Katalog

3 OCAK 2022 2 MANAMA’DA ‘KRALİYET YANLıSı RADİKALLER’ BASKı, SANSÜR VE AYRıMCıLığı SÜRDÜRÜYOR Bahreyn’in başındaki sultan Çoğunluğun Şii olduğu monarşinin başındaki Sünni aile, yurttaşların siyasete katılma arzusunu gittikçe bastırdı. Böylece kendisini koruyan, emirler veren ve mutlakıyetçiliği daimi bir şekilde sürdüren iki komşusu Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’yle benzer bir çizgiye geçti. Baskılar akademik ve profesyonel alanlara kadar yayıldı; yüzlerce öğrenci okuldan atılırken, öğretim görevlileri, doktorlar, memurlar hatta özel sektör çalışanları sosyal medyada rejimi eleştirirken “sadakatsizce ülkeyi karaladıkları” gerekçe gösterilerek işten atıldı. Baskı dalgalarının ardından sayıları 2 bin ila 4 bin arasında değişen tutukluların tedavi talepleri sıklıkla reddedilirken, 2011’den beri aralarında rejimin önceden ılımlı bir Şii lider olarak gördüğü Şeyh İssa Kassem’in Riyad-Manama hattında yakın iliş- kiler sürüyor. Suudi Arabistan Ve- de bulunduğu 985 yurttaşın liaht Prensi Muhammed bin Sel- vatandaşlıkları ellerinden alındı. man geçen ay Manama’yı ziyaret etmiş, Bahreyn Kralı Hamad bin İsa Al Halife ile bir araya gelmişti. Bahreyn rejimi, Batı’da defalarca rın yüzde 64’ünü elde etmesine rağmen lül 2010’dan beri hükümet tarafından dı, belli durumlarda seçmen kütükleri- MARK PELLAS * eleştirildi ve Avrupa Parlamentosu’nda “üst” meclis şûrada yalnızca 18 koltuk terörü desteklemekle suçlanan Rajab, ne kayıt yaptıramıyorlar ve basın “iha- yapılan bir oylamada, nadir rastlanan (80 koltuk arasından) kazanabildi. El- Suudi Arabistan’ın ve Bahreyn’in de netlerine” karşı halkı intikam almaya bir mutabakatla -45 çekimserin yanın- de edilen oylara kıyasla seçilmiş ve- aralarında bulunduğu müttefiklerinin davet ediyor. (1) da 11’e karşı 633 oyla- kınandı. kil sayısının bu kadar az olması, 2002 Yemen’e askeri müdahalesini eleştirdi- Basın, 2002 yılında yürürlüğe soku- anayasasının parlamenterlerin yarısını ği ve işkenceye karşı çıktığı için 2018 lan belirsiz bir düzenlemeyle ve özel- K örfezdeki bu küçük ada takı- Emirin anayasa hamlesi doğrudan atama yetkisini krala verme- yılında beş yıl hapis cezasına çarptırıl- likle de ifade özgürlüğünü bir mayın mında hüküm süren otoriter monar- Oysa neredeyse bir asır önce İngiliz sinden kaynaklanıyor. Bunun yanı sıra dı. Hapse atılması uluslararası tepkile- tarlasına dönüştüren ceza kanunuy- şi, demokratikleşme ve dışa açılma va- sömürgeciliği, Körfez’deki ilk demok- seçim bölgelerinin adaletsizce bölün- re sebep oldu ve Paris Belediyesi ken- la birlikte sansüre tabi kılındı. Siyaset, atlerini tutmadı. Aksine 2011 yılından rasi tohumunu Bahreyn’de attı. Be- mesi, hanedanın elde ettiği oyları artı- disine Haziran 2019’da fahri vatandaş- toplum, yaşam tarzları, ekonomi, para beri her türlü muhalefete uygulanan (3) lediye meclisinin kurulmasından ye- rıyor. lık verdi. Haziran 2020’de insan hakla- birimi, insan hakları, gelenekler, sağlık baskı arttı. Bu sıkışmış siyasi durumun di yıl sonra 1926’da başkent Mana- rını savunma faaliyetlerini durdurması ve uluslararası ilişkilerle ilgili herhan- yanı sıra önemli ekonomik zorluklar, Ayrışma, baskı politikası... ma, görevlendirilecek memurların ya- şartıyla tahliye edildi. gi bir enformasyonun -özellikle de ana- Manama’nın Suudi Arabistan ve Birle- rısını seçme hakkını, dini ve etnik top- İktidar, Ulusal Demokratik Eylem lizlerin ve eleştirilerin- nefreti kışkırt- şik Arap Emirlikleri’ne olan bağımlılı- ‘Demografik darbe’ luluklar tarafından düzenlenecek açık Topluluğu’nu (Vaad) koltuktan mah- maya ya da karalamaya yönelik olup ğını şiddetlendiriyor. oylamayla mülk sahibi yurttaşlara ta- rum bırakmayı da başardı. Monarşinin Baskılar akademik ve profesyonel olmadığına, kurumlara, ülkenin itiba- 2017 yılından beri bisiklet sporunun nıdı. 1933 yılından itibaren Körfez kı- bir tehdit olarak algıladığı bu laik hare- alanlara kadar yayıldı; yüzlerce öğren- rına, birliğine ve güvenliğine yönelik tutkunları, profesyonel Bahrain Victo- yılarında ilk petrol ihracatının başladı- ketin içindeki Şii ve Sünni yöneticiler, ci okuldan atılırken, öğretim görevlile- bir saldırı teşkil edip etmediğine karar rious takımının (önce Bahrain-Merida, ğı Bahreyn’de, altı yıl sonra bölgenin dini ayrışmaların ötesine geçerek insa- ri, doktorlar, memurlar hatta özel sek- verme konusunda iktidar tam bir yet- ardından da Bahrain-McLaren adını ta- ilk işçi grevi Bahreyn Petrol Şirketi’nin ni, siyasi ve sosyal hakların savunusu- tör çalışanlar sosyal medyada rejimi kiye sahip. Basın çalışanlarına yöne- şıyan) performanslarını takip ediyor. (BAPCO) tesislerinde patlak verdi. Bu nu ön plana çıkarıyor ve böylece ülke- eleştirirken “sadakatsizce ülkeyi ka- lik baskılardan bahsetmeye gerek bi- En son düzenlenen Tour de France mü- hareket, Londra’nın ülkenin bağımsız- nin gençlerine ilerici bir siyaset örneği- raladıkları” gerekçe gösterilerek işten le yok; “rejimin propagandasını kopya- sabakası sırasında oldukça göz önünde (7) lığını tanıdığı 1971 yılından sonra da ni sunuyor. El Halife bir taraftan dur- atıldı. Baskı dalgalarının ardından sayı- lamayan” tek gazete olan Al Vasat’ın olan bu takım, büyük ölçüde Avrupalı devam eden toplumsal, sendikal ve si- madan ayrışmaların zararlarından söz ları 2 bin ila 4 bin arasında değişen tu- kurucu direktörü Mansur el Camri, 4 yarışmacılardan oluşuyor ve Körfez ta- yasi bir mücadele geleneğinin doğuşu- ederken, diğer taraftan aynı ayrışmala- tukluların tedavi talepleri sıklıkla red- Haziran’da aldığı bir mektupla gazete- kımadalarında yer alan bu ülkenin mo- na işaret ediyordu. rı şiddetlendirerek Sünnilere korku sa- dedilirken, 2011’den beri aralarında re- nin basımının aniden kalıcı olarak ya- dern olduğu imajını sergiliyor. Fakat 14 Şubat 2001’de, artan otoriterliğin lıyor, Şiileri baskılıyor ve halkın tama- jimin önceden ılımlı bir Şii lider ola- saklandığını öğrendi. spor vasıtasıyla yansıtılan bu “soft po- halk tarafından reddedildiği 30 yılın ar- mında anlaşmazlıklar yaratıyor. rak gördüğü Şeyh İssa Kassem’in de Manama’nın müttefiği olan Fas hak- wer - yumuşak güç” ardında başka bir dından, yeni emir Hamad bin İsa Al Seçimlerde dışa vurulan güvensiz- bulunduğu 985 yurttaşın vatandaşlık- kında eleştirel bir makalenin yayım- gerçeği saklıyor. Çoğunluğun Şii oldu- (4) Halife, siyasi hayatı liberalleştirme sö- lik, 2011’in şubat ve mart aylarında ları ellerinden alındı. Şiilerin büyük lanması yüzünden yasaklanan bu gaze- ğu bu monarşinin başındaki Sünni aile, zü verdi. O gün, Bahreyn halkının ezi- net bir şekilde teyit edilmiş oldu. Reji- bir bölümünde güvensizlik yaratan re- teyle birlikte ülkedeki medya çeşitlili- yurttaşların siyasete katılma arzusunu ci çoğunluğu -198 bin seçmenin yüz- min demokratikleşlemesini talep eden jim, onlarca yıldır yabancı Sünnile- ği de son bulmuş oldu. Oysa El Cam- gittikçe bastırdı. Böylece kendisini ko- de 98.4’ü- siyasi katılım, insan hakla- bir hareket, Arap halk ayaklanmaları- re (Faslılara, Pakistanlılara vb.) vatan- ri Birleşik Krallık’ta mekanik mühen- ruyan, emirler veren ve mutlakıyetçili- rına saygı ve güçler ayrılığı vaatlerini nın ardından, New York Times’ın be- daşlık vererek ülkenin dini dengeleri- disi olarak çalışırken, bağımsız bir ga- ği daimi bir şekilde sürdüren iki kom- sözleşmeye bağlayan ve sıkı müzakere lirttiği gibi “yalnızca 500 bin nüfu- ni tersine çevirmeye çalıştı. Muhalefe- zete kurarak ülkesinin siyasal açılımı- şusu Suudi Arabistan ve Birleşik Arap edilmiş bir anayasal bildirgeyi onayla- su olan bir ulusta 100 bin eylemci- tin “demografik darbe” olarak niteledi- na katkıda bulunmak için ülkesine ge- Emirlikleri’yle benzer bir çizgiye geçti. dı. Ancak bir yıl sonra, yeni emir ken- yi” (22 Şubat 2011) Manama’daki İnci ği vatandaşlık vermelerin sayısı gittik- ri dönmüştü. Dolayısıyla Bahreyn’in durumu, dini bir gün içinde aniden “kral” ilan Meydanı’nda bir araya getirdi. Bu ha- çe arttı; Vifak’in eski milletvekili olan sponsoru olduğu spor takımlarının per- Yabancı istihdama yöneliş etti ve mutlakıyetçiliği düzenlemek- reket, benzeri görülmemiş bir şiddet- Ali El-Asvad’a göre 2001 yılından iti- formansları kadar iç açıcı değil. Emir- ten ziyade pekiştiren yeni bir anayasayı le baskılandı, silahsız göstericilere kar- baren 100 bin kişiye vatandaşlık veril- Son yıllarda ülkedeki dini ayrışma lerle işleyen bir adalet sistemi, zama- dayattı. Hiçbir zaman halk tarafından şı gerçek mermilerle ateş açıldı, bin- di. Böylelikle Şii nüfus ile rejime sadık yapısal bir artış gösterdi. 2011 yılına nında hoş görülen ifade özgürlüğü- tartışılmamış hatta tartışılması bugün lerce kişi tutuklandı ve işkence gör- kolluk kuvvetleri ve ucuz yabancı Sün- kadar Şii nüfusun küçük bir bölümü, nün ve siyasi faaliyetlerin suç sayılma- (5) dahi yasak olan bu metin, 1973’te ka- dü. Ülkeyi Suudi Arabistan’a bağla- ni işgücü arasındaki çatışmalar arttı. göze batmama kurallarına uyarak bazı sı, muhaliflerin vatandaşlıklarının dü- bul edilen kurucu anayasanın hükümle- yan köprüden Suudi Arabistan ve Bir- Kasım 2014’te yapılan seçimin ar- bakanlıklarda ve yönetimlerde yer bul- şürülmesi ve medeni haklarının askı- rine uygun olmadığı gerekçesiyle mu- leşik Arap Emirlikleri’nin yolladığı as- dından, aile saltanatının mutlak iktida- mayı başarabiliyordu. Bunun için ba- ya alınması, sosyal medyada eleştirile- halefet tarafından anayasaya aykırı bu- keri bölüklerle hareket dağıtıldı, bu bö- rını muhafaza etmesini sağlayacak bir sında mümkün olduğunca gözükmeme- rini paylaşanların peşine düşülmesi, in- (2) lundu. lükler bugün hâlâ ülkede duruyorlar. uzlaşıya gitme konusundaki tartışmala- ye, Sünnilerin dikkatini çekmeyecek şe- san hakları savunucularının takip edil- Sekiz yıl süren siyasi ve insani hak- Meydanın ortasında yer alan ve bir in- rın başarısızlığa uğraması, Halife aile- kilde aksanları değiştirmeye, bir Şii gi- mesi, Büyük Jau cezaevinin 15 numa- ların yozlaşmasının ardından, Kasım ciyi temsil eden beton yapıt, bu ayak- sini her türlü meşru muhalefeti yok et- bi giyinip saçlarını kestirmeye, toplum- ralı binasındaki işkence uygulamaları, 2010’da yapılan genel seçimler bir şok lanmanın sembolü haline gelmişti fa- meye yönlendirdi. Aslında muhalefet, sal sorunları asla gündeme getirmeme- binlerce tutuklunun Covid-19’a kasten etkisi yarattı. İslami Ulusal Uzlaşı “El kat yol “altyapısının yenilenmesi” ge- biraz olsun “demokratik” bir gelişme ye, bir Sünni ile birlikte görünmemeye maruz bırakılması, işkencecilerin genel Vifak” adlı Şii partisi, tek başına oyla- rekçe gösterilerek otoriteler tarafından yaratmak için anayasal bir monarşiye ve en önemlisi de asla iddialı olmamaya olarak cezasız kalması: (6) tahrip edildi. razı olmuştu. çalışıyorlardı. Fakat bu tarihten itibaren Muhalif “siyasi kurumlar” da bas- Vifak’ın Genel Sekreteri Şeyh Ali bu azınlığın yerine, kademeli olarak ve 3 OCAK 2022 kıya maruz kalıyor. Rejim, 17 Mart Salman düşük katılımlı 2014 seçimin- sert bir şekilde ulusal ve yabancı Sünni- SAYI: 24 LE MONDE diplomatique 2011’de Vaad’ın Genel Sekreteri İbra- den bir ay sonra tutuklandı. Üç haf- ler geçti. Muhalefet, BAPCO ve Alumi- lemondediplomatique@cumhuriyet.com.tr him Şerif’i tutukladı, işkence uyguladı ta hücre hapsinde tutuldu, işkence gör- nium Bahrain (ALBA) isimli devlete ait ve üç hafta sonra serbest bırakmasına dü ve siyasi pozisyonları nedeniy- iki ana sanayi şirketinin, artık her dü- é dité par la SA Le Monde diplomatique Actionnaires: Société éditrice du Monde, rağmen Temmuz 2016’da tekrar hap- le Haziran 2015’te dört yıl hapis ce- zeyde yabancı istihdamına öncelik ve- İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına Association Gunter Holzmann, se attı. Diğer tutuklular arasında, meş- zasına çarptırıldı. Hazırlanan yeni id- rerek Şii ayrımına katkıda bulunduğunu ALEV COŞKUN Les Amis du Monde diplomatique ruiyeti tanınmayan iki Şii hareketin yö- dianamelerle birlikte cezası dokuz yı- ileri sürüyor. Genel Yayın Yönetmeni 1, avenue Stephen-Pichon, 75013 Paris ARİF KIZILYALIN (Vekâleten) Tél.: 01-53-94-96-01. Télécopieur: 01-53-94-96-26 neticileri El Vafa’dan Abdülvahab Hü- la çıkarıldı. Suudi Arabistan, Birleşik Genele yayılmış bu baskının arkasın- www.monde-diplomatique.fr Dış Haberler Müdürü seyin ve kanser olmasına rağmen hâlâ Arap Emirlikleri ve Mısır’ın başlattı- daki önemli isimlerden biri de kralın Mine Esen içeride olan Hak-Özgürlük’ten Hasan ğı Katar boykotuna 4 Kasım 2018’de amcası Halife bin Salman El Halife’ydi. Yönetim Kurulu Sorumlu Müdür Mushama da bulunuyor. Bahreyn’de Bahreyn’in de katılmasının ardından 1971 yılından 11 Kasım 2020’deki ölü- Başkan ve Genel Yayın Yönetmeni Özgür Soyer SERGE HALIMI tarihi bir insan hakları savunucusu olan Şeyh, Doha ile casusluk yaparak hü- müne kadar yürüttüğü başbakanlık gö- Paris Temsilcisi-Yayın Koordinasyon Üyeler Abdülhadi el Havaca da tutuklandı. Bu kümeti devirmek için komplo kurmak- revi kendisini 1990’lardan itibaren en Vincent Caron, Bruno Lombard, Pierre Süleyman Tosunoğlu önemli üç isim, “hükümeti devirmeye la suçlanarak ömür boyu hapis cezası- eski hükümet lideri haline getirdi. Fakat Rimbert, Anne-Cécile Robert Sayfa Tasarım yönelik terörist eylemlere katılma, bu na çarptırıldı. İşkence vakalarının araş- her şeyden önce, ulusal işadamı görün- Dış İlişkiler ve Baskılar Müdürü Ece Kurtuluş Dursun Anne-Cécile Robert eylemlere maddi yardımda bulunma” tırılmasına yönelik talepleri mahkeme- tüsünün arkasında “kraliyet yanlısı ra- Yayın Kurulu Yazı İşleri Müdürü ve “yabancı bir ülke için (İran) ajan- ler tarafından reddedildi. Bahreyn hâlâ dikallerin” yerel lideri olmasıyla ülke- Ali Sirmen, Arif Kızılyalın, Benoit Breville Mine Kırıkkanat, Mine Esen lık yapmakla” suçlanıyorlar. Fakat kral Katar’a karşı tutumunda taviz verme- nin “ismi zikredilmeyen adamıydı”. Söz Yazı İşleri Müdür Yardımcıları tarafından atanan Uluslararası Soruş- meye devam ederken Riyad ve Abu konusu radikaller, Sünni üstünlükçülü- Martine Bulard, Renaud Lambert turma Komisyonu (BİÇİ) bile Aralık Dabi uzlaşmaya yönelik birçok kez ha- ğüyle kral yanlısı düşünceleri ve eylem- 2011’de Tahran’ın müdahalesine iliş- rekette bulundu. leri bir araya getirerek Arap Yarıma- Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 kin suçlamaları reddetti. Vifak ve Vaad başta olmak üzere bir- dası’ndaki mahkemelere 30 yıldır mü- e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr Son olarak, Uluslararası İnsan Hak- çok siyasi oluşum dağıtılıp tasfiye edil- dahale eden resmi bir ağı teşkil ediyor- Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. ları Federasyonu’nun (FİDH) genel mişken eski siyasi toplulukların üyele- lar. Siyasi selefilikten beslenen bu radi- No: 11A/41 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 454 32 55 sekreter yardımcısı ve insan hakları ak- ri ise sivil yaşamdan men edilmiş du- kallere göre “Kraldan başka yetki sahi- Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. tivisti Nabil Rajab da yargılandı. Ey- rumda; seçilme hakları ellerinden alın- bi olmadığından siyasi, toplumsal ya da