Catalog

20 Ekim 1960 CUMHURÎYET BEŞ 6 7 Eylul sanıklarınm durusması dün 6 saat 28 dakika devanı etti Baştarafı 1 inci sahifede Alt salonda hep avukatlar top lanmıştı. Işte Fuat Köprülüyü mudafaa edecek olan Ekrem Kor kut ve Hikmet Tansoy. Fatin Ruştünün vekilleri Hamdi Üge, Ertuğrul Akça, Orhan Fersoy, Fahrettin Kerim Gökay'ı Prof. Abdu,llah Kemal Yörük ve Sadettin Kerim Gökay ınüdafaa «decekler. Eskı îstanbul Polis Müdürü Alâeddin Eriş'in avukatlan Hamdi Uge, ve Ekrem Korkut, Selânık Konsolosu Mehmet Balin'in vekili Atalay Peköz, Mendere»inkileri Talât Asal, Burhan Apaydm, Oktay Engin'i de Nevzat Karagil savunacak. lona girerken çıkardığı lâcivert. memurları hükümete bu hâdiseberesini göğsünde kucaklamış leri sizin telkin ettiğinizi söylübir durumda etrafı süzüyor, din yorlar. leyiciler ve basın mensupları Hayret içinde imiş arasında tanıdık simalar arıyordu. Arasıra cebinden ilâç olduBayar Kararda ckudum ben ğu anlaşılan bir hap çıkararak de hayret içinde kaldım. ağzına atıyor, ve emıyordu. Başkan Siz bu hâdiseleri Fatin Rüştü çoğunlukla başı müseccel komünistlere ve Kıbrıs nı önüıe eğmiş bir durumda o Türk Derneği mensuplarına yük kunanları dinledi. Hakkında ön lemışsiniz. ce men'i muhakeme kararı veBayar Komünistlere ne şerilmiş ve sonradan tekrar musöyledigimi hatırlamıyohakemesine lüzum görülmüş o lan Köprülü ise kararnamede rum. Yalnız bır şey arzedeyim. kendisine ait kısımlar okunur İdarei Örfiye ilân edildiği zaken, garip bir şekilde dalgın man İdarei Örfiye kumandamna dalgın gülümsuyor ve başını sal, Vilâyetten en kısa zamanda fâillerî bulup efkârı umumiyeye alıyordu. Saat 10.30 da kararname oku çıklayacaksınız, dedim. Yabancılar çoktu Başkan Hâdiseleri yüklemek nup bittıkten sonra Başkan SaYabancı muhabirlerin hiç biri lim Başol sorgulara başlanaca istediğiniz müseccel konünistler •ksik değil. Bugünkü duruşmayı ğını bildirdi ve soruların başla ve Kıbrıs Türk Derneği mensupIran. Pakistan, Amerikan, Çe ması sırasında hiç bir mudaha ları muhakemeleri gonucunda koslovakya, Romanya, Bulgarıs lenın yapılmamasını istedi. beraet ettiler. Buna rağmen bu sabah vekâtan, Yunanistan Konsolos ve baBayar Oiabilir. sın Ataşeleri takip edecekler. letnamesini alarak salonda kenBaşkan Oiabilir ne demek? Hepsı gemide. Kalabahk fazla. disine ayrılmış olan yere otur Hukumetın fail olarak ileri surGemi oparlöründen yedek gaze muş olan Bayarın avukatların düğü kimseler beraet etmiş. Hâte muhabirlerinin salona girme dan Nail Taner «Sorgudan ön dise fâilsiz kalmıştır. Siz ise fâmeleri isteniyor. ' ce veya sorgudan sonra cevaplandırılmak uzere» bir talepte illerin bulunmasını emretmişsiVapur kalkıyor j bulunacağını bildirdi. Başkan niz. Bir boşluk var ortada. Bayar Vapur saat 8.55 de iskeleye Başol bu isteği kabul ederek aBaşkan Örfi Idare durumunyanaştı. Bugünkü duruşmalara vukatı mikrofona davet etti. Ön rağbet fazla olduğundan salona ce mikrofona bır türlü intibak da da bır ayarsızhk var. Örfi giriş ve yerleşiş bır hayh uzun edemiyerek şaskına dönmesi et İdare ilân etmişsiniz, sabahleyin surdü. Salonda bugün bir deği rafta güluşmelere yol açan avu kaldırmışsınız. Öğleden sonra şiklik yayılmış, ilk iki gün bu katın biraz sonra söyliyeceği tekrar Örfi İdare ilân etmişsiniz. lunan 405 sandalye kaldmlarak sözler dinleyiciler arasında gaBavar örfi İdare ilânı için yerine 11 sanık içın sandalye rip bir hava yaratacaktı. Zıra avukat Bayarın yargılanamıyakonularak etrafı dar bır çevre içinde parmaklıkla çevrilmişti. cağını iddia edecekti. Sanıklar saat 9.20 de salona geGaye» dağdağalı bir dille kotirilmeğe başlandılar. nuşan Nail Taner, Millî BirYüksek Adalet Divanı sa hk Komitesi hakkında «Muhtâbirini kullanan aat tam 9.30 da salona girdi ve teşem» Başkan Başol «Açık olarak du vukat şöyle devam etti: ruşmaya başlandı, sanıklar geti• Mukaddem kanundaki sarahat irldi,. Bağlı olmıyarak yerenni dolayısiyle Cumhurbaşkanı ancak hiyaneti vataniye halinde ve »ldılar» diyerek celseyi açtı. Meclis karşısında mesuldür. Bu Yoklama başlıyor bakımdan uıeselenin gelecek seMuteakıben yoklamaya geçil çim neticesinde teşekkül edecek di. Yoklamadan sanıkların sıra Meclis karşısında müzakere ve ile oturmadıkları gorüldüğünden münakaşa edilebilmesi mümkünyer değiştirdiler ve şu sıraya dür.» gırdüer. Bayar, Menderes, FaBu itiraz üzerine Başkan Başol tın Rüştü Zorlu, Köprülu, Fah rettin Kerim Gökay, Alâettııı Savcının görüşünü sordu, çok kıEriş, Kemal Hadımlı, Mehmet sa konuşan Başsavcı Egesel: «Milli Birlik Komitesinin saAli Balin, M. Ali Tekinalp, Hanıkların hangi maddelerden mu Ali Ulvi'nin fırçası ile Köprülü »an Uçar, Oktay Engin. Saat 9.35 de kararnamenin o hakeme edileceğine dair kararı dünkü durnşmada kunmasına başlandı. Celâl Ba sarihtır. Bu bakımdan vekilin idyar iskemlesinden öne eğilerek diası yersizdır» demekle iktıfa' Vilâyette benim riyasetiınde Veelınde bulunan kararnameyi. o etti. killer heyeti toplandı, karar vekunurken, satırı satırma takıp rildi. Ve Örfi İdare ilân edıldı. Divanın kararı ediyordu. Menderes de gözluğuİlk karar hakkında fıkrim yoknu takmış Bayar gibi kararnaMuhakemenin böyle bir mec tur. menin okunmasını elindeki su raya dokülmesi dinleyiciler araBundan sonra Bayarın bu hâretinden takip ederek bazı vsr sında şaşkınhğa sebep olmuştur. lerde not alıyordu. Menderesin Bir kaç saniye devam eden mı diseler hakkında Yuksek Soruşturma Kurulu tarafından alırvsık sık gözlük değiştirmesi ve mış ifadesı okundu. Bayar ifadesonra gozlüğünü koyduğu cebisinde 5 Eylul tarihinde İzmirden ni bulamıyarak uzun müddet aayrılmak için bır uçağm hazırraması ğözden kaçmıyordu. Zorlanmasının emrettiğini bu «mir lu kararnameyi takip etmekten üzerine kendisine General Ceziyade boyuna geriye dönerek mal Gürsel'ın gelerek «Efendim annesine selâm yağdırıyordu. Gökay elindeki dosyanın üstüne bu hava durumu iyi değildir, haberesini koymuş onunla oynuyor va emniyeti yoktur, onun için VP dua eder gibi daimi olaraV uçakla gitmeyiniı T« yukarıda dudakları oynuyordu. Diğer sa, bahsettiği hususlar nakledilmişnıklar ise dikkatle kararname[ tir. Bayar ifadesinin doğru olyi dinliyorlardı. KararnamenİT duğunu söylemi? ve «Ben vazi•kleri ve gerekçesi ile birlikte femi fazlası ile yaptım, itham ve okunması tam 50 dakika devam iddialart reddediyorum.» demişetti. tir. hale edilmediğini sordum, daha ğunu, orada yemeğini yedıkten ye ıstediğini, aynı zamanda itfaifazlasını yapmadıklarını söyledi. sonra Haydarpaşaya geçtığini ve yeyi çağırdığmı, fakat bu tedbiO zamanki hâdiseler tahrik edi tren hareket ettikten sonra Izmit rin Beyoğlundaki hâdıselere müci mahiyette idi. Romların Kıb te vakadan haberdar olduğunu, essir olmadığını bildırmiştir. rıs'ta bir katliam yapmaları bek Sapancaya kadar hâdiseyi müzaEriş, jandarmanın, başlarında leııiyor, Yunan gazeteleri devam kere ettiklerinı ve Istanbul'a dön subayları olmadığı için müdahadüklerıni soylemiştir. lı olarak aleyhimizde neşriyat yale edemediğini de söyledikten pıyorlardı. Ba şartlar altında ÎsBunun üzerine reis demiştir sonra hâdiseleri uzun uzadıya tanbul gibi bir yerde 15 20 bin ki: «Iddiaya göre, Celâl Bayar ve kişinin toplanması bir mesele de Başvekil bu hâdiseyi tertip et izah etmiş, ve kendisine sabık Başvekılin isteği üzerine bir iki ğildir. mişlerdir. Siz, Sapanca'dan on larla beraber, neden döndünüz? ay izin verildiğini, kendısinin de Başkan Fakat bomba atılmaistifa ettiğini ilâve etmiştir. sı Yunanistan'ın da işine gelmez. Ankara'ya seyahatinize devam eSıra sabık İzmır Valisi Kemal demez miydiniz? Menderes Yunanistan'ı bir Efendim, bu, mühim bir Hadımlıya gelmişti. bütün olarak ele almamak lâzım Hadımlı, Yüksek Soruşturma dır. Yunanistanda ' o O 35 konıü memleket meselesiydi. 3 Evet ama, siz böyle bir top Kurulunun kararını kabul etmenist mevcuttur. Milliyetçiler, Kıb rıs'ın ilhakını istiyen cemiyet de luluğun ve cemiyetin dışında ol diğinı söylemekle söze başlamış, duğunuza göre, seyahatinize de . fakat Reis, derhal müdahale edebunu yapabilir. rek kendisine bu kararnamenin Başkan Haydarpaşa garında vam etmeniz gerekmez miydi? Ben, meselenin ehemmiyeti ! reddedilemıyeceğini. ancak buna Fatin Ruştü sıze ne dedi? Menderes Sarahaten hatırlı üzerine döndüm... karşı müdafaasım bildirebilece Istanbul'a döndükte. Celâl ğini ihtar etmiştir. yamıyacağım.'. Menderes'in sorgusu 14.25 e ka [ Bayar ve Menderes'in bu ışi ko • Hadımlı, müteakiben Izmir Fu dar sürdu. Daha sonra dosyadaki munıstlerin yaptıklarına dair sbz anndaki Yunan bayrağının yakıl bazı vesikalar açıklandı. Önce j lerini ışıttiniz mı? masiyle derhal işe vaziyet ettiği. Yuksek Soruşturma Kuruluna , Işittim. Bu, bir teşkilâta ih nı, bilâhare Basmahanede hâdise tiyaç gösterpn bır hareket oldu çıktığmı haber alması üzerıne oMenderes'in verdiği ifade okundu. Bu sırada Başkan, Menderes'e ( ğuna göre, evvelâ komünistler raya koştuğunu, halkı dağıttığını, «Isterseniz dinlerken oturabilirsi aklımıza geldi. Diğerleri de bu yurt içi bölge komutanını bulama feız» dediği halde sabık Başbakan na iştirak etti. Hattâ, muhalefet dığını, bu arada Fuardaki Yunan zaptı ayakta dinlemeği tercih et bile bu fikre meyletti. Bundan sonra Fahreddin Ke pavyonunun yakıldığım, Karşıya ka ve Bornovada tedbir aldığını, tı. rim Gökay, sorguya çekildi. TOPLULUKLARlN MÜFETTİŞLERİN Eski Îstanbul Valisi, bu sorgu hâdiseden Dahiliye Vekilini teleüayar ÜÜIIKÜ duruşmada yu tabiî bulduğunu ve ılâhî ada fonla haberdar ettifjni «aat 21 tırnakiarını yerken MAHİYETİ RAPORU letin meydana çıkmasından emin Başk&n Numayiş çekirdeği yapmak için değil, onun öfrenMenderesın ifadesini Millı Em olduğunu söyledikten sonra ez mı bunlar? diklerini ve kanaatlerini tesbit niyet İşleri Başkanı Behçet Turk cümle jdemiştir kı: Menderes «Hiç de o mânayi etmek içindir. Müdaveleyi efkâr men Emniyet Başmüfettişi Cemal « Her gün Vunanistandan tah havi değildi. Bizim hükümeti etmek içindir. Sancak ve bazı şahısların bu me rik gelıyordu. Yunan gazetelemiz, affedersiniz o camanki hü ! Müdaveleyi efkârda bulunmak tahkır kümet, bu bareketi böyleee tah çok tabi'dir. Bunu suçumuza sele hakkında verdikleri gizli ıa rinde şanlı bayrağımız min ve tasavvnr etmesi imkân örtmenin çarelerini aradığımız porların okunması takip etmiştir. edilıyordu. Işte Taksim'de yakı sızdı.. Çünkü, böyle bir tecrübe şeklinde almamak lâzımdır. Emni Bu raporlarda müfettişler şahsi lan bu gazetelfrdir.» Sabık vali, gençlere itidal tavgeçirmemiş bir hükümetti. Cum yet Müfettisi raporunda hüküme hüküm ve kanaat olarak: 1. Hâdiseleria bir tertip oldu siye ettiğini, 24 ağustosta Liman hnrbaşkanı giderkOn her zaman tin küçük bir nümayiş yapılmasılokantasında yapılan basın top ğunu, çarda yüz iki yiiz kişi toplanırdı. lantısmdan sonra taşkınlığa karHunlarm tesyi maksadiyle geldiği na müsaade edildiğini bildiriyor. 2. Evvelden tesbit edildiğini, malumdu. O gün de böyle bir ka Zamanın reisicumhuru aleyhine 3. Basbakanın küçuk bir tıüma şı gereken tertıbatın alındığını >abalık istasyonda vardı. Araların rapor hazırlarken bunun delille yis yapılmasma müsaade ettiçni alâkaiı makamlarca icap eden kuvvetlerin hazır olduğu beîırtıl dan biri (Emredin gidip Adayı ala ri olması gerekir. Oktay Engin a4. Bazı kimselerin muhtelif lım) dedi, Ben, bnnu o günün ilesine maksadı mahsusla vardım gruplar arasına dağılarak toplu diğini, Abdullah Efendi lokanta he>ecanı olarak kabul ettim. Bun edildiği iddia ediliyor. 1953 de o lukları maksadlarına göre sevket sından ayrılarak Vilâyete gelın ceye kadar bomba hâdısesinden ların nümavişçi olacaklarım ak na burs verirken böyle bir hâdi tiklerini, haberdar olmadığını, 67 Eylul lımın kenarına bile getirmedimj» seye ihtimal verilebilir miydi? O5. Kıbrıs Türktür Cemiyetinin hâdiselerinin tahakkuk ettirmege na Yunan talebelerinden fazla «Ne derler ona.. Nasıl diyor burs verilmişse bu kur farkından Kıbrıs'da bir katliam olduğu tak çalıştığı anasır arasındaki kar lar.. Çok çok.. Şey şey.. Bu bu... ileri geliyor. Ailesine yapılmış o dirde mukabelei bilmisıl yapmak deşlik idealıni yaraladığı için isKullanamıyorum» Menderes bu lan yardımlardan hiçbir haberi üzere rumlara ait bazı dukkânla tifa ettiğini söylemiş ve demiş Menderes ile Zorlu dünkü kelimeleri sık sık kullanarak miz yoktur. tş verilmis, Aksaray' rın yerlerini tesbit ettiğini, tir ki: duruşmada 6. Hâdiselerde komünistlerin rocümlenin hakiki kelimesini bul* da bir dükkân verilmiş ise bece« Ben, bomba hâdisesini Cummakta çok güçlük çekiyordu. Ko rikli insanlar olup yollar açar ve lü olmadığını ileri sürüyorlardı. huriyet muhabiri Fuat Duyar • buçukta henüz askeri kuvvetin nuşmasında da daima aksadığı yapabilirler. Menderes bu vesikalara cevap dan haber aldım. Bunun üzerine gelmediğini, saat 22,30 da Orgegozden kaçmadı. Ve Celâl Bayaolarak söyle dedi: Başvekıle haber verdim. Sabık neral Cemal Gürselin geldiğini Bunlar basvekile, reisicumhura rm ismini mecbur olmadıkça kul « Millî Emniyet raporları sa başvekil, numayişe müsaade et izah etmiş ve 23,30 da âsayişin iakadar sirayet ettirilebilir mi? Bu lanmıyor, sabık Cumhurbaşkanı yialara dayanır. Aynı Emniyet mememi soyledi, ben de tertibat de olunduğunu anlatmıştır. veya benden evvel konuşan »a dükkânlar için hususî bir imti Müfettisi birinci günü 7 Eylül gü aldığımı cevaben bıldirdim Kenal Hadımh, Izmirde kimyaza mazhar kılınmış değillerdir. nık tâbirlerini kullanıyordu. Men nü sorduğum zaman hiç birsey Bır müddet sonra meseleden senin burnu kanamadığım ve ederes bundan sonra çöyle devam Dükkânlar herhalde rağbet gör bilmediğini ve hâdiseleri komümemiş olacaktır.» linde bulunan bütün imkânları etti: nistlerin tertiplediği kariaatinde almakta kusur etmediğini ilâve « tzmitten otomobille dön BAŞKANlN SORDUĞU olduğunu söylüjor. Daha sonra etmıştir. dük. Tolda otomobiller çevrili. telâfi etmek için söylentilere istiRe.s Nümayişlerden ne kayor. Kıbna Türk Cemiyetinin SUALLER naden mufassal bir rapor haurdar sonra askeri kuvvet geldiT pankartlan camlara konnlnyor Konuşmanın uzaması üzerine lıyor.» Üç saat sonra. du. Bizim otomobilüniı dnr • Başkan Başol: «Yalnız maddı hâMüteakiben Gedik'in hâdiselerdurularak bir pankart konuldu. diselere cevap verın. Hukuki ta den sonra grupta yaptığı konuşma Izmirdeki hâdiselerle IstanBen, o zaman ba hâdisenin Kıb rafı hakkında daha sonra konu okundu. Menderes bunun üzeribuldakiler arasında irtibat görrıs l'urk Cemiyetiyle ilgili ol şabilirsiniz.» dedıkten sonra bazı ne: müyor musunuz? duğnna kanaat getirdim. Bazı sorular soracağını bildirdi. Men Gormüyorum efendim. Hâdi«Gördünüz mü reis bey» dedi. lan da hâdise mahallinde göriil deres bu sozu «Emredersiniz» diseler ayn saatlerd» vuku bulBundan sonra son olarak Mendükleri için sorgu altına alındı ye karşıladı. Daha sonra Mendemuştur. lar. Ertesi günkü gazetelerdeki res'le şoyle bir muhavere geçti : deresin KaramanHse yazdığı mekBu sorulardan sonra Hadınlıtup diye gosterilen bır vesika saresimlerden de istifade ederek Başkan 4 eylülde talebeler nın Yüksek Soruşturma Kurulutahkikat yapmak gayesiyle bazı Taksim'de Rum gazetelerini yakı londa güluşmelere yol açtı. Zira na verdiği ifadesi okunmuştur. vatandaşlarımızı sorgu altına al y'orlar, 5 eylül'de bomba patlıyor. mektupda Menderes'den çok acaBilâhare Başkan, sorgu itibariy dık. Valinin istifasına gelince: 6/7 eylülde de bomba pathyor. yip bir dille bahsediliyor, huküle bir söyleyecekleri olup olmaVali bey, yazdığı istifada, yurt Bu hâdiseleri memlekette kaadir metin bu hâdiseleri tertiplediği. dığını avukatlardan sormuş, buiçinde ve dışında tazyikten âza bir kuvvetin idare ettiği anlaşı. esasen millet^ kahve bulmaktan âciz bir insanın başbakan olduğu nun üzerine Menderes'in avukade olarak açıklamada bulunaca lıyor. garip bir ifade ile anlatıhyordu. tı Talât Asal Fahrettin Kerimğını söylüyordu. Durumu, c n . Menderes Memlekette yüz Bu durum karşısında: den Başvekâlete bir rapor verip manın Cnmhurbaşkanına arzet binleri harekete getirecek bir teş MENDERES'İN vermediğinin sorulmasım iste«Aman muhterem reis bey bn Ali Ulvi'nin fırçası ile Hadımlı tim. (iyi bir validir. Mubafaza dünkü duruşmada miş, Fahrettin Kerim verildiğini edip faydalanalım) dediler. Isti kilât tarafından ba hâdiseler ya i mektubn ben mi yazmışım?» : SORGUSU fasını kabul etmedik. O da za pılsaydı, huzurunuzda şimdi 11 diye şaşkma dönünce olayın ash Dahiliye Vekilini de haberdar et söyleniştir. Başkan Sanık Adnan Men ten seye, seye, bu cevaba hazır sanık bulunmazdık.. anlaşıldı. Bu Başbakanhkta bulu tim. Sonra, Emniyet Müdurünu Bunun üzerine duruşmalann deres'in sorgusuna geçıldı. Başkan Ben herhangi bir ka | r,an imzasız ve tarihsiz bir mek aradım, hazır olmasını söyledim, devamı cuma günü saat 9,30 a bıdı. Vazifesinde kaldı.» Adnan Menderes, ağır ağır kür naate sahip değilım. Sadece araş [ tupdu. Bunun üzerine düşuk Baş ordu komutanı da bu hususta Ali Llvi'nin fırçası ile Gökay rakılmıştır. Henüz dinlenecek Öğleden sonra saat 13,30 da baş tırıyorum.. süye geldi, kararnamenin etrafı bakan: muracaatımizı tasvip etti. Esasen dort kişi kalmıştır. dünkü duruşmada na bir çok notlar almıştı. Bu not hyan ikinci oturumda sanıklarMenderes Hükümet yüzbin , « Aman beyefendi. Başbakan 26 ağustosta kendılerınin kıt'ai Bugun kopek davasma devam ııltıları derin bir sükut takip ları sıraya koydu ve şu şekilde da daha belırlı bir canlıhk göze leri harekete getiren ba hâdiselehkta ne bulunursa ben mi yaz muntazıra bulundurmasını iste edilecektir. çarpıyordu. Bu defa salona doğetti. Başkan ve hâkimler arasın konuşmaya başladı: ri hangi kanalla yapmış. D.F. teş dım sayılıyor.» diye sordu. Sorgu miştik. da bu konuda kendi aralannda ı Muhterem Reis Bey Hazret ru sıra ile gelen sanıklardan Zor kilâtı ile mi, hükümet teşkilâtı i bitince Menderes avukatlanna kaReis O halde zamanında teklu ile Gökay'm ellerinde pardea m mı, komünistler mi, Kıbrıs Türk rarname verilnvîmiş olmasından rar haberdar etmemişsinız. bır kaç dakika süren bir müza aller sordnnuz. Ben, s siziğ a sual i süleri vardı. tür Cemiyeti mi kullanılmış. İzah bahisle söyle dedi: kere oldu. Reis üyelere hitaben sormak zahmetinden kurtarmak Bunlar, ancak o dakikada, j Yüksek Adalet Divanı yerini al siz kalan taraf bu.. «Müzakereye lüzum görüyorsa için hepsinin cevabını, siz sorma dıktan sonra « Kendimizi avukatlarımıza yani vukuunda çarnizon komu Başkan Başol'un Başkan Harekete getirilen müdafaaya müsade edilmesi şa tanına bildirilebilirdi. Bu da yanız çekilelim» dedi. Üyeler de dan vermeye çalışacağım. Her «Devam edin» demesi üzerine bu kanaatte olduklarını belirt halde mubterem Reis Bey Haz tekrar sanık kürsüsüne gelen Ad nuvedir. Sonradan çığ gtbi büyü yanı şükrandır. Fakat kendilerine pılmıştır. tiklerinden Yüksek Adalet Diva retleri bunu kabul edeceklerdir. nan Menderes sözlerine «Reis müştur. 26 Ağustostan sonra bomba hâkararnameler verilmemistir. Menderes Türkiye aleyhinde Muhterem Reis Bey Hazretle • beyefendi hazretleri» diye başlanı içeriye çekildi. disesi vuku budukta işler mahiyazı \azan Yunan gazetelerinin ZORLU'NUN dı ve : yetini değiştirmişti. Biz tedbir al Yüksek Adalet Divanı 8 daki i I V o k . m ^ e r . e . m . yakılması bir hâdise teşkil etrulunun hazırladığı kararnamede makta kusur etmedik. Hâdiseler « Patrik Atbenagoras'ın bana mez. Bu o günkü hâdiselerin norYassıada duru^malanna ka süren bir istişareden sonra Kıbrıs Türktür Cemiyeti âzala SORGUSU şehrın muhtelif yerlerinde muhbugun de saat 9.30 dan itibatekrar yerini aldı ve Başkan rını benim dâvet ettiğim iddia o yazdığı mektupta zikredilenler mal neticesidir. avnen kabul edilirse ve bnnunla Başkan, ceza muhakemeleri usu telif saatlerde çıkmıştır. Yunan ren devam edilecek ve köBaşol heyetin kararını okudu: Başkan Fahrettin Kerim istilunuyor. Bunlar tavassutu ken pek dâvasına bakılacaktır. «Düşuk Cumhurbaşkanı Celâl dileri aradı. Başlarında Ahmet bizim suçlulugumuz ortaya çıka fanamesınde bazı açıklamalarda lünün boyle olduğunu bildirdi. ı Konsolosluğuna 17 18 hücum ya Bilindiği gibi geçen cumarBayar hakkında ileri sürülen Emin Yalman gibi yaşlı başlı ve rılmak isteniyorsa bir tezada dü bulunacağını söylemış. Daha son Ve Menderesin daha fazla ko>nuş pılmış, bepsi püskürtülmüştür. Istanbulda Türk mah da Er • tesi günü Savcı, Celâl Basuçların nelerden ıbaret olduğu tecrübeli bir insan bulunuvordu. şülüyor.» dedi. ra kendisine bu açıklayıcı şeyle masma müsaade etmedi. Mendeyar ve Nedim Ökmen için " ' i Menderes o gece alınan tedbir rin neler olduğunu sordunuz mu? res saat tam 14.50 de yerine otu meni mah da tahrip edilmiştir. | 7.7.1960 tarihli gerekçede tafsirunca 3 numarah sanık düşuk Dış ı Tedbir alınmıştı. Fakat komutan beşer yıldan az olmamak üleri şu şekilde anlattı : Menderes Herhalde sormu j len tespit edilmiştir. Gerek 3 nu rüşmek için vali tavassutta bu« tzmit'e geldiğimizde Vali şumdur. Her zaman beraberdik. ı işleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu lar teşyie gitnişlerdi. Hâdiseler | zere ağır hapis cezası talep marah kanun ve gerekse Ceza lundu. Bu güzide heyeti o hava etmiş ve dâva, avukatların hâdiseler biraz gelişmek istidadı Fahrettin Kerim'in başka birsey ' kürsüye dâvet edildi. çok birdenbire büyümüştür. BunMuhakemeleri Usuıü Kanununa içinde kabul etmemezlik tde nı göstermektedir, dedi, vahametmüdafaalarını yapabilmeleri Kararnamesini avukatına verdi da bana görc bazı muharrikler göre son tahkikatm açılrnasına mezdim. Zamanın havası malum ten bahsetmedi. Yolda mütem açıklaması mümkün değildir. Fah için bugüne bırakılmıştı. du. Şimdi çok muhterem reis mim malumat istedim. Bayar yan rettin Kerim hep işten el çektiri ği için kendisini kararnamesiz saj vardı. itiraz edilemez.» beyefendi hazretleri, Liman lu • lış hatırlamıs, postahaneden dö leceği psikozu altında idi. Her vunmak zoruida olduğunu ifade Yarın ve öbür gün ise yine Bu bir millî galeyandı. Onun Bu karardan sonra sanıkların kantasında söylediğim nutku arhalde ben tekaddüm edeyim diye ederek sözlerine başlayan Zorlu' içindir kı tedbir belki tesir et6/7 Eylül duruşmalanna baner dönmez ilk defa tstanbnl'a gi istifa etmiş olacak.. nun Yüksek Soruşturma Kuru 1 memiştir. teker teker ifadelerine müracaa 7 e devim. Liman lokantasında kılacaktır. ta başlandı. İlk olarak sanık mik nutuk söyledim. Hatırladığıma diyoruz diyen benim. Eski aziz, Bu soze gülen Gökay not alı lundtın dilinin peltekliği dolayı Bazı muharriklerden bahset muhterem arkadasım Köprülü siyle «Yüksek Savuşturma Kururofonuna Bayar geldi. Başkan: göre, o gün söylediğim nutuk, yordu. Muhavere şöyle devam lu» diye bahsetmesi güluşmelere tiniz? «Bu hâdise hakknda bîldiklerini basın ve bütün memleket efkâ ben de geleyim dedi. İlk isimiz etti : i Evet, Yunanlılarla münase Yassıada duruşmasmı telefona gitmek oldu. Îstanbul zi anlatmaya başlayın» dedi. rında tasvip olnndü. O günkü ve Ankara ile telefonla konuşBaşkan Namık Gedik eğer yol açtı. Başkan bunun doğrusu betlerimizin bozulmasını isteyen Bayar Aklımda kaldığı ka nutku söylememiş olsaydım, be • tum. Bir tedbir düşündük. Radyo mesuliyet benim üzerime yükle •u söyliverek Zorlu'yu ikaz etti ler olabilirdi, komünistler bun tâkip edecek hukukçu Fatin Rüştü Zorlu, sözlerine için bir suç teşkil edeceğine konusması o anda alınacak en necekse açıklıyacağım husus var dar anlatacağım. Bir Kıbrıs dâ j Baştarafı 1 inci sahifede devamla, Londra'ya hareket et • dan istifadeye kalkabilirlerdi. vası vardı. Herkes, bütün mem i inanıyordam. müstacel tedbirlerden biri idi. demiş. Siz de İcürsuye fırlayıp is mezden evvel Adana ve Mersin Koaıünistlerin bu işde rolü hubukçularmdan «efekkul eden Bu sırada Başkan, Menderes'e Ankara ile konuştuğumda Vekil tifayı önlemışsiniz. leket bununla alâkah idi ve buMenderes Namık Gedik usul den, miting yapmak için vuku olmadığı tebeyyün etmiş. Peki sa ve merkezi Cenevre'de bulunan nunla dolu idi. Yunanlılar ise ikazda bulunarak çunları söyle • arkadaşlarla örfi idareyi yatıştıbakımından fazla konuşmamayı bulan talepleri reddettiğini söy , at kaçta orduya haber verdiniz? «Milletlerarası Hür Hukukçular her türlü propaganda vasıtaları di: ncı bir tedbir olarak düşündük. lemiş, 67 Eylül hâdiseleri münaKomisyonu»nun vazıfesı: Müşa 17,50 de Mikrofona anlatın. nı kullanarak çahşıyorlsr Te bu Derhal Heyeti Vekileyi lstanbula tercih etti. Mesuliyetsizliğinin Ordunun müdahalegi kaçta hitlerı vasıtasiyle adaletin, hürrıMenderes ise bir seçim nutku dâvet ettim. İdareyi örfiyeyi ilân Başvekilin ağzından söylenmesini sebetiyle hakkında lüzumu muarada tahriklerde de bulunuyorhakeme kararına söyle itiraz et oldu? yetin, demokrasinin ve insan hak istedi. lardı. 67 Eylul bu haya İçinde söyler gibi hareketler yapıyor ve miştir. Bazılan 20.30 da, bazılan da larmın muhtelif memleketlerdeki Başkan Oktay Engin'in aldıhtelU^»fTarrd8nü7ördu:.?. V olmuştur. Yüksek Soruşturma Kurulu, ' ha sonra. Maalesef kıtalann ba tezahürlerini takıp ve neticeleri« O günlerde Kıbrıs'ta bir | m I S 8 l b l hareket etmıs olmamız ğı döviz miktarma bakacağız. Faz ni neşrederek, butün dunya hukatliâm yapılacağı ilân edilmişti. havayı yatıştırmak için olsa ge la bır şey yapılmamıssa mesele Abdullahefendi lokantasında bu şıoda subay yoktu. Mürettip kimdir? Katliâm günü de tesbit edilmis rektir. Sabık Başbakan Yardım yok. Ama Engm ailesine gosteri lunmuş olan Fahreddin Kerim Istifanamenizde bir hususu kukçularma bildirmektir. Başkan Bunlar bir şey değil, hakkında men'i muhakeme karati. Katliâm olur veya olmazdı. cısı Fuat Köprülü'nün Meclisteki Bu konu ile ilgili olarak, komisben loracağım siz cevap rerecek Fakat Yunanistanı ikaz etmek, i konusması ve benim ondan son len hususi muamelenin sebebi rı aldığı halde, buradan uzakta, , açıklıyacağım demişsiniı, o ne yon adına Yassıadadaki duruşmasiniz. Görüyorum *d meseleye memleketi tenvir etmek istiyor r a k i konusmam aynı temayı ihti nedir? Esasen babası istidasında tâ Londra'da bulunan beni mah imişT Buradt eski Vali istifanamesi ları takiple görevlendirilen Raygirmiyorsunuz. Bu kadar geniş dum. Ben, o nutku soylemedim i v a etmektedir. Benimki onun bir «Yaptığımız i^lere karşılık ola kemeye sevketmiştir. mond Nicolet admdaki avukatın, • ı UHU«I m*%,ıı v u u b l l U DUJ1CUİCU1U1 rak» dıyor. Bu yapılan işler neni okumuf ve demiştir ki: Reisin bir sualine cevaben Zortahrik hareketini kim idare et| diye boraya getirilseydim o za. tavzihi mahiyetindedir. Köprülü, lerdir? Kapalı kalmış, «çıklayamadı vereceği rapor, düşüklerin yargılanmalarında, adalet ve hukuk miş oiabilir? Kim tertip etmiş ı n suç olurdu. Kıbns lokanta hâdiselerden hükümet haberdarMenderes Ben Oktay Engin'i lu, Türkiyenin Kıbrıs işini dai | ı m bir husus yoktur. tir? " kadar plânlı yapılan 'bir m a Bu "" ' " sında... Affedersiniz efendim, Li dır, tedbir alınmıstır, derken ha de, Hasan Içar'ı da tanımam. Bu ma sükunet içinde mütalea etti '• Patrik vekiline zuhur ede prensiplerine uyulup uyulmadıgı hareketin bir mürettebi olması man lokantasında söylenen nn kikate uygun konusuyordu. Daha ğini, Yunanhların ise yaygara 1 işlere daha başka ilgililer karı kopardıklannı, Selânik'te Ata cek hâdiselerden endişe ttmeyin hususunda bütün hür memleket lâzım gelir. tuk, büyük hâdiseleri önlemek, 2 6 ağustosta ordudan hazırhklı şır. hukukçularına fıkir vermesi bakı vilâyette esaslı 1 a sl iste m türk evine atılan bombanm ne diye telefon etmişsiniz. Bayar Efkârı umumiyeyi ya Kıbns meselemizi takviye etmek . ° ™ . . . „ ,,,.„, w i n ı P r Başkan Emnı>et müfettisi bu ilk, ne de sonuncu olmadığını, Evet, endişe etmesinler diye. mından önem taşımaktadır. kinen takip etmek cnürettibinin için söylenmiştir. Bn nutuktaki | tedbırler alınmış ve butunızınler Alâeddin BİLGİ Sıra eski Îstanbul Emniyet Mükaldınlmıştı. Vali saat 20 de 18 işin komünistler tarafından ya 1957 senesinde de Atina'da Am«kim olduğunu ortaya koyar ka marazatım da bu kadardır. taburun emre hazır olmasını Or pıldığı kanaatınde olmadığını be | rikan kütüphanesine bomba sav dürü Alâettin Eriş'e gelmişti. naatindeyim. Bu hâdiselerde bir Toplantıya dâvet BOMBA MESELESİ du Müfettisinden istemişti. Bu lirtiyor. rulduğunu ilâve etmiştir. Eriş, ifadesinde Selânik hâdimürettip olmadığını ve bilmediKadıköy Kız Lisesini ve öğrenBundan lonra, Zorlu'nun Yük , sesini saat 15,30 a doğru haber Başkan llerleyin, ilerleyin . kuvvetler niçin gecikti? Bn huTAHRİK EDİCI ğimi rahatlıkla söyliyebilirim. •ek Soruşturma Kuruluna ver ' aldığını, arkada'larına 26 ağus cilerini Koruma Derneğinin GeMenderes Emredersiniz, iler saslann tenvir edilmesi gerekir. Milletime ve vicdamma karşı diğl ifadeei okunmuş, bunda 67 tosta alınan tertibatın ytni baş nel Kurul toplantısı 6/11/1960 paBen de konusmamda (HaberiHÂDİSELER liyeceğim efendim. Selâniğe bomböyle bir tertip hareketinden ba gönderilmiş, deniyor. Bomba miz vardır) diyorum. Ancak bu Menderes Herhalde mevent Eylul hâdiselerini geceyanaı Mü ttn revizyona tâbl tutulmasını zar günü saat 9.00 da ekseriyet haberim olsaydı mes'ul olurgönderilmesi hâdisesinde mah sözfim hâdiseler 6/7 Eylül gecesi I cereyanlardan istifade etmenin kerrem Sarol'un, Ankara'dan bir emrettiğini, jandarmaya, mtrkez olmadıfı takdirde 13/11/1960 padum. kemenin kararına isnad ettirili ba şekilde olacaktır, şeklinde an | yolunn bilen komünistlerdir, di telefonu üzerine öğrendiği ve komutanhğma, belediye otobüs zar günü aynı saatte lise binasınBaşkan Hükümet haberdar yor. Yunan mahkemesinin kara lasılması icap etmez. B. Millet ] yerek ilk aklına onlar gelmia. Fa bunda hâdisenin komünistlere da yapılacaktır. idaresine tedbir için yazılar gönı mış? llgilüerin teşrifleri rica olunur. nm esas olarak kabul etmedik. Meclisinde muhalefetin de hazır kat sonradan bunun dogru olma yüklettldiğini belirtmekte idi. Bayar Benim haberim yok Türkiyenin mürettep olarak bom bulunduğu bir oturumda bunları dığını <nlamıs olacak. Bizim var [ Bilâhare Fuat Köprülü'nün sor derdiğini, Birinci Ordu Komutaii nı aranarak durumun anlatıldığıtu. Köprülü, ba patlatmak suretiyle Kıbrıs apaçık söyledim. Hâdisenin ertesi dığımız netice şudur: Bir millî I gusuna başlanmıştır. Başkan Vali size bir şey söy dâvasında Yunanhların mühim günü Bayar, Köprülü ve bendeni galeyan olmustur. Aym galeyan I verdiği cevapta, bu mesele ile nı, hazırhklı olmasını istediğini, lemedi miî kazanç elde edecekleri muhak zin Emniyet Başmüfettişine bu zabıta kuvvetlerimiz, kendilerini j esasen ilgili olmadığını, dâva ile vaziyetten Emniyeti Umumiye Bilindiği gibi, bomba hâdisenin komünistlerin ve Kıb resmî vazifelerini yapmaktan alı alâkalı olanlann bunu izah et Müdürünü haberdar ettiğini söyBayar Evet yali telefon e haktı. derek teşyie gelemiyeceğini söy bakkaldan, dükkândan satm a ns Türktür Cemiyetinin eseri ol koymns oiabilir. Ben Vilâyette tiğini, kendisinin o sıralarda Is leaıis, Yunan koioln?hanesinin bulunduğunu, vak'a ve Patrikhanenin muhafazasına ı ledi. lmmaz. Bomba, lürkiye'den [ duğu şeklinde telkin yaptığım id Orda Müfettisi ile görüştüm. Ni tanbul'da Başkan Devletin istihbarat götürülmüş, atılmış değıldir. Tuı j dia ediliyor. Çağırmışsak telkin çin tedbir ahnmadığını ve müda günü oğlunun evinde bulundu • nezaret ettiğini, Vilâyetten takvi' kiye'den götürülmemiçtir. Muhterem reis bey hazretleri, bende. niz de inkâr edıyorum. Ne bomba gönderildi, ne bomba gönderildiğini biliyorum, ne de ka vas tarafından atıldığına kaniim. Kararnamede bomba hâdisesi, bır mihenk noktası olarak alınmış ve butun hâdiseler bomba hâcisesine bağlanıyor. Selânik konso • losluğundan Haricıyemi^e her zaman şifre gelir. Çifre gelmesı normaldir. Şifrenin altmdaki eski türkçe yazmın da kimin tarafmdan yazıldığı belli değildir. Bu bomba hâdisesini radyoda ısrarla okutmak ıstediğime geünce, Abdullahefendi lokantasında yemek yerken bana kalemi mahsus müdürü vasıtasiyle müracaat edilerek böyle bir haberin Anadolu Ajansına geldiğini rad • yoda okunmasının mahzurlu o lup olmadığı soruldu. Hiç biı mahzur gormediğimden okunsun dedim. Israrla radyoda okutulmasını Anadolu Ajahsından birisini çağırarak soylemedim. Bir başvekil, o zamanın başvekili... (Basın blokuna dönerek) lakıt ve sabık başvekil olarak radyoda mutlaka okunması için emir verdiğim iddıa olunuyor. Bayar'a yapılan ihtar Bu muddet içinde Celâl Ba. yar Cuma günkü ilk oturumda olduğu gibi devamlı surette dudaklarını kemirdi. Sıyah dolma kalemi ile öiundeki kararnamenin boş kenarlarına notlar aldı. Bir ara dirseklerini dızlerıne dayayan ve öne doğru eğilerek oturan Bayar'a Yassıada kuman danı tarafmdan gönderılen bir assubay yaklaşarak mahkeme âdabma uygun bir şekilde düzgün oturması içın ihtarda bulundu. Bu ihtara rağnıen bir müddet daha aynı şekilde fütursuzca oturmaya devam eden düsuk Cumhurbaşkanı daha sonra durumunu düzeltti. Cuma günkü ilk oturuma nazaran biraz canlanmış görünen Adnan Menderes gözlüğünü sık sık takıp çıkarıyor ve okunanları önundeki kararnarneden takip ediyordu. Bazan da gözlüklerinin üzerinden yargıçlan ve dinleyici. leri boş nazarlarla süzüyordu. Bir aralık dalan Adnan Menderes nöbetçi erlerin değiştirümesı sırasmda çıkan tok sesten urktu. Sanıklar arasında en rahat gorunen Prof. Fahrettin Kerim Gokaydı. Mavi dosyasını ve sa Bugünkü Program Ürdün Kıralı geldi Baştarafı 1 inci sahıtede Ürdun Kıralı hava alanında Dışişleri Bakam Selim Sar per, mülki ve sivil erkân tarafından karşılanmıştır. Urdun Kıralına bu seyahatinde Başbakan Behçet Telkuni, Protokol Umum Müdürü Ahmet Luzi, BasınYayın Vekili Vasfi Tel refakat etmekte idi ler. 15.35 de hava alanına gelen Devlet ve Hukümet Başkanı Cemal Gürsel, şeref salonunda Kıral Hüseyin, Sarper ve Ürdün Başbakanı ile iki gaatten fazla görüşmüşlerdir. Bu görüşmede Ürdün, Irak'ı tanıdıktan sonra Birleşik Arap Cumhuriyetine karşı tutumlarının ne olacağı, Türk Ürdün münasebetleri ile Kıralın Amerika ve Londra temaslarınm konuşuiduğu tahmin edilmektedır. 17.45 de îran'a muteveccihen memleketimizden ayrılan Ürdün Kıralı Majeste Hü seyin basın mensuplarına her hangi bir beyanat vermemiştir. Hava alamnda bir gazetecinın Urdun'e dâvet edildiniz mi sorusuna, Devlet ve Hukumet Başkanı şöyle cevap vermi^tir: «Bizim memleketler birbirimizindir. Ben bir telgraf çe ker Ürdün'e giderim. Majeste Kırala da bir telgraf çeıkerek her zaman gelebileceğini söyledim. ( 3 IYODLU TUZ Sıhhidiv