Katalog

3 OCAK 2022 6 Son dönemde, iki rakip ara Sındaki Soğuk barış hava Sı yerini Savaşçı Söylemlere bırakt ı Fas-Cezayir’in bilek güreşi Cezayir ve Rabat arasında Cezayir’de Hirak hareketi geçen kayıtsızlık içinde beraber yıllarda yönetim karşıtı eylemlerin liderliğini üstlenmişti. yaşama dönemi sona ermiş gibi duruyor. 1975 yılından bu yana çözülemeyen Batı Sahra konusu Mağrip’in iki ağır topu arasındaki ilişkileri yeniden zehirliyor. Bu sorunlara ilaveten Cezayirli yetkililerin kendilerine doğrudan askeri tehdit olarak gördükleri Fas ile İsrail arasındaki yakınlaşma da gündemde. LAKHDAR BENCHIBA/ OMAR-LOTFI LAHLOU * Baştarafı 1. sayfada 24 a ğustos’ta, Cezayir d ışiş- leri b akanı r amtane l amamra, r a- bat ile diplomatik ilişkilerin kesildiğini duyurmuştu. 20 a ralık 2020’de, d o- nald t rump yönetimi ile ş erif k rallığı arasında Fas ile israil arasındaki iliş- kilerin normalleşmesi karşılığında b a- tı Sahra’nın a merika tarafından “Fas- lı” olarak tanınması ile ilgili açıklama yapılmıştı. d iplomatik ilişkilerin kesil- mesi kararı bu açıklama sonrası mey- nan israil ile ilişkilerini normalleştire- Sahra’nın Faslılığı hiçbir müzakerenin matı, Cezayir’i doğrudan ispanya’ya lığı “Fas işgal güçlerini” suçlayarak dana gelen olayların tırmanışının bek- rek her şeyi yapabileceğine inanıyor. gündem konusu olmayacaktır” diyen bağlayan ve kapasitesi 8 ila 10 mil- ve bu “cinayetin cezasız kalmayacağı” lenen sonucuydu. Zira Cezayir’in düş- kral, Cezayir’e henüz taviz verme za- yar metreküpe kadar çıkabilen med- vurgusuyla şiddetli tepki gösterdi. man olarak kabul ettiği israil ile hiçbir Madrid’e baskı manının gelmediğini de belirtmiş oldu. gaz boru hattından yapılacak. b u mik- d urum Fas ile Cezayir arasında si- diplomatik ilişkisi yok. Cezayir resmi söylemi, bu lahlı bir çatışmaya dönüşür mü?.. Son tar ispanya’nın ihtiyacını karşılamıyor r esmi olarak küçümsenmiş olsa da şikâyetlere, yaz boyunca ülkenin ku- Ceuta’daki gerilim olaylar dikkate alındığında risk hafi- ancak Cezayirli yetkililer kalan far- t rump’ın kararı Cezayir için büyük ta- fe alınacak gibi değil. Cezayir tarafın- zeyini etkisi altına alan ve 90 kişi- k rallık da bazı aksilikler yaşadı el- kı ln G tankerleri aracılığı ile sıvılaş- lihsizlik oldu, üstelik Joseph b iden yö- da, 130 binden fazla profesyonel as- nin ölümüne neden olan yangınlarda bette. 10 h aziran tarihinde, a vrupa tırılmış doğalgaz olarak tedarik etme- netimi de bu kararı geçersiz kılmadı. kerin yanı sıra 150 bin de yedek as- Fas’ın mak ayrılıkçıları ile gizli an- parlamentosu’nun bir kararı “Fas’ın yi taahhüt etti. ispanya iki ateş arasın- paris ile Cezayir arasında Sahel de da- ker var, bunlara 190 bin güvenlik gü- laşma yaptıkları suçlamasını da ekledi. sınır ve göç kontrollerini, özellikle da kalmış oldu. ispanya’nın konumu- hil olmak üzere birçok konu hakkında cünü eklemeyi de unutmamak gerekir. mak ile r abat’ın bu yıkımlardan so- de reşit olmayan refakatsiz çocukla- nu esnetmesi ve Sahra’nın Faslı oldu- (1) yaşanan gerilimlere ilaveten, Was- Fas’ta, krallığın silahlı güçleri 310 bin rumlu tutulması ülke içinde, sınırlara rı birliğin bir üye devletine karşı siya- ğunu kabul etmesi için r abat göç sila- hington, t el a viv ve r abat arasında- asker ve 150 bin yedek askerden olu- yönelik tehdit söylemi için ve h irak’ın si baskı olarak kullanmasını” reddet- hını gösterirken Cezayir de gaz tedarik ki yakınlaşma, Cezayir rejimi içindeki şuyor. y ani her iki ordu da eşit büyük- sembolleşmiş protestosunu daha faz- ti. a vrupa bu duruşunu binlerce Fas- silahını kullanarak Sahra’yı tanıması mevcut kuşatılma duygusunu pekiştir- lükte ve her ikisi de yaklaşık on yıldır la dizginlemeye mecbur etmeye yarı- lının ispanya’yı a merikan çizgisine halinde ispanya’nın zararlı çıkacağına di. 2011 yılında a rap dünyasında ya- sınırın her iki tarafında yığdıkları etki- yor. ö te yandan rejimin yurtdışı ileti- getirmek üzere Fas’ın kuzeyinde yer işaret ediyor. şanan isyan hareketlerinden bu yana leyici silah deposunu kullanmaya yö- şimine de hizmet ediyor. Fransız med- alan ispanyol toprağı olan özerk böl- b u esnada Sahra’daki ekonomik du- gözlemlenebilen bu durum, 2019 yı- nelebilir. yası mesela, inandırıcı olmadığını gös- ge Ceuta’ya girmesi sonrası sergile- rum kötüleşiyor. 13 k asım 2020 ta- lında h irak’a karşı halk protestoları ile 2010-2020 yılları arasında Cezayir termek üzere bu suçlamayı ön plana di. Sonrasında, 29 e ylül’de, a vrupa rihinde Fas tarafından b atı Sahra’nın daha da güçlendi. y irmi kadar a frika askeri teçhizata 90 milyar dolar har- çıkardı. a ksine daha ciddi olan ve pe- b irliği mahkemesi k onsey’in bir ta- güneyinde Guerguerat tampon bölge- ve a rap ülkesinin b atı Sahra’da kon- carken komşusu Fas 36 milyar dolar gasus yazılımı kullanımı ile ilgili olan rafta ab ile Fas arasında ab ’nin Fas sinde yürütülen askeri operasyon uzun solosluk ya da ticaret temsilciliği aç- harcadı. ö nümüzdeki haftalar iki ülke- şikâyetler neredeyse görmezden geli- ürünlerine tanıdığı gümrük tarifeleri- süredir devam eden statükoya son ve- ması diplomatik yalnızlık hissini artı- nin daha iyi bir düzen, anlaşma içine niyor, oysa muhalefet üyeleri dahil çok ni değiştiren anlaşması, diğer yandan rerek polisario Cephesi’ni 1991 yılın- rırken iki ayrı olay Cezayirli yönetici- girip girmeyeceklerini gösterecek. a n- sayıda Cezayirli bu büyük casusluğu da sürdürülebilir balıkçılık alanındaki da imzalanan ateşkesi bozmaya itti. lerinin öfkelenmesine neden oldu. cak her iki ülkenin aydınlarının ortak bir savaş sebebi olarak görüyor. ortaklık anlaşması ile ilgili iki kararı- 19 k asım tarihinde, polisario’nun li- girişimleri ve ciddi bir arabuluculuğun Fas tarafında ise yetkililer diploma- nı iptal etti. h er iki vakada da mahke- deri ibrahim Ghali, “Sahra halkı, hak- Pegasus ‘izlemesi’... olmaması halinde çok kişi Sahra’da tik ilişkilerin kopması sonrasında, ilk me bu anlaşmaların Sahra ve onun ka- lı kurtuluş savaşını tüm meşru yollar b irinci olay, aralarında siyasetçiler, meydana gelecek bir alevlenmede si- başta itidalli bir tutum sergilediler. rasularını kapsamadığını varsaydı. d a- ile yoğunlaştırma konusunda bağım- askerler, istihbarat şefleri, yabancı lahların devreye gireceğinden endi- Cezayir’in kararını dikkate aldılarsa da ha da önemlisi mahkeme başvuru sahi- sız kararını ve Sahra Cumhuriyeti’nin diplomat ya da siyasi aktivist ve mu- şe ediyor. “mağripliler ırak ve iran’ın “hepten temelsiz” olarak değerlendir- bi olarak polisario Cephesi’nin rolü ve egemenliği tüm bölgede kurulana ka- (2) halefetin de olduğu 6 binden faz- birbirlerini karşılıklı olarak yok ettik- diler. d ışişleri b akanlığı tarafından ya- temsiliyetinin “uluslararası alanda b a- dar ilk olarak silahlı mücadele kararı- la Cezayirlinin telefonlarında casus- lerini hatırlamalı” uyarısında bulunan yımlanan bir açıklama, “tırmanan ger- tı Sahra halkının temsilcisi olarak bi- nı almıştır” açıklamasını yaptı. polisa- (3) luk yapılmasına imkân tanıyan isra- Cezayirli yazar-şair a min k han şu ginlik mantığını” kınayarak “bu mantı- linmesi sebebi ile birlik hâkimi karşısı- rio Cephesi’nin Fas’ın kontrolü altın- il yazılımı pegasus’un Fas tarafından sözlerle devam ediyor: “k ime fayda ğın altındaki yalan ve hatta saçma ge- na çıkabilecek nitelikte” olduğunu var- da olan Sahra topraklarında geniş ope- kullanıldığına dair açıklamalar. Ce- sağladı? ırak ve iran halkına ve rejim- rekçeleri” reddetti ve “Fas k rallığı’nın saydı. rasyonlar yürütme kapasitesine iliş- zayir için bu casusluğun israil yazılı- lerine sağlamadığı kesin.” Cezayir halkının sadık, güvenilir orta- kin şüpheler devam etse de çatışmala- mı sayesinde yapılmış olması daha da ğı olmaya devam edeceği” konusunda Eşit önemde ordular rın yeniden başlama tehditleri gerili- ağırlaştırıcı bir durum. a yrıca, isra- güvence verdi. Cezayir’in diplomatik ilişkileri kes- mi daha da artırıyor, üstelik Sahra’da- il d ışişleri b akanı y air l apid’in, 12 (*) muhabir, Cezayir ve k azablanka. y ine de r abat boş durmuyor mesi iki ülke arasındaki çekişme- ki güvensizlik Cezayir’i de endişelen- a ğustos tarihinde k azablanka’ya res- ve avantajını kullanmaya niyetli. yi sonlandırmadı. 22 e ylül’de Ceza- diren bir konu. mi ziyaretinde Faslı mevkidaşı n asır a merika’nın da desteği ile krallığın yir hava sahası Fas uçaklarına kapatıl- Cezayir’in gaz ihracatını durdurma b urita ile görüşmesinde, “Cezayir’in diplomatları a vrupa’ya, özellikle de dı. 31 e kim’de ise Cezayir, 1996 yı- kararının ertesi gününde, bağımsız- bölgede oynadığı rol, iran ile yakın- ispanya’ya Sahra konusunda Washing- lından bu yana Fas üzerinden ispanya lık savaşının başlamasının anma günü laşması ve israil’in a frika b irliği’ne Çeviri: Sedef Atam ton ile aynı doğrultuda olması için bas- ve portekiz’e gaz tedarik eden mağ- olan 1 k asım tarihinde, moritanya’da gözlemci üye olarak katılmasına kar- kı yapıyor. Fas d ışişleri b akanı b u- rip-a vrupa (Gme ) doğalgaz boru hat- o urgla ve Zouerate’ta ticari nakliye- şı yürüttüğü kampanya ile ilgili en- (1) a kram b elkaïd, “Cezayir ile paris rita, 15 o cak’ta yaptığı açıklamasın- tı vanalarını kapattı. v anaların kapatıl- sinden dönüşte üç Cezayirli kamyon arasında kriz ve suç ortaklığı”, l e monde dişelerini” ifade etmesi olayı daha da da, “a vrupa konfor alanından çıkma- ması ile Fas, ihtiyacının yüzde 97’si- şoförü, polisario Cephesi’nin kontro- diplomatique, k asım 2021. körükledi. lı ve abd ’nin dinamiğini takip etme- ni temsil eden ve bir kısmı geçiş hak- lündeki b ir l ahrou’ya yakın bir yerde (2) “pegasus projesi: Fas tarafından ya- b u Cezayir yetkililerinin kendi sı- li” demişti. Faslı eski bir sosyalist ba- kını kapsayan yaklaşık 1 milyar metre- muhtemelen bir drone ile düzenlenen kından takip edilen Cezayir”, l e monde, nırlarında “pek de gizli olmayan teh- kan, “t rump, Sahra’nın Fas’a ait oldu- küp doğalgazdan mahrum kaldı. b un- bombardımanda öldürüldüler. o laydan 20 t emmuz 2021. ditleri” kınaması için yeterli idi. Ceza- ğunu kabul ettiğinde bu krallık için bü- dan böyle madrid’e yapılan gaz tesli- iki gün sonra, Cezayir Cumhurbaşkan- (3) Facebook, 5 k asım 2021. yir d ışişleri b akanı l amamra, r abat yük bir zaferdi” yorumunu yapıyor ve ile diplomatik ilişkilerin kesildiğini şu sözlerle devam ediyor: “Fas, her ne duyurduktan sonra, “1948 yılından bu kadar askeri açıdan d oğu b loku’na ve Fas ile Avrupa hattında göç konu- yana, israil hükümetinin bir üyesinin r usya’ya daha yakın olan Cezayir’in su gerilimli başlıklardan. Avrupa bir a rap ülkesine başka bir a rap ül- aksine Washington’ın hâlâ daha müt- Parlamentosu’nun bir kararı “Fas’ın kesinden tehdit savurduğuna hiç rast- sınır ve göç kontrollerini, özellik- tefiki olmaya devam etse de abd bu lanmamıştı” açıklamasını yaptı. israil le de reşit olmayan refakatsiz ço- çatışma karşısında hep dengeli bir tu- Savunma b akanı b enny Gantz’ın Fas cukları birliğin bir üye devleti- tum izledi.” k rallığı’nı ziyareti esnasında Fas ile ne karşı siyasi baskı olarak kullan- k abiliyelilerin kendi hakkını tayin israil arasında 24 k asım tarihinde gü- masını” reddetti. Avrupa bu duru- etme konusundaki kışkırtıcı açıklama- venlik anlaşması imzalanması ise gü- şunu binlerce Faslının ülkenin ku- sı sonrası Saray tarafından yalanlan- zeyinde yer alan, İspanyol topra- vensizliği daha da pekiştirmiş oldu. mayan Fas’ın bm b üyükelçisi h ila- ğı özerk bölge Ceuta’ya girmesi Cezayir’in öfkesinin ikinci nedeni le aksine bm ’de baskısını devam etti- sonrası sergiledi. ise 13-14 t emmuz tarihlerinde n ew riyor. k asım başında, bm Genel k u- y ork’taki b ağlantısızlar h areketi top- rulu d ördüncü k omitesi esnasında lantısında Fas’ın bm b üyükelçisi söz alan h ilale’nin açıklaması şöyle: ö mer h ilale’nin “cesur k abiliye hal- “Fas Sahra’sında bölgesel anlaşmaz- kı, kendi kaderini tayin etme hakkın- lığın yaratılması ve sürdürülmesi ko- dan yararlanmayı herkesten daha fazla nusunda Cezayir’in gerek siyasi gerek hak ediyor” sözlerinin yer aldığı açık- diplomatik, askeri, hukuki gerek insa- lamasının paylaşılması. b ir nevi tar- ni alanda birincil sorumluluğu oldu- tışmaya son noktayı koyma girişimi. ğu bilinmektedir. Fas Sahra’da ve Sah- Cezayir, Sahralıların kendi kaderini ra da Fas’tadır.” b u açıklama, k ral tayin etmesini desteklediğinden, r a- vı . muhamed’in, y eşil y ürüyüş’ün bat da k abiliyeler için aynı şeyi yap- 46. yıldönümü vesilesi ile televiz- mış oluyor ve böylece Cezayirli yetki- yonda yaptığı açıklamaya paralel bir lilerce terörist olarak kabul edilen k a- açıklama. b u yürüyüşte 350 bin Fas- biliye b ağımsızlık h areketi (mak ) lı krallığa ait olduğunu savundukla- tezlerine prim vermiş oluyor. Ceza- rı b atı Sahra’ya doğru yönlenmişler- yirli yetkililer için durum net: Fas, di. “b ugün, geçmişte de olduğu gibi abd ’nin üzerinde büyük etkisi bulu-