Catalog

CUNHURIYH 30 EKIM 1976 m\ Nobel edebiyat ödülleri üstüne bazı kuşkular m ÇOK ÜIKE NOBEL ÖDÜLÜNU ALAMADIKLAR! İÇİN DEGİL SİYASAL ORTAMDAN ÖTÜRÜ, ULUSLARARS! OYUNLARIN Dl5INDA KALMALARINDAN ÖTtİRÜ, BU ÖDÜU VARAMAMIJLARDIR Nevzat ÜSTÜN Avrupalı bir ustanm tiyatro ve Brecht konusunda düşüncelerı Dünya tiyatrosunun devlerinden sayılan Giorgio Strehler, sanatların en gücü olarak yaşamayı görüyor ve tiyatronun da yaşamayı öğrettiğini söylüyor. Kosta DAPONTE P arls Son bır >ıy içınde, New York'taki Metropolitan'da Paris Operası ile Figaro'nun DUğünü, Waslıınsloı.'dBkı Kennedy Sanat Merkezlnde de Scala dı Mılano ilr Veıdrnm Macbeth yapıtlarını sahneye koyduktan sonra, bu kez Fransız başkentinde, Parisli seyircllerın onünde, îtalvanca olirak Cokov, Brecht ve Goldonl'yl sahneleyen Avrupa'nın tiyatro de\i r.ıorgıo Strehler karşımızda îki yüzyıllık Odeon tiyatrosıındakı odasında stınümUnln hu en unlü tiyatro yaratıcılarındnn, «ahne vonetıcılerinden bırı olr.n îtalyan ustanm önündeki masada, kutsal kıtap gibi Bertolt Breclıf ln Almanca bir kltabı duruyor. Arkasında, Fransız tıyatrosun «ı «babalanndan» Gömıer'nin yağlı boya büvtık boy tablosu E'ra fımızda da, hayranlarınm gönderdıgi çıçekler 55 yasındakl Trieste'll sanatçıya, eskı as'stanlarından olan Mehmet Ulusoy'dan söz açıyoruz Çocuk gibi sevınlvoı «Çok iyl tanınm Mehmet'i Benımle çalıştıgmı, yanımda ısıstanlık yaptığını söylemesi de bcnl hnsnut eriiyor Nicelerinı bili rim, bana çok şey borçlu olduklan halde oralı bılp olmaz'ar, adımı da anmazlar » Paris'teki başarılarını yakından irlryen Strdı'er. Mehmpt Ulusoy'dan yalnız Milano'da oynadıgı «Sevdalı Bulut»u Körebll miş Strehler, Mehmet'le tanışmasını şoyle anlatıyor «Kıvırcık saçlı, sakallı, uzun boylu bır gpnç Mılftno'va g<"Hn beni buldu. Türkiye'den gelıvordu Yanımda çalışmak bır5.evlpr öğrenmek istediğim soyİPdı Mehmet Tıyatromun hprkese açık olduğunu anlattım Çoğu kez 4 5 asıstanla bır arada çalışırım Bunlardan bazıları dlnleyicidır Bazılan yararlanır, bazıları va rarlamnaz, yararlanamaz. Kuşkusuz, MPlımet, çalışmalaıımi7riaTi çok yararlanmıştır Açık ve Ipmu bir ınsandır ayrıca. Bn şeyler kaptığını sanıyorum » BRECHT'İN «(OMEZİ STREHLER KONU^UYOR: Çağdaş tiyatronun «komple sanatçısı» Bertolt Brecht'ın «Ben den sonra doğacaklaıa» dıye yardığı bır şiıri vardır Bu «mtsyonu» yüklenenlerin bışında sanki • Giorgio Strehler geliyor Brecht'in 1956'da, dlümüne kadar j'anında çalışan ttalyan Hvatrocusunun Paris'teki Ikinci yapıtmın adı da «lo. Bertolt Brerht» (Ben, Bertolt Brecht) ldl. Brecht'in şlirlerinl okuyor, Kurt WP ıll'ın bestelPdiği şarkılannı da Milva adındakl bir kadın sanatçıya okutuyor. Brecht'ı, Odeon sahnesinde, hem d« elektronik mikrofon ve hoparlör gibl araçlara basvurmadan, çıplak bir sahnede bir tek piyanonun eşliğinde canlandıran Strehler'e, Paris'teki eleştirmen Ier Bertolt Brecht'ın «sözcüsUıı diyeceklerdi «Brehct'in öğrencilerlnden biriyım. Doğu Almanya'daki (BPT liner Ensemble) tiyatrosunda Brecht'ın yanında asistanlık vap tım Asistanlıgım, Mehmet Ulusoy'un benim yanımdaki çalışmasından biraz daha (azlaydı Çünkü Brecht'in yanına glttiğım 19521956 yıllarında ttalya'da zaten tiyatro yönetmenlıgı yapıyor dum. Brecht'ın bütün provalarma katılıyor kendlsıne yardımu oluyordum tlişkilerlmiz ikl yönlü ıdı Oyııncu / yorumcu / dinleyıcı / aslstan lllşkisl biryanda, Brecht'in çalısmalarına bir aydm olarak katılmam da bir yanda ıdi. Berllner Ensemble ile Piccolo Teatro arasında sıkı ılişıkler kurulmuştu. Berllner, ttalya'ya gelerek ilk kez Piccolo'da oyna mıştı «Sahneye koyduğum bir oyununu ilk kez gormek için Mııa no'ya geldlği günleri unutamam Heyecanımdan yerimde duranıı yor, sinir içinde tepintyordum Kulislerde dolaşırken omuzuma bir el değecekti Bu Brecht'ti. «Sakin ol. demişti, ben kimsenir, ışıne karışmam kımseyi de rahatsız etmem » Beni yatıştırmava çalışmıştı. Sonra da kendi oyvınonu ilk kez İtalyanca olarak dınlcrken kahkahayı basacak oyunculaıı kızdıracaktıi Arkadaşlarım o gün, daha Brechfi tanımıyorlardı «YUksek sesle gülen Alman arkadasını dışarı at, oyunumuzu bozuyor» diye çıkışmışlardı Kendllerine dönerek, gurutülü kahkahaları basanın Brecht'in ta kendısi olduğunu sdyleylnce şaşkınlıkları hâla gözümün onun den gitmiyor » A altı. Ifred Bernhard Nobel, doğu mu: Bln seklz yüz otuz Uç. ölümU: Bin sekiz yilz doksan tsveçll bilim adamı. Dinamitl bulan kişl. Derler kl; Alferd Bernhard No bal. buldugu patlayıcı maddenin lnsanlık yararına kullanılacağını ummuj, yani dinamıtle kdprüler yapılacak, tünpller açılacak. Oysa, işler tersıne dönmüş, dinamit savaşların, blümlerın aracı olup çıknnş. Bu duruma çok Uztllen Alferd Bernhard Nobel, Fızık KımyaTıb Barış ve Edebiyat dallarında parasal yam güçlU kendl adını taşıyan ödüller kovmuş. Çünkü, Alferd Bernhard Nobel, dinamit alış/venşlerinden akıl almaz olçüde paralar karanmış. Bu ödüller, bin dokuz yü? bır yılmdan bu yana hemen her yıl verilir. Edebtvat dalında ılk odu lü, Rene Sully Prudhomme aldi. Son ödulü de, Amerlkalı vazar Saul Bellow .. Bu yıl bütUn ödüllerl Amerika Hlar aldı. Başka uluslara lııç odül verilmedl. Her yıl yinelenen kuşku bu yıl da ortada. Sorun lclmin kazanıp kimın kazanmadığı değil. Sorun Nobel ödtUU'nUn ne derece «saf» olup olmadığı.. Genelllkle ödüllertn tartışmaM verilmelerinden sonra uzun bir süre sürer. Hlç bir ödül, Nobel ödülU kadar tartışmalara yol açmaz. Parasının çok oluşu, ev rensel nltellğl ve siyasal ağırlığı bu tartışmalann ana nedenldlr. Nobel ödUlü'nün üstUndekl kuş ku bulutlan her yıl blraz daha yogunlasmaktadır. Şlmdlye dek, iki kiçl verllen bu «debıyat ödülüntl kabul etmeımştir. Birlncisl ünlü Sovyet yazarı Bo rıs Pasternak, iklncisi de JeanPa ul Sartre. Borls Pasternak'a ödülün verilışl siyasal nedenlerle açık lanmış, Sovyetler Birllğl'ni siyasal açıdan küçük düşürme amacı güt tüğli öne sürülmüş ve yine siyasal nedenlerle Pasternak'ın bu odülu almasının yasaklandığı söylenmiş tlr. Bu lkl sav'ın doğruluğunu ya da vanlışlığuu tartışmak konumuzun dısında. Konumuzun lçln de olan; Nobel ödülü'ne güncel siyasal davranışların etklnlıği. Pasternak olayı, böyle bir davra nışın var olduğunu kesınllkle ka nıthyor. Daha pek çok olay da aynı kuşkuyu salt kuşku olmaktan çıkarıyor. Sartre, dtştan bir bakışla, bireysel sayılabllecek bır tümce ile açıklıvor kendl tutumunu. • Ben adımın UstUne Nobel kacanan . > yazısını yazdırtmam dı yor. Şolohof'un da Nobeli alma konusunda pek lstekll oltnadığı, Pasternak olayındon sonra, yeni bir «durum» yaratmamak için o dülü kabullendiği ve hükUmetln ısteğine boyun eğdiği söylenir. Sartre'ın ödUlttn değerinden kuskuya dUşmesi, Pasîernak'm su va da bu nedenle Hdülü Reri çevlrmesi. Şolohof'un tsteksizlifi söylentisl, her yıl yinelenen dedlkodular, kuşkular. Nobel ödülü'nün eskl etkinliğinl vitirdigine birer kanıttır. Siyasal ve ekonomlk çıkarlann dflnvamızda doludlzgin at koşturdugu son yıllarda Nobel ödülU'nün büttln bu olaylann dışında kalmasını beklemek cerekslz bir «saflık» olurdu Siyasa. degıl ödüllerin öğretılertn bile çoktan önüne geç mış durumda. lan geregince degerlendlrilmış mldlr? Değerlendirllmemistlr. Oyun tek yanlıdır ve öyle de sürer. Siyasal bir gerekslnme duyulursa Türklye'ye de verılir. Giorglo Strehler, Parls'tekl Odeon tlyatrosunda bir prova sırasında.. Henri Mlller, blzde ekslk ve yanlış olarak yalnız dnsel konulara önem veren, btr bakım» sapık bir yazar olarak billnlr. Mteklm TUrk çe'ye da bütün önemll vapıtlan bir vana bırakılıp «Sezus, Plexun» Rİhi kitapları çevrllmlstir. Aşagıda bu bıiyük Amerikan yazarıyl» yapılmıs bir konuşma okuyacakmn»; konuşmayı Christlan de BartiHat yapmıs. öteden berl felsefedışının felsefeclsi olduğunuzu soylersınıa, ve ıçgüdüyle doğariteci olduğunuzu belirtlrsinız Gerçekte, felsefeniz hep lylmserdır. Simdıkl zamanın, su anda varoluşun felsefeoi.il oldugunuz söylenebillr Va iyimser adam, dünyanın sonunun geldljtinl görsem bile, karşımızdadır, degil ml? Ben, insanlar avaz avaz haykırmah, dansetmell dlyorum. Olguların, olaylann yazarken yasadıftınız andakinden daha canlı nldugunu soylüyorsunuz Kâgıda geçirilmiş anı, bellek harika bir Sfüce sahip Yenı rlen Bulunmuş Zaman bu. Yagmak, geçıp giden zamanı gert getirmek oluyor. Belleftin, anımn gerçeklikten çok daha canlı oldugıı sbzü korkunç doğru. Hem de daha canlı, ve çok garlp blr şey bu. Belkl de insanoglu lşte bu yüzata, bellsk vasamdan daha gU{lü oldüğu lçin ölmüyor. Ama Olüyoruz, öyle degll miî Belkl de ölmüyoruz. Sız, sonsus slmdlki zamansınız Nletzsche'dlr değll ml bdyle konuşanî Hayır, bildlğlm kadanyla, o sonsuz dönüsten söz etmlstı. Şlmdikl zamandan baska blr sey varolmadığı lçin herhalde. Slze kalsa «canlı ve neşell olmak» derdlniz sanırım, ölllm var mı bunun içınde7 ölUm su. Ellmde blr nikel para var tanıyorsunuz değll ml bu parayı? tkl yuz var. ölüm ve yaşam, ikı ayn görünüş. ölUmUn bir son degil, yenl bir başlangıç olduğuna lnanıyorum. Yenlden dlrilmejre manıyor mu sunuz? Evet, ?u anlamda: Bu dünyada iyl çalışmışsak, tlk dlrllmede blrşeyler kazanınz. Ondan sonra, daha vükseklere çıkabllmek Uzere uRraşılabtlir. «Dirilmelerle doluyum» demişti niz bir gün. Aynca zamandışı, yassız bır Ben'iniz var. Bes yaşında ne denll yaşlıysamz, seksenlnde de o denll genç sıniz. Hatta belki de çocuksuluğa erdlgınız an, çocuklugunuzdakinden daha genç oldunuz. DnBnı rterln anlamuıda öyle, çünkü bilgeligl yeniden ktiçük bir çocuk gibt olmak diye tanımlıyoruz Gerçek bllgelık budur, yoksa saçı bası agarmıs birı, aksakallı bir Çınli olmak değll. Bu glbilerin bilgeliğl hUzUnlüdür. çünkü yalnız ca blrtakım şeyler bılirler. «Mutsuz bilınç» dlyordu Nletzsche öteden berl, yaşamınızın «sonsuz blr sabah» olduğunu söyledinlz. Çok güzel bir tanun bu. Ama bu lafı bana Fransızca söylediniz mi, baska bir renge bürünüyor. Çoğu kez, benlm dedigimden daha güzel. belki daha şılrsel oluyor Yine lytmserliglnlzl kanıtlayan baş ka bir lâf daha ettlnlz: «Gelip bana Hen ri Mıller'ln kün olduğunu sorsalar. «He kimdlr, lyileştlrlcidir» derim. Tımarhaneleri boşaltan adamsımz siz. Demek ki son derece sağlıklı bir bıldıri getirlyorsu nuz. Bildırlniz blr iyıleştirme yontemi as lında, Miller'ce iyıleştırme yöntemı. ftınız lçin teşekkür etmek istiyorum, çün kü sızı okumazdan önce her bakımdan yoksul, yoksun bır insandım», falan fllan. Siz ınsanların yaralarını saran bir peyganıber, ozan, sanatçısınız. NieUsche de sanatın yaraları sarıcı, lyilestiricl blr etklsl olduğunu söylemez mıydi? Hah, iste buna bUtttn varlığıml» lnanıyorum. Yapıtınızda Insanı korkutan şeyler de var örneğin, vlloudunda ayrılabilme gdrü, kaldırımda yatan ceset, aynada Kör düğünüz ıkincı adam Evet, mllthis olduğunu biliyorum. Kım bu adam? Bılmpm Hıç tanımadığım blr vabancı Sık sık, kendlnlz değılmış, bır bakıma başsız yürüyen bır vlıcutmuşsunuz gıbı duyuyorsunuz gallba kendinizi. Buyuk coşKunluk anları yaşadım o sırada tam anlamıyla kendimin dışııı daydım, her türlu çıİKinlığı yapabılir ,de lıce sevişebılır, şıddet hareketlerlne girişebilır, gereksiz edimlerde bulunabtlır dim. Uzun süre düşlerinizi blr kenara yazmışsınız. Evet, bu defterler hala kltaplığım dadır, onlardan yola çıkarak Into the Nlghtlife'ı (Gece Yaşamının tçine Doğru'yu) yazdım <O«celerl, canlılarla ölülerl blrbirinden ayıran uçurumları atlayıp asarsınız» diyorsunuz yapıtlarınızda, hem de sık sık. Bilmem, belki de öyledir, ama bu dedlğiniz, özelikle Fransızca'da, harika bir şey gıbi geliyor banal Henrı Miller, sız bır heldm, iyllestirici, Ufürukçu, neşelı bır insansınız, gülmeyı, güneşı ve geceyi cenneti ve cehen neml seviyorsıuıuz Ve bu cennetin varol madığını söylüyorsunuz. Cennet buradadır, bu dünyada yaratmak gerekır onu. Böylesl, cennete inanma yanılsamasından çok daha İyl belkl. Az önce iyimserliğimln nereden gel dıgini sormadınız mı? Geçen aksam. blr konuşma yaparken bu soruyu sordular, nedenini bilmediğimi, bunu bir armagan saydığımı, bence insanın daha başından ıyımser doğduğunu söyledim. Neselı do ğuyor kişi. Yıldızların armaganı bu, çünkü kl ml İnsanlar mutsuz, kederli ve olumsuz, karamsar doguyorlar, îylleşebılırler. Getlrdığıniz bildiri bugünün Tan nsı insanoğlu için son derece iyimser ol sa da, yeryuzü yaşamı içerslnde, zamanı mus konusunda mtlthls karamsarsınız . Felsefem, aslında neşeli sayılmaz Benlm lçin, bırey için mutluluk vericl olabilir elbet, ama halk yığınları için çok acımasız. Beylık deyimle, insanhgın halı lçleracısı. Sıçanlar gibl yasıyoruz, İyl blrer hayvan bile sayılmayız. Geçen gün, gazetelerde bir hükümet Uyeslnln daha iyl ve çok besin almak istiyorsak, evctl hayvanları öldürmemiz gerektlğınl söyle dlğlni okudum. kedileri köpekleri gebert mellymişiz. «Öldürün evcil hayvanları, sa yıları 60 mllyonu buldu», diyordu. trlan da ayaklanması sırasında, Jorrathan Swift de açlık her vanı kapladığı, insanlar be sin bulamadıklaıı için, bebeklerin kesi lip yenmesini önermemiş mlydı? Acı acı sırıtarak «Yenl doğan bebekleri ylyin!» dıyordu Swlft BugunkU dünya hakkındakl kanım çok kötüdür Bence, insanlıgın ha li tikslnçtir, lnsanlık dısıdır. «BRECHT: KOMPLE BİR TİYATRO ADAMI» 9 eylülde Çekov'un «Vışne Bahçesi» ile Odeon'da lşe koytılan. 17 24 eklmde Breclıt'ten bır sahne uygulaması yapan ve 14 kasıma kadar Fransızlara yine İtalyanca olarak, Goldoni'nin (II Campıello)sunu sunauak olan üıorgio Strehler, büyük usta ola rak saydığı Brecht hakkındakl konuş,masını, sorularımızı da aşarak temsil saatlne beş dakika kalıncaya kadar sliı dürecektı «Bertolt Brecht komple bir tiyatro adamı idi. Hem oyun yazarı, hem tıyatrocu, hem de şair olduğu gıbi tiyatro yönetmenlıgı, sahne koyuculuğu da çok güçlüydu «Brecht Ituruntulu, kuşkuiu,htedırgıfl bır adâtndı. Ütangaç ve çekingendi, ama tiyatroda ve hele sahneye çıktığı zaman kah kahalarla güler, kendisıni koyverırdi. Insanlarla ılışkilerinde de dıkkatlı, titiz ama sıcaktı. Dedlğim gibl sahnede bambaşka bır adam oluyor, tamamen değtşiyordu. Kuşkusuz aktör değıldl. Üstelık ağır Bavyera şlvesi yüzünden dıksiyonu da iyl değildi. «Sözde solcu aydınlara çok kızardı. Kendilerinı profesyonel blr bıçımde siyasal yönden angaje sayanlara da tahammülü yoktu. Insanların. döner beygirler gibi, yalnız burnunun doğrusunda gidebileceğlni düşünemıyordu Bılimsel bir diyalektikten yana ıdı. «Sahnedekı ojuncuların, sanatlarının (ağırlığım) en haW bır biçlmde kabul ettlrmt'lerı gerektıgıne ınanıyordu » Giorglo Strehler'e. Parıs'te sahneye koyduğu Çekov'un «Vlşn» Bahçesi.ndeki tozları silkeledlğıni ve klâsik Rus yazarının blr canlılık verdığıni hatırlatarak, Brechfi de sahneye uyguladığı zaman Akdenızln havasmdan suyundan <eslnlenıp esınlenmedlğlnı» suruyoruz «Kuşkusuz Brecht'ın ovunlarını Piccolo'da, ya da burada sahneye koyduğum zaman onun yapıtı benim yapıtım oluyor. Elbette ondan blrşeyler var. Ancak her yaptığım iş, kelimenın dar anlamıyla, salt Brecnt'çı de değil Metot ve ilkeler Brecht'ın ola bılır kuşkusuz, ancak kişiliği benımdlr «Türk usulü. Italyan usulü mazurka çalmak diye birşey yoktur ayrıca . Chopin'in bir mazurkasını bir TUrk piyanistl de, en az bir Polonyalı kadar iyl (.alabllir. Herkes kültürUndcn bırşeyler katar yaptığı işe ama ışın bir de temell vc knndisı vardır. örnegln ben ttilyan asıllı dpğılım, Tıieste'lıyim, ama kültürüm Italyandır. Bu kUltürün etkısinde olmam doğal degıl mı?» Caz'm ustası Sevinç Tevs'i yitirdik Selmi ANDAK evinç Tevs caz müziği dunya sının en usta ve gerçek yorumcularından biri olduğu kacUr, en «yalnız» ve büyıik değeri gerektlğı Olçüde anlaşıltnumış insanlanndan sayılırdı . Ne var ki, Sevinç Tevs'ın özollık le son on yılın müzık pıyasası içınde, asıl değerının \enlmemiş olması, onun geıçek sanat yönü açısmdan klasını ve büyük lüğünU asla gölgeleyemiyece«i için, geride bıraktıgı bu dllnyHya ne denli kırgın gözlerle bakmıs olsa bile, onu sevenlerln, anlajanlann, müziktekl değerinl öven lerin içtenlik duygularını herhal de bilerek bir nebze sevinç duy muştur ı Sevinç Tevs'in ölumü, cenazesinin kaldırıldığı günün dramatik manzarası lçinde, Ulkemizin • eski ve yenı kuşak müzisyenlerı»nin çogunlugunu bir anda gozyasları içinde kaynastırdı. sarmaş dolas etti BugUne kadar, tüm dostluklara, çeşitll llışkilere rag men birtürlü «sağlıklı» ve «güven cell» yollarda birleşemiyen, sanat sal, sosyal ve ekonomlk haklarını temel koşullar İçınde koruyamıyan ve yaratıcı çalışmalarda sömürulmekten kurtulamıyan ııııl zlsyenlerin, bundan bbyle, sadpce sanatçı bir dostlarının hayata vedasında degll, herzaman «bırllkte» hareket etmelerini gönül ıster Henry Miller'le bir konuşma: Bilen maymun, u Homo Sapiens,, çağı kapandı Çcviren: Bertan ONARAN S •İTALYANIARIN KEKDİSİ AKTORÜ» Italyan tiyatrosundan sözederken özellikle Milano üzcrlndo durmasına deginıyoruz. Roma'yı da, ttalyanlaruı tıyatroya sevnı binı saygısım da ciddiye almıyor Strehler • Italyanlar tiyatroya karsı körlcşmiş ve kanıksamış İnsanlar. Çunkü gündellk yasamlarında sokakta, evlerinde, ı^lerınde kendılerı tiyatro oynuyorlar.. Tiyatronun kendlsi bu nedenle onları heyecanlaıidırnuyor. Melodramı, lirik oyunları, yanl operet ve operayı seviyorlar. BUtün bu oyunları ayrıntıları ile bilirler, aryalarını, sozlerinl, müziğini çocuk yaşta ögrenlrler. • ttalyan tıyatrosu, tngillz tiyatrosu gibl geleneksel blr geçmışe sahıp değlldir Bın yıllık golenegı vardır, tngiliz sahnesınin. Tum sanatlar gibi tiyatro da, bu güç sanatı yaratmaya çalışır. Yaşama sanatını.» ELEŞTİRMEN SEYİRCİ İllJKISI Fransız ve ttalyan hükümetlerl arasındaki blr kUltüı alış ve rlşl anlaşması çerçeveslnde üç ay içın, hem de ttalyanca temsil Ier vermok uzere Paris'e çagrılmıs olan Strehler'in yönetimindo kl Piccolo tiyatrosu eleştirmenlerin övgUlerinl toplarken ba^ı eleştırilere de uğruyor Strehler bir yandan kızıyor «Hem beni buıaya getlrlyorlar hem de ukalalık ediyorlar» demekten kendinl alamıyor. Blr yandan da, son vıllarda büyük bir bunalım geçirmekte olan Fransız tlyatrotunun bu tepkilerint anlayışla karşılamak istiyor. • Eleştlrmenleri ml. yoksa seyırcllen ml tercıh ettiğtml sorarsanı/ slze şöyle derlm: Blr tiyatroya övgüler yağması ve seyircı gelmemesl ml ijrtdtr, yoksa tüm olumsuz, yıkıcı eleştırilere rağmen her gece dolması mı/» Giorgio Strehler urnaklannı daha lazla yemokten kendini ahkoymak için elindekl anahtarlarla oynarken eleştirmenlerı ele alıyor • Eleştlrmenln eleştlrtslnl yapmak sonu gelmeyen bir oyundur. Aslında eleştlrllerln ne lehlnde, ne de aleyhmdeyim Yalnız eleştlrmenln dürüst olmasını ısterim. Blr oyunu beğenmeyebilir Ier. Ancak seyırclnln coşkunca alkışladığı bir piyes için «ıslaklanıyor» derse kızanm elbettc Brecht'ten öncekı hocam olan Louis Jouvet de, haksız eleştlrller için kendini tutamaz «Tepemi attınyorlar» diye bagırırdı. «Bence büyük bir tlyatro seyırcılerl bölmelldtr Blr takım şeylen, bir düzeni değlştlrebilmek, tarUşma ortamı yaratabılmek lçln halkı, seylrcllerl bölmek gereklr. Herkesln alkışladığı blr oyun değiştırilemez, geliştirilemez» diyen Brecht'ln «çdmezi» Giorglo Strehler. konıışmamızın sonunda yine Fransızlara dönecek ti: • Come'dlo Française'de Molı^r'i sahneye koymayı reddetMgim doğru değlldir 1 Kuşkusuz Fransızların ulusal tlyatroları ıçıne glrıp de kendl yazarları olan Moliere'in piyeslerini daha iyl sahnelemek iddlasında da değillm. Ancak simdl Fransız tlyatrosu ve oyuncuları lle flört etmekteyim.. Onlan çok iyl tanımam lazun.. İlk başta Goldonl'ler sahneve koyanm kendı tiyat rolarında, Molıcre iso çok sonrakı blr iştir «Fransız oyuncuları saflcan yarış atları glbidir. Üstün yeteneklerl vardır, tiyatrolarının buırUn bunalım geçirmesine ragmen. Ben, kimle olursa olsun çalışırım, eskimolarla da tiyatro yapablltrim, yeterki onlan önrpden görüp tanıyayım .» Giorgio Strehler birdenbire saatıne baktı, sahneye çıkmasına pek az vakit kalmıştı. «Yahu beni lâla tuttunuz, daha giyınmem, makyaj vapmam l&zım» diyerek ve blrkaç «Clao, clao» çekerek yanımızdan ayrılacaktı. YUzlerce mektup alıyorum, hep aynı sözlerle başlıyorlar «Hlç blr yazara mektup yazmadım ^irmlıye dek, seslen dığlm ilk yazar sizsiniz, canınu kurtardı Üc dört yıldır, Yaşar Kemal'in de bu ödüle aday KÖsterılmesi, Nobel ödUlu'nl) Ulkemizde daha da bir tlginç kılmakta. BUtün sa kmcalanna karşın, öd'illerin karşısında olmak yerslzdir. Ne var ki, ödüllerin Ustüne çıkmak, on lan oldugundan daha çok önem sememek gereklr. Nâzım Hikmet, Nobel ödülU' nü almamış bir ozandır Halıknr nas Balıkçısı da Oyle TUrkiye'de Nobel ödUlünü alacak. alabilocek olan bugün en az altı yedi ozan ve yazanmız var ya. Afrika Ulkeleri, Ortadogu. As CAZIH DEGERI Amerıka'dakl zencllerln yaşan tısmdan ve sorunlarından fışkıran ve uzun yıllardanberi ölümsüz biçlmde (tür değişikliklerıyle birlikte) Avnıpa'yı ve tüm mli zik dünyasını saran «Caz» müzıgl, klasık muzık'ten tozellikle Bach'tan ve Barok müzikten eslnlenen çagrışımlarla. çağdaş ve modern muzige ayrıca hafıf muzige ve pop müziglne derlnden katkılarda bulunmuştur. Tılrkiyede de, «çokseslf müzlk» aşamasını seçildiğı günden itibaren (tango, vals ve diğer türlertn geçlldiğl çağlarla birlikte), caz mılziğl başta genç kuşakları gents kap^amdn erkfleye'ek. bugün artık büytk ilgl görmekte olan ve gençlikle birükta genis halk kitlelerinin benlmsemeğe başladığı çoksesll TUrk hafil mıl zlğlne besik olmıış sayılır. ATEŞTEN ANLADIĞIM tşte bu bozkır hayatı, Işycrleıi, kalnbalık caddeler irszptrleıin telaşlı yUzu, irlzll okunan kltaplar Insana benzedlği lçln. kpntl hasacak blr sel bu gece dag yolları gibl anlatümnz blr nşkı vaşar giblyim. örsün ve çeklcln evet blz atrşln kendİRİylz. Caddelerde eflrfllmemls blr kalabalık havatı anlatan kavUler çlzrrek hırçın blr çavlan «Ibl ovnak. Hfke kıvamında kendlslnl Işyerlerine «nırmaktadır. önfimde lekeler bırakan hayat Bana yetişeceelm. ölüm Kiizellefiyor bn gece. fturlan aşarak. kentln dışına tastyor bir bahar kadar güzel gözlerlmlz ) BütUn bu Ulkeler Nobel ödülü nü ftlamadıklan lçln değıl, siyasal ortamdan fitürU, uluslararası oyunlann dışında kalmalarından ötUrü bu ödtlle varamamışlardır. Theodor Mommsen, Herny Sl«nklewlcz. Rudyard KipllnE Romaln Rolland, Knut Hamsun Anatole France, Slgrid Undset Pirandello, Slllanpââ vSnı vetmlse yakın Nobel kazanmıslann arasında, Asva'dan, Afrika'dan Ortadoftu'dan kaç ad savrlabllir? .. Aklıma gelenler, Yasunari Kawabata, lle Rablndranath Tago %p gibi w Kac ad.. bUtun Çln. bütün Afrika Edebiyat Bugiin türkuierle konıışarnk yanık yuzlerlyle Dlyarbakırın teııha blr semtlnden sevgllerl blr sllâhı andıran blr takım ıdamlar sabahı riyakayla »öğü«ledller. Hafir blr rtizgar esmekteydl dağlardan, uzerlerlnr dOşflrfllen blr aşkla kanlı topragı, atpşl suyu a«kı ve silâhı blr demet karanfU (ribl yaıjamaya blr anJam getlrsln dtre Içlerlne bastılar. hızl» rafmurlar glbl dökUldiUer kente. Arkada9lj.ru) öfkeden guzeUeşlyor yüzü. ...VE SEVİHÇ TEVS Muzik çevrelerinde «Caz'ın ana sı» deyımıyle anılan Sevinç Tevs, çok kuçuk yaşta, sadece caz mıl zlğinde değil, çoksesll haflf müzl ğin hemen her türunde olağanüs tü yetcneftlnl ortaya koymuştu. TUrk operetlnın doguşunda ilk kez «Balıkçılar Operetlnne beş yatında katılan bu afacan, sevim 11 ve müzik dolu çocuk, blrden ortalığı etkilpmişti Sonraları tU(Dcvamı 9. sayfada) Veysel ÇOLAK