Catalog

CÜMHURİYEI f ç JUBAT 1977 f ED I S ANAT EDEBIYAT Zekeriya Sertel'in 25 yıllık sürgün yaşamı sona eriyor Kosta DAPONTE (PARİS) Bugün seksenaltı yaşırıda o'an hayattaKi en eskı Turk gazetecılennden Zekenva Sertel, buntian bırkaç hafta once bıze «30 vasıma kadar \asa'iıaja karaı verd.m.. Ondan sor.ıs hepıruze Ailahaısmarladık dıyecegirn», derken ülkesıne d o nebılmesını engellsyen «jasağın» bu kadar çabuk Kaldınîabıleceğmı ummuyordu Gcrçekten herşey çok hızlı olmuş ve 21 24 o<akta Fransa'nın Tours kentJide ıoplanan Ulus'.araresı Gazete Sahıpleıı Federasyonu vonetım iromJu, Sertel'm *3ira'i once yurduna dor.ebılmssı ıçın Cumhurbaskanı Korutur* ıle Başbakan Dranırel'e çagrıda bjlunmasmın hemen arkasmdin U'uslararası Basın Enstıtusu (IPU de aynı yolu .zıemışt:. Arnasından bır Turk pariamenterı vTecııste ou konu da b;r soru onergesı verece'< ve Içışlerı Bakanı Ofuzhan Asıltürk de geçtığımız '»jrfta sonunda bu onergeyı vamtlarKen Sertel'm Tjrkıye've donme sım engelleyen bır durum kalmadıgını açıklayacaktı. B'J açıklama 1969'dan beri. R B Yıldızla beraber Parıs'n bır banhyösınde y?sayan Zeseııya Serel e aynı gun yırrrnbeş yıldır beklenen bir «mujde» olarak ıletılmışti. Montreuıl Ecledıyesının vaiınlarında, Pauı Vaıllant Couturıer caddesının 7 lumaralı apartı manın uçuncu katında oturan Zc*erı>a Sertel bızi heyecanla karşıladı. Sevıncınden doğru durust uyku uyumamıştı Turkıye'defcı dostlann3an telgraflar almaya başlam>«, ı. Eu arada ev teefonu da sık sık çalıyor ve dostJan, yakınları arafından kutlanıyordu. Zekenya Sertel'i, 1969 soniannda Pans'e çelUğı gunlerde Montparnasse yakırJannda verleşıslen Ho*el Nıcole'un bır odasmda gormuşîum Ik kez. O gunlerde TUrkıye'ye aonebılereğı ken iıstne duyurulmuş ve yalnızca vfî*ndaşlık hakKiıı kullanaral: yurda gırebîleceğı sovlenmışn Aratk ayında uçakla Yeşılkoy'e kadar gıttısten sor.a 24 saat Çınar Otelmde tıuujnasını ve ertesı un yıne Parıs e lade edılmesını cır tur.u unuta nadı, yedı yıl süresince. «Hdyatımın en acı seuvenı» dıyor o gun ıçın .. Pans'te en çok heyecanlandıgı günlerden bin e, CHP Genel Başkanı EcevK'iu ışçı ve oğrencısrle yaptıgı toplantı olmuştu. BuıPnt Ecevtt'ı gorrteıc, elını sıkmak ıçın kalabauitan çekınmenııursünun arkasına bıle çıkrru?. Encak gurültu ;ınde CHP lıden ıle yalnızca selâmlaşmıştı Eceit de bu beyaz saçh dedenm ZeKerıya Sertel ol ugunu oteiıne dbndukten sonra c£renecektı.. «Eskı dostlanmın çoğunu y.tırdım, yenı kuaklar da benı tanımıyor, bakaum vırmıbeş yılır gormedığun meraleketiml» buluşmam nasıl lacak'» dıye heyecanlı bır merak ıçinde bulunan ekenya Sertel çeyrek yuzyıl uzakta kalmasına îgnıen, temız, akıcı ve o» bır Turkçe ue konuşlaya başlıyor.. 23 yılUk jtoraki sürgün vaşamınmn başlanıcını anlatır nusınız? Z. SERTEL Btlyük serüven, matbaamın yıılması ıle başlar O vakıt yalnız matbaayı jıkıp ırk yılda kurdugum muesseseyı de yıkmakla iLmadılar.. Butun yaşantımı da altust ettue.. unku o gunden sonra artık surekiı olarak goz ıpsınde ıdım. Yaşamımı ımbânsız hale getırlek ıçın ne lâzımsa hepsmi yaptılar. Adeta keıaı yurdumda bır yabancı durumuna düşmuş oujıuyordum. Dostlarun yanıma, evıme gelemez muşlardı. Suçum neydı? O gunlerde tek par'i ; tek şef sıstemı %ardı. Oysa II. Dünya Savaşı îmokrasılerın zafen ıle sonuçlanmıştı. Bırleşmiş ılletler însan Haklan Deklarasyonu yayınlanaştı. Bızım ıçın de artık bır nevı dıktatorja •mek olan tek parti sıstemıne son verrflek ve ırlamanter demokrasiye geçmek zamanı gelmıştı. te biz bu tezı savunuyorduk. Bu davayı guttuk. emlekette demokrasının kurultnasıru ıstedık. a davranışımız o zamankl ıktıdan rahatsız et:.. anun yolu ıle ağzımızı kapayamadılar. Kaba ıvvete başrurdular ve matbaamı jnktılar. Bu ada geçen otuz yıl ıçinde bızını daramız galebe Idı. Sımdı herkes demokrasıden soz edıyor. 31 Anayasası demokrası prensıplerinı getırdl. Türkiye'den ne zaman aynldınız? Z. S Işte o vakit. aleyhimıze yapılan davnışlar ve o gunkü koşullar ıçmde, yaşamak bıle ıkânsız gıbi ıdi. Havamızı değıştırmek ve bıraz ı lıurnyetı soluyabıleceğımız dunyaya açümaıC tıyacını duyduk ve 1950 eylulünde aılece Turkı'den avrıldık. İlk olarak nereve çittiniz? Z. S. Ilk başta Pans'e gıttık. DUnyanın en gur ve demokratık memleketını gormek ıstek. Pa,ns bızım içın yepyenı bır dunya ıdı. Parls'te ne kadar kalduuz? Z S. Ben altı ay kadar kaldım. Eşım Satla ıle kızım Yıldız ıse bır buçuk, ıkı yıl sallar.. Parıs'ton sonra nereve (tittiniz? Z S. Ro:na'\a gntık. Parıs'ten Roma'ya mek de hava değışırnı oldu benım Km. °ans' saııat \e kurur havatı ıçinde kaybolmuştuk. ıma'da ıse tarihı guzellılcler ıçinde kavboldu.c. Bu arada hiç Türklve've dönmediniz mi? Z is Bu ılk çıkısırnızdan sonra. aynı yıl nde dondüm. Bır buçuk yıl kadar kaldım Ank. kosullann degışmedıgım gordum. Esım re ;ım Pans'te kalmışlardı. 195? vılında Türkıye' n vurt dısına son çıkışımı yaptım. 1969 aralık ındakı seru'uen:rne kadar.. Italja'da ne kadar kalduuz? Orada ne yapıız? Z S Bır jıldaa fazla kaldık Italya'da. Bır ı denız kenarında Posıtano adındakı balıkçı konde kaldık Dınlenmek ıçın bırebırdı. Ben Romada ıken, Nâzım HiKmet Vıjanaya mıştt Kendısıyıe goruşmek üzere Vıyana'y8 gıtı Ve bır buçuk yıl Vıyana'da kaldım. Vıyana'muzık alemıne daldiK. Konserlerl ve halkının zellıgı ne çok çekıcı bır kenttı Vlyana feonra liEStalandım Mıde ulserım \ardı. Damar tlejrnesı de olmuştu 15 gunde 15 kılo \eraım. .staııeve vatırdılar. Havatımın en 151 doktorları en gu?Pl hemsırelerıınn elıne düştum. «Dunya1 en guzel kaaını sensın» aedıgım bır hastabaım varaı. Onıınla seve seve rontgen odasma \e elıvat nıasasına yatmaja Jıazırdım Çok başanlı amehvat sonucunda mıdemdekı ülserden kurduın Ancak romatızmalı artrıt vüctıdumu sarştı. Doktorlar aenız kenannda ama kuru bır ıkI salık \enyorlard.. Bu arada Nâzım znare'ıme ırııştı Durumu ona aniattım «Tarnam, dedı, Babu ıs ıcın b'çılmış ka£tan« Hem denız kenarınhem de kuru oır ıklımaı, Hazer'ın kıyılan. \ ıyana'dan Baku'\a gıttık. Baiuda kalmamızm nedenı de bır Turk vılâyetme benzemesı ıdı. rkçe konusuluyorau Kendmızı bır Anadolu kende banırs.nız. Azerbaycanlılar Turkıye'ye ve rKİere derın bır savgı ıle bağlı. îlk gıttığimız ılerde şasırdım. Taksıye bınerım. şofor Turk lugumu anlaymca «Mısaürden para alınmaz» dı Kaldıgıın otelıp lokantasında da Türk oldu•nu anianrca, haberım olmadan yemeğımı oderdı Garsondan hesap ıstedı|ırn zaman «Hesabıodenmıştır» cevabını ahrdım Kımlnle konuşII m u r u k a e ' i n e semeğe davet ederdı. Azeri rkierı oılhassa Turk edebıyatına, T u r k ş ı ı r l e n n s : du^kun Tevfık Fıkret ın ^.ıırlerinı ezbere bılyen a j d m a rastlayamazsınız. Harta bır gun bır sıje bınn'iştım Vardıgım yerde ne odejeceğımı •unca şofor, «Ferda, lerda » dıye juksek sesle j e t ' ı n ş u n n ı okunıaj'a basladı Onun içın Bade kendı memleketımde gıbıydım. Baku'de ne kadar kaldınız? Z S Baku'de asağı \ u k a n altı jıl kaldık N â n m Hikmet'le sık sık buluşuvor muyıuz? Z S. Nâzım'a az once sovlediğim ?ıbı. Ilk s Vıyana da rastlamıştım. N a z u n i a Sovyetler "Yabancı bir ülkede parasız, pulsuz ve işsiz yaşamak çok zor,, Çeyrek yüzyıl sonra Türkiye'ye dönmesine izin verilen tanınmış gazeteci Zekeriya Sertel: «Bu haberi aldığımdan beri çok heyecanhyım, çalışamıyor ve uyuyamıyoruın.» ZEKERUA SERTEL (Fotograf. Ara Guler) PREMİNGER: "BEN YİĞITLİK. SEVGI VE KORKUGIBİ TEMEL DUYGULARI İŞLERIM,, ÇEVtREN: Bertan ONARAN 1 Ir Clnavetin Anatomisi adlı I filminl telev ırv ondn izle^ eceğıniz unlu Amerikalı fılm yönetmeniyle Ilenaud df I.abor derie'nin \aptıeı sov leşirin hir boliımunü sunuvoruz: Birliği'nde de sık sık ve uzun uzun görUşllyorduk. çok ciefa Moskova'dakı evinde benı mısafir etmıştı Beraber gtael anılarımız \rardır. Memleketı terkettıkten ölumüne kadar geçen hayatını adım adım bılırım. Ve de bunu «Mavı Gozlü Dev» adı ıle yayımladıgım kıtabımın II. cüdi olarak \azdım Bu kıtap Nâzım'ın şımdıye kadar bılınmeyen ve bılınmesıne ımkân olmayan ozellıklerını anlatır Bence onemlı bır tarıhi belge nıtelıgındedır. Istanbul a donünce ilk ısım bunu yayımlamak olacaktır Bu kıtapta çok ılgınç şeyler vardır Oysa bugune kadar yayınlananlann çogu kulaktan kapma şeylerdır. Asyamn baska nlkelerine, Kıta Çinlne gittiniz mi? Z S 1958 59 yıllannda Çıne gıttık. tki ay kadar tüm ülkeyı uçakla, trenle, vapurla gezıp dolaştık. Sovyetlerde ve ötekl sosj'alıst memleketlerde gordüğümiız denemelerden sonra Çm bızım içın çok ılgınç bır yerdı. Emperyalizmın çeçıtli baskılan altında ezilmiş, yoksul ve zavallı bır mılletın kalkınma ısıne nasıl dört elle sarıldığını gormek ınsana heyecan veriyordu Sovyctlerde ıceçfrdiğinİ7 yıilardan IzlenimIfrinizin. anılannızın llpinç >anlartnı özetlevrblUr misinir? ZS Altısı Baku'da olmak üzere 7 yıl kaldım So\7etler Bırhğınde Soıyetlercekı Deinm ve Devnm sonuçlarını ıkl scırian şörmek gerek Sovyet halkı, dunyada hıç bır mılletan katlanraa d'gı ka'lanamayacağı fedakârlıklar içınde ılert b:r dunya kurmakla meşguidu Bu alajida \aptı ğı çaba ve gosterdıgı gayret takdıre deq<»r Bır dp sosyaJızmın uygulanrr.ası açıs;ndan baktıfımız zaman bırçok eksıkler goniyoruz. Öme2':ı Dro;°tarja dsktatoryası dıyorlar. Ojsa buguj'kü rPi'm de proletarya eg3menlı?ı yok Federasjonu oluşturan l^ memleketın anayasaları onlar,? bır oto nomı tanıyor ama, gerçekte böyle bır otonom: yok Kitap olarak neier >azdıni7? Z S. Türkıye'de de vaymlanan 'Ha';rladı< larım» başlığı altında topladığım amlanmdan baska SovjeUer Birlığı ıle Çın'ı anlatan ıkı kıtaT daha vazdım ABD hakkmda da bır kı*sbım var Bunlar da sıra ıle basüacak Sov>etlerde kitabınızı hastılar mı? ZS Hatıralarımı bastılar Orada ya7arlaa odenen telıf haklan çok yukseK Bır ',an t!3r?.sı ıle bile bır aydan fazla yasa;.abılırs:nız Esım Sabıha'nın da kıtaplannı bastılar Sorvetler Rirlijinde baska nerr'.ere çittinİ7? 7. S Oz'cek's'an ue Kaz?.k:stan çok ılgınç hei'rr. ıçın Kazakıstan ornegın, Devr'pden onr° aş'.ret hayatı yaşıyormuş. Alma Ata'da bır çenır kıırmuşlar, bır Isvıçre şehri kadar rr . pur \? Ruzel 1954'te bır gece operaya götürdıtler Co* kalab"l:ktı Sphnoaek. k^zak <anatt:ılf.rı akıl aı m7 bır sııze1'ı;tp ılı î T rı °r?ıfesını gpzdım A raştırma rrs\9Zİer:nı go<=terdilî' Yelı füm'.er yapıyorlardı Şaşılacak b'rşeydı. Otuz yıl Kadar DOĞU 1310 işte solhan \e ı*te kocaman dağlarıyla akm'oa \e çüUeri>re tuMm rlduğumu7 pal'i sozleri korlaınç bir deprem hem aslı. îKm kerem gibi vauan sü.ari: ibrahim talu işte akşam Ne ışie çapakçur ve çapakçur'rla akşam bir dhanıharp gibi kurulur ağır girien bali't müfrezeleri hem bulaııık, nem firari yağmur ve bir vur omri çibi ansızın bir akar suva doğrulnr lıınıstan knpan suiarribrahim talu işte canese.jn töyü ve kar kar. palandöken da^Iaruida lıir isyan baatınr gibidir ışte taormek kö\lerı çevTiImıs dutar bir kurt yuzüdur, ince. sivrilmıj cibran ovası sanki mevzi almıs cibi kar hem bssıbozuK hem >.eferi hormek'ten inmiş iniş ölümii saruran srivari: ibrahim talu II binRÖl dağUrımn eteklprinde Kuytu meşe'ıeT vardır o kuytu me^fİPT ki eermiş kartaU kanat va da bir avcı kolu olup tek «ıra ıe sanki tıitjrw ve jakıra bir küf eibi musallat hamidiye alavlan işte dicle ve 'ırat ^e acı su bov'arı sanki vazd ın kapanmıs «arp ve hevbetu daf ynlu vanmda üç ime patıka üç küçük nelıı \e sanki sıivari değil de ılk kez ejer vtırulmus bir kısrak s>bı tedirfnn ibrahim taln kış kararlı. o>.'. dınfrın ibrahim talu. sagır bir acıya dökıifen tnnç ve jriderek daha belirefaı korkunç bir kızıl çadır olup savruljrı lalım iste hoyrat vc uüım, açır bir yançuı binüçrüıonda ve sen ibrahim talu afıtlardan bir kiş so'run ve mücerret nlümü sürtnch bir tütek Cİbi omzurıa a^mış o sürmeli tıiîf.fe ki tetiğt kartal namlusu aşirei nabzası vanmıj. 1310 YILINDA (1394> II ABDÜLHV1ID. DOGü ANA DOLLrYA HAMtDtYE ALAYLARI ADI ALTINDA ASKERÎ BtRLIKLER GONDERDI BU EIPLIKLER. DOGUT>\ CÎ3RAN ASÎRETIYLE ISBİRLIftT YAPARAK HOR MEK AŞtRETlNt YILDIRMAKLA ıTürt^VLÎYDILER H<\ MÎDÎYE AL.4YLARI HORMFK AŞIPFT" BASK\NI IB RAHlM TALVYU VARTO YAK1NLARINDAKİ CANF SER.AN KÖYt'ND^ KUSATTILAR TALl" ILE fÇ OGLUXUN SlGlNDlCl EVİ ATEŞE hilmi yavuz NUHİ IYE3I bır füre iç:nde nasıl bunlan başardıklannı anlampk ?u""j Turki\e \o rionmck içın bır jrirışimde b«lunmadınız mı? £S. Once Moskcnada, Hasan Işık'ın Bu \ukelçı olduga sırjda pasaport ıstedım. Cevap \emedaler Onun uierıne kalktık ejlul 1969 da Pan 3 e gsldık BJrada da yemden teşebbuse srç t..i Fakat j:ne cevap aiamadık Bır ara o zaman cıa Dışışlerı Bakanı olan ÇaÇlayangıl, Paus'e gelm.ştı Onunîa gorustuk Çc^la;.3n&;l bi?e \ıırda r<oninemızde bır sakınca bUiUnmaaıçını so>led: E ından cesaret alaak donmeye ka'knrr. Fakat 1. ld,gınız gıbi Ist<nbül'dan yme gerı donduk Aıalık 19C9 dakı bu serüven hayanmın en hazın ve icı olayıdır Bıınca vıl «oııra geldıginız B^tı'da bir degı^iklik buldunuz mu? Z. S. Bat. aunjası yer.ı oır Kaou* değış tırme doncm;ne ?ırmıştı B ı donen.ı ıç'nr'cn ;,aşa:nas ve yapiıan bu sa\aşı gormek ızlerr.ek hem nk.r bakımuıaan bızı zengınleşt.raı nem de dunya jsonaşumüzu genış lett; Bu arada *zj.arde?ırale 6buı /jzımı gormeıt ıçııı ABDye gıımei fırsatını da bulaum Iu y;l orada da KaJciım AnıeriKan demokrasısinm çui a i taıallarıru gormek olaaağuıı buldum. Amer.Kar. aun\asinı tanımaya çaujtım. Bu ızitmmier.m. de b'r kıtap halmde topiaaım. Yakında çıka. tagıııı tanmm edıyorum. Jsovjetler Birliğinden, 1%9 sunuııda Fransaja donüşunuzde ıik izlenımicrnıiz ne oldu? Z S. Daha Moskova'dan Fransız uçağına gıarr gırmez havanm değıştıgmı gördük. üçağın ıçı :ice bır zevkle dosenmıştı üçakta, uzun yıllar bovjetlerde lözıemını çeıctıgımız bonfıleh, peynır, pasta ve şaraplarr. le veuigımız nefıs yemek bız;m ıç:n bır zıyafet oldu Kahvaitımuı üır Kanvede yerken onumuzden kEİLiıerle gençlcr geçıjordu Amerıkall, Asyalı, Atrıkalı, dunyarun aort bır yanmdan gelmış gençler Kızlı erkeiü, sarnıaş dolaş genç oğrencı KUnıelen. Aralannda Kirkını aşmı* ınsan pek voktj Banlaı dunjarun heı tarafına yayılarai aunjdiiıiı yarınını Kuracas ınsanlardı Ya A.BJ>. deki izlenimlerimz? Z. S So\yetlerle oır kaışüaştırma ;.apmaK ıçın ABD gezısı bana guzel bır fırsat verdı. Çu;.ku Sovyetleı Bırlıgı ı:e Çın'den \e Fransa'daa io.ira Amerıka, dordoncü yenı bır dunya gıoı basıc En çok diK.:atımı çeken cie, So\yett«;ıdı ler Birlığı ıle A B D. araiindakı benzerhkıerdı. E.rbırıne zıt gorunen bu ıkı dunya arasında oır çuıc benzerlıkler var. Orneğın. her ıkısı de buyaıt aevlet olmanın gururunu taşıyorlar. Her ıkısı ae kuçuK devletlere yukandan bakıyorlar. Her ıkısı oe dunyayı kendılerının yarattıgını sanıyorlaı. Her liiisı de dunyaya egemen oımak hırsıru b«slijorlar. Her ılosı de halklannın beyınlermı >iıtamakta ayn: meto'ları iullanıyorlar. her ıkısı d3 • nrass medıa» denılen televızyon radyo \e bas»n ^raç.arını beym jnkamak ıçın kullamyorlar. Her ıkısmde ae fıkır ozgurlugu yok Arnerıka'da komunızmı savunamazsınız, Sovyetler Bırlıginde de kapıtalızm lehınde konuşamazsmız Avrupa'dakı İIKIT ozgurlugu ne Sovyetlerde, ne de Amenkaularaa var. Eşinızi ne zaman kavbettiniz? ZS Eşım Saoıha 196S ejlul ajında Azerbaycan'da olau. Vatan ozlemmı gıderemeden gozlermı yuındu. Ilajatımın acı oıay^arınaan bın de DU bujuk scuven ıç^r.de esımı kaybetmem olmuştur. Bız bu seruvene uç kışı başlaaık. Parıs'e kızım Yıldız'la ıkı kışı olaraK geldık. Şımdı de mem leketıme tek başıma donmsye hazırlanıyonım. Parıs bızım ıçın Turkıje ye donmeden once gırdıgınnz bır bekleme «a'orrı vb\ oldu Turkıve'^e donünce ne vapacaksınız? Projelcriıu? \ar 1 1 ? 11 ZS Hıc bır projem ;ok Arük yaçım çalışr..aja mu5aıt değ.l Den:z ksnarında guzel ve tenha bır veıe çekılıp dıclenrael:. vurdumun guzeıl.klerı ıcınde \asamak ıstıvorum Paris'te de sııç gıınler geçirdinız desil mi? Z S Bjrsya geldıgınuzöe ne para, ne pasaport. ne de kalacagınıız bır ev iardı. 1969 aralık ayında Istanbal d<jı gerı çeinlmem bana yapılan bır zülumdu Vaoancı bır ülkede parasız pulsuz ve de ışsız pasaportsuz ^sva^ıp bu vasımda ;aMman olanağını saglamak hıç de kolay olmadı. Çetın savaşlar ıçınden geçtık Ve bUttin bunlar da rnkkımızcıa %enLrı> kevı. o;r Karanr. sonuçlaıı laı. Ve ha'a aa kısmen ojleaır Parıs te secırdiginiz son donem ıçinde neler j aplmız? Z S Bo= zamdnlanmdan favdalanarak once cur.yanın »ıdı.ne a\ak uvdurabılmek ıçin durmac'an okvmaja ba<=ladım Bır yaf.dan da sozürü e'nğjm kır&pla: ırr.ı aıtırmeye çalıştım Bu arada Pans'tekı Ameınıan Enslıtusımde v^nlmek'e ola'i sosyolojı ve ekonomı kurslarına devam ettım. Evımden metro ııe o:r saatlık uzaklıkta bulunan Odeon'dakı bu kurslan ızledını Tür'îiye'js dönmeve hazjrla.ıırken nr duşıinuvorsunuz; sizı çok hevecanlı görtıvorum? Z.S Heyecanlıyım tabıı Hem de çok heyacanıı. Haben aldğımüan ben çalışanııyor \e u;,uyamıyonim Duşunun bır kere 25 yıldır gormedıgım yurduma donmeK ne demek. Kendımı Rıpp van VVınkele benzetıyorum Bu bır Amenkan hıkâyesıâır. Rıpp van Wınkel memleketim terkederek dağlara r^ekılır. Insanlardan uzak bir mağarafia yaşdmaya baslar. Otuz vıl bu mağarada uyuı H0 51I sonra uyar.mca dunvadakı O!UD oıtenlerden habersız memleketme doner. Bakar kı bıraktığı mem ^eket defrıl. Her şey değiömıs. Kımse onu tanımıyor O da gorduklerım tanımıyor. Kendı ülkesuıde bır jabancı dunmunda. Iste ben de şımdı bu durumdayını Memleketıme donünce kımbılır ne surprizlerle karsılaşacagım. Dostlarımm sevdıklerımın çogu oldu Yenı ku=a'.:lar benı tanımı^or. Bakalım ne olacak'' Her halde benım lçm yenı bır «lunyava do^u^ olaoak Zatcn haben aldığımdan beri kendımı gençleîmış h^sedıj. orum. L. *vTisturya'da doğup yonra Amerikan Mirttaşlığına feçmı^siniz, Amerika'>n çok semorsunuz galiba?... P. Vı>ana'da dogmuş olsam aa. kendımı oteden ben Ameıınan yurttaşı hıssedıyorum 1^4'ten ben bu ulkede>ım Burada benı buvuleyen *ey, anlatım (ve jara'maı ozgurlugu. L. Çok hnemli knnulara drjinen bir vh. nctmen oldusunuz halde. Hindiçıni "iavaşn la ilçili bir film ^pvirmedıniz. Arr.?rikan vurttaMıeinı benimsemiş olmanız mı eünizı kolunuzu ha^ladı? P. Hayır Vıetnamla ılgılı bir fılm. bence, henüz zanıansızdır Soıunun buton gızlı ' anlarını fanımak gerekır Bu sfrvaşn sorumlularımn gerekçelerını raxaiajabı.msk olayları sahıcılıklen ıçersmde bıletotlmek ıcın şbv!e vırmı otuz v^ın geçmesı gerek hdır. L. «Bir Cinavctın \natomisi» gibi adaleti. «Exodu5» Rİbi tarihi. «Skidoo» gibi gençligi, «KardinaU fibı kııtsal inancı konu aian filmlerı çevirirken sorvmun butun «erileri elinizde mhdi? P Konu.aıımı onemlı ja da onemsız bırtakım temalara oakarak seçmıyorum Benı buvuleyen şey, gtınumuz kadmlanyla erkeklertnm kışılıklerı. Beılı bır öykuden vola çıkarak çagdaş bir Iılm çevirmek ınsanm, turlu kısılıkleruı adalet, Kılıse. vb verleşik kurumlarla çatışmaya girdıklerlnı farketmesıne jolaçıyor. Ben bu çatışmaları zekâmdan çok, ıçgudulerımle, duyarlığımla ışliyorum. L. Ama soruoda çağınızı TaıısıUn bir du var suluboyası ortaya çıkıyor. P. Benim özenclm bu defil. «ÎSc5ax[S»e, • Kardınal>e, «Washıngton'da Fırtına»ya. • Bır Cinayetın Anatomisi »ne verilen onem hıç kuşkusuz tarıhsel boyut kazanıyor. Ama ben, kendı payıma, «Ay Maviydi» • Gunaydın Huzun» ya da «Jul:e Moon, Sev iığını Soyle Bana gıbı daha ozeı konuları ışleyen filmienmı de en az bınncıler kadar «evnyorum. Fılmlenmde yaşattıgım kışılerı îevtyorum. Hıç bır bıldırı getırmıyor bu kısıler, varolmakla yetımyorlar. YıŞıtlı*. *evgı, dostluk, korku gıbı temel du gular butun msanlarda ortaktır çunku 1.. Amerika'daki anlatım özçürlugu gcrçekten suıırsız mı? P. Bız sınemacılar ıçın asılmaması gereken bırıcik sınır. bayagüı<c smırıdır Ben. kendı payıma bu sınıra hep saygıuyım Bu engel de gunun bırınde ortadan kalkacak elbet. Tıyatro bıze bu yolu açtı bıle. <O.T' Calcutta» çınlçıplak oyuncular tarafından oynanıyor. Ustel.k, çıplaklık kend. oaşın^ hıç de bavağı değıldır Bunu ;,avas yavaş sınemada aa anlamava başhyoruz Ajrıca ben msanları azıcık kışjurtmavı se.enm f.Bır Cınajetm Anatomısıonde o gunlere gore aşın bır şey yapmıs, kanıt o.aıak bır kddın dorunu kullanmıştiın En katı ılKecıler bıle ağızlarım açıp bır şey dememışlerdı . L. L'yuşturucu madde sorununu rlc alaıı ılk yönetmen sızsiniz... P. Doğru «Altın Kollu Adam», kotürum bır kızla uvuşturucu madde duşkunü bır er keğın yurek paralayıcı sevgısım an'.aîıvoıdu. 1955'te Xew York'takı «Narcotıcs BureEup.uıı vonctmei".ı jcnı kamun^u o.iuiıd<= ujuşturucu maddelenn o\3usunu yapmaKİa sa<,ıt.m:ştı \ e fılnıı yasakatnrmak ıçm elınden gelen: arkasına koymamışn, o>sa esmlendıgım oyiunon yavınlanrr.asır.3 kınısecıkler ses çıkarmamıştı. ( 1 Geçe.ilerde şarkıc: Pete Seeger, oyuncu DıCk Gregor;ve ben tele\ızyondakı bır «vuvarlalt rrasa» j a katıldık Gregon 'le ıkımiz uyuşturuca madde konı.bunda goruş biiiıgı.ıe va. dık. Soyledıkleıı son dereoe doğıu \e cıddı^ca Hernangı bır çocuk. Dir pazar akşamı, Ceıit ral Park'a gıdıp uvjst nuru nadde ala'o:Iıvursa, F B I goıe\ıiler.rın es.ar 5at:t;ıa:ını tutuklamayışını nasıl açıkl^abıırnz Olsa oisa, esıaı satıcılaı::ıda:ı paıa alıslarıy U. (. ) h. Orrçekte. butuııujle ^!P aiır^ak. tilmleriniz karamsar. degil mi? P. Bense her knnur.un kcndjıe 033u aa vası olciugu ianısır.dayım 'En C.:v,jetın Anatomisi» mu'Uk adalet bulunmad'ğıru. dciayısnla. bır SU:SLUU mEhkuı e»T>.ektsn se bır suçluju temıze çıkarmann oana ıyı olcmgüiu go=;ıern>irdu Bur" g?rç3.: bır • son« bavmayabı'..rsmız an d J\t ue haram &ar mıdır acaaa 0 I.. Çalışnıa sırasın^a taTi bıı ıiik>atör îcıbı ÛA\ randıgınız s.ojlenıjur'.' P. Bunda utanafa.c bır şcv ;.c<t Bır fı'm, tıpkı bır kitap bır muzık paı^ası gıbı. tek bır ııısaıun ışıdır Calışma aı.:acaşla rımın bemmle batuıMesıre saı., ausaııcele rımı bemmsemelermı ıstenm. O"i!ncuıann hıç oır zavıtıiğım karj.ıl etmem Tıjatroda. oyuncuja bellı bır «ıçınaen gıia.sı gıbı» oy nama payı buakılabılır Dış gorunu^u, seyırcıye ş.u ;.a da bj a\rır.;ısaı t.jsuru unutturabıhr bır.emaaa hıç bır şey rastîantıya bırakılamaz £11 kuçuk bır oyun ;.a oa uvgu layım janhsh41 her şevı beroat eder. Otuz kırk yıllık bınemacıhgım boyınca bcrımle çahşan butun ov^r.cu'.ar sonraoı.ı dostıım olmuşlardır. ıkı uç kışının dışi'ida Aıvak, raman ?aman benım de kdîamm tası atıyor galıba Spnırım yaşlıliAtan otuıu. L. Sözün kısaii, çiriştiğiniz ışlerden hos nutsunuz? P Geçmış öziemı, pı«ma;ilık nedır bılmem Şu anda yaşarım, karneralanmla. ufkun hep daha uzak noktalannı sormeye ça lışırım.