çarpışarak yiiıüdülpr. 1 ! K M ckiıııimtc ha^latau yüıiıyıiH J!IS."> pkinılnde bittl. l>azı ordularııı Uulındları İçin .vürüyüş İkl yıl sürdti. N e dpıııpk yıllarıa viirümpUV lîir destaıı .. Muo «Lzun Vürüyüş» İçin hir >iir ) : u d ı : «Yukurda gokyiızıl, buluthır solgun, Yaban knzlurı GUııeye dogru kuçışıyor, Adam demesınler bize Çın Seddine ulaşaınazsnk . » I l o Şi Mlıılı (|p şalrdi. llapishaııpılp vazardı «Sabulıİp.Miı dııvarıı lırnıaııan Kapıyı çaldı, oysa kapı kupalı H a p i s h a n e dsha gfC1? karanlı^ı. Dövllşpne vururlar zincırlerı, Zıncıre vurulan yatacnk yer bulıır, Zincirl olmayamn lıalı dıımandır. Pırınç devletlpıı, yultıgınıız ypr saray, Gardiyanlar nöbptleşc emrimdedir, Öyle ya az şprcf mı buıun bunlar?» ^ irnıincl Vilzyıl <lp\ıimci liılprlpıiııiıı OKiıılıUları 11^1 ÇPkipi lılr konudur. NıMo'ıııın, Mao'nıııı. \>: da lln'ıııın şiirlrri kıııııiMiııılii lıirşp* siiy liyehiİPiTk ılurııııııla «Ir^iliın. Zatpıı şiirlıı bir (lildpn ölpkiııp' çpvrilıııcsi çok uiit,, bi'lki ılp nl.ıııak ,1?; ama, Ilo Şi Miıılı'iıı lıirliklp vattiKi lıllli uiülıkuınlar âçin ö l d insancıl dizelerl »evdlm; «Go/lorl kapanınca h e p s ] tpmiz, hepsl dürüst, Uyandılar 1111, lyısi kötü.su Ijelli olur.» şilrlrrlnl: Bakın, Tanzimat'tan sonra durum deftişiyor; Tanzimat'tan sonraki sadrazamların yaşam öyküleri var, ilginç de. Neden? Çünkti bir yönetlri sııuf, Batı anlammda «aristokrat» diyemesek de. ona yakın bır paşalar sınıfı kurulmuştur arhk. Gerçi nerdeyse tümii padişahla konujurken kendileri içın «köleniz» sıfatını kullanır ama bu sözeu£ün eskıden kalma bir alışkanlıkla soylendiRj anlasılır. Yoksa bu paşalar içinde padişahıt kafa tutanlar da yetişmistir. Ama be.nce onemli olan padişaha kafa tutma degil. Bu yazımda kieilikli, bırbirleriyle boy ölçüşerek üne ermeyı amaç edinmış sadrazamları, haşvekillpri, başbaknnlan konu pdinmek istiyorum. Bu açırian. Tanzimat sonrası vezirleri arasında Batıdakine henzcr bov olçıişme olayları, kıskançlıklar bu Ilâç Sorunu ve Bir Ülkücü Prof. Rüştü Kâzım TÜRKER AU Tıp Fakültesi Ög. Üyesl (\ f\ may« 1977, eeccnin K'Ç »»atlerinde bir dost j /ll II «ırasında .Ssjhk Bakanlıgı Kczacılık vr Tıbbl *" v Müstahrarlar Genel Müdürii Dr. Sadl R. Biljfinsoy birdenbire aramızdan ayrıldı. Ayrılısı da, tıpkı şerefli vaîarnıııdakl isabetll karaıları ve uyftulamaUrı glhi çok Ivcdi oldu. Ülkrmiz saflık örrütii, bu biiyük insanın öltinıii İle, ('cjtcrll ve yrrf kolay kolay rioldurulamayacak müstesnu lılr litlrrinl, ülkücü (Ideallnt) bir savg(nıvı vitlırll. Onun ülkeınize yaptıfcı hlznıetlrr, bu Ulkenin jonetlcllerl, hiliın adamları, uzmaıilitrı tarafından çok ivl aıaşlırılarak yı'ti^rcık ıırsillcre anlalılmalı ve vayılmalıdır. Bnylpcr bir vaiKİaıı T ü ı k halkı, ınütevazi blr lırklmln bütün hayatını nasıl lıalk ı m n hlzmpflne adadiKinı, iükcslnln ve halkınııı yiikspk \ararlan Irin npler yaptiRiııı bilmeli ve bu adı hlç bir zaıııan unutmamalıdır. ö t e yaudan kloallst, haysiyptli ve rtürüst blr Uıler, bir bürokral olan Dr. BHıclndoy'u bu RİIıl mevkilere KPİmls ve gelecek olanlar örnrk olnrak alnıalı(lıılar. I)r. Sarll Flll(luxny'uıı yaşam ö.vkiisü son derecc ilglnç ve Anadolu iıısanııun neler yapabilerej(inin en bellrtilıı iirııeklerinden birldlr, 1914 yılındn Bolu'nun (ieri'de Uçp.slndp do^mıış, lırııiiz ilkokııla haslamadan babasını kashi'tm l ş VP iki kızkardeşl İle »irllkte örnck hir Turk kadıııı oIRII annesi taısfından .vetiftirilmi^tir. Daha oıı iki vaşıııd» Iken hayvah Nirtıııda diirt ırihılük yoleulııklan soııra Kaslamonıı'ya sidi^inl ve altı yıllık orta ö^ifııimini hanüi k<>i^ullarda vaptiKinı özpl sövleşilprinclp sık sık anlalırdı. 193? ı ı l . n d a Istanbul Ünlversltest Tıp I a k ü l t c s l n d e yüksek iigırnimlıip haşlnmı«i. 1938 yılınria tıp doktoru oiınuştur. Hiivlece, Dr. Bilginaoy'un kendlsinl halkınııı hizmetiııe utUnıa dönpmi baslaınıs oldu. Bir yıllık yedek «uba.vlık görevl de dahil olmak iizcıc, \Hşaınıııın 18 yıla yakın blr surealni pratl.iypn hekiııı olarak Anadolu insanına actamıstır. Çorltı, Şiran. Uıırüiınhpv, Bayramiç vc Altıudağ gilıi yurt köfleriııdp fakir halkınııı bütün sorunlarlyle Içll dışlı otup Anadolu insaııının saglık jnııınlnrını yok İvl incelemiş VP öğrenmiştlr. Bunlarnı ^id<rllmp»inde pklp valışmalarının önenıini çok ivl biieu Or. ItlİBİnsoy nipmurlyetlnln Kereğl olan baManıaklurı bir bir a^arak S S Y I t merkpz orflHiine katılmı$, böylprp u ı ı t vajıındaki onrınll hlzmetleri yürütme olanaklarını elde ctıniştlr. Meslpk yasaminın 211 yılı aşkın bir «lıinrınindr. onu, Bakanliffin çeşltll görevlerlnde görüyoruz. ö z e l l i k l e , Kczucılık ve Tıbbi \fiistnhzarlar Genel MiidiirlÜKÜne atandıi;ıııdan bu vana iilkcmizln «tlâç aorıınu» iizcrlne pjllmlıj ve çalışmalarını bu \iincle derlnlpstirınl^tir. Bütiin yönleri ile poletniğe çok clvprlşll olan, ülkemi7İn saflik yanında .loayopkonomlk hizınellprini de içpreıı ilâç üorıınıınun ç ö z ü l m e s l n e onun kadar Kİİniil vermiş haska bir klnıse hatırlamıyorum. İIHÇ s o ı ı ı m ı ilp n k^ular içll dışlı olmuştu ki, blllmsel dauışmanı olarak kendileriyle bpş yildan berl çalışmaktan onur vp ımttluluk duyüujtum bu biiyük innanın «vinde, ofisinde. seyahatinde, »okak(a sortınun taıiifilmadığı bir anı hatırlamıyorum. AMııula İlâç sorunu ülkemlzdr ötrdenberi tartı$ılan bir konudur. Ppk çok polltlkacı, billnı adamı. gazeteci zaman zaman sorunun çesltll yönlerini tartışmı» VP lıprkes kendine Kore IP^IIİÜ k o y m u ş ve diizeltilmem lçlıı önerilerde bulunnıuftıır. Anrak bütiin bunlar kâğıl üzerlnde kalmaktan ileriyc gldpmrmiştir. S o r u n u n e n isabetll teshislni, çözümüııdpUI blliıniıel ve Rerçekçl y ö n t c m l e ı i Dr. BiİRİnsoy ortaya ,Umışlıı. IR71 yıhndan beri ııygııladı^ı politika ile ülkeınize sağladıgı kazanç, h a l k ı m m n xaf;lığına bu yöndeıı hlznıetlprl lıcr lürlü takdirln Uzerindedir. Dr. Rllginsoy'ıın bu yrtcıiPi>i son altı yıllık s ü r e lçinde Bakanlık ınpvkllııp gelen yönpticilprimiz tarafından takdlr rdilınis ve degi.şik hüküınetler zamanında bu dnenili görevin ondan başka blr kinı>c (arafından hakkı ile yürütülebllecejii rlii^iiııülnıenılştiı. Dr. Hiklıısoy icraatında zaman /anıan s o n dprppp lıısafM/. lıaskilai'U karşılaşmış, fakat hiç bir zaman bunlara bo.11111 eKmemiştir. t lkcınlz İlâç sorunuııun esas mekanizınasını vıllaıııı ıerdlğl dencylınlerl ile en lyi kavrayan Dr. Bilginsoy du. Bu sorunda kpncll teskllâtı da dahil, pndüstri, pc/acı, hpkinı VP tüketit'l halkın büyük sorumiuluklar taşıdığıuı çok iyi bliirıli. lYiasum halkın bu sorıına dahil edllnıesiııde hıi(Un kabahatln hpklm, eczacı. enriüstri ve hlzzat Bakanlı/;a ait olduğumı her zaman Iddia ftnıiştlr. Oıııııı nazurııvla cndüstridcn gclcn bilinıspl arastırmaya dayanmayan blr ruhsat talebi ne kadar üzüntü veripi lse, basit bir sogııU alKinllğl için ikl ü ç antlbiyotlk. blrkaç vitamln ve daha başka liâçları içpren bir hckiın reçetcsl veya reçeteslz veıilıııemesi ırereken blr llâcııı eczacı tarafından vatandaşa verllmcsi rlp o kadar üziintü verİPİydl. Bu Imkımrtan sorunun yaratılnıa.sında gerçek rolü olan bütiin ıncslpk salıiplpriııiıı bilimscl (rrllşnıelfrp ve hıınun lcabı olan ilâç vc ! < • • davi bilimindeki llerlemelrre mutlak llçi d u y m a l a n n ı salık vprlr ve hıınun KPrçpkleşmesi İçin sorııııılnlııfeııııu soııuna kadar kullanırılı. N i t e k i m , 1971 yılından berf ozellikle pndilstrl keslmindp İlâç hamınaddelerl üzcrlndp yapılmış bütün hilimscl çalışınahırı kapsayan kaynaklar hulıınmadan hiç bir surptlc ınlısallandırıııu y n p m a m ı s ve böylppp lıir kısım İlâç yapınıcılarını e n azından llteraiür k a n s t ı r m a y a sevkplmlslir. Blolarak var olanlara iistiinlüâ>». daha az zararlı, iilşartlarına uygun oldukları Ispatlanmıs ilâçlara ıahathkla ruhsat veruıistir. Ayrıca hillmsel olarak raydaları siiphell (sörülen pek çok ilâcın rııhsatlarını lptal etnıiş VPya fornıiil deBİşlkllğl clhetiııe gitmlstir. Onun Genel Müdiiılıi.tii esnasında açılan Danıstav davalarının sayısı. bu sektörde daha evvelce ıtörillmediil gekllde artmıs, rakat hilltne nlan saysısı ve davasına inanısı bunların h e m e n tümünil kazanma.Miıa yol açmıstır. Bu husus onun riavasındaki •amfmiietinin e n belirgln IfHclesidlr. Son blr yıl içinde İlaç Flyat Kararnameslnin hazırlanm a s m d a k l ınikadelesl her türlü takdirin iizerlndcdir. Şerefll yasamı bnyunca ülkemize «ayısız lıizmetlerde bulundu. Bütiin memııriyet hayatında hiç blr zaman beseri zaafları olmadı ve iilke çıkarlarnıı, her scyln Uzerlnde tuttu. Kfmseye hiç hlr zaman ve hiç bir baskı altında ödün verm e d l . Ismi Türk T ı p tarlhlnde dalma şerefle aııılacaktır. Ku büyük lnsanın ruhunıı sadetmenln en etkeıı volıı. !;endlsinden sonra aynı mevkiye gelecek olanların onun koydııfu, knhııl pttirdi^l yftntemlerden ayrılmanıalandır. NEDEN ANONİM ŞİRKETLEŞME? konominıizln son on yıldır kendı gelışım k o s u l l a n :çınde yapısına uygun kurunılu?m a l a n da gerçekleştırmeye ba^ladıgı gözlenebilen bır olgudur. Bu ulgıı içinde ozellikle Bankacılık. Ş i r k e t l e ş m e , H o l d i n g l e ş m e . Spndikalaşma. kıyınptlı kuftıt du laşımı. reklamcıhk. pıolpsyonol yonPtıcılerin kinlifti gıbi ön":iıli boyutlara u l a ş m ı ş olanlar dık kat çekmektedir. Bunlurdan her bırisınin kendisine özgü nedeıı, .sonuç ve kosul ilişkilerinin oldugtı açıktır. B u yazımızda salt, Anonim $irketleşme ol<>usunun boyutlarını bu açıdan degeılendirmpnın yararlı olacagını düşünmektpyiz. E Ömer GÖREN Malıye Bakanlıfiı Hesap Uzmanı Vıl 1973 1974 1975 Ano. Şrk 4.950 4.3S0 3.480 Koll. Şrk 2.420 2.B80 2.810 şnn gelir vergisl oranlarınm dog u r d u j u olağan bır s o n u ç olaı.tk degerlendirilebilir. Ancak şimdl açıklıy ırajiımız sonuç ı.sp, öngölulmpyen bır vprgiscl çarpıklıktır. Oelır Vergısı Kanunu'nun 11.maddesıne göre, « beyan p.dilecek gelirleri ücretten yıllık gayrisafi tutarı 5.000. TL. yı aşnuyan mevduat. faızleri dışında kalan menkul s e r m a y e irarlından ibaret olanla, servet beyanına tabi değildirler.» Aynı Yasanm 61/.'( maddes'nc aore de. < ı k u ı u m l a u n Idarc Medısı Başkan ve iiyeleriua .. bu sıfatlprı dolayısıyla . . . . nıuhtrlif adlaria yapılan ödemcler.) ürrpt vavılır. Yukarıdiiki yasal nonrılar. anonim şırketleşme oi?usu ıçV. ÎP dPtJprlendirilirsR şu >orıuç ve uygulama ortaya c kmaktaaır. Şahıs işletmelerı, aile anonim fjirkellorinp donuştjk.prinde <ıilp fertlprinın idare merlist ÜVPK< o l ı r m ' i n olnjtan hAİp eelmektedir. tdare meclisi Uyelerir.in ıse ücretlerlni Kurumlar Vcrgisi Kanunu'nun 17/4 maddpsi sınırları içinde. gerekslnmeler'ne uy<aın şekilde saptamaları o'.anak Inrıilindedir. Yanl bır ba.şka anlatımla, sirket kârının c ı t a k l n r c a Urret olarak şirkett«n çpktlmesi söz konusu olabilmekted'r. Ayrıca, anonim <irketın uftraşı k?xını dağıtma zorun'ııju yjktur. Böyle olunca, G V.K. 7A/1 maddeslne göre «munktıl sermaye iradı» sayılan kflr piyları, <\igıtılmadıkça gerçek kışüerpe beyanı gprpkmekte, k u n ı m c a yhpılan keMntl ile • . Bu s e r m a y e o l u ş u m u n u n dışında, anonim sirketlerin O r95'nın nile şirketi oldugu ve şahısların yıne oıı planda bulunduğu, sermayedar yönetici ayırımının tam aıılaınıyla oluşmadıgı hepimizin bıldiRİ gerçeklerdendir. »Şu halde anonim ştrketlpşme olgusunun, Ticaret Kanunu'nun tenıel auıucı dışuıa taştığı rahatça soylenebillr. 2. Y u k a n d a da açıkladığımı/. Rioi, unonim şirketleşme olgusu Ticarpt Kanunu'nun kendi e k o n o mik k u r a m l a n n a da pek uyunı Rö.stenneınekledir. O halde olaya vergı yafiaları açısından bak mak zorunluk olmaktadır. Çünkü, vergisel düzenin bazı çarpıklıkları veya zorunluluklorı ozellikle, ülkemizde, ekonomık olayları VP ki'nımlsışmaları yonlrndıren önemli oir etkeıı olmaktadır. Kanımızca bu n o k i a d a vergisnl düzenimizder. gelen bır M>nınluktan ve önemli bir çarpıklıktan söz edilcbillr. Bu zorunluk şudur: Anonim şırketleşmp toplanı vergi yükünde, kurumlar vergisinln sabit VP düşük oranlı oluşundnn ve dagıtılmıyan kurum kazançlarında \ergt kesintisinin (gvk 96 ı '120 oranında kalmasından dolayı bir azalma olmaktadır. Örnejin 1 milyon TL. lık bir kazançla gelir vergisi yükU "cfiO oranında oldugu halde anonim şirketleşme ile toplam vergi yükü %40'a düş mektedir. Bu, eskiyen ve agırla Başbakanlık Devlpr tstatıstık F.nstitü.sünce yaymlanan Iç Ticaret Istatıstıklerıne (Ticaret sırketlerı, fırınalar ve tukeııuı kooperatiflerl) göre, 19fi!> yılında 84 adet a n o n i m şırket, toplam kayıtlı sermayeli 142 mılyun TL olmak. üzere kurulup ugrai.a başlamıstır. B o y l e olunca bu yıl ıçın, anonim sirket.urde ortalanıa kayıtlı scrırmyentn 1.700.000. TL olduğu söyleııebılir. 1063 yılını başlangıç noktası olaTıık alıp, bu yılm ver*lerını (1001 kabul edersek, gelijlmi sayısal olarak şöyle gözüyebiltriz. (Soz konusu Istatistikler 1966 1975) Yıl Adet Jermaye 19KH 154 14 191İ9 291 21B 1972 413 29B 1973 610 291 1974 İİU8 .i*> 1975 886 20.') Bu tablodan görüldügü .ıbl. adol artışları fırlamakta. »ernıaye ISP az degışır bır görUnüın vermpktedir. 19ÜJ 1 9 ' J yıl'.an arasında adet artışı + 7 8 6 pııan. scrmaye artışı ıse ancak t 157 puanlık bır noktaya gelmıştir. Oy.sa, aynı devre içinde kollektit sirketlerin gelislmi için söy.lu bir l'jblo yapılabilir. (1965^100) Bu vergisel sonuçlar lse anonim şırket ortaklarını s e ı v e t bey:ru verme zorunlugundan kuM»rrr.ak tadır. Anonim şlrkeıleşıne olgusunun yogunlaşması ise. Hesap Uznıani a n ' n ı n servet bevanı lertnln ve Danıytav yogıınlaşıp yerleşm»si ile biiyük u.vum göstermpktedır. C'.mkü, Hesap Uzmanlan'nın servet bnyanı ınrelemelerin;n etkıniigi. heın lncelemelerın \'oğunla'?niF.<>ı ve h e m de Mall Yargı orgarılnnııın artık. konuya duzeııifinf nıantığına yakın yaklRşımlatda bulunmaları İle îiderek artmi!?tır. Dolayısıyla günümUzde, ncrvet beyanı verme •«ııiinkUunddn kurtulmak ile, tnUıcelteflttrin harekef serbestlıgı l:azanacaivlan ortadadır. Görülciüğü gibi aslında Idaıeye ve mükellefe bazı kolaylı/.lar .saglamak amacıyla Ketirilmi^ vergispl hükümler sıderek çok onemli bir otomatık denetim mekanizmasını lşlemez hale RHtirebılmekte ve uygulamayı çar pıtmaktadır. 1. S o n yıllarda yogunlaşan anonim sirketleşırıe. Ticaret. Knnunıınıın amaçladıgı olusumdnn saparıık, vergi yasalarının bır boşlugundan yararlanmak amacına yönelmiştır. Bu amaç. servet bevnnı verme zorunlugundan kurtulrnaktır. 2. Anonim şirketleri gprçek anlamda anonim sirket olarak gelistirmenın ve vprgispl çarpıl:h#ı önlempnin bir yolu, asgari s e n n a y p tutarının gllnün koşulla rına uygun olarak en az 10 milyon TL sımı viikspltmpk VP GVK 61/:i maddesine göre ücrptlı s:ıyılanları scrvpt beyanmdan istis na tutmatn?ktır. Yaşaılıınnıız çağın Türklye'siııde pgcmpn sınıllar gerçek o/anlara (lıışıııandır. Nâzım Hikmet'ten l>u.şlıyarak tümüne (liş hili'ilpr. kıiMisunu kazmak için ııfraşırlıır. Ama son yıllaıd.ı iııaıırlınaz lılr ŞPV vaşadık. Blr şalr. BUİpnt Kpevlt, pulitlkaya atılılı, Ba.şbakan oldu. Şaşılacak l<ir Iş (lcğil mi.' I!i/lınkilcr ıı/.anları ıııc\lıancılı hilp ıııılisc kınalatırkcn, şiııuli bir şaiıiıı Ijaşlarıııa lıpln uibi Buşbakan nlnıası ne (Ipnıek? Türkive garip bir ülke. Kııskıısıız BUİPnt KPPVH ne Mao'ılıır. ne Agustlno Neto'dıır, IIP dp H o Şl Mlnh'dlr. Ama salrlprln blr ortak yanı var. (lır. Tümü <le ılillprlnl spvprlcr, lnsanlıq;ı .\p\prler. b a n ş ı sp\pılpr ,. Kcpvitiıı Bashakaıılığı saglamıı baçlanıiha Tıırkljp'tlp çok oııcınll bir aşarııa Keıçpklp.şpcpklir. Beıı buna inaıııvorıını. N e var kl, şlmcli hazı kıısku.sevprler bana öfkelenpcpkler: Neye du.yanarak inuıııjorMun? Yanıt: Rllimsplliğp \p sınırsallıea dpgil, Kcpvit'ln ozanlıgına davaıiHiak iııaıuyorıım. Çünkü ı»air Kcevit'lıı Buşlıakiin oldııRu blr tılkcdc şair Nâzını llikmet'in kdlülcnmpsi bana nlanaksız cibi Rcli.vur. Blr «airln hükümeti. iilkrniıı en hü.vük şalriııl kötülp.tip lasuklıvabilir nıi? ICRIT Haşhakan IOcr\H böyle blrşcj >apaıvsa, o/Jiılurımız sair Kcpıit'i dpfterdpn silcılpi'. 15u ılu bir ıı/an iviıı ın büyük <P/.aılır. TEŞEKKÜR Esimln on yıldan beri çekmckle oldugu gizli guatr hastalıgını teşlıis eden Doç. Dr. Nihat BOSTANCI İIP, gerpkli rerrrthî müdahaleyl zamaınnda büyük tıtı/lıkle yaparak ve pşımı ypniden saglıgına kavusüır.ırak, tum aılomızı mutlu kılan Sayın Prof. Dr. KayaÇİLiNGiROĞLU başla olmak üzwe, Narkozıtör Dr. Nur AkRün, Dr. Haındı GUngel, Dr. Enıs Murat Yusuf, Dr. Cenpiz Aygün ile amelıyat hemşiresi Nur Tan ve servıs hemsırclerı Şukrnn YUksel, Yurdasev Yıldırım, Gonül Kardrndıı. lıastabakıcı Nevruz Kara VP tüııı Gureba Hastancsı Birincı Cerrahî personelme leşekkuru boıg tıllaım. Eşl: BAYBAM YIÎNt ^IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIİIIIIIIIIIIIHIIHIIIIIIIIIIIIİIlllllllllllllllllllllllllillllllllll^ Sevgili Oğlumuz, Yıl 1969 1972 Adet 120 Sermaye ş s 12S 203 14S 192 1»2 1074 166 212 197 S 200 223 ' Devrenin ortalama artışları dıkkate alınır ISP, adet artışı + 100 puan, s e r m a y e artışı ısc t 119 puanlık bir noktaya gelmektedir. C.örUluyor kl, kollektıt şırketlerdo s e r m a y e artışı lohine olmakla beraber az degışır bir g e h ş ı m g o r u l m e k l e d ı ı . Atıcıık, aynı degerlendirmeyı lpshedılen şirketler bakımından yapabılmek olası değıldir. Gerçpkteıı aynı devre içinde toplam 7287 kollektiE şirketin feshedılınış o l m a s ı n a karşın, feshedilen Hiıonim sirket sayısı yalnızca 155 tır. B u n u ayrıca uygulamadaki kollektif sirketlerin a n o n i m çirkpte dönüşünılerine baglamak olasıdır. Bu özet açıklamalarımızdan sonra, şıı s o r u y a yanıt aramBk gerekir: N e d e n a n o n i m şirketleşm e ve neden ş a h ı s kuruluşlarından s e r m a y e kuruluşlarına dogrıı belirli bir k a y m a var? 1. Olaya ılk yaklasımı, TıcarPt Kanununun bu kurumları dtiz e n l e m e amacı açısından ve kuramsal olarak yapalım: Anonim ijirketler sprmaypnin orı plana alındıgı ve sorumluluğun sınııl a n d ı n l d ı g ı kuruluşlardır. Kollektıf şirketler ise, ortakl&'uı kışiliklerinin ön planda oldugu. s o iıımlulukların kişi varlıklarıyia bpıaber sınırsız olduğu kuruluşlardır. Böyle olunca anonim şirketl k m a b ı l m e k için sermayenin ve Ktderpk günliıı ekonomik koşulları içinde büyiik sermayenin oluşumu ve s e r m o y e etrafındaki yönetici kadrosunu oluşturmuş bır organizasyon gerekmpktedlr. Çünkü s c r m a y e ile sınırlı sorumluluk esası, belirli ckonorm'k ııgraşlara girebilmek için, özellikle üçüncü kişiler bakımından (örnegin bankalar» riskp uygun büyUklüğü gerektirir. ( B u koııuda «zellikle bankalann küçük sermayeli anonim şirketlere a ç l ı k l a n kredilerde, kurucu şahısların şahsl kefaletlerine de zorunluk duyduklannı bellrtınpk yerlnde o l u r ) . Oysa, a n o n i m şirketlerde günün koşullarına uygun sermayo büyUk'lüğll de oluşmamıştır S o n iiç yılda kurulan anonim şirkRtlerde VP. kollektif şirketlerdfi kayıtlı sermayo d u r u m i s r ı şöyle Afşar SOYLU 1 ölümü dolayısıyla onulmaz acımızı paylaşaıı tum dostlarımıza, Alman Lisesi Yöneticilcri ve okul arkadaslarma tesekkürlenmizi sunam. nun (Cumhuriyet: 6355) Altın • Doğan SOYLU I $% ISTANBUL SANAT BAYRAMI ART FESTIVAL 22 Ekım 13 Kasıın 1977 SERGILER""YARIŞMALAR RESIMÖZGÜN BASKı TEKNIKLERI HEYKEL •SERAMIK GRAFIKTEKSTILSAHNE VE GÖRÜNTÜ SANATLARı . ENDÜSTRI TASARıMı FOTOĞRAF KARıKATÜR CENAJANS Istanbul Devlet Gilzel Sanatlar Akadümısımn çeşıtlı sanat vc e j i l ı m kurumlarıyla ışbırlııjı yaparak duzenledıg «Istanbul Sanat Bayramı 1977» kapsamı ıçındf degıjık nıtelıkte serflıler yer alacaktır Türk Sanatına evrensel ilı;kı boyutları kazandırmak, snnat orlamına canlılık ve yoğunluk neiirnıpk. sanatın lofilnmsal ijlevini halkla bütunleşecck bır bıçımde ortaya koymak amacı güdülen bu sergılerdo «2000 yılına doğru V sanatlar olgusu» geleceğm yaşamı ve insam açısından değerlendirilecektır eleman arıyor metin yazarı Reklam diliyle, yazmayı bağdaştırmış, tecrübeli, yaratıcı, okumayı seven... Genç! resepsiyon memuresi Giyimine ve davranışlanna özen gösteren, güleryüzlü! şoför özel otomobil kullanacak, profesyonel oto chliyetli... Yukanda belirtilen özelliklerde olanlann, "Osmanlı Sokak (Kazancr ^okuşu), No: 1719 Taksimlstanbul" adresindeki "Personel Müdürlüğü"ne şahsen baş vurmaları rica olunur. 1950'den gunümüıc Türk ResimHeykel Sanatı Yeni Eğilimler (ResinvHeykel) sergisi Yeni Eğilimler (Grafik Endüstri Tosorımı • Tiyatro Dekoru) sergisi 4Yeni Eğilimler (özgun Baskı resimleri) tergis 5Yeni Eğilimler (SeramikTeksti!) sergisi 6Türkiye Difindaki Turk Sonalçılorı sergisi 7 Diğer ülke Sanatfilarının sergileri 8Turkijredeki sanat yayınları sergisi 92000 Yılına doğru sanatlar ve insan konulu j karikatür sergisi t0Değifcn ftvre ve insan konulu fotoğraf sergisi IITarihsel fevrenin korunmaıı sergisi 12* Çevrc düzenleme ŞehircilikMimorlık sergisi' ITeni EjilimlerFotoğralKarikatür sergileri Bdllllii yarısmalı olup, yerlı va yabancı tum sanatçılara açıktır Ayrıntılı bilgl için bajvurma İSTANBUL SANAT BAYRAMI 1977 SERGİLER • YARIŞMALAR Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Fındıklı Istanbul 12* 3 dlr: (milyon TL olsrak) i i 65411