Catalog

CUMHURİYET 7 Nîsİn 1944 Hazımın Ârkasından... Kitab sohbetleri İhtikârla mücadele Birlikler U. kâtibi dün Ankaradan geldi Ona aid hatıralar ve düşünceler... Vasfi Rıza YAZAN Hazlm. Evet. Ha. zlm İşte. Kalın, kara harflerle yazllmlş: Hazım. Bu ke. limeyi okuyorum. Eh sonra? Sonra ~ " ~ ^ ~ " ~ " ^ ~ ^ hlç. Koca çift sütunda bir o yazıll: Hazlm. Ötesinde karmakarlşık bir kaç harf. Her bbi kızdırılrnış birer tlğ ucu, gözlüklerimi delip, gözbebeklerime batlyor. Okuyamıyorum, okuyamıyorum! Okutmamakla kalbbae saygl ve sadakat gösteren gözlerlme kulaklarim kan. cıkilk etti. İçime dikenil telörgü kanga. ll halinde bir ateş çöktü: Öldü!.. Kulaklarlm! İkinize de kurşun aksm! Hazlm nlçin öldü. H3zımlar niçin ölürler bllmem kl. ICiml milyonları neşe İçinde yaşatır; klmi milyonlara kafa, ruh ışlğl dağltlr; kiml ır.ilyonlarLi yasl nı tükenmez İradeye çevirir.. Sonra, öKirler. TJmulmaz günde, kısa yaşta reye ölürsünüz be?! Gerlye kalan Hazımîar, Ömer Se^ .'«ddinler, Ahmed Haşim. ler, Neyyireler, ve benzerleri! Bari siz ölmeyin. Sevgili Zobu! Sıkl tutun.. Artlk ağlt yakacak takatimiz kalmadı. Ölüm; sifırlaşan bana, ben gibüere ve kandilinde yağl tükenenlere yaraşır. Hüseyin Rahml hocam pırlanta kak. •ıalı elmastraş bir şamdandakl mumdu. Seksen yll çevreslne temiz ışıklar saçarak yandı ve yana yana bltti. Mebıred Emhı Yurdakul denllen Pamukaslan akpak sakalı ile akpak kefene büründü. Elll yll Türk gencliğinl İbret. leyen Abdurahhman Şeref çatlak surahldeki bUlur su gibi slzdı gJttL Mehmed Aklf mukadderine boy uzattl. ilk gazetelerimiz tlk münakaşa, ilk tatil, ilk sansür Server Iskit'in matbuat tarihimize aid yeni bir eseri kararname» «Ue mat Yazan: buat harriyetinl na IHEM NALINA M1H1NA Kadın ımıhabereeilsr I I ğenmess bejenfl miyecek Jcşidir o, • s Aman savgili Zobu! Aman sevgili İntişan, ya iviyi ve Zobuiar! SıSı tutmBir müddettenberi Ankarada bulunan kötüyü ajnrd etnnn... Krlikler umuml kâtibi Salâhaddin Çuh miyen cyeni neşriŞimdi altmda yattığı tonrağa kara ruk, dün İstantoula <Jöiam^tür. Salâhad yat> sütunlannda çıdersem dilim kunısun. O toprak altın (ön Cuhrukla beratoer, yeni kararpame kan kısa birer haber, toprakHr. Üstünde gecs gündüz, sonme mucibince ihdas edüen İstanbul Vilâyeti yahud da «aferîn den parlıyan bir ayylldız vsrdır. Nasıl kontrol hejetl şefliğine tayin edüen Şev muharririne. bir eksikliği tamamladl!» temiz gönüllerin içinde İsek o temiz ket Kaya da şehrimlze gelmiçtlr. kabüüıden bir iki «beyllk fıkra» üe toprağm altındasln Hazlr! «Türk ölSalâhaddin Cuhruk htr muhaıririınize İlân edilen bir eser; «Türkiyede matbumez!er> inin llahmud Esadlar gibl sen şuruan söylemiştir: at ldareleri ve politlkaları». de bir tanesi oldun. Hadl be sen de caİsmine baklllnca, yalnız gazeteleri < İhtikârla mücadele karama.mesine nîm Hazlm! Beni çüeden çıkarlp durma! aid izahname hazrrlanmış olup pek kısa ve gazetecilerl alâkadar edeceği zanneSP.I ölmedin, sende böbrek Tnöbı*lt has. bir zamanda dagıtılajcajrtır. Malüm ol dilen bu eser, vakia, ömrü bir asrı ge. talığı yoktu; sen uznnca bir nyku hssdoğn üaere kararrıamenin ta^bikına, bu çen gazetedliğİ3.izin İlk tariMdir; fa. lalığlna tutuldun. Senden sonra gelecek ayın <m beşinden ita«tren başkınacaktır kat matbuatla hükumet arasındaki mü. Hazimlarln şahlslarınfia ruhun gene Yeni kararnatmeye göre yapılmakt^. olan nasebetleri izah sıraslnda, bizi İdare dirilficektir; birkaç yüz defa... idarî teşkilâtla doğrudan dotruja vilâyet edenJerin zihniyetinl göffteren tarsflariEy yeşlyan genc sanatkâr! Ey gelecek meşsul oknaktadar. Gerek yeni testilât le, son bir astrlüc siyasî tarihimize aygena sanatkârr Bir fenc sanatkârla evve gerek Iüzumlu ihzarat bu müddet zar dlr.Ilk veren bir kitabdır. Bu eserin lenirsen; ve İ!k çocuğun erkek olursa matbuatlmlzda lâyık olduğu alâkayl finda haarlannuş bulunacaktır. adınl (Hâzlmcık), IÎIZ olursa (Hâzıırgül) bulcunanuş »İTrtannTn sebebini, arkaMuhteliı birlüler umumî kâtiblikleri daşlann onu okumak flrsatlnı henüz koy Sevgiü Zobn! Gel bir afızdan aŞıtla. nln yapmakta oldukları toplantüar. bir elds edememi? oknalarında aram?lldlr. nallm: Hazlmclk, ne olurdıı, büyük ve lücerln daha verimJi çalışmalannı lstlh Çünkü kltabın klt'asl büyük, sthife gerçek sanatkâr (Tehinı Efendl) kadar daf etmette ve bu toplautılardan alman adedi dört yüze yakmdir. olsun bu toprak üstünde kahaydl... neticeler katT bir safhaya girmlş bulunDedim ya, eceîin iki ciğerine bit düşe! maktadır. Eserln muharrirl, Server İsklt'tir. Oeçenlerde tskendemna gekniş buhı Server İskit, hayaüm, içinde bulunâuğu Bir gün nasllsa İstanbula gittim. Afc. şımüstü Beyoğlu soxa?r'Jan geçerken nan touüiyetli bir parti makaxanın. itha mesleğin tarihine aid tetkiklere vakHa7)mcığa uğradım. Benzini biıaz ucuk lâtçüarm da IştiraMe bütün memlekete feırLİş tek arkadaştir. Mazlmize aid bir gördüm. Ne var? demedinı. Daracık müvac nUbetinde tevsd edilmek üzere bir çok bilgilerin onun devamll mesaİJİle yerinden flrladı, gene eürai enseral sik. plân h&arlaomışbr. Yafcmda tstanbula elde edilmiş olduğunu söyleaıek «skitl. Ayrlllp Jtapldan çlkarken »eslendl: gettrflecek olaa bu möhJın partt maka ler in güzel bir tabirlle: unukteaayı Aşam! (Bana böyle derdl.) İstan. ranın söratle »vzllne ba4İanacaktrr.> hakperestî» dir. Onun çalışmalarına gebula düşüşünden para tuttuğunu anlılinciye kadar, matbuat tarihimiz, meParti Reisi geldi yorum. Şuradan biraz para ver de sana todla tetkik edilmiş tek esere malik de. bir yanm piyango vereyim. Son bllet. Validesinin rahatsızlığı dolayısüe îz jildi. Vakıâ neşredilmis, blr çok hatıraBunlar tabiî blr şekild* doğ£ular ve tir, İçime doğdu. mire gitmij olan tstanbul C. H. P ida lar vardl, fakat bunlar «yardımcı ve tabit bir bitişle bittiler. Bizde blrak Pekl. Sen ver de sonra ben sana re heyetl reisi doktor Behçet Uz dün aydmlatıcl» birer • vesika klymevlni tlMarı, derln saygıll birer hatıra ile teöderim. Bge vapurDe gehrimize gelmiytir. ısiz olmakla beraber, elbetfcî kl birer miz heyecanlı birer sevgidir. Peki, yalnız beş kuruş ver, Içlnde tarih» değildi. Nafıa Vekili gitti ötekller İse bunlardan baska, ayrlca kısıretin bulunsun. Yarln çekJliyor.. «Türkiyede matbuat idarelerl ve poda içlmlze ölçüsüz ve umulmrz acü&r Nafaa Vekili Sırrı Day dün Köprüler Gülüştük. Parayl tam verip, blleti litlkalari» Server İskitin, aynl mevzula blrakiyorlar. ve Şoseler Mıntaka Müdürlüğünde Ve. ysrım aldlm. Ne numaraslna baktl, ne alâkah eserlerlnin beşincisidir. Bunlarkâletine bağlı mfiessesat erkânüe gö. Tanrldan çikâyetlm yok. Fakat eceîin rr.ühürledi. dan ilki 1935 basln kongresinin safharüjmfls ve dün akşamki ekspresle An larlnl lhtiva eder, lkiicisi İlk gazetegözlerl aka, ciğerlerlne kurt düşe! Ertesi akşam uğradl:nkaraya dönmüştür. Öîümden korkum yok. Fakat Hazlm, cimlz Agâh Efendi hakklnda mükemnıel Canim Hazim! dedim. Gel senlnle larin ölümü korkusundan titriyomm. Akıl hastanesinde ölen hasta blr tetkik eserldir, üçüncüsü bunu Desüstaslyon'da kafalan çekelim. Hrzımla. sahneye çiktıgı İlk gündenDün sabah. Bakırköy Akıl hastane. maufesef gö'remedim «Türkiyede neşri Olmaz, hastayltn, gazoz bile lçmlbe'l tanlştlm. Pek seyrek konuşurduk. yorum. Sadece gelir otururum, lâf atarjz. Einin bahçesinde gezinen hastalardan at hareketleri tarihine bir bakış» tir, Ama ynrekten sevişirdlk. Ben Karaşöz. Fakat (şöyle bir yan baktlt Bu Çelebi Ceylân; bir ara sancılanmış gi iördüncüsü «Türkiyede matbuat rede çallşırken gazete adlna yüzkrce se'jeb ne? Orası çok pahall. bl kıvranmağa başlamıştır. Ve çck geç jimleri» dir kl matboat, metbaalar ve okurlara Sarayburnu parklnda bir ak Dünkii bllete bln lira çlktl. jl»n. meden düşüp ölmüjtür. Hâdise Adli. hakkl telif me\zularlna aid olarak 1939 şam riyafeti vermiştim. Adl, tadl ölmez mıyorsan nah, İşte bas, say. yey» bildirilmiştir. Adll hekim Dr. tarliıine kadar neşredilmiş bütün mevHazima rica ettkn. Yan salonda bir Kâmil Ünsalan; otopsi yapılarak öiüm zuatı, teferruatile beraber, ihtiva eder. Kendlsine yüz bln Ura çıkralşçaslna nıodern Karaföz oynattl. Büyük sanatŞimdi çıkan sonuncusuna gelince... sebebi tesbit edilmek üzere, cesedi sevindl. Pay vermek istedlm. kâıı fazla heyecana düşürmemek ve taMorga göndertmistir. Tahkiiat yapılı Fakat daha evvel, bu e9erden de fay Agam! dedi. Gönü!d?n artistin pabiüiğini yerinde kılmak İçin Atatürkün dalanarak, slzl de alâkadar edecek, blr rada değil, gönülde gözü vardlr. yor. ge'cccğini söylememiştkn. Olmez Ata, kaç bahse temas etmelc istiyorum: İlk Ben fitil oldum, o tamdıs masalar) Bir makasçı ezilerek öldü gazetelerimiz, ilk matbuat münakaşasl, Ksragözü ancak ortasına kadar takib katılttı. ettl. Haydarpaşa garında makasçı Yusuf, ilk gazete kapatılışı, ilk sansür.. glbl. Ondan scnra Jübilesl îçin bir yaz: yaz e\rvelki gece sabaha karjı msnevra yaFakat ertesl gün bana «ğrayan Ha dlm. Bilrr.em nerede çlktı. Bana çok in. pan lokomotiflere yol açarken, bir zlmcığa: Matbaacilığın İcadı tarihi 1446 dir, ce ve kibar bir nükte İle dedl kl: merşendiz JoUomottfıle bir marşandiz Canim Hazımcii, dedim. Atatürk Bu yazl epeyce yavan. ElHncl yll vagonu arasında kalarak ezilmiştir. Ma. bizde İlk matbaanln kuruluşu 1726 ya teşadüf eder. İlk çlkan dünya gazetesi senin İçin «Biraz boğuk sesli büyük bir dönümümü yazdığln zaman, kalblne kaaçı Yusuf derhal ölmüştür. Kaza et «La Gazette» dir, Pariste 1631 de ÇlkTürk artisti. Aferin. Onun büyüklüğü biraz daha hız ver. rafırıda tahkikat yapumaktadır. mıştlr. Bizde ilk gazetenin teessüsü ylllar geçtikçe büyüyecektir » dedi. deHazlm; kendisinin ve bllhaasa benlm Altın fiatı İçin, «La Gazette» in çıkışından itibaren yince Hazlmln tatll açık bakır rengi daha yirmi beş yıl yaşamaTia dua ediattı. Sarardı, klzardl. Ağzlnin İki kö yordu İçlmi çektim, başlml gülümslDün bir Reşadiye altını 43 ve bir İki asırlık bir zaman geçmesi şesi titredi. Sertçe ve dikçe saclarırm yerek salladım. Anladl: gram kulge altm da 5.95 ten satılnuştır. geimiştir: İlk nüshasl 31 teşrlnievvel dikilip kımıldadığıni farketiim. Bir eliBir gün evvel 42.60 lira olan Reşaliye 831 de İntişar eden ilk Türk gazetesi Kederlendlrdim mi A?am? le elimi, öteki elile enseml svkarak: Takvimi Vakayi» dir. (Vakıâ bu ta Hayır, dedim. Hakikatlendirdln altını dün 40 kuruş yükselmiş. ise de ihten çok daha evvel, 1795 ten başllyabu normal bir yükseüş'.ir. İyi ettin de öncecîen haber verme. Bent bırak, sen daha elli yll yaşa. ak ikisi İstanbulda, üçü İzmirde olmak din. yoksa... Sevgili Zobu! Bai, ben varim, H»zım Rükneddin Fethi için dün üzere beş gazete çlktı. Fakat bunlarm Bitiremedi, yutkundu, gözleri dolu yok. ne sahibleri Türktü, ne de dilleri türkbir ihtifal yapıldı Aman sıh tutun..... verdi. Hazim da biliyordu ki Atatürk; Genc yaşında vefat «den eski Mülî e.) kirni beğenirse beğenilecek, kimi beAka Gündüz «Takvimi Vakayi» }, zamamn padlşahı Türk Talebe Birliği Rsisi doktor Hük. İkinci Mahmud, «dahildeki deöikodularj neddin Fethi Olcaytuğ için dün saat Bilmek, kendlni bilmekle başlar maksadile tesls etmişti. 18 de Eminönü Hakevmde bir ihtifsl nlemek. kinci Mahmudun propagandanın ehenc. yapılmı, torende merhumun, arfcada^lari, dostları ve Üniversite ganclgi bulun mlyettnl ka\Tan.ış bir padişah olduğunu, Takvimi Vakayiin franslzce, hattâ mustur , run.ca ve ermenice nüshalarınl da nesToprak Ofisin bir izahı » teşebbüs etmesindsn anllyoruz. Toprak Mahsulleri Of:si tstanbul <Takvimi Vakayi» haftallktı. Vakıâ şubesi müdürlütünden dün eldığımız devlet organıydı; fakat mahiyett münbir tezkerede deniliyor ki: asıran resmî değildi, hattâ resml ga«Saym gazetenizin 2/4'944 tarihli :eteye de pek benzemiyordu. Bir tarefişte bize kendiınizl öğretecek tek ve en büyük eser! nüshasında cToprak. Mabsuüeri Ofisin an fikir, bir baklmdan haber gazetesiyde (100) bin liralık bir çuval yolsuz di. Bu gazeteyi Sahaflar seyhi Esad luğu tahkikatı» başlığı altmda çıkan ve Efendi idare ediyorâu. müfettişlerin çuval deposuna el koy. duklarını. yolsuzluğun iki buçuk seneİlk yan resmî gazete «Ceridei HavaBu 28 sahifelik Fasikülde İlk atoaıdan Insana kadar havstrn tekâdenberi devam ettiğini bildiren yan İs> tir. «Takvimi Vakayi» İn İntişarın. müîünö ve bunlara aid ana konular üzetlnde akla gelebilen yüzden nızm böyle bir hâdisenin olmaması do, :an 9 sene sonra, 1840 ta çlkmıştır. Safazla sorunun karşlllğlnl bulacakslnız. layısüe tekzibini rica eder saygılarımı ıibi bir İngilizdir, fakat ismini söyle28 sahife, 30 resim, 2 tablo: 25 knruş. üğim zaman şaşacağinız bir İngiîiz: zı sunarız.> Bütün bayilerde bugün bulabilirsînlz. Çörçll»... Evet, büyük blr lhtlmalle Toprak Mahsulleri Ofisi yukandaki şekilde bir izahat göndermişse de, bilâ sajan İngiliz Başvekilinin ecdadından hare müdiriyetle yaptığımız temasta Dİri. O slrada İstanbulda oturan «Vilyam hakîkatte bu depoda bir tadad yapıldı. ğını. buradaki çuvallar Cibalide yeni Çörçil», Kadıköyünde avlanırken blr tutulan bir depoya nakil ve yeni bir kazaya sebebiyet vernlş, yakalamp apsedilmlştl (•). Gazete, bu hapis hâmes'ul sahsa teslim edıldiği, henüz kat'î bir vaziyet elde edilaaediği de beyan îsesinden sonra, onu tatmln için. talebl üzerine verilmiş bir ferman mahsulü dunmuştur. di. «Ceridei türkçe çlBeşiktaş kulübünün kongresi ayordu, fakatHavadls» vakıâ Buna reğTürk değildi. Beşiktas kulübünün kongresi pazar sn hükumetten para yardımı ahyordu. günü saat onda Besiktaş Halkevinde Insan kafasınln hangi yollardan yürüyerek nasll bir çok güçlükler toplanacaktır. ÇSrçil, tam yirmi sene, matbuat meyve mânialar âleminden aşarak hakikati bulmak İçin çektiği lsttrablan danlnda tekbaşına hüküm sürdü. FfiErenköyünde açık bir ve vardığl büyük netlceleri bu kltabda bulmak mümkündür. at vaktaki 1860 ta, İlk gazetecimiz Dr ADNAN ADIVAR'm zorluklarl yer.erek uzun bir çallşma netilâğım var gâ1! Efendi «Tercümanı Ahval» İ neşcesinde vücude setirdiği TARİH BOYUNCA İLİM ve DİN eserinde Erenköyünde Kantarci sokağında otu e başladl. O zamana kadar «Takvimi İlmin larihî yüriivü?ü, İnsan tefekkürünün merhaleîeri, din ve ilinı ran okuyucularımızdan aldığıraız bir Vakayi» e asla ehemmiyet vermiyen arasmdaki münasebetler, Ümin tarihî tekâmülü, İslâmiyetin İlim ve mektubda deniliyor kl: kültüre tesiri, İslâm felsefesinin ve kültürünün dünya tefekkürune tesir «Kantarcı sokağının kösesine üç kaUı ve yarduniarl. garb ve şark ilmi, bunîann arasmdaki fark, toplu ve slsyeni bir apartıman yapıldı; fakat bu atemli bir surette gösterilmişür. Tarft Bovunca İtİM ve DİN her Türk partımanın kanalizasyon teşkil&tı olmamür.evverinin bir ilim ansiklopedisidir. F. 500 Rr. dığından, lâğımlan bir çukura atanakta, Yıllar geçecek; bugün TürREMZİ KİTABEVİ çulrarda toplanan pislikler de etrafa taşkiyede dünyayl kucakllyacak maitadir. Şimdi buradan 300 350 metre bir Türk fikrinin doğduğunu uzunluğunda bir pislik deresi vücude Temin ettigi okuyucu kütlesi, gündelik gazetelerden bir çoğunu ge gelmiştlr. Bu clvarda bir ilk mekteb varbiz neden sonra Avrupadan çen haftahk sivasî ve edebî öğreneceğiz. dır. Çocuklar buradan geçmekte ve burada oynamaktadır. Bütün muhit Içîn bir hastahl: ve pislik membaı olan bu açı£ lAgımın derhal kapatılması umumî sıhhat baJnmından elzemdlr. Bu hususta aJâkadar makamlann ehetrjniyette Bugün çlkan 26 ncl saylsı aıünasebetiie şunu bildirmek Ihtiyacındadlr ki, memleketin bir eşini görmediği bir dava, İdeolocya, heyecan, hare nazarı di'rfcatini celbetmenlzi rica ederiz.» ket. fiklr ve san'at hamlesinin yanında, yalnlz kendisine mahsus harb reBir katil davası Dünyasl mecmuasl işte busimlerj ve haberlerinden, yalnız kendisine mahsus moda ve slnema sahiBakırkSyüne bağlı Kayabaşı köyünde nu yaplyor. Son çıkan 10 uncu felerine kadar, röportaj. tarih, hikâye, hatıra; şark ve garb klâsiklerinden ciftçi Arifin başını taşla yararak ölüsaylyl mutlaka okuyunuz. tercümeler, İktısad; felsefe; güzel san'atlar; piyes; şiir ve her sahada ke müne sebeb olmakten tstanbul bîrinci maîinin zirvesine ulaşmış bulunuyor. ağır ceza mahks.Tiesine gönderilen çîftçl Dramah Mehrasd BinGöl'ün muhakemesine; dün baslanmıjtır. a Aka Günuüz, Kemat Salih Set Çörçil, ilk defa bir rakible karşılaştığlnı gâfcdü. «Tercümanı Ahval» iyi çıkıyorca. Hürriyet fikirlerioi yayan yezllar, ilk defa bu gazetede çıkmağa başlamışti; aynca, Şlnaslnln de yardrmı temin edilmlşti. Çörçil, bu karşılaşmayı hazmedemedl, «Tercümanı Ahval» i batırnaak gayesile bir yeni gazete daha tesis etti: «Çuznamei Ceridei Havadls». Scnraları birer yllan hikâyesl (••) halıni alan gaaete münakaşalarmin İlki, işte bu rekabet zorite yapıldı. Çörçil, ruznameyi çıkarmanla da rakiblni batırmağa kâfl gelmedigini görünee, gazetesinde neşrettîği blr bendle cTercümanı Ahval» e çatmak yolunu tuttu. Ruznamede çlkan ve Münif Paşa tara. fından yanldğu sSylenen bendin serlevhasl şuydu: «Cerlde ile müşteri araslnda bir muhavere». Bu bendde gazetelerin vazife ve şekillerinden bahsediliyor ve Şinasinin «Tercüman» da tefrika edilen «Şalr evlenmesi» (•••) piyesl, «Kocakarılara mahsus mesel» vasfile tehzil edlliyordu. Agâh Efendlnin gazetesi, bu bende, dikkati calib bir hususiyet ifade eden, manidar blr cevab vsrdl. Bu cevab, o zaman İstanbulda çlkan gazetelerln bir listesinden lbarettl. Iistenin başinda (Güzelce dikkat olunmağa lâyıktır) diye de bir kayıd da konu'jnuştu. (Osrr.anll lisaninda) gazeteler bunlar zaten yazilıyordu: üç tane idi aynen Sahibi lami Sıfatı Hüknmeti Takvimi vt> Rosmî Senıye kayi Ceridei havadU Nim resm! Tercümanı Gayri resmî Ehli İslim ahval Cetvelin sonunda da bir zeyil: «Takvimi Vakayiin hasllat ve temettüü hükumeti seniyeye aiddlr. Cerid»i Havadisin masraf ve temettüü lahiblne aid olduktan başka hükumeti seniye tarafmdan dahi maaş verilir. Gayriresmî olan jurnallann masarlf ve temettüu s?h:blerine aiddlr». Cevab yerinde idi. Agâh Efendi bu liste ve bu zeyille «müstakil» vasfını bihakkln taşıyan gazetenin münhasıran kendi gazetesi olduğunu açlkça ilân ediyordu. Ruzname, bu darbenln altında kalmak istemedi. Münakaşayl genişlettl. Tercümanda çıkan ve o zamanki tedrls usuîlerlni tenkid eden bir makaîe, ayrlca ateşli bir münakaşaya lemin oldu ve Ziya Paşa tarafmdan yazlldlğl söylenen bu makaîe, İlk defa, hükumet tarafjcdan (bir gazetenin kapatılışı hâdisesini) ortaya koydu, «Tercümam val» Bablâlinin eirrile kapatlldı! Sene 1862. Bu ilk kapaniş tam iki hafta devam etti. Matbuatla devlet arasmdaki münasebatl tanzlm eden İlk kanun (Matbuat Nizamnamesi) 1884 te çlktı, tam seksen sene evvel. Fakat İlk matbuat müdiirü, bu kanunun neşrinden iki sene evvel is başlna getirilen Sakızll Ohanes Efendidir. Sonralan vezir olan Ohanea Paşa... (Şimdiki Basin ve Yaym Uınum müdürü Gellm Sarper, o zamandanberi gelen matbuat müdürlerinla 48 İnclsidir.) Daha evvel gazete kapahlmıştır aır.a, hükumete resmen gazete kspatmak salâhiyeti veren bu 1834 kanumıdur. Bu kanun aynl zamanda matbuat c3rümlermln hususî mahkemelerde, hattâ zaptiye mahkemelerinde rüyeüne cevaz vermekteydl. Ya sansür.. Gazetelere sansür konulmasl kararmı veren ilk Sednazam Mahmud Nedim Paşadlr; bunu, 1S76 da «Bssiret» gazetesinde neşredilen şu llândan öğrenlyoruz: «.. , Bundan böyle Dersaadette tabohman gazetelerin matbuat idaresinden ve eyaletlerde bulunan gazetelerin de hükumatı Tahalliyece tayin olunacak memurlar marifetile kablettabı muayenesi karan âli lktızasmddn olmakla...» «Basiret» gazeteslnln. bu karamamenin aitina yazdığı çu fıkra, meslek ve hürriyet müdafaasinin, o devre göre, lik cesur nümunesidir: «Matbaamlzln maktrıesi bozuİduğundan blr kaç gün gazetemizin neşrine muktedir o'.amiyacağımızl müşterilerimize ilân ederiz.» İlk sansür konulmasl hakkındakl .karan âli» Mahmud Nedim Paşaya uğuısuz gelmiş olacak kl, ilân günü, sa. daretten azlediknlş. ve sansür karan, üç gün sonra, refolunmuîtur. Matbuat. tekin değildirl. Bl tahdld ettigi ayn ve uaun bir hlkâyedir. Ya Namık Kemalln nmharrtrlikten men'i hâdlsesi?.. Ya istibdad dev. rlnin me»bur metbuat müdürlerinden matbuatımlzm çektiklerl?.. Fakat bunlan anlatmak için sühmlar lâzım. İyln inanıhnıyacak kadar gerib blr tarafı da. on beş sene devam eden Mesrutiyet devrinde büe, matbuatanızia ancak iki sene sansürsüz kalabilmif olmasidir. Türk matbnatı, ytrml küsur seoelik sansürsüz tarihinl, «ncak mtil! İdare esnaslnda ya«?mikta bulunuyor. • Server İskltin eseri, tosözttnde Selim Sarperln pek güzel söyledlğl glbl (1831 tarihinden başlıyarak bugüne kadar. Türkiyenin, bir çok noktadan birblrinden ajTllan bellibaşlı dört devrinde, bir taraftan o devirlerin karakterlnl tajin etmls olan idare ve zflmlyetln, diğer taraftan bssın faaliyetlnln kar. şıhkll tesirlerini re mücadelelerinl metodlu blr İtlna \. derlemlş) bulunmakEserin tel dlklşli cildl, basllışl ve kli. şeleri. ciddî bir basln eserine yaklsık alir «gırbaşlılıkta ve güzelllktedir. Eserln ayrlldığı dört faslldan (Tanılmat, İstibdad, Meşnıtiyet ve Cumhurlyet devirlerl) her blrlnin sonunda o devrin hulâsa ve tahlill yapılmış, hükÜT;ler yürütülmüştür. Yalnız son devre aid, pek tabiî okrak, gelecek neslllere blrakllmlştır. Eserln sommcn faslmm takdfan çeklînde, Server İsMtle hemflklr olmadığlmı kaydetmeliylm. Bana göre Meşrutly«tle Cumhuriyet deTİrîeri arasındaki dört senellk (Büyük MiUet Meellsl hükumeti devrl) gerek matbuat ldaresl ve gerek polltikasi bafammdan kendinden evvel ve sonrakl devlrlerle aynîan bariz vasıflara maliktlr. Bu devir, eserde, müstakll blr halde yer aLinJill ve kspan. mls bir fasıl halinde hükme dahl bağlanroallydı. INSANHAYAT 2 nci FASİKÜL BUGÜN ÇIKTI TARİH BOYUNCA TÜRKİYF YÜYINEVİ; Ankara caddesi No. 38 • Server İskitln zarif ftkraler anlatıp dlnlemeslnl sevdiği kadar bunlarl yazmaktan da hoşlanan bir muharrir oldu. ğunu bilir misiniz? Haber vereyim kl, «Karikatür» ün Ankara mektublarında, «Akba. nın son neşrettiği «Tarihl Flkralar» kitabında gördüğünüz «Zaparta» imzaslnln sahibi Server İskittir. Bİ2, onun bu fıkracl hüviyetlni düşünerek ve bütün mesaislni matbuata ait tetkiklere hasretmiş olduğunu gözönünde tutarak kendisinden blr de «gazeteci flkralarl» ndan ibaret blr eser hazulamasmi rica edeceğim. Matbuat raüntesiblerinln devir devir karakterL. ni çizecek böyle blr eserln umumî alâkayl da celbedeceğine şüphe yoktur. Blr mlsal vermlş olmak için, bunlardan bir taneslnl ben anlataylm; bu fıkra. hergün elînlze aldığlnlz gazeteîerîn bllmedlğinlz, tanim«dığinlz yapicilanndan fedakâr bir «anlfln, mürattlblerln zekl blr Millî Piyango buîuçudun Mtllt piyangonun T nisan 1M4 eekffift Mürettiblere lyl muamele etmîyen, hor bakan bir idareci vardlr kl, müret bu sabah saet dokuzda Ankara Sergietibhaneye her glrişlnde, Zculaklarl, vinde yapüacaktır. tkramiye kazanan numaral«r r muhtelif kasa başlanndan. blrblrinl taklb ederek gelen, aynl seslerle karşıla?. da on flçte ve 18,30 da okunaeaktır. maktadln Alttan 1W.. Bash vav« He başl.. Kitabcılık âlemimizde Küçük çeker.. bir rekor İdareci merak eder, günün birinde, harf istılahlartnı bllen blr tanıdığma, mürettibhaneye her glrişinde soralanmış bir halde, işlttiğl bu kellmelerl anktır. Muhatabı kahkahalarla güler. Güler, çünkü bu harfler slralandığı zanıan meydana gelen kelime »udur: Yuha!.. Bunun glbl, meslekle alâkalı fıiraİEr pek çoktur. Server İsklt. gibl gazetecllerle slk temas eden, flkra yazmaktan da zevk alan bir arkadaş, böyle blr eser hrzırlamak karannl verlrs», vaktlni Evvelkî gün çıkan bayhude geçlrmiş olmaz. ıfc MffiM Seflmizta refttuüan mnhteretn Bayas MevhiİM tnönilntin bısk&nı buhm4ck> Ian Yardunsereıder Ceıeiyeti kasUbttkıcı knrslarmdaj» sonra, kadm mnhab«>recJ kursian Uçmıştır. Ankara radyosanon bfldirdiğine före, devlet yaruı hartM ginnek lornnda kalırsa, cephede ve ordmdaJd vtvtanl Tatdfelerfad if« etmck ilere »ilâlı altm» ea^mlseak ertak muhMbereeilcrln yoriBİ, knn (Snnifcj kaduı mnhabereofler alacaktır. Knrslan flunal eden kadın mubaberceilerden lstiyenler, Münakal&t Vakâlettaee mavnmMt mohabere menmrn olarak Isühdam. edileceklerdir. Kadm mohabereel kursian yabuı Ankarada değil, başlu» viÂyet merkezle. ttede tie açılacafctır. Yardnnscvenier Cemlyetlnln bm teşebbttsttntt iki bakmd&n ttvkdir v« «efekkürie karaılıyornBi 1 Türk ktıdmmı, harb haHnde, T»tan! vaztfestaıi y»pabUme«f içüi tegUlâtlandırmak bakımınıbuı, 2 Çaüşarak hayatmı Vazanmak •o' raradA buhman taJuil rirmu; k s ve katbnlmn. l? bnbnak bakmundan.! Zamammzan harbinde, mllletler artıh yalnız erkeklerile detfl, kadınlarile de saTaş/ıyorlar. Kadın, sünrti takıp düfmanın ttstttne saldırmak mütrtesn» (»öylen. dlttne p»re Sovyet Rnsyads kadın aUylan da vnrdır) erketin harbde prördü&U her htanetl yapmaktadır. Ingülı kadını hamallıktan başlıyarak feneralMfîe kadar her İşte Ingfllı erke Jinln yanındadır, Londraam «ıç«vksavar bataryalannda, topçn kıı ve kadınlar gördüfumftıü yaımMjtım. Amerikada, 1944 ba$m« kadaı fönüllü olarak denlz kvvvetlerlnde çalı?an kadınlar sayesinde, 12 harb remlslntn mtirettebatını teçkil edtcek kadar erkek denlzcl tasarrnf edlhnlstir. Bo yıl «Kmunda, yalnat Atnerîkan bahrtyeshıdeM kadinlarm sayun 93,400 loiaeaktır. Yann Mr harb ohırsa Türk kadını da, mutlaka seferber edllecektir. Nttfnslan ve tahsH «flrmoş tnsanlan, teknlk van. talan bizlmkmden çok faıla olan n e n Ieketlerde harb, kadını da vaslfeye çafınrsa, T&rklyede ba»ka tttrlfl olmasma hnkfla yoktvr. Bir kaç gtin evvel, eskt talebemden öfretmen Bayan Nertman Knrtbay Şehre. mlnl Halkevlnde verdigl konferansta, Türk kadınmın eski harblerde ve İttlklâl Mücadelesinde yaptıgı hbnnetlerden Iftihar ve gurnrla bahsetmis/ti. Fakat ıamanımsm harbi, teşkllât, bilgl ve thtlsas harbidlr. Memleketimht harbe KU rerse, Turk kaduundan tstenilecek hhmet, Istiklâl Harbinde oldnğn gtbi, «JTtında cepane tassnaktan ibaret kalmıyacaktn. Çete relsllği yapan blr kae Kara Fatma İle ia bltmes. Köylti Türk ka. dını, tarlada sapan Btirerken sehirll Türk kadını fabrikada merml doldnrurken okmnu? Türk kadını da, bütttn gerl hizmetlerinde erkegin yerini alacaktır. Topyekun harU, bunu icab ettirir. Yardımsevenler CemiyeÜ, mnhabertd kadınlar yetiştinnek için karslar açmakla işte topyekun harbln istedlgi «ekfldt bflrfll, hanrlıklı, tajkilâth blr kadm or. dnsn vücude getirmek yolnnda, ilk admn atmıştır. Onnn Içmdlr kl mflll «üdaf aa. mın kuvvetlendnTnek ve te^kilatlandır. mak bakımından kıymet ve ehemmlreil bfiyflk olan bn teşebbüsten dolayı Yar. dımsevenler 'Cemfyetinl takdir ve teşekfeüre Uyık görüyona. 111 Yalnız iki günde yalnız İsfanbulda 3000 fane saiılan kffab Kemal Salih SEL Tarihteki Qüzel Kadınlar ve Yazan: Or, ADNAN ADIVAR (•) Bu hâdise hakkında, devrin Hariciye Naziri Aklf Paşa, Tabsira» sında uzunboylu malutnat verir. «Tabslra» nın dört muhtelif teb'ından eksik ve yanlısı olmiyanı Ebüzziya tabldır. (••) Yüan hikâyesi dlylnce, genc ve güzlde bir fıkracinta bir kaç gün evvel. kl güzel blr bulusunu hatırladlao. Bu brulus, takriben söyle idi: «Şimdiy» kadar en uzun hikâyenin yllan hikâyesl olduğunu biliyorduk, makarna tevzli hikâyeslnden sonra yllan hikâyesl sl. rada" İkinciliğl aldı.» (•*•) Hlcrî 1290 da kitab haiinde basılmıştlr. Birkaç sene evvel de (Remzi Kitabevl) tarafmdan yeni herflerlt baSsdnazam All Paşanin meşhur «AÜ sılmıstlr. Taçlı Fahişeler Türk rcssammm, muhar. rirtnhı ve matbaacrsının yarattaklan Tevd verh tstanbul ioln Ankara Cad.desl 55 îrfan, Tapa için P. X. 210 JLLL İKİ SEVDA « ARASINDA Bir jî«nc klzla evli bir kadınm sevgileri arasinad çırplnan ve bu asklarln ölüm nçurumuna vuvarlanan zavallı blr gencin maceraslnl anlatan bu romanı muhakkak okuyunuz. 75 kurus. DEVRİM KİTABEVt ^H ÜYÜK DOĞU BARIS ÇINARALTh Yarın çıkacak sayıda: A N A D O L Ü D A CUMHURİYET Nüshasl 10 knrnstnr. Kaval ve Çoban (Orijinal RIZA G E C E reslmlerlle) YALĞPf Bahar Tanburî Şarkîtî Cetnil (Şlir) ORHAN SEYFİ ORHON (Portre) HAKKI SÜHA GEZGİN Abone şeraifi Blr aylık Üç •ylık AIö aylık Seneük •nmıııaBi İSTANBUL ZAFER T A R I S I N D A 300 Kr. 600 Kr. 800 • 1600 • 1500 . 2908 • 2800 • 540» • 1 ARIKBAĞ I & B I N K İ mektub'ar S A Y I D A Gazetemlze gönderilen evak ve yazılH neşredilsin edflmeahı bule ««dtlmeı y* Inbal olunmoz. Dî k k at