Catalog

CUMHURÎYET 14 Eylül 1973 23n, romancı, oyun yazan ve edebiyat tarihçisi sayın Cevdet Kudret'in «Ortaoyunu» adh incelemesini büyük bir hayranlıkla okuyorum. Daha önce de, gene o yazarın üç ciltiik «Karagöz» yapıtını kazanmıştık. Karagöz ve ortaoyur.u sorunu, geleneksel sanatlarımız diye övündüğümüz halde, en boş verdîğimiz, ya da üstünkörü ele aldığımız konular olagelmiştir r.edense ve en önemlisi, bunların değeri üzerinde bizim dlkkatimizi ilk çekenler hep batıhlar olmuştur. Bugün biz Karagöz ve Ortaoyunu üzerine. Cevdet Kudret gibi değerli titiz bir araştırıcının iki ayrıntılı yapıtma kavuşmuş ve sanatta ulusal kaynakların belgelerine eğiimek olanağını elde etmişsek, unutmamalıyız ki, geleneksel sanatlara önem verme eğilitnimiz ne çok eski, ne de düpedüz kendi buluşumuzdur. Başka bir deyişle, biz kendimize eğümemn çağdaş anlamını, taklit yollarından geçerek, batıdan ögrendik. îste hep taze kalan bir konu: Taklit mi, kendimize cfönmek mi? Siyasadan güzel sanatlara değin hangi konuyu açsak, karşımıza ister İ?temez bu tartışma çıkar. Nitekim «Ortaoyjnu» arilı yapıtın vazarı sayın Cevdet Kudre^'e göre de. «Ulusal tiyatromuzu kurabilmek için. yüz şu kadar yıldan beri süregelen batı taklitçiliğini bırakıp, geleneksel tiyatromuzun temel öğelerinden ve vönteminden yararlanarak yaratıcı bir takım denemelere ve atılımlara gtrijmemiz, batı tekr.iği dışmda yeni bir biçim ve öz bularak yerli bir tiyatro uslubu kurmamıı» gereklidir. Kendiîi de batı uslubunda oyunlar yazmış olan sayın Cevdet Kudret, batı taklitçiliğint bırakmamızı söylerken, düpedüz Ortaoyununa, Karagöze dönmemizl önermiyor elbet; onların lemel öğelerinden, yöntemlerinden yararlanarak yerli bir tiyatro uslubu kurmamızı istiyor. Bunu kim yapacak? «60. Sanat YrUnda Muhsin Ertugrul'a Sayçı 1969» adlı kitapta, büyük sanatçı lle bir konuşma yer ahr: o konuşmada kendisine sorulan: «Carlo Goldoni, Italyan geleneksel komedi tiyatrosunda reform yapmıştı. Comedia dell'arte' yi kalıplardan kurtartnıştı. Raimund ve Nestroy da Viyana Halk Tiyatrosunu aynı biçinrîe yenilediler. Şinasi'nin düsüncesı, Ortaoyunu dü 0 Olaylar ve görüşler de biraz aynlmayacaksınız. Kolay iş değü. Bunun uygulamalarma eğümemizi lağlayan Cevdet Kudret şöyle yazıyor: ORTAOYUNU,, Melih Cevdet ANDAY zenine çağdaş kişilerl getirtnek, Ortaoyunu kapılarını günün ortamır.a uygulamaktı. Bu çabalar sizce boşuna mı?» sorusuna şu yanıtı verir: «Hiç boşuna olur mu? Goldoni, Raimund, Nestroy ve Şinasi birer yazar olarak ha'.k tiyatrosuna yeni ufuklar açmışlardır. Ancak tiyatro yazarları yapabilir bunu.» ya kalkar, kimi Brecht gibi tutup dünyanm ta öbür ucundaki Japun tiyatrosuna öykünür, kimi Moliere gibi Lâtin komedyasını kendine örnek alır... Bunların hepsi için ayn ayrı birer kuram yerleştirmeye kalksak genç bir yazar hangisine uysurı istiyebiliriz? Cevdet Kudret de bu önemli konuya önsfizünde önemli bir yer ayırmış; geleneksel oyunlarımız karşısır.da yazarlarimızı iki kümede topluyor: Geleneksel oyunlarımızdan yararlanılmayacağım söyliyenlerle, bu oj'unlardan yararlanma yollarmı gösterenler. Bu arada Ortaoyununun bütün özelliklerinin XIX. yüzyıhn ikinci yansında Türkiye'ye giren batı tiyatrosuna aykırı düştüğünü yazdıktan sonra, Cevdet Kudret, batı hayranı Tanzimat sydınlarımn Ortaoyununu tiyatrodan saymadıklarım, hatta onu zararh bulduklarını ve karşısmda yer aldıklarını belirtiyor. Bunlardan biri (Ahmet Rasim) Yenidünya gibi Ortaoyunu dekorlannın kaltfırılmasır.ı, tuluata son verilip yazılı metinlere göre oynanmasını önermis. Cevdet Kudret diyor ki, «Bu yolda oyunlannsa Ortaoyunu olmayacağı meydandadır.» Çok önemll bir yere parmak basmış Cevdet Kudret, Ortaoyunundan yararlanmak başkadır, Ort«oyununu depîştirmek başka. Onu tfeğiştirmenln hiç gereğı yok. Ya yararlanma? Demek tartışma dönüp dolaşıp, Ortaoyunundan, Karagözden yararlanma yör.temine dayanıyor. Ondan hem biraz ayrılacaksınız, hem Gene Batı Kafası «Geleneksel oyunlarımızdan yararlanma, hattâ onu yeniden canlandırma görüşü ancak Cumhuriyet devrinde, batı taklitçiliğinin olumsuz sonucu görüldükten, gerçek batı kafası benimsenip ulusal tiyatro kurma sorununa batıh gözü ile bakmaya başlandıktan sonH, zaman zaman ele alınmıştır.» Yazar. bizim Ortaoyununu ilk inceleyenlerden biri olan Macar Türkoloğu Kunos'u anarak, şunları da ekliyor sözlerine: «Kunos, Türk yazarlarımn Karaçöz ve Ortaoyuaunctan yararlanraalarını önerirken, bunları olduğu gibi sürdürmelerini değil, onların özelUklerinden yararlanıp batıh anlamda eser yaratmalannı kastetmişti.» Osman Cemal Kaygılı, pıyeslerin, tiplerin, tekerlemelerin, entrikaların değiştirilip zamana uydurulması gerektiğini yazmış. Hani ünlü fıkradaki gibi. «tnkâr edecek ams lâfı uzatıyor». Zamana uydurmak onca basit bir iş olsaydı, şimdi elimizde bir sürü yeni Karagöz ve Ortaoyunu bulunurdu, biz de batı tiyatrosunu bırakır. yalr.ız onları seyrederdlk. tsmail Hakkı Baltacıoğlu. «Ortaoyununda fani olan elemanlar şunlardır: tem. tipler. espriler. Baki olanlar da şunlardır: meydan, diyalog, mücerretlik.» demiş. Diyaloğu, tiplerden ve esprilerden ayırmak gerçekten de «mücerret» bir tutum sayılsa yeridir. Görülüyor ki, bat» taklidinden kurtulmak için gene bir batılının önerisine uyularak girişilen işletde başarıh örnekler göstermek şöyle dursun, örnek göstermek bile güçken, «geleneksel sanatlarımızdan vararlanma» yanlısı olarak ortsya çıkanlann «nlayışlan arasında bile bir uyum bulunmamaktadır. Şoyle desek olmaz mıî lstiyen yararlansjn. yararlanma yolunu da o bulsun. Ya oyun yazarları. Karagöz'den, Ortaoyunu'ndan yararlanmazlarsa? O zaman «Ulusal Tiyatro» kurulamayacak, sadece «Tivatro» kurulacak demektir. Sakm Ikisi bir olmasın? Isa'dan Sonra 1973 B np: izim tarih kitapları. bir dizi savasın ve barışın masal gibi anlatımma dayanır. Bu nedenle uyutur insanı. Akşam vakti karanlık basınca, çocuğu yatagına yatı Hangisi Doğru Gene o kitapta. kendisine sorulan, «Bafı tiyatrosunun yurdumuzda yerlesmesini, sayılmasını sağlayan sizsiniz. Ama bu arada gelçneksel tiyatromuza yeterince eğüroediğiniz de ileri lürülüyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?» sorusuna ünlü sanatçı, «Daha çok küçükken babamla Ortaoyununa, Meddaha. Karagöze giderdik. Hem de çok sık giderdik. Bunlardan hiç zevk almazdım ben. Abdürrazak'm, Küçük isrnaiHn Ortaoyunlan, kalıplann, belirli nüktelerin içinde kalmış görünüyordu. Bir Minakyan temsili bln kat daha ilginç gelirdi bana.. diye yanıthyor. Bu tutumlardan hangisi doğru? Bence sanat tutumlarında doğruyanhs ölçüsünü kullanmak, yararh olmasa gerektir. O gün geçerli olan, sayılan bir kuruma boş vermiş biri çıkar. bakarsınız büyük bir başarıya eriverir... Bir ürün verme, etkileme. yapıt bırakma sorunudur bu. Yazarlar tuhaf yaratıklardır; kimi Goldoni gibi geleneksel bir tiyatroyu canlandırma ALLENDE ÖRNEfiL. OKTAY AKBAL Evet Hayır Yeni Bir Saatin Başladığı Türkiye ger Ttirklye ekonomik ve sosyal kalkuıma çıkmazlanndan kurtulmak zorunda ise, düny» çapında ve düzeyinde düşün hareketıert ile başarabilir bunu.. Böyle olunca da «devlet» in ölçme. tartma, müejYidelendirme hakkına ve görevine, çıkar gruplarınm çıkar endişelerinden hız alan karışmalan bertaraî edilmelidir. Adı geçen sapma istidadının körleştirilmesi saati başlamak gerekir. Bu saatin başlatacağı yeni evre içinde, benim evrensel bilim arayıcı kuşağım, yine toplumumuzun analizini yapacaktır. Onun bekleyişlerini, istemlerini bulmaya uğraşacaktır. Bunun hukuksal mekanizmasım geliştirecektir. Bu istemlerin yarattığl genel siyasal süreci inceliyecektir. Siyasal süreci Anayasa ilkeleri dışına saptırma akımlanm eleştirecektir. Ekonomik ve sosyal sorunlar alanında seçenekler ileri sürecektir. Bunalımlara çare arayacaktır. îşte o bu işi yaparken de, yine, dünya gelişiminden ürken, bu gelişirnle kendi durumlan arasındaki çelişkiden rahatı kaçan çıkar gruplan, yukarda söylediğimiz kötülemelerini, suçlamalannı, peşin yargılannı onun üzerine fırlatmaktan vaz geçmeyecektir. Bu, aslmda böyle bir gelişimden haberi olmadan Türkiye' yi yönetmeye kalkan siyasetçilerin, evrensel bilim arayıcı kuşagı çengellemesini işe çağüacaktır. Îşte şimdi açık kart oyununun zorunlu gereği olarak bildirmek isteriz ki Türkiye'nin ekonomik ve sosyal çıkmazları Uzerinds düşünen o evrensel bilim arayıcı kuşak böyla etkilemeleri, devlet işine karışmalan ve özgür düşün hareketlerinin çengellenmele rin; reddeder. Demokrasinin özgürlü'tçü anlajnş ortamı içindeki hukuksal değerlendirmelerden ve bunun da Anayasaca geçerli kanıtlamasmdan ötesini tanımaz. Peki, Türkiye'nin bu yeni saatinde de senin o evrensel bilim arayıcı kusağın, hukuktan çok fiziksel ve siyasal olan önlemeleri ve zecirleri kabul etmez, reddeder, tanımaz da ne yapar yani? denecek. Bu sonınun karşılığı çok açık ve basittir. Bu kuşak, Türkiye. nin ve dünyanm kendisine yükledigi görevi yaparken, aslında bu gelişim sürecini benimsemiş olan toplumumuzun koruvuculuğun» sıgımr. Toplumu temsil eden özgürlükçü sosyal kurumlann ve Anayasal organlann objektifliğine dayanır. Onların olaylan bağladıklan hukukça geçerli değer ölçülerine güvenir. Böyle bir degerlendirmeden çıkan yargılara bel bağlar. Aynca, bir de şunu bilerek va hatırlitarak huzura kavuşur: Yukarda söylenenlerin ötesine geçmeye kalkanlann. tarihin ve siyasetin gerekircilitinden (determinizminden) yakasını kurtaramayacağı bilincinin gittikçe köklestiğini görür. tşte işe başlarken, bunu herkes böyle bile: Bu nedenle de, görevinl görecek olan evrensel bilim arayıcılığının önüne. deformasyona ugratılmış değertendirmeler, ona dayalı maddesel zecirler ile çıkmaya gayret edilmeye... f l l l aksız bir davranışla sadece kaba kuvvete dayanarak I I H hareket edenlere karşı, tarihe geçecek bır örnek ol" " • ması için her türlü yola basvurarak hayatım pahasına ö*a olsa direneceğim » Seçim yoluyla iktidara gelen Şili Cumhurbaşkanı Allende. başkaldıran silâhh kuvvetlerin çevirdiği Başkanlık Sarayında canına kıydı. Ölmeden önce böyle konuştu, «tarihe geçecek bir davranış olması için...» Allende tarihe birçok bak:mdan geçecektir. Önce seçim kazanarak iktidara gelen ilk Marx'cı üdtr olarak, sonra da başkaldınşa karşı direnişiyle... Evet, Allende tarihte yerini almıştır. Inançlı bır poliükacı, yurekli bir kişi, tuttuğu yoldan sapmayan, ödün vermeysn, korkmayan bir insan... Bunca erdem bir politikacıya, hem kendi ulusunun tarihinde. hem de dünya politika tarihinde unutulmaz bir yer kazandırmaya yeter. İki satır bildiriyle koltuğu bırakıp kaçanlar. ya da hesap vermekten korkanlar ya da o eüne kadar izlediği görüşleri hemen bırakanlar ya da yalvarmaya başlayanlar!.. Neler görö*ük, neler tanıdık! Burda, orda, başka yerde, çağımızda, geçmişte... 1970te Baskan seçildi Allende. Seçim konuşmalarında Marx'ın görüşlerinden yana olduğunu açıkça bildirdi. Seçilirse gerçek görüşlerıni bir toplumcu. bir doktrin adamı olarak uygulamaya çalışacağını söylerfi. Gizli kapaklı bir yanı yoktu, her şeyi ortadaydt, kişiliği meydandaydı. Seçimlerde tam bir başarı, kesin bir durum görülmedi, ama Allende sol oyları topiayarak Başkan seçildi. Seçim dürüst olmuştu, kimse ses çıkaramazdı buna. Ama karşısıtıda düşmanlar pek çoktu: Büyük kapital, dış güçler, gericiler, tutucular, ordunun bir kesimi... Ama yoksulluk içindeki halk yığmları, İşçiler onun ardmdaydı. Amacı, yığınlarm mutlulıığunu kurmak, seçim öncesi açıkladığı düsünceleri uygulamaktı. Buna pek fırsat bulamadı. muhalefet güçleri, dış güçler, tutucu güçler durmadan engelledl çabalarını. Uç yılda yirmi kez ortaklık kabineleri kurdu, biriki kez askerî darbe girişimlerinl önledi, sonunda isteklerini bir türlü dizginleyeır.eyen işçüerin çrevleriyle karsılaştı. üç gün önce de kara, hava, deniz, polis güçlerinin birlikte giriştikleri başkaldırma sonucu devrildi. Bu kadar açık. bu kadar kısa Allende'nin serüveni.. Bir ycrde bitecekti. Belliydi bu. ABD'nin çıkarları bozulacak, Şüi'nin büyük kapitalinin hesabı altüst olacak, oylanyla iktidara geldiği işçi yığınlarınm ho^nutsuzluklan, yıkıcı grevleriyle karşılaşacak. bütün bunların altmdan başarıyla çıkacak! Olacak şey değildi bu. Nitekim üç yıl içind"e karşı devrimci güçler başarıya ulaştı. Allende rejimi devrildi, Allende ortadan kalktı. Seçim yoluyla iktidara gelinse de, iktidarda kalabilmenin başka, bambaska şeyiere dayandığı iyice ortaya çıktı. Ne anlamalıyız bundan? Geri kalrnış, az gelişmiş, yani tfışanya, zengin ülkelere bağımlı. kapital çevreleri o büyük devletlerin kapital çevreleriyle içli dışlı olan toplumlarda seçim kazanmak hiç bir anlam taşımıyor. Istedigin kadar seçim kazan, ulusa! egemenlik benden yana de, boştur boş! Iç ve dış güçler elele verir seni yere serer! Bakm cuntanın yayımladığı bildiriye: «Marx'çılığın boyunduruğundan ulusu kurtardık» diycrlar. Aynı askerler. aynı güçler seçimle işbas.na gelen Allende'nin daha düne kadar yanındaydı, hiç değüse karşısmda deeildi. Üç yılda köprülerin altından çok su aktı, çok dolap döndü. Seçim kazanmanm. geri kalmış bir ülkede, halkının yarıdan çoğu bilgisiz, bilinçsiz bir toplumda önemli bir şey olmadığı gün gibi ortaya çıktı. Sonın, bir ulusun bütün insanlarını tek tek bilir.ce kavuşturmaktır. Tam deyimiyle kendi başına düşünür, iyiliğini kötülüğünü bilir. anlar birey yapmaktır, yapmak fırsatını bulmaktır. Rastgele kazanılan seçimlerle, gelip geçici darbelerle işbaşına gelmek, sorunlan ortadan kaldırmıyor, daha da karışık bir hale sokuyor. Allende «tarihe geçecek bir örnek» tir artık. Canını vermiştir bu yolda. Bir insan baska ne yapabilir? Canını verir, dayar tabancayı agzına, sıkar kurşunu. Gerçek bir devlet adamı, gerçek bir toplum öncüsü olmak da budur. Dünyaya böyle bir örnek verebümek de az sey ffeğüdir. E TÜRKİYE'NİN TARİHSEL BİRİKİMLERİ VE ONLARDAN DOĞAN YETENEKLERİ, ÇIKAR ÇEVRELERİNİN ÇARPITMA GÜCÜNÜ KISA SÜREDE AŞACAKTIR. Prof. Bahri SAVCI yine ulaşamamıstır. Hâlâ ancak °o 7.9'luk bir gelişme mıı gösterebilmektedir. Tüm ekonominin de hâlâ ancak °o 9,5'ini teşkil edebilmektedir. Ticaret açığı, kapanma şöyle dursun, artmaktadır. Kalkınma yanşında Menderes' ten başlayıp İnönü'den geçen ve Demirel'de en yoğun deyimini bulan edebiyat, gerçeklere hiç uymamaktacUr. Ulussl gelirden kişi başına düsen pay göstergeleri bunu belirtmektedir: Portekiz Şili Meksika ve komşularımiB dahil, herkesten gerideyiz. Ancak Birlesik Arap. Pakistan, Suriye ve kimi Afrika ülkelerinden ilerdeyiz. Bu nedenle ulusal gelirden arttmp yatırıma vurma oranı düşük kalmaktadır. Üstelik taklit yolu ile tüketim düzeyimiz: de yükseîtip arttırma tutarını böylece büsbütün düşürmekteyiz. Bunun sonucu olarak yatınm olanagı ve dolayısiyle fazla üretim olanagı büsbütün azalmaktadır. Bütün bunlann sonucu da endüstrileşmiş ülkelerin tehdltleri altma girme hızımız da artmıştır. Îşte Türkiye'nin yeni saati Türkiye'yi önce böyle bır olumsuz dönge içinde yuvarlamr bulacaktır. Ama bu durum Anayasa dışı kuvvet ve zecir kırbacı ile evren sel bilim arayıcılanmn tlstüne yürümeye elvermeyecektir. Cünkü buna karşılık Türkiye'nin ye ni saati Türkiye'yi su birikimler ve yetenekler içinde bulacaktır. öyle yetenokler kazanmaktadır ki, bunlar toplumun gerçek özlemleri ile kendi tutum ve durumlan çelişkiye düşenlerin, Tür kiyenin modernleşmesini arayan ları haksız zecirlere uğratmasmdan alakoyacaktır. Bir ker Türkiyede yenileşme sü recinin çok eskilerden başlamasından gelen bir birikim vardır. Evet bu yenileşme hâlâ gerçekleşmemiştü. Ama yenileşme akı mı eğilimi de hiç bir zaman silinememiştir. Duraklamalar plmuştur. Fakst geçiriîen aşamalar geriye itilememiştir. Bu.tarihin emridir. örneğin: 6u. devlet yapısında meşrutiyet temelini, toplum ortammda özgür lük ilkesini getirmiştir. Bu. endüstrileşme oluşumuna dayanma sa da, bir Batıh reformculuk birikimi teşkil atmiştir. Bu yüzdendir ki bir ulusal burjuva kurma yolu ile bağunsız eko nomi arayan Itühat ve Terakki reformculugu verebilmiştir. Türkiye, buradan da, Cumhuriyeti Meclise karsı sorumlu hükü meü, eğitim birliğini. layik devlet ve yönetim örgütlenmesini, bi lime dayalı düşün ilkesini getir ı yasal ve düşünsel reformlara geçebilmiştir. Aynı zamanda da büyük çoğunluğu köylü tarımcı • zenaatkâr esnaf olan çalışanlar kategorisine dayalı halkçı lığı; kamu ekonomik kurumları, devlet işletmeciliği. planh ekonomi gibi ekonomik reformları ile sivrilen bir cumhuriyet reform culuğuna ulaşılmi'tır. Bunu, sos yal içerikli 27 Mayıs reformculugu izlemiştir. Koruyup Eleyecek Bir varmıs. bir yokmuş.. diye başlarsanız, küçügün gözkapaklan ağırlaşır, bıraz sonra mışıl mışıl uyumaya başlar, siz lâfı sürdürürsünüz: Sonra kral, vezirini çağırmıs ve demlş ki... Okulda bir dizi kral, padişah, kvımandan, vezir, prens adıyla; İsa'dan önce tsa'dan sonra bir dizi rakam ezberledik. Çoğunu utıuttuk. însanlar dövüîmüşler, savaşmışlar, öldürmüşler birbirlerini... Krallar «dajn asmış, adamlar kral asmış: prensler kalelere kapatılmış, kaleleri prensler kapatmış; patfişahlar kelle vurdurmu?, padişahların kelleleri vurdurulmuş... Neden? Okulda fiziğin, kîmyanın kanıınlarını ögretirler; tarihin yasalannı öğretmezler Bunca savaş, ihtilâl, isyan, hep gelisigüzel mi olmuşT Rastlantıya mı bağlı tarih der.en hikâyet? Isın aslı astnrı ne? Bunları kimse anlatmadığı için. padişah ve kral adı ezberlemekten bezmiş bir sürü öğrenciyle karşı karşıyadır tarih cgretmeni... Sözgelişi Fransız Devriminin önemı temel nedenleriyle ögrenciye p.r.latılrrıaz. Ama Mary Antoinettein güzellm başı giyotinle kesilmiş, sepete düşmüs kanlı kanlı... Keden? Fransız devriminin aristokrasiye karşı köylü jnğınlarını ardmdan sürükleyen burjuvalann önderliğinde bir eylem oîduğunu ve eylemin temelindeld iktisadi sebepleri anlatıyor muyıu öğrencilere ? Hayır. İnsan haklan, özpürlük ve saire... Ama neye deyanıyor bu özyürlük? Tarihin bir döneminde soyluların egemenliği verine burjuva sımtının egemenliği başlamış, sonra burjuva egemenligine karşı köylü ve işçi direnıneleri başlamış. Özsürliikler. bu tarihi çatışma alanmda adım adım snglanmış. Kaç yuzyıldan beri süregeliyor özsrürlük mücadelesi... Tüm tarih, bir özgürlük savaşı tarihidir. Batı demokrasüerindeki özgürlüklerın ve insan haklarımn sazanılması kolay mı olmuş? Kaç kelle var kâgıt üstündeö üçbes ilkenin arkasında? tnsanı insan yapaıı hakların kazanılması nice canlann pahasına saglanmış? özgürıük savaşında hayatını yitirenlerin adlannı sıralamaya belleğiniz yetmez... Allende'ye gelinceye dek, irisanlık az kurban vermedi. Simdi Allende olayına hangi açıdan bakacajız? Olay • îsa'dan sonra 1973 jıhnda Şili Devlet Başkanınırı sarayı topa tutuldu. Allende intinar etti» diye geçecek tarih kitaplarına. Tarihle g^nümüz arasmda bır fark yoktur. Günümüz, yannların tarihidir; dün de günümüzün tarihi. Aliende olayına da gerçek nedenlerini bir yana bırakıp nu tarih düseceğiz? Efendim sosyalist idi de ondan oldu! Kimi sosyalist tdi. kimi Anglikac idi, kimi Katolik idi. kimi dinsiz idi, kimi kapitalist idi, kimi protestan idi. kimi komünist idi, kimi Müslüman idi. kimi Budist idi, kimi Musevi idi. Şimdiye dek tarihte asılan, kesilen öldürülen yok edilen insanların hepsi birşeyler idi. Bunlar. olayların nedenlerini anlamak ve anlatmak için yeterli değildir. Silide ilctidan elinde tutan burjuva sınılı demiştir ki: Ben emekçiye iktidar vermem.. Seçimle de gelse vermem, seçimsiz de gelse vermem Çünkü emekçi, iktidar» gelirse, burjuvanın elindeki çıkarları geniş halk yığınlanna dağıtacak. İnsanlık tarihi bu dönemi yaşıyor. Burjuva iktidarları emekçi kitlelerine ve halk yığınlanna iktidarı vermeden muhalefeti münasip gören bir demokrasiye razı olmuş durumda. Bunu Allende söyledi: Seçimi kazanmak bir «ey değil, halkın siyasî iktidarım kurmak için çalışmak gerek.. dedı. Allende ne yaptı üç yılda? Ayinesi işür kişinin lâfa blkılmaz» demiş bilge ozammız. Allendenin yaptığı iş, iki kelimede özetlenir: Milllleşürme.. Halklaştırma.. Allende yabancı kumpanyaları mill!le«tirdi, toprakları halka dağıttı. Burjuva özgürlüklerine saygılı davrandı. Akibetin budur, dediler. Tarihin bitmek tükenmez galerisine bir heykel daha koydular. Daha da koyacaklar. Insafsızdır tarihin ko;ulları... :3T;O". .T.,. i İLÂN Samsun Verem Savaşı Dispanseri Baştabipliğinden 1 Samsun Verem Savaşı Dispanseri kat iiâvesi ışi 249ü sayılı kanun hükümlerine göre ihale edilmek üzere eksiltmeye konulmuştur. 2 Işin keşu* bedeli 260.U43.81 TL.'dır. 3 Eksiltme Baştabiplik thala Komısyonunca 2. ESıim. 1973 salı günü saat 15.00'de yapılacaktır. 4 Eksiltme şartnamesi ve diğer evrak dispanser Bastabipliginde görülebilir. 5 Eksiltmeye giıebilmek için isteklilerin: & 14.754.38 TL. lık geçici tenünatıru, b 1973 yıhna ait Ticaret Odası belgesini, c Müracaat dilekçeleri ile verecekleri teknik personel, teçhiaat, ve taahhüt 1567811113016160111, mâli durum bildirisini, en az keşif bedeli kadar tutarlı benzeri iş bitirme belgesini, ibraz sureti ile Samsun Bayındırlık Müdürlüğünden alacaklan yeterlik belgesini, teklif mektupları ile birlilt J zarfa koymalan lâzımdır. 6 îsteklüerin teklit mektupları 2. rkim. 1973 salı günü saat 14.00'e kadar makbuz karşıhfeinda thale Komisyonu Başkanlıgına vereceklerdir. 7 Yeterlik belgesi almak için, isteklilerin dllekçelerinl 27. Eylül. 1973 günii mesai sonuna kadar tl Katına intikal ettirmeleri gerekir. 8 îhale kapalı zart usulüyledir. Telgrafla müracaatlar ve postadaki gecikiMler kabul edilmiyecegi Uân olunur. (Basın: 22720/7236) Görülüyor ki Türkiyede düsünekonomisosyal Uişkiler alanmda bir reformculuk birikimi vardır. Koçi Bey, ordunun islahını ö Bu ona evrenscl bilim yolu ile nermiştir. Genç Osman 1622'lerde uyanışıklık getirmeye çahşanları bu reformu gercekleştirmek iste ezdirmeme yeteneği vermiştir. Sonra Türkiyenin yapısal duru miştir. Ona bunu yaptırmamışlar dır. Ama reform düşününü de mu da modernleşmeyi arama hıkimse silememiştir. Hattâ 16831er zını arttırpn bir gelişme gösterde ekonomik reform dü?ünü de mektedir. ortaya çıkmıştır. Ve bunun sonuSosyal örgütlenme kabile decu olarak 1717'lerde ilk basımevi rebeylik • tarun topluluğu örneve ilk çevirme bürosu ile birlikte, ğin i aşmadadır. Sehirlesme. mao zamanki el sanayii hızlandırıl nifaktür sanavicisi sinıflaşmaları mıştır. Bu arada kar«ı güçler bü olmakt»dır. Bunun oiusum bîçim yük engellemele getirebümişler lerini elestirebiliriz. Fakat 5U bidir. Fakat reform yolu ile çağına rikimi yaptığını yadsıyamayız: göre modemleşme düşünü ve sü Böylece Türkive kapalı kültür reci bir yana itilememiştir. 1789 ve yerel problemlerle çevrüiliklarda Selim m hem askerlik, hem ten kurtulup açık kültür. çok ekonomi yönünden Batıhîaşma yo yönlü kültür ve ulusal problem lunu genişletmiştir. Ve Mahmut Ii lerle ilgili b' genişlige geçbu yolda çok ilerlemeler göster mektedir. Bu da Batılı özmiştir. Bunv.n arkasmdan Tanzi gürlülük yararma işleyecek bir mat refcrmculuğu, yerleşme ola yetenek getirmektedir Türkiyeye. nağını bulmuştur. Her ne kadar Nitekim bu yeteneği ile Türkitanzimatçılann Batıhîaşma politi ye, karizmatik bir asker sivil kaları, ulusal kaynaklara dayalı bürokrat siyasal egemenliği evre ulusal yararlar sağlamamışsa da sini aşmıştır. Bunun yerine, he(Çünkü batıya bağışladıkları güm nüz, çoğulcu bir toplum vapısıBirikimler . rük indirimleri, tüketim malları nın kişisel zümresel egemenlik ekonomisini çökertmiştir.i Batı li tekelini reddeden politikasını ko Yetenekler beral düşün ve üst yapı kurumla yamamışsa da, türlü sosyal katerının gelmesine yol açmıştır. Gerçekten Türkiye'de öyle olum Birinci Meşrutiyet reformculu gorilerin kend' ağırlıkları Ue «lu birikimler olmakta, ve Türkiye yasal kararı etkileyerek bir denge kurma yolunun açıldığı görülmeye başlanmıştır. tşte Türkiye'nin bu tarihsel bl rikimleri ve onlardan doğan yete nekleri, Anayasa özgürlükler kalkınma sosyal içerik politikalannda çıkar çevresi siyasetçüerinin yaratacağı deformasyorüarı kısa zamanda aşacakür. Ve bir tasfiye olunacak varsa, bu da onYalova Merkez tlkokullan ile Çınarcık tlKokuluna lar olacaktır. 1973 1974 yılında lüzumlu 43 ton odun nakil ve istil Böylece benim o evrensel bilim dahil tonu 410. üra hesabıyle 17 630. lira tutan bedel arayıcı kuşağım, buna katılacak dairesinde 2. Ekim. 1973 salı günü saat 15.00'de Yalova daha genç kuşaklar, başta göster Kaymakammm baskanlıgtnda toplanacak komisyon madiğimiz eleş.tiricili|e, arayıcılığa, rifetiyle Yalova'da kapalı zarf suretiyle saün alınacaktır. önericiliğe: devam edeceklerdir. İlk teminatı 1.322. liradır. Şartnamesi Yalova îlköğre. Türkiye'n v u yeni saatinde, tatim Müdürlügünde Rörülecektir. rihin ve siyasetin zorunlu gücü, kaçmılmaz koşulu. onları tarihin Isteklilerm ilk teminat makbuz veya mektubunu havl akışı ile ilişkisini kuramayanla olarak hazırlayacakları kapalı zarflarım alım günü saat 14.00'e rın deformasyonlu yommlarmdan kadar Alım Komisjonuna vermeleri lâzımdır. ve zecirlerinden koruyacaktır. Ve asıl bu deformasyonculan eleyecektir. (Basın: 22668/7237) VEFAT Merhum Divitçi tsmail Paşa ve Suphi Paşanın torunu, merhum Dr. Fuat Paşa ve merhume Zehra Hanım Efendirün oflu, merhum Hamdullah Suphi Tannöver'in yeğeni. Meliha Divitçioğlu'nun sevgili eşi. Necip. Zehra, Uluer. Tulay, Gülen. Serenin kıymetll babalan, Çetin, Ertan. Mustala'mn, kayınpederleri, Erhan, Peyhan. Rezzan, Ipek, Fuat. Ayşenur, Tayfun ve Volkan'm büyük babaları, Ziya Tanburacı'nm eniştesi Haydar Divitçioğlu tutulduğu amansız has'ahktan kurtuiamıyarak Hakk* rahmetine kavuşmuştur. Allah rahmet eyleye. Cenazssi bugün öğle namazında Kadıköy Osmanağa Camiinden kaldırılacaktir. DtVtTCtOftlU AtlESÎ Cumhuriyet 7250 i İstanbul 3. İcra Memurluğundan Şevket Sankahraman: Fatih Hırkaişerif Cad No: 10 Kat 3, Daire 3 Istanbul'da iken halen adresi meçhul. Kadir Can'ın aleyhinizde açtıgı 10 994,00 TL. ile masraflarının tahsiline dair icra takibinde adresinize gönderilen ödeme emri bilâ tebliğ iade etfllmiş, yapılan zabıta tahkikatına ragmen adresiniz tesbit edilememis olduğundan, ödeme emrinin tarafınıza ilânen tebligine karar verilmiştir. Kanunî süreye 30 gün i'.âve üe bu ilânın neşrinden itibaren 40 gün içinde borcu ve masraflarını ödemeniz, takip mesnedi senet kambiyo senedi vasfını haiz değüse 35 gün içinde mercis şikâyet etmeniz, takip mesnedi senet alhndakl imıa siz« ait değilse yine bu 35 eün içinde avnca ve açıkça bir dilekçe ile îcra Dairesine bildirmenlz. aksi takdirde icra takibindekl kambiyo senedi altındaki tmzanın sizden sadır olmus sayılacağı, imzar.ızı haksız vere inkâr ederseniz 100 liradan 5000 liraya kadar para cezası ile mahkum edileceginiz, borçlu olmadığınız veya borcun itfa veya imhal edildiğj veya alacağın zaman aşımına uftradıSı hakkında itirazını» varsa bunu sebepleriyle birlikte 35 eün îçinde tetkik mercilne bir dilekçe ile biîdirerek merciden itirazınızın kabulüne dair bir karar getirmediSiniz takdirde cebrl icraya devam olunacağı, itiraz edilmediği ve borç ödenmediSi takdirde 40 gün İçinde 74. madde geregince mal beyanında bulunmanız, bulunmazsanız haplsle tazyik olunacagınız, hiç mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykın beyanda bulunursanız hapisle cezalandırılacağımz ödeme emri tebligi yerine geçerli olmak üzere ilânen tebliğ olunur. (Basm: 6141/7234) îstanbul Vilâyeti Daimi Encümeninden Olumsuzluklar Çünkü biüne ki, Türkiye'nin bu yeni saati, Türkiye'yi oldukça olumsuz koşullar içinde, oldukça ters etkenler altında bulacaktır ama; yine Türkiye'nin tarihinden, yapısal durum gelismesinden, düşün hareketinden gelen toplam biriktmi. toplam yeteneği; çıkar gruplannın zorla yaratacakları suçlamalara dayalı deformasyonculuklara yer vermeyecektir. Bunu göreceğiz. Şira diden şunu söyleyebiliriz: Evet önce bu yeni Türkiye saati, Türkiye'yi kimi olumsuzluklar içinde bulacaktır. önce, Türkiye'nin yeni koşullar altmdaki gelişme saati onun, biraz gelişmişlik niteliği içinde bulacaktır yine... Çünkü, Bmegin. ekonomide ta nm. hâlâ • 70'in üstünde bir j>r » ' tutmaktadır. Aynca tanmsal değer. kapitalistik pelişme ve şehirlere kaîişma yüzünden kendi İçinde de geTilemektedir. Endüstrî. 192nerden beri artar eözükmektedir. Fakat halS kfndisinden beklenen •• 12,3 düze/ BÜYÜK kaybetmiş bulunuyoruz. ACIMIZ ÖRNEK GALATASARAYLI ERDOĞAN ATLIOĞLU'nu Aziz nâşı 14.9.1973 Cunıa 'Bugün> öğle namazından sonra üsküdar Doğancılar Aziz Mahmut Efendi camiinden kaldırılarak Karacaahmet Aile Mezarlığında toprağa verilecektir. İSTANBUL. EYÜP ALİBEYKÖY BELEDİYE BASKANLlGlNDAN İLÂNDIR 1 Al!beyk5yü tçme Suyu Sebekesi n . kısım inşaatı 2490 sayılı kanuna göre kapalı zarf usulu ile 25.9.1973 günü saat lSOOMe Beledlye binasında Belediye Encümenlnce ihale edilecektir 2 1.120.960^3 TL. sı keşif bedelll işe ait muvakkat temlnat miktan 47578.81 TL. sı olup. inşaat tutan 1974 yıll tahsisatındsn Sdenecektir. 3 thaleye ait keşif. metrai, proje. şartname ve mukavele tasansı mesai saatleri dahilinde Belediye Fen tşlerl MOdürlüSünce görülebilir. 4 thaleve istiraV edeceklerin. a) 1973 senesi tasdiMi Ticaret Odası belgesi. b> B KTubu en aı keşif bedeli tutarında müteahhltlik karnesi. c) Makine. teçhizat personel ve mall durum belgesi Oa birlikte 21.9.1973 günü akşamma kadar mesai taatlerl dahilinde muracaatla ihaleye ijtirak belgesi alm»lan duyurulur. (Basın: 22499/7239) Galatasaraylılar Derneği 'Radar Reklâm: 1012 7260) , KARA, VE DENİZİ ANCAK, GOKLER T A M A M L A R . TURK HAVA KUVVETLBRİNİ GUÇLCNOİRMC VAKFI