Catalog

u naTta uiKemızae cok ıigınc bır konu guncel duruma geldlğı ıc n gecen yozımın sonunda sozunu ettığım «Kara Kuvvet»e lllşkın yazının yayınlanmosını gelecek pazoro erteleyerek bugun »cok ılgınc» olarak nıteled» ğım sorunu ele alıyorum Bu «Turk kadınının sıyosal haklorı» sorunudur B OLAYLAR VE GÖRÜŞLER erKeK pqoızrrasının ve erKegın eKonom < ec=menl g n n ceTberı ıc nde k sılıp kalmıs ır B J cember k rılnjdıkca sorun cozumlenemez /3 kao nın sıyasnl hakları da obur butun hakları qıb «goruntu hak> o mo durumundan kurtularroz Kena mtz aldatmayalım Yahva Kemali Sevmek.. Yasal Tablo ı Once yasal durumu kısaca e e olalım 4 ekım 1926 da yjrurluge gıren Tur< Yurttaşlar Yasası nın (Medenı Konununun) ulkemıze getırdıgı cıns eşıtlıgı ı kesı cok gecmeden *a mu hakları a cnnda da eşıtı gı dogurmuş 10 nısan 1930 gun ve 1580 sayılı «Beledıye Kanu nu»nun 23 ve 24 maddelerı beled ye kurullar na uye secme ve seçıime konusunda kcdın ı'e erkek arasındckı ayrımı kaıdırarak eşıtı k KU ralını koymuştur Dort yıl sonra da. 5 arol k 1934 gun ve 2599 sayılı yasa 1924 tarıh ı Ana yasa n n 10 ve 11 maddelerınt degıştıre r ek SLI duruma ge'ırmış'ır MADDE 10 Yırmı ıkı yaşını bıtıren kaaın erkek her Turk, mebus seçmek hakkını haizdır MADDE 11 Otuz yaşını bıtıren kadın erkek her Turk mebus seçılebıhr Degışıklıkten once bu maddeier şoyleydı MADDE 10 On sekiz yaşını ıkmal tJen her e r ke* Turk mebusan ıntıhabına ışlırak etmek hakkını haizdır MADDE 11 Otuı yaşını ıkmal eden her erkek Turk mebus Intıhap edıîmek salahiyetını haızdir Secme yetenegının on sekız yaştan yırr ı Ikl yaşa cıkarılması uzerınde durmayacagım Bugunku konumuzu ılgılendıren nokta degışık lıkten oicekı metmlerde ye' alcn «her erkek Turk» deyımı yer r e «kadın, erkek her Turk» deyımınıri konulması ve boylece cmsler arasıı da eşıtlığın saglonmosıdı 1961 Anayasası ıle Mılletvekılı Secımı Ya sası da Yasama Meclıslarıne ve yerel kurullara secme ve seçılme konusunda kodınlo erkek ara smda ayırım gozetmemıştır Işte 1924 ten berı gecen 53 yılın bu soruna llışkın yasal tablosu kısa cızgıleryle budur Doha oncek donemden h c soz etmıyorürn cunku o donemde «kadın n sıyosaı nakkı» dıys bır kavram yoktu . GÖRÜNTÜ HAKLAR Hıfzı Veldet VELiDEDEOĞLU lan» kavram ndan haberı b le yoktjr bu coğjnlugun Bu acı gerceğı Sayın Devlet Başkanı başta olmak uzere ner Turk aydını dahos okumamıs bıle o s a her Tu r k erkegı bılmektedır Nıtekm Sayın Cjmnurbaskanı An*ara da tertıp lenen son toplcıtı ıcm gondera gı mesoıda o zet olaraK Turk kadınını haklarını kullanabılecegı kultur duzeyıne ulaştıracak ve bılınçlendırecek egıtım ve ogretım gereklıliğlnden soz et m st r Zaten Du sorınun en can aııcı noktaai bı ınclenme gereKlıhğınde odaklanmaktodi! Bu sorur coztmlermedıkce Turk kadınının yaliız s ycsal raklan degıl gene olarak butun ınsanI K hakinrı «goruntu hak» olmaktan ote/e ge cemez Mınare somut bır yap onun golgesi ıse b r goruntudu r Bjgun Turkıyemızoekt kadın I aklar da sorrjt erkek egemenligının bır go runtCsunden bc^sa bır şey degıld r Elı Kalem tutan serıatcı han mlarımız bu durumdan mennun olarak eskı d nsel hukuk (yanı şerıat) k j ralla'ina donmek ıcın savasıma gır stıkce ve Ataturkcı. gecınen hanımlarımız da Turk kadı n n n ınsan'ık hoklarını kullanabıleceğı toplumsal bır crtamn yaratıiması icın ce'ın bır savasım verrnedıkce b j ulkede daha uzjn sure kodın haklarından soz edılemez dcho doğruou bu haklar tum yurtta uygulama alanına gıremez s n dıve vazıyorun Kurandakl hukuk kurallarında erkek her zamcn kadına ustun tutulmuştur Nısa suresının 34 ayetınde kel mesı keıimesıne şoyle den Imektsd r «Erkekler kadınlardan ustundur Cunku Allah onları bırcok sey orle kadınlordan us'un etmşt.r Onlar mal'srı I O kaaırıarı qscındlnrler lyı kadınlar da ıtaallı oiurlar { ) Itaatsızlıginden yıldıg.nız kadınıara ogul verın sonra yataklarında yalnız bırakın (ylie favaa vermezse! dovun Fakat slze ıtaat ederlerse, zulmetmek ıçin yol aramayın » Bu kurallar konulaugu zaman Arop toplu munda kadır arın durumu cok kctu ıdı Nıso su resmde ve obur sureleıde bu durumu duzeltmek ıcm bırcok kural konUmuştur Ama toplum du zenınde erkegırt jstun'ugu ılkesı kaldırılmak şo/ie durstn yukarıya aktardığım 34 ayet ıle perCinlenmıştır Her Allah n guru ha ka camı voozlar nda bu gıbı kurallar ımamlarca tekrar tekrar soylenırse erkek karısma bır malı gıbı bckmaz ve her vesıleyle onu dovmekte kendın1 haklı gor mez de ne yopar'' Kımı koylu ve kcsaba kadınları bu dayak gelenegınden «mazohıst» olmuşlardır Bu ps koloıık hastalığa tutulan kadın dayak yemedığı gun rahct edemez Yıllarca on ce Çorum un ls<ılıp kazası uzerınden Ankara /a gıderken yolda bır p nar boşında mola vermış tık Bır kadınla on yaşlarında bır kız o l j k onun de yarmalık buğda, yıkıyorlordı Bır erkeK de pıncnn ust yanında oturmuş yuksekten onlara bakıvordu Selâmlaşıp yanındo yer aldık Hoş beşten sonra kendısının o'duğunu anladıgım kızın okıla gıdıp a tnedığını sordua «Gıdıp de ne yapocak'? Uc yı oKudu Yeter» dedı Yuksek sesle konuşuyordL kadınla kız da ışı bırakmış lar b zı dınlıyor'ardı Kızı okutması ıc n dostca usteledığlmde cEğer okursa kocasının sozünu dınlemez Evde dırllk olmaz Slz şehlrMer ka rınızı dovebilır mıs'niz' Bız doveriz Sız dovamezsınız cunku kar lannız okumuştur Doyoğo katlanamazlar» dedı Bızı dınleyen kadınla kız gulumsuvorlar ve kcdın yazna yemenu'le ortu u baş nı one d c ğ r j ındrerek kocasını onaylı vorcu 2a.c ı kaan cna baba occgnda da avnı gorcuyle ye ısmışt $ın dı de K zı ozdeş yol daydı Bu oykuyu yıl'ar once bu sutunlarda yazmış tım Ekonom * uretırr du^eiı degışmeden ve kann i ' c d i b r n ınscnlık haklarına sahıp bır ya' \Y oldtg^nu ogrenmeden durumun djzel mesıne olcnak yoktur Su hatde ' odın hakları sorunu Turkıveds Hak Nedir? »Hak> sozcugunun Alncnca F'ansızca Ita.vanca lng> zce gıbı buyuk dıllerdekı karşlıgı S'rasıyle şoyled r tRecht Dro t Dırıtto RıghtJ Bunlar n heps aslında «dogru dık» an lanını belırten sozcuklerdır «Hak» anlamı b j n icro mecazı (fıquratı*) olarak ver Imışt r Cunku hck ıle dogru arasında bır bağlantı vcrdır Hak3 znk ne egrı crasındakı bagıantı gıbı hak •'işıle'e hLkuk kurallorı ıle verıl r Hukuk kura! ar nı ıse yetkılı devıet organla'i kovdufjung g^re hakların nsailara devletce ta n r o n or K sec k meydana cıkar Durura bu o unca «Haktların kapsarrı ve SIP ı turlu devıet ercekı sos/al ve ekonon K duzone ocre deg ş r C r r e o n n j Ki/et hakkının Aravosal ınsanlık haklarının kapsam ve sınırı lıDeral kapıtalıst ulkelerde daha genış sos> alıst ulkele'de ıse dara dardır Bu son ulkeıerae b rey'er ıcm ıHak»tan cok «Toplum sal cdev» soz konusudur Her ıkı tur devlette d" haklaı ve cdevler hukuk kurallarınca kabul ed m ^t r Teokratık yanı dınsel deviette ıse hak JO odevlerle ılg lı ku'aHarın Tanrı tarafırdan ko nu"i.gu kab J1 edıla r c n bu gıb ulkelerce bu kurallcr d c ında k ş lerce daha dogrusu de/letı ysnetenlprce konulmuş bır kural an can d n s ^ l ku allaro dVk rı ausrredıgı olcude vuru'luk kazamr B zae yuzyı londan berı bu duşunce yonte r egenen olduğu ıcın Ataturk Devrımınm top lum duzenı konusunda bu yontemı bır yona ı*erek dın kurallarını yalnız ıbadet ı'ışkılerıne ozUJ olaraK kabul edıp toplum duzenıne IIIŞK n huKuk kurallarını akılc yontpme bağlanosı Dev n n ausrıanlarınca «d nsızlık kafırlıkı olarak n telendırılmıştır Goruluyor ki Turk kadınının zavallı dururr da olan ouyuk coğunlugunu bag ovan zınc r veya kıstıran cember tek yonlu degıl cok y o i ludjr Turk Yurttaş ar Yasasının ve Anayasa nın tanıdıgı bttun haklara karşın Turs kadın n n râla bugunkj gerı duzevde kalmasının pedenl budur lcvıcre kadını sıyasal haklarına oncak gecen vıl yanı Turk kadınınaar 40 yııı askın b r suro sonra ka>uştu Vakt yle ben eTürfc kadını haklar boKimından ısvıcre kadınından ustundur» boburlenn esnı dLyunca eskı b r yozımda «Keşke» demışt m «Turk kadını siyoscl haklara sahıp olmasaydı da Kvıcre kadınının ortalo ma kultur ve bı'ınc duzeyınde bulunsaydı » Cunku bu djzevde ofan kadın n b r gun bü t i sıvosc!1 ve ınsanlık haklarına nas I olsa sa ( o ciKOcagıno nanıyordum Nıtekım oyle oldu Vasalarda yczı ı haklcr cncak ku'lanılabılır le'so gercek hak nıtelıg'nı »asırlar Kullanılma olanagı ve kosullan bulunmadıkço, bunlara ol sa olsa başlıkta dediğim glbı «göruntu hak» denılebilir V aktiyle mahpushonede birlikte yattığımız bır devrimcl arkcdasımdan soz actılar son gunlerde en begendı gi şal n Yahya Kemal oldugunu soyledıler Önce şaşırdım koldım, sonra kendı kendıme sordum Nıçin olmasın'' Mustafa Kemal ın, yıkmak ıstedtgı feodal duzenln sanat urunlerıne kışıse) egıl'mını bılıyoruz Her yıl olum gununde Ataturk un sevdlgı alaturka sark lar ve turkuler radyolcrda çaiınır Bır gece Ataturk un Doimabahce de «Sofraıya Nazım ı cagırdıgı soylenır Devrımcı ozan da bu cogrıyı «Ben Scfiye Ayla degilimı dıye yanıtlamıs Ne var kı Ataturk ve Ulusal Kurtulus Savaşı ıcın en guzel şıırlerı de Nazım yozmıştır Kuşkusuz Nazım Hıkmet Osmanlı g c e r e g nı surduren bazı Cumrurıyet şaırlerı gıbı ckasıdecı» değıldı Yazdıklarını devrımci ıctenlık ve ınancla kaleme aldıgına kuşku yok Sıırın değennı yalnız devrımcilıkten deg<l sanatsal ozunden alaıgııiı soylemeye de gerek yok 19 uncu Yuzyılda Rusya nın fıkır yaşamını en çok etkileyen yazarlardan Gregoriyeviç Blyelınskı demıs kı Ne kadar guzel fikırlerle dolu oiursa olsun çagının sorunlarına ne kador buyuk g^çle cevap verırse versın eger bır şıır şılrıyet tasımıyorsa onda buldugumuz ancak çok kotu sunuımuş bır lyı nıyet'en başka b r şey degıldır Bıyelınskı nın kuralına gore eskı çcg crda ycsamış Homeros un şiınnı Cumhurıyet donemı mınzumecilerınden yeg tutmak dogaldır Cumhurıyet donerrı manzumecılerinl sozgelımı Faruk Nafız ı veya Orhon Sevfı yı duşunelım Homeros evren yasalarını sezgılerlyle kavramıs insan celıskııerını şıirıyle vurgulamıştı Bızım nanrumecıler ozunu kavramadıklerı bir reıımı ovmekle yetınmışlerdır Bu tutum ıse ne çagdaslaşmaya yeter ne de gercek sanal yapıtı yaratıp çagları aşmaya Ne var kı butun bu duşunceler bır devnmcnın Yahya Kemal'ı bunca yuceltmesıne yeterlı mıdır 9 dıye konu yu kurcnladıgımızda ortaya yenı sorulor rıkar Cagdas kulturle donanmış bır insan Yahya Kemal ı bsgenebılir ve spvebılır Ama nasıl'' Geçmıs r b'r deqeı olarak Yoksa soz gellmı Nazım Hıkrret dururken Yahya Kemal e oncelık tanımak ancak kısısel bır eg lım vurgular genel bır dogruyu degıl Cunku dılı ne denlı ıncelıkle ıslerse ıslesın1 duyguları ne denli ustalıkla dıle getırırse getırsın bır ozanın ınsana yaklcsım rvrene bakıs açısıyla eşde gerlıdır Çvren ve ınsana yaklaşımında sıkı bır eleştırıden geçırdığımızae Yahya Kemal bınlerc9 yıl once yıne Anaoolu da yasamış Homerc". tan gen kalccaktır Nasıl Diizelir? Ben toplantılar kutlomalar yapılmasın demıyorum B L uk kentlenn konfe'ons salonlarında okumuş han mların arasında yap lan ve ne yazık kı kucuk bır azınlığı temsıl ettığı ıcın yuzeyds kalan bu kutlama torerlerınm de elbet yararı vardır Şu koşul ıle kı toplantılarda Turk kadınının bu/uk cogunluğjnu bılıncsızl k ıcmde b rakan bjgunku toplum duzenının değıştırılmesı ıcın gercek ve sureklı bır caba harcanma sına onculuk ed Isın Tum calışan kadınların a l e \ h r e olcn ekonomık duzen butur. ayrıntılar y a goz onLne ser Ism eleştırıls n e bunun kadın yararına duzeltıimesı ıcm gerekl on'emler Cuşunulup kamuoyuna sureklı bıcımde yansıtıi sın Kısacaoi yukarda değındığım gıbı bu doğ rultLda tabana ınen cet n ve ,urekl b r sa aşını c u r d u r j sun Avrıca bugunku toplum duzenının kadına karsı olan yonunun tarırsel kokenı uzerınde duru sun Bır topljm kı bın yı'dan berı e r kek ege menlığı ılkes ne dayanorak varlıgını s ırdjrmuştur o topİjTun kadın nı bu egemenlıkten kur tanp «eşit insan» durumı.na getırnek kolay de gıld r Cok kışı b l r arra bılmeyenler de ogren Neyi Kutluyoruz? Turk kadmna sıyasal haklar alan nda eşıt lık tanınması 5 oralık 1934 te gercekieştıgı ıcın bu olay her yıl bu tar hte Kimı kadın derneKle rınce kutlanır Bu yıl da kutlandı Boyle toreı lerde buyuk Ataturk len Devr mden TUTK KCJ dının n yetenekler nden Ulusal Kurtulus Savuş na katkısınaon soz eaılır Suslu soylevlerde sı yasal haklara ovguler duzulur Bu yıl da oyle oldu ve bu hakların kadıniarca geregı gıb kul lamlarradığı gozonune konuldu Gercekten koy ve kasabrjordakı ve buvjk kentlerı cevreleyen gecekonduÇdakı kaaınların buyuk cogunlugu sı/asal haklarını kocas nın veya babasının ya da aıle bu\ugu olan erke ğın ıstencınden (Iradesınden) bagıms z olarck dıledıgınce kullanamamaktadır B rokın z s ya sal haklar aıledekı ve toplumdakı «kadın hok Gercekte insan yorgılarına aklınrn egemen olmasım ıster ama duygulorından kendısmı kolayca kurtaramaz Sanat ıse genıs capta dııygu ışı Hepımız azcok kotu bır eğıtımden geçerek vetısıyoruz Deger yargılorımızı olusturan temeller saglıklı tiegıldır Buiunla birlikte cok katı olmaya da gerek yok bu konuda Oncelıkle sanat alanlarında yumuşak yoklaş'mların geçerlı olması ozaurluk ortamı ıcın gereklıdır Bırakalım ısteyen Yahya Kemal'ı sevsin, ısteyen Nazım Hıkmet ı sevsın dıyece ğım run Dıyecegım ama yaşadıgımız Turkiye'de bir de şu sokarşımıza dıkılıyor Yeni Bir Yasa Gerek. OKTAY AKBAL ır okur S Ozer yozıyor «Iki yıl mahkeme surdu BILIM Hlayır On yıldır da ayrı oturuyo DUNYASI 9 Gunumuzde Yahya Krmal'ı sevenlerı rahat bırakryorlar, üstelik alkışlıyorlar Nazım Hıkmet ı sevenlerı rahat bırakıyorlar mı* Devrımci bır ozanı sevebılmek ozgurlugu var mı yaşadıgımız toplumda 7 Gordunuz mu iş sanatın s.n'rtarmdan taşıp bır başka yere gelıyor Oyle bır Turklye de yaşıyoruz kı, bu koşullar aitında Yahya Kemal ı sevmek ozgurluğune de sahip degilız Cunku Nazım Hıkmet ı sevmek ozgurluğunun bulunmodığı toplumdçı, Yahyo Kemal ı sevmek ozgurluğu d * yoktur. ,, • • w * J( 4 6 • şık Kent» 4IŞ1K KENT, JN MlMARI Parıs n ya rum İnsan geçlnebllse on yıl ayrı oturur m u ' On yı!, onun da benım de hayatlarımızın en guzel on yılı Ama o ayrılmıycr Olusu de para dlrısı de para dlye haber gonderıyor Sekız yıldan berı bır hanım arkcdaşım var Acı lan beraber poylaştıgımız FaKat toplum baskısı hepımlzı ezıyor Ne yapalım bılemıyoruz Bızım acılarımız ya kınlarfmızın acılan ve bunlara sırttnı cevirmış hukukcul a r ' Onlara bunu nasıl anlatmalı » Başka bir okur, H Altın yazıyor «12 yıldır eşımden oyrı yaşıyorum Bırlesmeme de olanak yok Sevllmeyen es ya karın agrıtır ya da başi Boşanamadım Istenmeyen bırıyle beraber yaşamaya zor lanmam ozgurluge de, hukuka da ters duşer kanısındayım Yorgıtay 2 Hukuk Dalresı Başkanı Sayın Şener mutlu bır yuva kurmuş olabilır Bunu herkes ister Yelkıll bır hukukçu benfm gıbilermı de dusunmek zorundadır Resmen dul değılım ama 12 yıldır dullar ordusunda hızmetlmizı eksıksiz yurutuyoruz » Daha başka bır okur da şunları yazmış «Ehnıze sağlık Yenlden umutlandık Belkı sızler glbı duşunen hukukcular da vardır dıye1 Sayın Şsner ın radyoda duyurulan raporu yaşamımızı karartmıştı Nasıl korartmasın, yıllardır yenl blr Medenı Kanun cıktı çıko cak dlye beklemekte. butun umutlarımızı ona baglamakta idik Boşanma Turkiye'de kolaymıs, karşılıklı karar veren clftler Bay Şener'ln başkanlıgındakl komisyonun 1 hazırladığı yasadan sonra ayrılabıleceklermlş İnsan bun lan soyleyenın ayda ycşadıgım sanıyorl Sankı Ikı taraf ısteynce şlmdı de boşanamıyorlarmış glbi' Hey Tanrım, insan.n «senın de başına gelsın» dlyecegı gelıyor, ama dill varmıyor » Dr Haydar Dumen In yenl çıkan «Evlllik» adlı kltabında pek cok yurttaşın bu konudakl duşunceleri bır araya getırllmtştir Yıllar suren dovalar «kusurlu taraf dava ocamaz» dıye gerl çevrilen ayrılma ıstemlerı, yalancı tanıklarla tersıne çevrilen gerçekler bınlerce dosya yığınlarıyla savaşan bu yuzden de geregi gibi gerçeklerı ortaya cıkaramayan yargıclar bu süruncemeden, bu karışıklıktan yarar uman açıkgoz kişıler, kıskanclık dusmanlık kın glbı Ilkel duygulara kendıni kaptırmış kadın erkek esler Bakın yurttoşlor Dr Dumen'e bu konuda neler yazmışlar «Gençlikte yapılan bır hata, orneğln bır katll blr sure sekız otuz yıl sonra ozgurluğune kavuşabllir Fakat yanlış bır ev'ılık muebbed hapis glbl olmaktadır», «Devlet otorıtesı yotak odasına kadar girmemelidlr Bir yıl ayrı kalanlara mahkeme barış coğrısında bulunmalı, ayrılıkları devam ederse otomatıkman boşanmalıdır » «Yasalar da Eskir» başlıklı yazımı okuyan, sayın Prof Nevzat Gurelli bu konuda yazdığı bır mektupta ilgınc goruşler belirtiyor ve cozume gidllmesı zamanının geldigını yınelıyor Sayın Prof Gurelli'nın yazdıklarını bıri'kte okuyalım «Hukuk devrımmı yaptığımız sıralarda ince eleylp sık dokumaya vaktımız ve belkl de ehliyetımız olmadıgı icln değıl kendı yapımıza uygun yerll bır kanun yapmak, hazır elbıse gıbi aldığımız bir kanunu yapımıza uydurmak olanaklarından blle yoksun bulunmaktaydık Başka bır vucut ıcin yapılmış bır elblseyi gıymek zorunda kaldığımız zaman bu gibf sıkmtıları goze almak gereklr. Ancak, kendi bedenimıze uygun bir elbise ısmarlamak olanaklanna kavuştuktan sonra da hâlâ eskı hazır elbiseyl glylp sıkıntı çekmek de, devam etmek de ak \a ve mantığa pek uygun duşmez Aradan geçen yarım yuzyıllık bir süre, toplumsal yapımıza uygun yasalar yapmaya muktedır bir hukukçu kuşağı yetlşmesine yeterll bulunmaktadır Muhtac olduğumuz hususlar, lyl nlyet ve gayrettir » Evet, toplumumuzun gerçeklerıne yaşamın gerçekle rlne, cağın gerçeklerıne uyan, yakısan yenl blr Medenl Kanun, türkçeslyle blr Yurttaslar Yasası hazırlamanın vaktl gelmiş, gecmektedlr Hukuk bilglnlerlmlz hukuk derneklerlmlz, Barolanmfz, Yargıtay uyelerimiz tum aydınlarımız, duşunurlerimlz boyle bır gerekllllgi ne zaman duyacaklar? Bu soruyu sormok hepimlzln hakkıdır B Bır sayfada ıkı k<*z Pa rısten soz etmek gerektıgınde yazarlar yıneleneyı oilene* aTacıyla IŞIK Kent demeyı yeg lerler Işte bu Parıs bugun «yenı» b r ven leşme atı'ımına baş a mıst r Amac kentı beton tatsız lıgından kurtarmak Cevrecıle rın ısteklerıne de uygun clmck üzere bır parklor bahceler ye s I ıkler cıcekler Kentı bıc m re soKTaktır Bu arada gunumuz gereksınmelerıne u/gun yen mahalleler yenı metro hatları venı mahalle erde konforh sos yal meskenler ve meskerler n yanı başında cok buyuk COCUK bahcelerı spor aionları yapım na da hız verılmıştır Bunlara ek olarak eskı fabrıkala'in co gu yent'etılmemekte bunlar da ha cok Fransa n n butun yuzeyıne dağıt Imckta boylece de kentın kırlenmesı ve ge'eksız nufus kalabalığı ıle dolması onlermektedr {/Iznsal (edeb) adıdır Vehbi BELGiL nn y e i e n vardı fakat bura ar ya o ı n e b ı alor veja ba ak ıllar a do u dı SokaK ar karGn hktı 3 5 r ' l v o n t K Parıs e sa dece 12 4C0 lıavagazı lambciı vardı vuk Napoıyonun Izınden gıdıyordu Zıra Bırınc! Ncpoı^on <Bo rış ımza anır ımza anrraz Pcrı "=ı djnyanın en guzel keitı yap n aya yoneleceğım» demıştı Napo'yor şımdı duşundukle rını ga'cekleştırece< bır adom arıycrdu Gozu pek bır adam Ic slerı Bakanına emır vsrıp ken d sıne boyle bır adan ı buisjn a ye Bakan 5 kışı uzerınde du rayordu Bunları Ucuncu Napol yona bı'dıro O da Baron Ha uasmann (Osman okunur) uze rırde aurdu ve Kendrsm 29 ha zıran 1353 tar hınde Parıs tSeı ne; valılıgme atadı Intılal done.nı bır mılletvekılı n n oğıu olan Houssmann hukuk doktoru ıdı ve ıdare amrlıgı mes iegın secm stı BÜ nıtelıgı ıle kaymakamlıklarda valı ıklerde bulunmjştu Haussmann ın va ılığe atanması ıle bırlıkte nuazzam bır yı k m foalıyetı de başladı Igrı bugru yollar kambur kumbur evler yıkılıyor, yerierıne muaz zam caddeler acılıvor go'kerrl oınalar dıkıiıyordu Örnegın 1853 tekı 384 kılometrelık yol şebeke sıne 845 kılometre yenı bulvar cadde sokak eklenmıştı 19 722 ev yıkılmış yerıne yapım veya onarım yoluyla 43 777 bına yo pılmıstı Fransızların gururla bahsettık lerı Par s bulvarları ıcın eskı ka leler n yerlerı kullanılıyordu Ya nı kalele yıkılıyor serlerıne mu azzem bulvarlar, cevre yolları acıdvordu Caddelerın bugunku çehırcılık ılke erıne de uygun o lorak dumduz yapılmasma ozen gosterıi yordu Bulvar kenarlar na rastgeie bınalara da musaade ed Imıvor du Her sokak ıcın bına plaila rı hazırlanmıştı Bınalcr bunla ra gore b r tıpte yapılıyordu Napolyon un kısiiığı Lcuncu Napolyon butun bu durumlara son verrrek Parısı aydınl k pırıl pırıı ısıki hava dar sağlığa u/gun genış cad dellı b r kent halıne getırmek ıs tıyordu 1336 da ve 1340 ta ıkı aarbe gırışımınde bu unup mu ebbed hapae hukum gı/mış bı sure hapıste yattıktcn sonra ış cı kılığınaa kacm î Av jpanın baslıca kentlennı dolaşmıstı Bu dolaşmaları sırasında ozellı^le Londra ve Berlın n gorkemlı boh ce ve park'orına hc/rcn olmus tu Bır gun Nevv Yorx ta bır lokan tado rastgele tanıstıgı bır F>an sız Napolyona 2C C O kısı ıçın D hazırladığı blr kert n planını gostermışt Kent n evlerı kılıse îen ceşmeler meydcnları ha z rianmıstı Planrmın p^nındcn cok fınansman ısı onemlı ıdı Aaan plânını bır cok ıscdamla rına gostermış banka arla on lasmolar yapmıs uvgüamaya gecmeye başlamıştı Sermaye sa hıplen ısın orçmını onlavarak derhal pcra \ard m r'o bulun muşlardı Napolyon ıcın bundan alınacak ders vardı Parıs (.cın tasarılarını aynı yoldan fınanse edeb lırdı zaret edıyordu Bu orada Vensen Ormanı da yapılmıştır Haussmann vclı olmadan örtce, kentın mımarı Baltard adın da bınsı ıdı lyı bır mımar degıld Baltard Ornegın Hal bınası cın yaptığı plan Napolyon ta ratndan derhal durdurulmuştu Haussmann gelınce de yenı bır p'cn vapı masırı emretmıştı Pıan yapıldı Napolyonun cok hoşuna gıttı Haussmann dan plonı kımın yaptıgını sordu Baltard yaptı Hasmetmeab Hayre! onun gıbı bır odom boyle mukemmsl bır planı nasıl M mar aynı mrmar Haşmet meab Ama valı cvnı değıl yonıtını aldı Bu nuazzjm yıkımlor arasın öo haks zlıkiar da oluyordu tabn Evlerı yıkılan ar eskıye boğlı ınsanlar duygjn şa rler kenıin den şmes nı ıstemıyorlardı Fakat sırtını Imparatora lyıce dayamış olan Haussmann. kım senın gozünün yaşına bakmadan Imar calısmalarına devam ed yordu Par s bugunku Champs Elysees ye Eto la meydanına (bugunku adıyle Char lesles de Gauile) Opera bınasına kavuş'u Haussmann o ka dar acımasız bır yıkım ışıne gır mıştı kı o donemın Panslılerl kendıs ne «Osman Paşa> adını takmışlardı Ucuncu Napolyon ımar fıkırlerını cok lyı anlayıp gercekleşt ren valısı hakkındakı şıkâya» le r ın hıç bırını d nlemed Ve kent bugunku guzellıgıne bu dı emre sayesınde kavuşabıldı L î DÖRT1ER . EDERSANESI Vetenek ağır!tk!> Modern ve klasık sımfları bekJemelıler Üniversiteye giriş kursları 1024 arclı!< 2löarchk 125 yıl oncekı «yenilesme» Yukarda Parıs ın «yenu bır yenıleşme atılımına gırıştığını soylemıştık Bu soz cok yerın dedır Zıro Parıs ın bjyuk capta ılk yemleşmesı bundon 125 yıl once Ucuncu Napolyon un ımparatorluğu donemınde ger cekleştırılmıştır Buyuk Napolyon un 21 yoşında olen oglu Ikıncı Napolyon kabul edıldıgınden. kardeşınm oğlu olan Louıs Napolyon, Ucuncu Napolyon sayılmaktadır Ucuncu Napolyon'un, devlet başkanı olur olmaz ılk ışlerınden bın. Parls ın guzelleşt rılmesı gencleştirllmesı, cağdaş gereksınmelerı karşılayacak bır kent halıre getınlmesi olmuştur 19 yuzyıl ortalarınm Parıs ı Ortacag Parıs ınden hemen cck oz farklı ıdı Yollar dar ve pıstı Evler bırbırlerının üstuno aban mış durumda ıdı Cıkmaz sokaklar pek coktu Bunlar. ıhtılâlcıle nn sık sık barıkat kurmalarını kolaylaştırıyordu Su şebekesl o kadar yetersızdı kı koca Parıs te adam başına günde 2 5 lıtre su duşuyordu Bu yuzden, bır SÖ kalar ordusu, ceşmelerden e ; lere para ıle su taşıyordu 107 kılometre toplam uzunluktah karalızasyon tesıslerı kente COK az gelıyordu Kentte yeşıl alan herrer yo« gıbı idı Tarfhsel buyuk yapı a rın cevresl boraka bıcımınc 0 kohre dukkârlar, batakhaneler le dclu ıdı Vıctor Hugo nun IK rcı kez c mezleştırdığı Notre darrts Katedralı bunlardan ç^ runmez olmuştu Keitte par< orman veşıl alan hemen yok gıbı ıdı rj»rrıştık As ında bunla DFVAM ETMEKTEDIR^ Cağaloğîuİ5t.7e!.222460 Cumhurıyet 1309Î Her seyin sonu Ama her şeyın bır sonu olduöu gıbl bu ışın de blr sonu olnu Napolyon ortık saygınlığırı ı/ıce vıtrmıştı Bu yuzden, vaiısı hakkındakı şıka/etlere da ha fazla davancnadı ve onu 6 ocak 1870 te azlet'ı Fakat Pa' S i n 100 125 yıi sonrasının gereksınmelerıni dahı karşılayacak bır kent halıre gelmesı ıcın Haussmann ın 17 v ı l k calısma lan kafı geldı Haussmann ı baş tan attıktan 8 av sonra Napolyon da dustu 1370 sovaşında orduları Alman ordulanna yenıl mış kend sı de Sedan (Sodan okunur) da teslım olmuştu Uc yıl sonra da oldu Ama eserl hala yaşamakta ve dünyanın nayranlıgını hala kendıne çekrektedır PASTANELERİ Baron Haussmann bulunuyor Fransanın başına geçen Napolyonun, dedığımız gıbı. ılk ele aldığı konu, Parısın ımarı konusu olmuştur Napolyonun çalış ma odası pıanlor harıtalarla do lu ıdı Duvarda asnı bır plânın uzerıne kırmızı, sarı, yeşıl, ma vı kalemlerle clzgıler çızılmıştı Renkler, yapılacak ışleri âncelık sırasını gosterıyordu Ûçuncu Napolyon bu konuda omcası Bu Kentin akciğerieri Ucuncü Napolyon ozellıkle parklara ormanlara önem verı yo^du Orneğın Zafer Anıtının vak r n d a k ı Bulonv Orman nın yop m calısmalarına bızzat ne dünyanın alkışladıgıfilm Uretıri Reklam ^oo 131 o\ze gelınce Bugun ıs'anbulumuzun da bır ı^cuncu Napoiyono vs bır Hauss nıanna ınt yacı vardır Kentımızde bır trafık sorjnu olduğu soyleni' Ben Istarbul da bır trafık sorunu değıl bır şehırcıık, bır yol sorunu olduğu ÖJ şurcesmdeyım KURULUŞUNUN 25 YIUNA ERISEM PASTANELERıMIZ N BUGUNfc KAVJSMASINDA BUYUK KATKILARI OLAN S XYI \l MUSTERI VE DDSTLARıMıZA $ U K R Û \ U R I M I Z I SUNARIZ AHMET GORGULÜ (llâncılık 3674^ 13106