Catalog

SAHİFE DÖRT oJc partiM rejlme girlşîmteden bu yana ılgıli kanunlarda şu gelışmeyi izleyebıürız : 5.6.1946 tarih ve 4918 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanununda adaylık şekilleri arasında «Siyasî bir parti tarafından» gösterilme de vardı (m. 33). Seçunlerin adll denetim ve gb'zetim altmda yapılması ilkesini getiren 16.2.1950 tarıh ve 5545 sayılı Mületvekilleri Seçimi Kanununda «Siyasî partilerin %tnel merkczlerindeki yetkili or c 28 Ekim 1969 CUMHURtYET OY HAKKI UZERINE BIR INCELEME seçimleri, «ftmeylın» denilen aday yoklaBİpn konusund&ki şikâyetlerin iylce yoğunteşüğı bir ortarnda yapıldı. Günlerce gazete süruıüannda yoklama yolsuzluklan hikâye edlldi. As'lında bunlar eski seçimlerden de biliniyordu. Fakat Demlrel Hükumetl, dört yıllık görev süresi boyunca sorunu çozebilecek tedbirleri Meclis önüne getirmemisti. îlgmç bazı kanun tekllfleri komisyonlarda bekletilmişti. Partilerin görüşleri sorulmak suretiyle Adalet Bakanlığınca gınşıJen çalışmalardan bır sonuç çıkmamıştı. Seçimlerden hemen önce Basbakan, daha iyi bir usul bulamadıklannı söylüyordu (1). Ama artan şıkâyetler karsısuıda Meclisin yenı yasama döneminde konu üzerine eğilmesi, kuvvetli bir ihtimaldir. Bu bekımdan Ulkemtzdeki uygulamasıyla önseçım usulUoün sakıncalı yonlerini ve bunlan giderebilecek çösüm sekülerini incelemekte yarar görüyoruz. îşi baştan alalım : I Bugünkü seçim sisiemi ve çeşitli sokıncolar Dr.HikmetSomiTörk GENEL ÇİZGİLER nayasamız, klâsik demokrasınin gereklerine uygun o•arak siyasî partilenn iktidar için serbestçe yanşması ilkesıni benlmsemiştir <m. 56). Yanşmaıun sonuçlannı belli zaman arahklannda düzenlenen seçimler gösterir. «Seçimler, serbest. eşit, gizli, tek dereceli genel oy, açık sayım v* döküm esaslarına göre yapılır.» (m. 55/11). Parlâmento üyeliğine seçilen ldşiler «Bütün milleti temsil ederler» (m. 76). A DlŞİ : ••••••••••••••, •••••••••••••a *B*a«aaaaaaaaaa ••••••••••••••a ••••••••••••••a Tiffany liones TİFFANY JONES [ ganlar» tarafından da aday gösterüebileceği yazılıdır (m. 35/ 11). Bu hüküm, aynı kanunda daha sonraları yapılan değışiklıklerde de korunmuştur. 24.5. 1961 tarih ve 304 sayılı Cumhuriyet Senatosu Üyelerinin Seçimi Kanununda yıne aynı hitkme rastlanır (m. 7/1). Çoğunluk sistemine dayanan bu kanunlardan sonra nispi seçim sistemini getiren 25 5.1961 Slyasî partiler, devlet yönetiyet Senatosu İçin partilerin sepaylann «Büyüklök sırasına götarih ve 305 sayılı Milletvekili m! ve toplum düzenine ilişkm çünlerde aldıklan oylar oramnre» ilglll partilere parlâmento Seçimi Kanunu, siyasî partilebelirli göriişler çevresinde örda parlâmentoda sandalye kaüyeliği aynlır. Seçilen milletveHükümlii olarak cezaevinde bulunduğu taalde oyu nn kullanmak için sandık başına giden bir vatanrin «Aday listelerini ve adaygutlenmiş topluhıklardır. Işte zanmalarını ongören nispi sekili veya senatorlerin klmligi lannın listedeki sıralannı, kendaş, ynksndaki fotografta görülmektedir. seçtnen vatandas, kullandığı oyçim sısteml kabul edılmiştır. ıse partilerin «Aday listelerindi tüzükleri gereğince, seçim la her şeyden önce devlet yöAncak bu, tek milletvekili vedeld sıra» dan anlaşılır; partiyısıyla dikkatlerimizl daha çok me yetkisi ise, adlî denetim dı nl lîullanırken alt basamaklarla çe^Telerinde demokratik usuller netlmi ve toplum düzeninde bu ya senator çıkaran illerimizde lerin kazandığı parlâmento üyebazı sürtüsmelere düşmekten bu nokta üzerinde toplayacagız. şmda bırakılmıştır. Kayda ciedairesinde yapacaklan yoklamagörüşlerden hangilerıne Ustündar bölgeii çoğunluk sistemine liği sayısı kadar kisi, «Her parkurtulamamaktadırlar. Merkez ğer ki, bu yetki, merkez adaylarla» düzenleyeceklerini belirtlilk tanıdığını açıklar. Bu, seçidonüşmektedir. Halen Millet ti listesinin başından itibaren adavlarının liste başlanna konlarının «Listelerde kaçıncı sıramekteydi. Şu kadar ki, «Siyasî (1) Bk. Abdi lpekçi (Hazırmın ılk unsuru. Gorüşlerin uyMeclisi seçlmlertnde Hakkârı, saydmak suretiyle »eçilmiş» omasıyla daha az şanslı sıralara da bulunacaklarını serbestçe partUerin genel merkezlerindeki layan), «Demirel Diyor ki», gulanması ise bir kadro işidir. Senato seçimlerinde Adıyaman, lur (MiUetveküi Seçimi Kanutespit» yetkisini de lçerir. Ay ıtilen il adaylan bu durumdan yetkili organlan» en çok "'• 10 28 Eylül 1969. Seçtnen vatandaş. oyu ile aynı Agn, Amasya, Artvin, Bilecik, nu, 1038 sayılı kanunla değişik şikâyetçidir. Hele illerde arka nca merkez organlarının belıroranında aday göstereblliyordu lamanda bu goruşleri gerçekBingöl, Biüis, Burdur, Çanlorı, m. 32, 33). sıralarda kalan, ya da listeye lı durumlarda bir ilin bütün YARIN. (m. 15). lestırmege en yeterli gördüğü Edirne, Erzincart Gümüsane, hıç giremeyen kimselerin, sonadaylannı seçme veya noksanDemek H, bir partiye oy veKısacası partilerde aday göskışilerl belli eder. Bu da seçiHakkâri, Isparta, Kırklareli, radan merkez organlannca lislannı tamamlama yetkisi varDAR ve GENİŞ ren vatandaş, aynı zamanda o terme yetkisi, genel merkezden mm iklnci unsuru. Kırsehir, Muş, Nevsenir, Rize, dır (Siyasi Partiler Kanunu m. te b.ışlarına yerleştırilmesi şialt basamaklara, başka bir de 31/1, III V, 50/n III). partinln aday listesindeki sıraSiirt, Sınop, Tuncelı, Uşak ve kâyetleri artırmaktadır. Fakat öyleysç» vatandaş, oyu üe hem. ÖNSEÇİM yişle jnıkardan aşağıya doğru Van'da durum böyledir (Cumyı da onaylamaktadır. Çünkü asıl şıkâyetler, illerde adaylabir partiyi, hem de kişileri seözellikle büyük partilerde yayılmıştır. Aynca, kanun kokarma liste yapamadığı gıbi, rın seçilmesiyle ilgilidır. Dolaçebilmelidır. Şüphesiz her va huriyet Senatosu Üyelerfnın Semerkez organlan, bu yetkıleriyucu, zamanla konuyu yalnız çımi Kanunu m. 3, 2 sayılı lısadaylar arasında tercih imkânıtandasın gözünde parti ve Kişi parti Içi bir sorun olarak düte). Adı geçen İllerimizde parunsurlan farklı önemde olabina da sahip değildir (Milletve şünmek eğiliminden uzaklaşti ve kisı seçiml birleşmektelir. Ama iyi bir seçim sistemi, kili Seçimi Kanunu m. 27, 533 mıs, bazı kayıtlar koymak gedlr. bu ikl unsurun birhkte defcersayılı kanun m. 11). Hemen ek reğıni duymuşrur. lendirilmesine en geniş Imkânı leyelim ki, karma liste veya BÜYÜKLÜK SIRASI Zaten daha önce başlıca parvermelidır. Zaten milletle partercih imkânı bulunmayan çotiler, genel kongrelerinde allâmento üyeleri arasındaki temgunluk sisteminde de bir par dıklan kararlarla merkez orsıl ılişkisi de, vatandaşa parti unun dışmda partılere düşen tiye oy veren vatandaş, o par ganlarının aday gösterme yetki seçiml kadar kisi seçımınde de parlâmento üyeliği sayısı, sini belirli ölçülerde alt basati listesini tümüyle kabullensöz hakkı tamnmasmı gere<ctıd'Hondt usulü ıle hesaplamaklara devretme yoluna gitmek durumundadır. Böylece nr. NIHAL nır. Yani her seçim çevresmde mişlerdi. Yöresel örgütlerde parti aday listelerinln düzenWKARAMAGARAU Acaba Türk seçim slsteml, partılenn aldıklan oy toplamıbelirli görev sahıbl partilerden lenmesi, gerek çoğunluk, gerek bu iki unsuru hangi ölçude bır nın o çevrenin çıkaracagı miloluşan kurullar, kendılerine tanispl seçim sisteminde "büyük Gülümsedi: araya »etirmektedir? Blllndlği letvekili veya senator sayısına nınan yetki çerçevesinde bulun 82 Ne fırtma değil mi? gıbı, son degışıkliklerle gerek ulaşıncaya kadar 1, 2, 3 . . vb. önem taşır. Bunu kimler ve nadukları ilin aday listesini düGüldü Selim de: Millet Meclısı, gerek Cumhurisıl yapıyor? ile bölünmesıyle elde edılecek Bir tııhaf güldü Selim: zenlemekteydiler. Bu usul «de Kuduruyor. Otomobilden inip apartmana neme» veya •yoklama» adıvla Hem de nasıl! girinceyedek kaç kez dondürdü beni. anılır. Ancak, deneme veya Maalesef bu gece dinleyemeyeceğim senl, Nilüfer'in elıni öptü. Bırakmadı elinden. L05yoklamaîarda yapılan çeşitli Selım. lukta yüzünü inceledi. yolsuzluklar. aday listelerinin Davrandı otomobilden inmek için. yoresel örgütlerce düzenlenme Çok iyi gordüm seni. Sinirli bır hareketle açtı kendı yanındaki kasi işinin de adlî denetim altı Sen de iyısin, Selim. pıyı Selim. Atladı yere. Dolandı Nf.ufer'in yanınna ahnmasmı gerektirmiştir. Çekti elini onun ehnden. daki kapıyı açmak ıçın. Oysa inmijti Kilüfer. Elıni Böylece devletin parti aday l;sMaviş kitaplan almak için yaklaşınca, Seuzattı: telerinın düzenlenmesi konusunlim'in dikkati masaya çevrıldi: Çok teşekkür ederim, getirdiğin ıçm, dedı. daki llgisi daha bellrgin bir ni Ne o 0 .. Ders üzerine mi geldim? Sehm, avucundaki elı dudaklarma göturdu: tehğe kavuşmuştur. Önemli değil, efendım. Tarıh dersımi anla Ne zaman geleyim sana? tıyordum, dedi Maviş. Ne zaman istersen... Haydi, iyi geceler. SÜRTÜŞMELER Ayrıldı, iki adım yiirüdü Niiufer. Selim, Nilüfer'e baktı: ( Nilüfer'ciğim... Bir şey soyleyeceğim. Anneni hatırlattın bana. Başını çevirdi Nilüfer: Ne demezsin.. Ben de kendimi anneme çok ıtekım 13.7 1965 tarıh ve £48 Ne soyleyeceksin? benzetiyorum. dedi Nilüfer. sayıh Siyasî Partüer KanuElinde oimadan sesi sertleşmişti. Maviş salondan çekilirken döndü Selim'e: nu, partilerin Türkiye BuBır tereddut geçirdı Selım. Kafastnı salladı Kahve. çay?... Ne istersiniz efendim? yük Millet Meclisi üyelikleri iki yana. için gosterecekleri adaylan, Teşekkür ederim, bir şey istemem. Hakkın var, olmaz. Bu gece olmaz, dedi. «Parti iüzük ve yönetmelikleriÇıktı, kapıyı ardından kapattı Maviş. Döndu, girdi otomobilıne. ne göre tespit edecekleri üyeleNilüfer, kanepeyi gösterdi: Nılufer, apartmana yürürken: Şoyle otur. Ben de ışıkian yakayım. rinin katılmasıyla seçim kurul Yıne elde değnek külleri eşeliyor. KıKendi oturacağı koituğun az ötesindeki kolon larmın denetiminde yapılacak vılcımlardan atej yaratacak... Kolay değıl. Bu bir önseçim sonucunda» seçeabajuru yaktı. kez kolay değil,» diye düşündü. ceklen hükmünü koymuştur Yeter bu ışık, dedi Selim. (m. 30). Buna paralel olarak Aşağı yukarı bir aya yakın zamandır Se306 sayılı Milletvekili Seçimi lim'in gelmesini beklemekteydi Nilüfer: Ondan Yaman ssiyor lodos fırtımsı. Denizle karayı Kanumınun yukarda sözu gegelecek teklifi de beklemekteydi. Ve, vereceği birbirine katerak esiyor. Ögleden beri Kabataj çen hükmü ki bu, Cumhurlcevaba hazırlıkh. Gecelerdir bu başbaşa sahneyi iskelesine vapur işlememekte. Hava karanncayayet Senatosu için nispi seçim hayâlinde yasadı. Diyaloglan kafasında yazdı v« dek Nilüfer, yatak odasmın önündeki kapalı balisteminı getiren 17 4 1964 tarih perdenin nasıl kapanacağını tasarladı. Bundan ökondan rüzgârla beraber kendi başı da dönerek türü sâkin, kendi de oturdu Selim'in karsısındaki ve 447 sayılı kanundan itibaren çıldırmış doğayı seyretti. Ilk kez görüyordu yeni koltuğa. Onun söze başlamasmı bek'edi. Senato seçimlerinde de uygulanevıne taşmalı böyle bir fırtınayı. Selim birden farketmi» gibi sinirli: maktadır, siyasi partilerin Ancak yalpalayan ışıkiarâan başka bir gö Camlar zıngırdıyor, dedi. «Adav listelerini ve adavlarının rüntü kalmayınca odasına girdı. Kapaılı balkon • Nilüfer, çaresizlikle baktı: listedeki sıralannı kanuna ve kapısını. Ürperir gibi olmuştu. Bıraktı sırtındaki Zıngırdıyor, evet... Ilk kez rüzgâr bu kakendi tiiziik ve yönetmelikleriatkıyı. Yollu kadıfeden kara pantolonun üstüne dar zorluyor. ne göre seçim kurullarının degıydiği mavi buluzu çıkardı kalın j'ün örme san nitiminde yapılacak bir önseSelim, kendine özgü bir hareketle elini albir kazak giyerek salona geçti. Fırtmanın uğultusu çimle tespit» etmeleri şeklmde nından geçirdi: evin içini de doğanın bir parçası halıne getirmiş. düzeltilmıştir (648 ve 656 sayı Ne zaman gidiyor Maviş Adana'y»? Rüzgâr pencereleri ve terasın kapısını zorluyor, lı kanunlarla değışık m. 15'1). camlar zıngırdıyor Salıya yolcu edeceğiz. Parti genel merkez organlanHafta sonu olduğundan öğleyin işinden çıkan Öyle mi? dedi kısa kesti Selim. nın °o 5'e ındınlen aday gösterAyhan, Izmit'e gibnişti. Bır kaç gün sonra da Yine kısmi"! gözlerini Nilüfer'i inceliyor. Maviş'i Adana'ya yolcu edecekler. Bugün kendimle, daha doğrusu iklmizle il' ••••••••••••••••••••••••••lllllllttl«f«lfftltf»IIIM»atHlttHIIMe|ll gili bir konuvu sonuca bağlamak üzere geldim. Mavij, yazı masasının başmda abajurun al•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••*•••••••••••••••••••••«••••••••••••••••••••••••••*••••••••• ımuıımntıııııııMıtlulUHİIMMIHMIIHllllllHIHHIHIUItUI Gülümsedi: tma açtığı kitaba eğilmiş... Nilüfer'in girdlğini • • • • • • • • • • • • •• • • • « • • • • « • • « • • • • « • • • l ı • • • • • • • • • • • • « • • • •• • • • •• • •• • • • •• • • • i a Herhaide beni dinîeyemeyecek kadar yor« göriince gözlerini çevirdi. gun değilsin... Konuşsbiliriz değil mi? Ne okuyorsun Maviş? Başını salladı Nilüfer. Acısını unutamadığımız 31 Mart olayını okuyorum... Çok korkunç, « Tepeden inecek.» diye dü?ündü. kıymetli esim, çok sevgili çok ilgmç... Nasıl kışkırtmışlar da gerıcileri, yeVe tepeden indi Selim: babarruz Eyup Eski Ebussud şil bayrak açıp ayaklanmışlar.. Baştan anlatayım Ömer'den resmen ayrılman için harekete Ortaokulu Müdüru mı efendım? Öğrenebilmiş miyim'' geçmen gerekıyor artık. Bilirim, efendidir. GüçNilıifer, kızın heyecanına gülümsedi. Masaİsmail ÖZTÜRK'ün lük çıkartmavscağına eminim. nm öbür başındaki kırmızı maroken minderli tah ölümünün birinci senei dev Tuhaf konuşuyorsun, Selim. Neden aynlata koltuğa oturdu. Önune çevirdi kitabı. Satıriaeakmışım Ömer'den? rıyesi 29 Ekim 1969 çarşamra göz atıyor: ' Anlamamazhktan gelmek niyetinde mi. ba günü ıkindl namazını mü Anlat. dinliyorum. sin? dedi Seiim. teakıp Levend Camiınde o 13 Nisan 1909 salı günü, Dördüncü Avcı Ta Hayır. Bi'.irsin her şeyi ajık konuşmaktan kunacak Mevlıdi Şerife akburu Taşkışladan... dıye bir cümleye başladı Mayanayım. raba. arkadaş ve sevenlerin viş... O hâlde? dedi Selim. teşnnerini rica ederiz. Fırtınanın uğultusu arasmdan zilin cırlak seNilüfer kestirip sttı: Eşi ve Çocuklan sini duydular. Davrandı Maviş. Yönelirken antre ömer'den ayrılmam söz konusu olamaz. Akye söylendi: (Cumhuriyet: 12986) sine gelecek yıl onun yanına gidip orada çalış Kim gelebilir«bu havada*' mağı hesaphyorum. Akıllı bır misafir, de<ii Nilüfer. Cevap vermedi. kalktı k»nepeden Selim yakKulak kabarttı. Bir erkek scsi işitir gibi oldu. laştı. Nilüfer'in yüzünü avuçları arasına alıverdi • Kimdir?» diye düsunmesine vakit kalmadı. Başını onun avuçlanndan kurtarmak için NiSalonun kapısında Maviş belirdi. Ardında lüfer, tuttu Selim'in eüerini çekmek istedi. KonuveresimAYHAN BAŞOGLU doktor Selim Gediz. Sertlesmeyi hesaplama sakın. dedi Selim • Rahatsız etmezsem gelebı'ıir miyim? Yaralanmış has*ahanede yatarken bilinçaltın ger22.10 969 tarıhinde Hakkın ] < Gelmeden önce telefon elsene,» diye düçeği ele verdi. Zaten o cesaretle sana gelebildim rahmetine kavuşan aıle bu ; şündü Nilüfer. Sen de biliyorsun ki yıllar ve olaylar bizi ayıra^ yüğümüz ! Estağfurullah... Buyur. madı. îkimiz de kaderin bizi bıraktığı noktadayız Birden aklına geldi: SEHER ERSON'un j duygularımızdan yana... • Telefonumun dınlendiğıni düşünür. Be~ Kaderin mi, dedin? cenazesine bizzat iştirak e [ nimle ilişkisinden korkar.» den ve telgraf ile tâziyetle ; (Arkan var) rinı bildınp acımızı paylaşan \ bütıin yakınlanmıza, aile • dostlarımıza teşekküre son • suz acımız mâni olduğundan Ş UâHllJ» gazetenizin tavassutunu ri î MOTRHAMttlSI ca ederiz. • Dr. Kâmran Şenel AtLESİ • rel: M »6 14 Her fUD Aimıın HmUnf (Cumhuriyet: 12997) B H.n:İİİİİİİİİİİ^^ M MEVLİT CASUSU TEŞEKKÜR j Sosyol Sigorlalor Kurumu Fatib Şubesi Müdiirlüğiinden: Kurumumuzun, îstanbul Teşkilâtında Çftlı?tınlmak üzere, Sınavla Daktilo memuru alınacaktlT. Ankara Elektrik. Havagazı ve Otobüs İşlelme Müessesesi Umum Müdürlüğiinden: 2500 adeı 2"4 Metre boyunda ffalranizll demlr boru satın alınacaktır. 1 Müessesemiz ihtiyacı için 2500 adet 4 metre boyunda galvaniz demir boru (2") (dişsiz, manşonsuz ve su presi iskartası olabilir) teklif alma usulü ıle satın alınacaktır. 2 İsteklıler teklifleıini engeç 5/11/1969 Çarşamba günü saat 17.30 a kadar Müessesemiz Yazı İşleri Müdürlügune vermiş olacaklardır. 3 Telgrafla yapılacak müracaat kabul edılmiyecegi gibi postada vâki gecikmeler de nazan itibare alınmıyacaktır. 4 Müessesemiz siparışı verip vermemekte veya diledigıne vermekte serbesttir. (Basm: A. 1749024270/12979) 1 Smavda kazanacaklardan. Ortaokul mezunlanna girişte emekliye esas ayhklannm Q; derece üstü. ilkokoıl mezunlanna iki derece üstü, bunlardan başan halinde altı ay sonra üçüncü üst derece verilir. 2 Sınav, 22 Kasım 1969 günü saat 13.00 de Şubemiz binasında yapılacaktır. 3 Sınava gireceklerin; a) Devlet memurlan kanununda yazılı çartlara haiz olması, b) Enaz ilkokul mezunu bulunması, c) Erkekler için, askerliğini yapmış olması, d) 14 Kasım 1969 günü mesaî saati sonuna kadar bir dilekçe ve iki fotograf ile Şube Müdürlüğümüze müracaat ederek sınava giriş ksrtı almaları şarttır. 4 Smavı kazananlann bir göreve aünmalan tâyin mercilerinin takdirine bağüdır. (Basın: 24488/12992)