Catalog

A l T I 31 ttiirıs Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Seçim.. Mistik, Ortaçağ kokan bir yapıdır Siirt'teki görünüm... Talçın DOĞAN PAR TtLER âP 1 H ti 1 •vrv Oy n r a m ve savısı sayısı 1 9 6 5 MV <>j oranı ve s a y u i savısı 36.7 22.310 1 9 S 9 MV O? oraru ve sayna 25.3 19.235 1.İ.K 11.839 IS.fi 14.089 1 1 9 7 3 MV Ov oranı ve «wyısi sayısı lri.4 14515 23.8 21.064 142 12.576 2 1 4 1 1 CGP CH P DP (GP) 47.7 33.576 1 1 2 35,3 21.798 2.0 1.192 1 n.ft M P CK »1 P P I H P ) M S P <M.\P) TBP (CP> 9.715 0.5 «7 (1.6 499 95 £.311 TtP VTP 51.1 35 fc73 1.3 93R 70.303 75.9 2 4 BAGniSlZIJlR 2.0 1.190 14.1 «995 8* 5.3*58 60.853 62.5 1 4 vı ı 12 (ifçeril millelvekiH saytsı Katıima oranı o» r« 24.2 13.363 14.fi 11.082 75^96 68.36 J 2İS 21.61b 1 4 0.27 7 88.334 O rtbı Kavirsval Turl>esinde «ziyaret> günüydtl. Yüda bir dtteenlenen ııyaret günü. Llk giin «topîanma», ikînci giin «dağlhna» günüvdü. Törkiye'nin çeşitli yörelerinden gelen Nataçibendüer bundan xfci ay Snce ölen Şeyh Kasım'ın ve diger Naiçibendl ileri gelenlerinin mezaxi«nm «zijaret> ediyorlardı. Geleneksel olaıak düzenlenen bu anma gunü yörede ziyaret» olaraic nitetenirken, daTgmlıklana gjderiîrnesi, kan davalırmm unutulması, kız kaçırmalarm üstüne 6üager çekilme*i, kısaca yeniden kaynaşma, ye&iden bir ajaya jelme amaçlanıyor. İşte, yıkia bir düzenlenen »nyaret» günü Nakşjbendıieri Batann yaiınında Beçiri üçesne beş küoaaetre uzaklıktaki Türbe'de bir araya getirirken, bu yıl bir başka arüam daha kazanmış. Seçaaler. Şeyh Kasım'm oğuUarıaetan Sjierman, baöasırun yerine şeyh oîurken, afabey«i Bijasal Büfiler Fattiltesi meranu Şahabettm Bagdu »nümüzdeki dönemde Batman'dan CHP'nin Belediye Başkan adayı: Başka bir deytale, §eyj Ka&un'in ogullan re «rüarm onbeşbfoe yalan müritleri CHP ye geçmiş. Aynı asiret ya da şeyhin kökenioden eelen, yanümıyorsak Şahabettin Bagdu'nun amcasmın oğ l'j Abdülkerim Zilan Siirt'üı ba£wnsız adayı. Bağımsjzlardaıı KıIzuUah Hamidi bir başka şeyh. MSDP'nln fioncl sıradald adajn ise Şeyh Cerat Sey BATMAN CHP «{E KRKEZ4IDE DUV&RDA ECEViT'îN BİR 5ÖZ». tCPTiri« PARTi VE HALK TARAFINDAN BEHiMSENMtJ OLAN YÜZLERCE SÖZÜ VAR. AMA BATMAN'DA KRi DUVARA ASJIMI5: «KiN, İHSAN VÜRE&rNE YlHCTİt.» « M OAVALARIKİN YO&HI OIDÜĞU B * YÖREDE BU SÖZÜN AIT1NIN ÇtMC ANLAMU... jll. Şeyh Isrnet Aydın bağımsız aday. Daha açık bir öeyişle. adayiar arasında bir surü jeyh. Partilerin listeleriDdfi bir sürü şej'h. Nedir tou .eyhlik ya da ifin içlne raman zaman gjjen seryitlik?. ŞabAbettin Bagdu anlatayor Beşiri ilçtsindeid • Şeyiılik üretiın iüşJdlerine dayar.rruyor. Eğitim düzeyindeki düşüklük necieniyle sürmek:e olan bir kuruaı feyblik. Dinsel inançtaa kaTnaklanıyor ve tarikata dayanıyor. Am*ç, müsmman lar arasır.da dayanışma ve müslümanlıgın özüoe yaklaşrnadır. Kipyj «yru ramand» toplumsal yön de erdemli kılmak bir başka amaçtır. Tankatiar is«. devleün boaktjğı boşhilrtan, ifa edemediti bosiuicUo dogan eorunları çözümlüyor. Örnefin, çok ilkel de olsa şeyhlerbı rarflrat lçln Tsit yargı goıevi sazdu. Bizim bu yörelerd» bafhca fld tarikat vardır. Mri Nakpbendi, djferi Kadiri. Her tarikatın defişik koîîan TardiT ve her kotan başında da bir şeyh bulunur. Özetle, şeyhler dinsel kaynaktan güç alaa kifüerdir. Antak, diiMel kaynağa dayartan güçlerini, afırlıklanm sij^aeal alanda da kullannıakUdırlar. Yanl bir siyasal partiyi açıkça destekleyebilirler. Şeyhlere bağlı loşiler, bilinen deyimiyle müritler de aynı dogrultuda oy kullanrrlar. Ama, toiz bu knrumda, şeyhlikte yapısal bir de£işiidiie sitiaek istijonız. Ben CHP'y* girdim. Ancai, müritlerin CHP'jre oy vermelerinl, CHP'yi desteklemeierini benim önderligMnde kabullenmelerini istenii.vorum. Onlara ben CHP'nin iioelerini anlatmslc i«tiyorum. Bu ilkeler doğrul tusunda on'.ann kazançlı çıkacaldanm aolatmait istiyomm. Yoksa, baskı yoluyla değil.» Guc. dı& o l u o c a b u y ö r e l e r d e dinsel Uderler, y a n i şeybler de çok güçlü o l u y o r l a r . Ağırlıklarmı siyasai yöndea koyuyorlar. Ancak, Ş a h a b e t t m Bağdu gıbi bılıoçh i ı d e r l e r e r a s t l a m a k h e r z a m a n olası değil. Ç ü n k ü , şeyhlerin politik a g ı r l ı k l a n n ı kO}Tnaları ç o ğ u n l u k l a kişisel a n l a ş m a z l ı k l a r ı n ü r ü n a o l u y o r . Aiieier ya d a a ç i r e t l e r a r a s ı özel CJIl a ş m a z l ı k l a r ş e y h l e r i b i r b i r i n d e n a.yn siyasal p a r ŞİNASİ ÖZDENOĞLU; "SÖYLEDİĞİNİZ ENAYİ BENDİM,, DİYOR Şair ve avukat olan Şinasi özdenoflu, CHP Ar.kara örgütünün her kaüemesınde yıllarca görev yaptı. A\iıkat olarak, 27 Mayıs öncesı oîaylarda, gençleri mahkemeierde savundu. Savunmaları ahnmadan CHP'den ihraç edilen 3'lerı (Avni Dogan, Nıhat Erim ve Kasım Güielt'ii İsmet Paşa'ya karşı savundu. 1960ta Kuruc^J Mecüs'e, 1969'da Ankara Milletveküligıne seçildi. Onseçim oyunlan jüzür.den birkaç seçim kaybettı. Sanat ve düşün çalışmalarıyla birlikte, polltikayı ve avukathğı atbaşı yüruttü. Polıtikada ödün vermeyen, çetin sorunlar üsrijne ytıruyen; özellikle «seçim» ve «onseçim» sistemıyle ılgıli konularda ve parlamento meselelerinde uzman bir nnlletvekıli olarak tamndı. Milletvekıli sayısınm 300'e ındirılmesı içın, Mecîis'e ılk kez Anayasa değişikligı onerisl getırdi. 20 yıldır Ankara'nın «kirli havası»na karşı mücadelesıni sürdürüyor. SORU «Ankara'nın bugünkü ortamı, parasal ödemelerle gınşilebilen önseçim atrnosferi ne dururr.da?» CE\'AP «O dava ker.ti Ankara nerede? Eski dostiuklarımız, eskı heyecanlarımız yok artık.. «Onseçmısın utandıncı ve berbat. kulislerinde şimdi Ar.kara.. Atatürkçü devrimcileri acılara boğan, dostluklsriD, en yüoe duyguların «önseçim» pazariarında rahaüıkla harcandığı bir ltent Ankara.. «Bir dava kenti değıldir Ankara şimdi Kokuşmuş batagında günlük polıtikanın Ve ezilmiş altmda linyit d'jnıaruaın Ir.ançsız ve Ataturk'süz Ycnmdir şımdi..» SORl' «Hanı sana bir dolmuçt* enayi dsrnişlerdi. Çok ilginçtır o hatıran?» CE^•.\P «Onseçira sıstemı rezülıktır» dıyoruz, «Anayasaya aykındır, halk temsilcisini aracıyla saçiyor» diyoruz. Pazarlar kuraluyor» dıyorüz, ama seçilıp oraya gidınce. kimse varmıyor meselenin üstüne. Kımse vermiyor kavgasını.. Ben yülarca bunun kavgasını vermeye çaliîtım. onerıler getirdim. yazüar yazdım, Kkötii kişi» oidum. yapayalnız kaldım.» SORU «Milletvekili sayısını azaltmak için de gıriçımlerıniz olmuştu?» CEVAP «Evet, miltetvekili sayısını 300'e, senatör sayısını 100'e ındirmek ıçin Anayasa değişiklık önerisinde de yalnız kaldım. İmza vermek ıçin söz veren arkadaşlarımdan ancak 7'sı sözünde durmuştu. Ne acıdır; yeıııden seçilebilmenin "nesabı içinde. mılletvekilleri çogu kez kendı özgür irade'.erı dışında. başka güçlere tutsak olu?'orlar. Miliîivekilı sayısınm 3O0'e ındinlmesıyle ılgili iigır.ç bir anım van )973 seçimlcrı yapılmış, hukümet laırulamıyor. Bu yüzden de Meclıs toplanıp çahşamıyor. Toplur.ıda tam bir bunalım, herkes tedırgın ve uzgün... Kadiköy'den dolmusla Taksım'e geçiyorum. Arka sırada üç kışı iıükümet krızinden dert yanıyor. Içlennden birısi: KEsasen bu kadar kalabalık Meclıs'e ne gerek var? Normal zamanda bile toplanıp çalişmıyorlar. .» Beriki, arkadaşımn sozünii kesti: KGeçen dönem bir milletvekili çıktı. 300 kiçi yeter dedi, bir de yasa tekiifi getirdi. 3u yüzden de seçuni kaybetti.. » Ve adınu söyledı arkadaşlanna. tçur.eü kişi adınıı duyunca atüdı: «Enayiligine doymaBin!» dedi. «Bu millete iyilik yar; r mı? Ben Ozdenoğlu nun yerinde olEaydım, 45uyı 750ye çıkarır, daiıa da koiay serj. îirdim..!» Dayanamadım, geriye döndüm: «Işte o enayı benim!» dedim. kötu geiişmelere karşın, namuslu bir demokrasl için kavgayı bırakraamamız çerektigini *nlattun onlara.. Dost olduk. Haklı bir çab»ya ilgi duyan vatandaşlarm bu duyarhlığı sevindirmişti benl.. Her zaman şuna inannnşımdır: Bir toplum, haksızlıkiara tepki göstenyor rs dürüst kavga veren insanmı ezdirmiyorsa; o topium ergeç mutKıhıta, aydınltta k.avujacak bir toplum demektir. Böylesine bir toplum olmak için daha ne kadar bekleyeceğiz?» s o a u «İnönü ile ilgüi bir seçım anuu anlatır nıısm?» CEVAP «1957 seçımleri.. Vakıt, gecejarısını geçiyor. CHP G«nel Merkezınin önü ana baba günü. Seçımlerin sonucuna nükümetçe müdahaie edılecefi korkusu var halkta.. Büyuk bir kalabalık h*yecanla seçimlerin sonucunu beklıyor. Iüerden gelen sonuçlar, hoparlörle halka duyuruldukça, h»yecan daha da artıyor. CHP G€nel Merkezınin etrafı, polis kordonuyla çevrilmış. Baslannda zamanın Ankara Valisi var. Altmdag îlçesinin sonuçlarını geüriyorum îsmet Paşa'ya.. Paşa. üst katta, Hürriyet Partisiyle birlikt* CHP'ye katılnuş olan F. Lütfü Karaosmanoglu ile bir geceyarısı kahvaltısı yapıyor; peynir, ekmek ve üzümden olusan. * Paşa merakla, heyecanla soruyor. «Ankara'da durum nasıl?» Cevap veriyorum: «Öteki ilçeleri bilmiyorum ama, Altmdag'da 5000 küsur ilerde)*iz.. Ankara barometredir PaPaşa takıhyor: «Desene iktidar ihtimali belirdi özrienoğlu.» «Kesin konuşmak için vakit erken.. diyorum ama başkentte seçimi almak, yan yanya iktidar olmak demektir..» Paşa çok sevınçli.. Durmadfln şaka yapıyor. Yarım saat sonra Ankara'yı kazanıyoruz.» Her üçü de şaşırmışü. Umuüarımızı kıran tüm Seçim Anıları Ayhan HÜNAU» ŞİOMİ ÖZDENOĞLU Türkiye'de seçimlerin 1950'den pinümüvt izledigi seyir ve Türkiye seçmenintn politik seçişieri genel olarak nasıl olmuştur? Türkiye'de, tek derecelı, genel, gizli oy ve açık sayınıla yapılan 1950 seçimlerinden başlayarak 1960 a dek çelen dönetn, CrTP ve DP yani ıkisi de kapitalist ekonominin ctegişik varyantİLrını savunan iki parti arasında geçen mücadelelerin hakim olduğu bir iki partıli de\rre; 1960 darbesi sonrası ise çok partili mücadelenın açıldığı bir devre olsrak gönilmekte. 60 sonraeı seçimlerinden her birinın önemlerıni çok laıb» biçimde nitelemey« çalışırsak, bunun farklı özelliklerden kaynaklandıgı görülür. 1961 seçimlerinin büyük öselligi 1960 öncesi DP oyiarımn onun mirasçısı olma durumunda olan partiler arasında yeniden bö'.üşülrnesi: 1965 seçimlerinin en önemli özelliği ise Türkiye'de ilk kez sosyaJist bir partinin paramentoya girmesinde yatar. 1»S9 seçimlsri özellikle sanayiin toplandığı büyük kentsel merkezlerde, CHP ve AP arasında oyların yeniden bölüsülme mücadelesinin başladığını yansıtır; 1973 seçimlerinin büyük önemi 12 Mart rejiminın ardından faşizmin kolay kolay kurulmasına izin vermeyecek bir «liberal burjuva, küçük burjuva ve işçi sınıfı» ittifakmm maddi tabanının bulunduğunu sergıie mesinde görülebilır. 1975 seçimleri ise bir yandan, Türkiye'de «geleneksel» diyebüeoegimiz seçmen tavırlarınm tam anlamıyla çözülmedigini, bununla birlikte, 1969'dan itibaren görülmeye başlayan yavaş ama sürekli degişimlerin devam ettiğini göstermesi bakımından ilginçtir. Türkiye'de seçimlerde partiler ybnünde belirtilen teıcihlerin genel dağılımmı ve genel değişmı eğilimlerini çok kaba bir şekilde saptaj'acak olursak; sarınm şunları söylememiz mümkün. 1 Türkiye'de, 1950 1960 döneminfle hakım olan, iki partili sistemden yana genel tercih, 196075 döneminde, sayüarı 12'ye yükselen degışık partilerin siyasal mücadsleye katıtıp, yok oimalarma rağmen, bugün de devam etmektedir. Ancak Türkiye genelinde doğ ru olan bu teşhis, ola>a bolgeler arası farkhlıklar açısından bakjldlğmda şu şekilde düzeltilmek gerekir: İki partili bir sistemde karar kılma eğilimi, özeilikle Türkiye'nin en gelişmış. kapitalistleşme siirecıne Uk once gir miş batı bölgeleri için geçerlidır. Buna karşılık, orta Anadolu'nun tarımsal yapı bakımın dan Küçük toprak mülkiyetinin hakim oldu ğu, öte yandan sanayileşmenin ya henüz baş lamadığı ya da çok az geliştifi illeriyle, Tür kiye'nin en az gelişmiş dogu ve güneydogu bolgesinde yer alan illerinde üç parti ya dp iki parti ve bağımsızlann seçmen Jriitlesinin oylarını bbldüğü görülmektedir. 2 Siyasal partilerin geleneksel olaral; güçlü oldukları, lıakimiyet bolgeieri mevcut tur. İki partili dönem Doyunea genellikle, DP nin kapitalistleşmcnin başladığı ve en hızlı gelısen ıllerde güçlü olduğu görülür; Trakya Marmara, Ege ve Çukurova bölgelerındeki se çim çevreleridir bunlar. CHP ise bu dönem boyunca en îazla oyu kapitaiistieşme alar.ı dışında kalan, iç doğu ve güneydoJ'U Anadolu'dan aimıştır. 1961 seçimlerinden sonra, çok partili »i» teme geçildiğinde bu yapı temelinden değışmedı; DP'nin «kaleleri» olan seçim çevrelerinde DP oylarına AP mirasçı çıktı, doguda eskı DP oylarını önceleri YTP ve daha sonra da bafımsızlar ve nihayet 1970'lere jelındiğinde bir ölçüde MiSP salııplendi. Eski DP'nin ort* Aııadoludaki oylarını ise başlangıçta CKP v« CKMP ve sonradan da MP ve giderek MHP loparlamaictaydı: ve hatta sağ. 1960 27 Mayısının ardınâan 1957 seçim seviyesrmn gerisıne itilen CHP'den de oy toplamaktaydı. 3 Ancak 1989 seçimlerinde bu genel tabloda belırli bir yönde detişme oa^ladı: 1969a kadar Türkiye'de salt bolgesel bır fark hlaçjna tabanında ortaya çıkan iki partıii s:s temden yan» etilim yavaş yaraş çözülüıken yenibirıki partili eğilim ortaya çıkar. AP ve CHP'nin eskiden AP'nin güçlü oldufu seçim böl gelerinda iki parti yöminde tercih büsbürür. açık hale gelmiçtir. Tabii bu tablo. her iki pir tinin kendi içlerinden çıkan DP vs CGP gıb; partilerin anri olarak bu eğilimi karma$ıilsLştınnajanna karçın ifVemetaeair. 1969 sonrası SEÇMEN KARTLARI VE NÜFÜ3 CÜZDANLARI İLE OY VERiLMESi iSTENDi ÎZMİP,. (Cunıhuriyet İ4? Btirosu) Seçmen kartlarında yapılan yanbşUklar ve kimi kıjıleıe bırden fazla :^art yolianması neder.iyle oy kullanmada aksaklıklar çıkacağı öne sürüimüş, seçnıenlerın oy Kullanırlarken nüfus kar'tlarma da damga basılması önerilmiştır. Seçimlere az bır süre kala yoilanan seçmen kartlarındakı vanlışlıkiarm sorun yaratacağını belırten vctkUUer. gerekan önlemlerın alınmaması durumunda seçırr. günu oy kullanıminda büyük kargaşalık olacağını bildirroişlerdır. Öte yandan seçnıen ksrllarında hatalar bulunan bir "arup seçmen yüksek seçim kuruluna b;r telgraf çekerek seçiralerde oy kullanunında &?çmenin nüius kağıdını da getırerek darngalatmasınm yerinde olacağını büdirmişlerdir. Bu vo:ia çift seçmen karîı oianların ikınci ke zoy kullanamayacaklannı belirten »sçmenler, telgraflarında çöyle demiş'erdir: «Seçimlere gölge düşmemesi ıç:n vatandaşlarm oy vermeye nüfus cüzdanlan ve seçmen kartları ile birhkte ge'.meierinin mecbur tutuiınası, seçmen kartları sandık kuruiunca muhürlenırken, esk: nüfus cuzdanlarının binncı sayialarınm. veni nüfus cüzdanlarımn herhangı bir yerinin sandık kuruiunca muhürler.erpk mükerrer ov kullanmanın önüne 2eçüebilecr'J:r.e ınanmak'ayız. Yükssk kurulunuzun bu tedbiri almasını savgıyla arz ederiz.» Seçimler ve seçmenin politik seçişi Dr. Şirin TEKELi dönemde CHP'nin kendi geleneksel güç bolgelerine ilaveten ve hatta o bölgelerde yer yer gerilemesıns karşın, AF'nin geleneksel olarak güçlü olduğu seçim bolgelerınde birinci parti durumuna geçebildlği; buna karşılık AP'nin de eski kalslerinde gerilerken, geri kalmış bölgelere doğru oy taoanırı genişlettiRi görülmektedir. Kuşkusuz özellikle CHP'nin bırçok seçim bolgesinde 1. parti durumuna geçmesı 196B sonra»ı seçimlerde sağ partilerin bölünmüf olmasından kaynakianmaktadır. Gerçekten de 1973 seçimlerinde sağ partilerin toplam oyları Tarkiye'de oyların '.n569 unu bulmaktadır ki bu oren, eski DP'nin en ba"=anlı seçimleri oîan 1954 seçimlerinde ulaştığı oy ortalamasınm üzerindcdir. (56.61 1975 seçimlerinde de (ki bu seçimler kısmi olmakia birlikte 27 ilde 87K7577 seçaıenı kzpsadığmdan 1973 seçmen kitlesinin yansındsn tazlasına tekabül etmekieydi) s»ğ partilerin toplam oyları */i56'yı bulmakuuiır. 4 Sağın toplam erücüne rağm»n. bolç"«el olarak farkh biçimlerde bolünmüş olmaı CHP'nin temsilci düzeyınde dtha fazla ba şan elde etmesine yol açtığı gibi a\Tica. baş ta. metropoliten merkezler olmak üzere CHP nin oylarını yavaş yava.ş arttırdığı da bir gerçektır. Ve asıl başansmı metropoliten merkezlerde sagladığı ıçindir ki, parlamento temsili bakımından basansı daha da netleşmektedir. Bu nedenlerle de CHP'nin oy oranlan itibanyle sağın gerisinde kalmasına rağmen önümüzdekı seçimlerde iktidara gelmesı oiasılık dahilindedir. 5 Bu saptama bizim, başta İstanbul olmak üzere, Ankara, İzmir, Adana, Bursa gibı, sanayi ifçisinin toplanmış bulunduğu büyük kentlerdekı gelişmeler üwrinde durmamızı gerekli kılmakta. Bu :1lerde genellikle CHP rylan CHP'nin Türkiye orta!araalarıt:ın üzerindedir. Örneein 196973 arasmda CHP oylarmı c o5.9 arttırmışken, İstanbulda bu artış O15.1 Ankara'da 9cis İzmir'de ^9, Aöar.a'da ro6.1 olmuş sadeos Bursa'da °:3'le Türkiye artışının gerisinde kalmıştır. 1975'de ise artışlar Türkiye ortalamasının altında kahr: ortalama '"flO.l aruşa k2rşın İstanbul'da co9.3, Ankara'da Îi8, Adana'da «ı4.9 Bursa'da Oo6.2 Bunun anlamı, CHP'nır; bir bakıma bmlik merkezlerde ulaşabileceği tavana eriştiğidir. Gerçekten de bu tavan hayli yüksektir; örnegin İstaabul'da rc58.2'ye Ankara'da da "o49.9'a ulaşmaktadır. 6 Bu egilim kent içi ilçe ve sandıklarda yapılan araştırmalarla daha da açık bir hale gelmektedir. Gerçekten de 1969'a kadar genellikle oylannı AP'ye vermış oian «gecekondu» mahallslerinde CHP'sınin yeni elde ettiği Oylar oraru, tüm kent düîeyinde elde ettigi arıış oranlanndan 5'üksektir. Buradan pid?rek Türkiye'de genellikle, CHP'mn kırsal kesimden çok kentsel yerlççmelerde ve onun ioerisinde de «işçi» kesımlerde güçlendigini söylemek mümkündür. Nitekim oldukça sınırlı olmakla beraber benim de 196575 yılları boyunca «solun» (ki CHP dahil» nasıl bir ilerleme kaydettiğini görmek amacıyla yaptığırn bir karşılaştırma, Zonguldak ve İstanbul'da il ve birer «işçi» ilçesi sonuçları karşılaştırması yukanda önerilen eğilimi doğrulamaktadır. ÎSTANBUL İL ZEYTINBUHNU Sağ Sol Sağ Sol ısfiö ıoo ıoo ım IOO 1969 1973 1975 FARK 96 83 76 24 113 134 157 52 92 74 64 35 138 187 217 rli7 tileri deiteüeaıeye iüyor. Sıyasal paruciiU duybir kökene dsyannus oluyor bir anlamda. Ömefin, Kadiri T«rik«tı'nın adayı MSP'de üçüncü sırayı almca ve de seçilme şansını yitirince, MSP*yi destekleyen Kadiri Tarikatı şımdi bagımstz Kıfrullah Hamidi'yi destekler olmuş. Ancak, Seyh Hrfzullah Hamidi MSP^nin öcinci sırastnd* bulunan Şeyh Cerat Sergil ailesinden kız alrruş ve de kanlarmm sayısı böylece yedıye yüksetens. Bumm tiıerHie Şeyh Hrlzuîlafl ile MSP arasında bir çekışme başHtaaş. İki yönMi bır çeki^rıe. MSPTiler Şeyh HıfzuUah'ın yedi karısı olmasına kızıyorlar ve şerıata gore 1tan «ayuı dörtten farla ohnar. Farfası haramdrr» diyorlar. îkmcisi de politik çekişme. Kadiri'ler Hıfzullah'1A üirlokte JiSP'den oy almay», MSP nin Ubanıra eritmeye başlamışlar. Siyasal düşünce ve ayrılığın ailesel ılışülerden kayaaUaımasıa» bir başka ömek Abdülkerim Zîlan oîayı. Zılan bağımsız adayı Siirt'ın. Seçilme şansı da oldukça yüksek. Şahabettjı Bagrfu'ntın, yerıl CHPTi şeyh ailesrnin amcasının cglu. Eeki CHP'H. Bajdtıiar CKP1İ oiunca, Zilan bagımsız olmuş. Gerçi bundan CKP'run Surt'ta mertea yoklaması yapmış olmafmın da eticısi yok defil. Aucak, bir ba»k* üginç bm£l*nu Z.lan'ın AP Bitlis senatörü Kâmran Inan'ın yeğenı ile evli olması. ŞerMerin asıl giicü dinden kajxaklanm«ına rst^en, din janında topraktan gelen gücü de anmsamamak gerek. Çünkü. çeyhlerin hepsinın defil belki ama, çofun'jn bürük toprak saHıbi olmaeı bir rastlantı olmasa gerek. Şeyhlenn Tanında biT de se>ıy'"ik var. Seyritler de pev'gamber soyundan geldigine inamlan kiçiler. Ancak, sryyitlerm topraktan gelen giicü çok daha az. Sosyoekonomik yapı, Bosyal ve kişisel Uişx:ler özetlenen tabloda tam b:r karmaeariır. G«rek «jfvoiojik. gerek ekonomılc açıdan neden «onuç ilışkileri ile herhan^i (»ir siyasal çözüme çıtmeic beiki de yamltıcı olabilir. Çünkü, yapı o yapı deİUdır. Üretun ili$kilerinden kaynaklanmayan, bılüni sanki yan'.ltan, mistik, Ortaçağ kokan, duygusal bir yapıdır Siirt'teki göriinüm. Bunun :çindir ki. baUımRiz adaylaT siyısal partilerin y*nmca daha şansiı sörünmektedirler. Partilerin oylarını bölmelctedirler. Siyasal partilerin bagımsu: ş^yhlerden sonra gelmesmin. aşıretlere dayah politıkanm yürütülmesimn Türkıye'nın faşizan tınnani!?tan gestıği bir dönemde Siirt'ie olumlıı bir etkisini de unutır.çtmak gerek. Komandolarm eylprrılen Sıirt'ts çok jüdüic. Hemen yok gi'oı. Okullara. bazı devlet dairelerine dt$ardan yapılan atamalarm dışında, o da güçsüz, eylemsiz atamalarm dışında, komandolara rastlanmıyor. Dolayı?ıyla sandık güvenliği, seçim kavgası. siyasal cinaye'lere uzak kalmıs bir kent Siirt. Ancak, bu yörede kavga kan davalanndan, kız kaçırmalardan kaynalüanıyor. Yılda bir düzenlenen büyüklerin türbelerıni «ziyaret> gŞfnü onun ıçin nnemli ve cie ar.lamü. Anlamlı oian bir ba$ka şey de, Batrnan CHP ılçe merkezinde duvarda Ecevit'in bir sözü. Kcevit'in parti ve halit taraftndan benimse'nTniş olan yîizlerce sorü var. Ama Batnıan da biri durara ««1mış: «Kin insan yüreğine yüktür.» Kan davalarının yoğun olciuğiı bir yörede bu sözün altının çizümesi ço'.i anlamlı b:zce. Dolayısıyla komando baskısı akla bile gebniyor. Böyle bir baskı aşiretlerin ateşli üyelen arasında kendme yer bulamaz. Aksi ha'de, sjiretten biıi öldürüldj mü, olay böîgesel bir ioruna d6îJi»»ebilir. SİYASAL PARTİLERDE DURUM ZONGCLDAK İL E H E Ğ L İ Sağ Sol Sağ Sol 100 100 100 100 86 122 74 15S 80 148 72 174 87 157 73 197 12 52 22 ^97 Z e y t i n b u r m ı n d a solun kaydettiiŞi ov ilerlenmesi ıl ılerlemesinin iki k a t m d a n fazla :;<sn, E r e f l i ' d e bu d a h a yavşş vs faka net bır fazlallk seklinde g ö r i i n m e k t e d ı r . (Bu balöja, Dr. Tekcli'nin «1977 Tıirbiye'sl ve 4. Plan> konıılu s e m p o z y u m içinhazırladtfı t e b ü ğ d e n alınrnıştır.) Ötetleaen yapıda sıy»sal partüerin part! oiaTR.: dünya görüşleri önem taşımıyor. Aldık;an oy, çıkardıjcları milletvekili dünya gorüşlerıyıe bağlaatı'4 dejrtl çünicü. Adjtrlann kiştlikierı öncrnli. CHP'mn Siirt'te merkez yoklaması yapması, bölgede örgütün tepicisıni doğunnus. CHP ae G'Jven Pp.rtisi arasında mekik dokumaktan Daşı dönen NTebıl O'^tay lısre başma getiriîrms. Kenıiisı Alikan «jiretınden. yirmibine yafcjn bloi oyu bulunduğu söyleniyor. MSP'nm bınr.ci sır^^ır.da asien Mardin'li olan b:r aday var. Marduı'li bırı Miiin STirtten athtr göstfriİTnesi bağımsız adayla rın yanında MSP'nin şansını azal'.an önenılı Bir etken nr.eiigiade. AP'r.ın birıncı sıra^ında ise yıne ilgisiz bir orman mühendisı. E?k: DP mıl.t»r.\e:<ılleriaden. Siirfin güçlü aşirctierırâen Eamtn Aşıreti ashnda AP'yi deeteklermlş. Ancak. *tlaylnnnın AP'de !:ste soniarır.a düşmes: bu ^Uviu d;iren de küstürmüş. Belinilmeye çalışılan gönjnümce o;.!ar büyük ölçüde dağıliicak. İrili ufalclı 15 kaaar ştyn vsr Siirt ve yöresinde. O'.ıiarın s'.ya:al terc:nl£rinin aangi ybr.de oîdugu helli degıl henüz. Dağılmaiarın bu aşjrrrierce ııerede topİRnacat'Hii »imr;z aacak 5 hazıran gostcrecek »;esinjık:a. Tuhm:n>rde bulunmak elbet yine olası. O'.asılıilara geçmeden önce. Cepne Hü»metiıun seçimlerdekı en büyü» dezavantajını, asrr.azmı behrtme'kte yarar var. S:irt ve yoresinde en önemH ranmsa: Hrür;, dolaytstyla rn.lkm büyük bölürrr'tnün geçırii Sâynsfı tütün. Difrr bolgeierde rüfün için cr»ç njat yanmda, en ciüşük ve bır de ortaizma alır.ı fiyarı eçıiciannıış. Siirt'te Cephe Hüiümet! saaece ouş fıyatı ve taban fiyatı açıklamıs. Ortalama tiJann açıklanmanıası tütun üreiicısini çok güç iı;f.:mria bırakmış. Çünkü tütün eksperleri ortalaxu üyat olmaymca sürekli düşük fiyattan tütiin ilrjoya başlamışlar. Tütün üreticisinin bilinç'ı tepsısı sonucu Cepbe Hükütnetı nrmıyirnııbeş 5an r ütün slımını durdunr.us. İşıe. d'.ırdumıa r>drri.ğı taşıran daınla o:muş. Çünkü. bf'Kleyen tü'ünıe.in bozulması üreticiyı daba da şrüç dunıma rnr.ış, üretici rutuniinü aracı ve tefecıye sarmak zoninda kaimıs. Ahm 'oaşladı;.tan sonra durdur.ılrnası TS te'ccinin elıne düşülmüş oJmasının ör.emli sıyasul tepkisi olacaga benzer. Ha'.km yüzde 7!)'inın ve Siirt ve ılçelerinın rümünün önemlı geçım kî'ynnğı tütün, böylece Cephe iktıdarımn açmazınd donüsnıüş. B e ü r t i l m e y e çalışılan g o r ü n ü m d e CHP'nin biri ile ba^mrîiz Abdülkerım Zilan'ın milletvek.ii:;fı kesrn «ibi. Geriye kalan iki minetvetı"iEi AP ile MSP a r a i i n d a paylasılab:l:r. B:ri MSî**da kalabiliT, diğeri C H P ' n i n ikineisine kayabilır. Bağ ı m n z l a r d a n bir ikine* d a h a çıkabilir. S ü r p r i z bır sonuç ise, h:ç b a j ı m s ı z çıliinamâ81. O z a m a n CHP 2, MSP ve AP b i r e r ç ı k a r a b t u r .