Katalog

3 OCAK 2022 3 nin müdahalesiyle ekonomik ve finansal ekonomik konularda kolektif eylem ya kurmak isteyenler bu arazileri satın alıp da taleplerle kazanım elde edilemez”. borçlanıyorlar”. Şerif, arazi haklarının mirasın denetiminden vazgeçtiler. Baş- Halife’nin torunu Veliaht Prens Sal- bir bölümünün “ortadan kaldırıldığına” bakan olarak otoritede yer almaya baş- man bin Hamad el Halife, zorluklar için- da vurgu yapıyor; zira “deniz kenarın- layan Prens Selman, şubat ayında basını deki bir ekonominin dizginlerini 2013 da atalarından miras kalmış arazileri Şii toplayarak “dini ayrımcılığa karşı müca- yılından beri başbakan yardımcısı ola- köylerindeki balıkçıların elinden alını- dele etme” zamanının geldiğini ve “ka- rak elinde tuttuktan sonra dedesinin ye- yor”. İktidar çevreleri, 780 kilometreka- mu atamalarının” güçlendirici olacak rine geçti. Ülkenin insan hakları ve si- relik bir ülkenin kıyılarının idari ve mali “toplumsal çeşitliliği” yansıtması gerek- yasi haklar konusundaki çizdiği kasvet- kontrolünü ele geçirdi ve arazi ve gayri- tiğini dile getirdi. Bunun her zaman “sa- (11) li manzara mali dengelerde de karşımı- menkul işinden rant sağlıyorlar. dakat” ile el ele gitmesi gerektiğini de za çıkıyor. Yüzde 58’i petrole bağlı olan Bağımsız basının ve siyasi hareket- hatırlattı... ülke kaynakları, Suudi Arabistan’la pay- lerin yok edilmesi, insan hakları avu- İnsan hakları hususunda ise Veli- laştığı Ebu Safah yataklarına, yani vari- katlarının peşine düşülmesi, siyasi ve aht Prens, binlerce siyasi tutukluya da- li 55 dolardan yılda en az 3 milyar do- toplumsal tartışmaların ve bilgi akışı- ha “esnek” olacak şartlı mahkûmiyetleri larlık komşusundan gelen finansmanla- nın büyük bir bölümünü sosyal medya- yürürlüğe sokacaklarının sözünü verdi; ra dayanıyor, tabii 2004 yılında olduğu ya taşıdı. Kraliyet de bu duruma kayıt- fakat yine de yarım yıl erteletilen uygu- gibi finansmanlar kesilmezse. O dönem- sız kalmadı; İtalyan şirketi Hacking Te- lamalarda bunun yalnızca birkaç düzine de Riyad, yarımadadaki altı monarşisi- am ve İsrail’deki NSO grubunun ün- mahkûmla sınırlı kaldığı görüldü. İşken- nin oluşturduğu ve ticaret anlaşmaları- lü Pegasus’u tarafından geliştirilen Re- ceye gelince, “mahkemelerin itiraflara nı yöneten Körfez İşbirliği Konseyi’nin mote Control System (RCS, DaVinci ya atfettiği işlevin ötesine geçerek itirafla- (CGG) yükümlülüklerini yerine getir- da Galileo olarak da adlandırılan) isim- rın yerine bilimsel tıbbın nesnel kanıtla- meyerek ABD ile serbest ticaret anlaş- li telefona izinsiz erişim olanağı sağla- rına başvurmanın artık çok önemli” ol- masına gittiği için Manama’yı böyle ce- yan iki yazılım kullanmaya başladı. Si- duğunu belirtti. Bu doğrultuda ilerlerse zalandırmıştı. Suudiler aylar boyunca ber araştırma ortağı Citizen Lab ile bir- Bahreyn, “en önemli delil” olarak kabul ödemeleri askıya alarak Bahreyn’in mali likte Uluslararası Af Örgütü ve Le Mon- (12) edilen kayda geçirilen “itiraflarla” mu- durumunu tehlikeye attılar. Ancak Ma- de gazetesinin de aralarında bulundu- haliflerinin mahkûmiyetlerini ve hapis- nama, kendisine yapılan ödemelere olan ğu 17 medya kuruluşu, Suudi Arabis- hanelerde ölümleri haklı çıkarmaya çalı- minnettarlığını dile getirdiği zaman Ri- tan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin ya- şan diktatörlüklerden biri artık olmaya- nında Bahreyn’in de politikacıların, in- yad vanaları yeniden açtı. bilir. Ancak ekonomik ultra-liberalizmin san hakları savunucularının ve gazeteci- alışıldık yaklaşımın dışına çıkarak belli Bütçe dışı harcamalar lerin telefonlarını takip etmek için kulla- nıldığı bilinen Pegasus’u satın almasına başlı konuları ele alabilmiş olsa da Veli- Milli muhasebe, ülkenin gerçek borç- İsrail’in onay verdiği diktatör ve otoriter aht Prens hâlâ babasından kraliyet alanı- larını yansıtmıyor; örneğin 2008 yılında 11 ülkenin bulunduğu listeye temmuz na girme yetkisini elde etmiş görünmü- Kraliyet çiftinin Filles du cœur de Marie ayında girdiğini ortaya çıkardı. cemaatine 66 milyon Avro gibi uçuk bir yor. Orada her şey siyaset, adalete bakış, fiyata satın aldığı -başkentteki özel ko- polis, insan haklarına karşı alınan tutum İngiltere, Fransa da nut satışlarında rekor kırarak- Paris’te- ve özellikle de bütçe açısından değer- ki Bourbon Condé malikanesi gibi gizli destekte... lendiriliyor. bütçe dışı harcamalar gözükmüyor. Bü- Fakat Halife ailesi, yalnızca komşu- Sınırlı da olsa ekonomik açılmayı tün bu gizli harcamalar yolsuzluğu bes- larının ve ülkedeki monarşik diktatör- kendine hedef biçerken, baskıları ve dini liyor. İspanya Kralı Juan-Carlos’un ser- lükten pek de rahatsız olmayan İsrail’in ayrımcılığı ortadan kaldırmak yerine ha- vetinin yöneticisi, Abu Dabi’deki gör- destekleriyle iktidarını muhafaza etmi- fifletmekle yetinerek rejimin içine düş- kemli villasında yaşayan kralın, 2010 yor. Takımadalarda bir deniz üssüne sa- tüğü durumdan nasıl çıkabileceği bel- yılında şahsi vakfına üye olması olması hip olan İngiliz hükümeti, onlarca yıldır li değil. Bahreyn, aşırı baskıcı şiddet ile için “Bahreyn kralının hediyesi” olarak Bahreyn’in “insan hakları alanındaki ge- asla ulaşılamayan tarihi bir uzlaşma ara- kendisine içinde 1.9 milyon dolar bulu- lişmelerini” kutlayarak ve zaman zaman yışı arasında sürekli olarak sallanıp du- nan bir valiz verdiğini İsviçre mahke- doğum günü partilerinde Kral Hamad’ı racak mı? (8) melerine itiraf etti. Kraliçe Elizabeth’in yanına oturtarak re- Fakat özellikle askeriye ve güvenlik jime yakın diplomatik koruma sağlıyor. (*) Araştırmacı, Körfez ve Arap Yarı- alanlarında yapılan harcamalar ülkede- Ekim 2020’de, 22 üniversiteden 42 Or- madası bölgesinin uzmanı ki borçlanmaları artırıyor. Örneğin hava tadoğu uzmanı, Huddersfield Üniversi- Terörizm kuvvetleri, 39 adet olan F-16 savaş uça- tesi ve Bahreyn Polis Akademisi arasın- ğının modernleştirilmesi ve sayısının iki da kurulan güvenlik işbirliğini kınadılar katına çıkarılması için 3.8 milyar dolar ve üniversitenin rektör yardımcısını ko- harcadı, bu ticari anlaşmayı, “insan hak- nuyla ilgili sorguladılar. Söz konusu iş- Çeviri: Deniz Dirican ları kısıtlamalarını” es geçerek Donald birliği, o dönemde üniversitenin rektö- (9) Son beş yılda, ortala- Trump onayladı. rü olarak görev yapan ve aynı zamanda incelemeleri ma 1.3 milyar dolar değerindeki hükü- kraliçenin küçük oğlu olan Prens And- metin merkez bankası üzerinden yaptığı rew himayesinde gerçekleşmişti fakat (1) “Bahreyn Krallığı’ndaki insan hak- bütçe dışı borçlanmalar da artış gösterdi; ardından Prens Andrew tüm resmi gö- ğu “küresel cihadı” analiz ediyor. larının, özellikle idam mahkûmları ve in- 2020 sonunda ülkenin borcu yüzde 12 revlerinden istifa etti. PHILIPPE LEYMARIE Yazar bütün bu unsurlarda, korku- san hakları savunucularının durumu” baş- oranında artarak 39.8 milyar dolardan Şubat ayında Büyük Britanya’dan 40 dan felç geçirmiş ve “kendi yenil- lıklı karar, 11 Mart 2021. 44.5 milyar dolara, yani gayri safi mil- milletvekili ve lordun birlikte gönder- gilerinden bihaber olan failleri” et- (2) “Bahreyn, bir demokrasi oyunu”, Le li yurtiçi hasılanın (2020’de 33.9 milyar diği bir mektupla yapılan bu sorgula- kilemenin, yönlendirmenin ve onla- Monde diplomatique, Mart 2005. dolar olan) yüzde 130’una ulaştı. ma, Bahreyn hükümetinde baskılardan rı birer potansiyel mağdura dönüş- B (3) “Bahreyn, mazur görülen dikta- Hükümet mali çöküşü önlemek için sorumlu görevlilerinin Hüddersfield’da ugün terörizm, hem başa bela türmenin söz konusu olduğunu vur- törlük”, Le Monde diplomatique, Şubat Ekim 2018’den bu yana Suudi Arabis- ağırlanmasına ve “akademide” onla- bir savaş türü hem de bir düşmanı gular. “Teröristlere birer sosyopat 2013. tan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin des- ra verilen derslere değiniyor. STK’lerin adlandırma şekli olarak anlaşılıyor muamelesi yapmanın yetersiz ola- (4) On yıllık baskı: Bahreyn’de Oto- teklediği borç erteleme mekanizmasın- topladığı tanıklıklar, söz konusu görev- ve terörizmin her şeyden önce, çok cağını” belirtip, onları eylemlerinin riterlik, 2011-2021, Demokrasi ve İnsan dan yararlanıyor. “Vizyon 2030” pro- lilerin siyasi faaliyetleri ve insan hak- eskilere dayanan bir korku yarat- ahlaki boyutunu tartan, öğrenen ve Hakları için Selam, Mart 2021, https:// jesiyle birlikte söz konusu borçlar, Ri- ları savunularını bastırmak için işken- ma tekniği olduğunu ve güç ilişki- taklit eden rasyonel aktörler olarak salam-dhr.org yad ve Abu Dabi tarafından hibe edilen ce odaları kullandıklarına işaret ediyor. lerini çabucak değişikliğe uğratmak görmeye davet eder. Bu bağlamda, (13) (5) Marc Owen Jones, “Bahreyn’de siyasi 10 milyar dolarlık “gelecek kredisi” sa- için genelde güçsüzün güçlüyle kar- Bahreyn Polis Akademisi’yle yaptığı teröristler çoğunlukla basit ve ko- baskı”, Cambridge University Press, 2020. yesinde “geleceğin yapısal yatırımları- şı karşıya geldiği durumlarda kul- işbirliği kapsamında ne kadar para aldı- lay temin edilebilir silahlar kullan- (6) Claire Beaugrand, “Bahreyn’deki na” dönüştürülüyor. Fakat bununla bir- lanıldığı unutuluyor. Terörizmlerin ğını belirtmeyi reddeden üniversite, po- salar da yolcu uçaklarını seyir füze- reformist muhalefetin yok edilmesi için likte geçen ilkbaharda Uluslararası Pa- doğasını inceleyen eserleri bulunan lislik alanında açtığı yüksek lisans prog- lere dönüştürme, insansız hava ara- bir strateji”, Orient XXI, Paris, 28 Hazi- ra Fonu (IMF), 2018’deki yeniden fi- Amerikalı tarihçi John Lynn, ak- ramının Birleşik Krallık’ın politikasıyla cı kullanma, siber-terörizm gibi da- ran 2016. nansmanlara rağmen ülkenin reel bor- törleri ve kapasitelerini göz önün- “uyumlu” olduğunu öne sürdü ve bu ne- ha karmaşık teknolojilere de baş- (7) Benjamin Barthe, “Bahreyn: yedi yıl cunun 2026’nın sonunda GSYİH’nin de tutarak farklı terörizm seviyele- denle, Bahreyn içişleri bakanlığı ile iliş- vurulabiliyorlar ve belki de bir gün yüzde 155’ine ulaşabileceği konusun- baskı”, Le Monde, 16 Mart 2018. ri tanımlıyor: Topluma kendi iste- kilerin geliştirilmesine yardımcı olacağı kimyasal ya da nükleer silahlara sa- (10) da uyarıda bulundu. Bu, ülkenin en- (8) “Körfez monarşileri eski Kral Ju- diklerini dayatan otoriter rejimle- ölçüde programı kaldırmayı düşünmek hip olmaya çalışacaklar... demik açığı, petrole bağımlılığı ve Suu- an Carlos’u nasıl zenginleştirdi”, Orient rin terörizmi (bu terörizmden mağ- için hiçbir neden olmadığını belirtti. Dünyada devletler arası olmayan dilerin hayırseverliği göz önüne alındı- XXI, Paris, 9 Mart 2021. dur olanların sayısının radikal terö- Fransa ise Riyad konusundaki titizli- savaşları etraflıca inceleyen Co- ğında ulusal egemenlik açısından kritik (9) “Bahreyn, F-16 savaş uçakları için rizm mağdurlarından çok daha yük- ğini Manama’nın yarattığı insan hakları lumbia Üniversitesi’nden Profesör kabul edilen bir seviyeye işaret ediyor. 3.8 milyar dolarlık anlaşma imzaladığını sek olduğunu tahmin ediyor). (2) sorunlarına karşı göstermiyor. Neredey- Stephen Biddle, gerilla modeli (el Manama’ya biraz olsun hareket ala- söyledi”, AFP, 18 Ekim 2017. Düşman topluluğun iradesini kır- se bir Parisli olmuş Kral Hamad’ı ne za- yapımı patlayıcılar, intihar kemer- nı sunsa da petrol fiyatlarındaki son ar- (10) “IMF Yürütme Kurulu, Bahreyn mak için askeri güçlerin halk ya da man isterse kendisine yaraşır bir şekilde leri, keskin nişancı ateşleri, halkın tış, bu finansal dengesizliğe çözüm ola- Krallığı ile 2021 Madde IV İstişaresini egemen adına başvurdukları terö- canı gönülden ağırlıyor. arasına karışan savaşçılar, “savaş Sonuçlandırıyor” IMF, Washington, 22 rizm: Örneğin antik çağdan 18. yüz- mayacak. Monarşi sorunlarından mı kaçıyor? kanunlarını” ihlal etmek) ve klasik Mart 2021. yıla kadar süren şehir kuşatmaları, Monarşi, kendisini halka bağlayabilecek ordu modeli (düzenli ordu, kitle sa- Araziler üzerinden rant (11) Akram Belkaïd, “Körfez’de Kent Cezayir’in sömürgeleştirilmek üze- tüm köprüleri yıkmanın genel bir krize vaşları, ağır silahlar, toprak kontro- Ütopyaları”, “İnsanlığın Geleceğin Şehir- re işgali sırasında kentlerin duman Arazi meselesi ise ülkedeki hâkim yol açtığının farkına vardıktan sonra ür- lü) arasındaki ayrımın artık o kadar lerini Görme Biçimi”, Şubat 2021. altında bırakılması, Amerika’nın otoriterliği ve her tarafa yayılmış rüş- kek bir şekilde yeniden düzenlemelere işlevsel olmadığına vurgu yapıyor. Japonya ve Vietnam’da kullandı- vetçiliği gözler önüne seriyor. Vaad’in girişti. İşin arkasında ise Veliaht Prens (12) “Körfez ülkelerinde çok yönlü ca- Bununla birlikte, daha yeni bir kav- ğı napalm bombaları... Piramidin eski genel sekreteri ekonomist İbrahim Salman var. Artık ekonomi alanının dı- susluk”, 23 Temmuz 2021. ram olan “hibrit savaş” (Donbass alt basamaklarında ise terörizmin şu Şerif’in belirttiği gibi “Seçilmişler geniş şında da sorumluluk almaya başladı ve (13) Huddersfield Üniversitesi’nin Bah- ya da IŞİD’in Suriye ve Irak’ta ku- türleri bulunuyor: bir grubun diğer devlet arazilerini orta sınıfa satarak pa- büyük amcası Halifa’nın hantal vesa- reyn derecesi “işkence merkezine meşru- rulmaya çalışıldığı süreçte gözlem- bir gruba hükmetmeye çalısırken ra kazanıyorlar. Kimileri rantçılık yapar- yetinden çıktı. Amcasının siyasal ola- luk sağlıyor’”, The Guardian, Londra, 5 lediğimiz gibi) kartları yeniden da- veya etnik bir temizliğe girişirken ken, fiyatların artmasından dolayı aile rak marjinal kalan mirasçıları, monarşi- Şubat 2021. ğıttı: Böylece düzensiz savaş, nok- başvurduğu “toplumsal” terörizm ta atışı bir silahlanma ve psikolojik (örneğin Amerika’da beyaz üstün- darbeyi bir araya getirdi. lüğünü savunanlar), siyasal amaç- 2001 saldırılarından bu yana lara sahip suç örgütlerinin teröriz- Amerikan savaş makinesi, başkaldı- mi (örneğin Latin Amerikalı uyuş- rılara nasıl müdahale edileceği ko- turucu tacirleri), 19. yüzyıl Avru- nusunda sürekli değişikliğe gidi- pa’sındaki anarşist saldırılarda ör- yor. Yazara göre, Çin hatta Rusya neğini gördüğümüz devletin içinde- ile gelecekte patlak vermesi muhte- ki aktivist grupların radikal teröriz- mel bir sıcak savaş perspektifinde, mi. Yazar bu radikal terörizmin 20. yakın zamanda ortaya “Soğuk Sa- yüzyıldaki biçimini “etno-nasyo- vaş öncesi” askeri normlara dönme nalist” olarak nitelendirir ve Ceza- eğilimi, devlet dışı düşmanlarla gi- yir Savaşı sırasında Ulusal Kurtuluş rilen çatışmalara engel teşkil etme- Cephesi (FLN) ve Gizli Ordu Örgü- meli ve bu çatışmalar önemini yitir- tü (OAS), Geçici İrlanda Cumhuri- memeli. yet Ordusu (IRA) ve Ürdün’ün iki yakasında Yahudi bir devlet yarat- mak için kurulan Irgun gibi örnek- lere başvurur. Teknolojilerden Çeviri: Deniz Dirican yararlanıyorlar (1) John A. Lynn II, Başka Bir Savaş: Bununla birlikte, Lynn eserinin Terörizmin Tarihi ve Doğası, Geçmiş yarısında İslamcı terörizmi incele- Birleşimler / Silahlı Kuvvetler Bakanlı- meye girişir. Mısır’da Müslüman ğı, 2021, Paris. Kardeşler’in radikalleşmesini, “me- (2) Stephen Biddle, devlet dışı savaş. deniyetler çatışmasını” ve Batı’dan Gerillaların, savaş ağalarının ve milisle- intikam alma arzusunu, Hizbullah rin askeri yöntemleri, Princeton Univer- ve Hamas’ın “bölgesel cihadı”nı ve Manama’da muhalifler 2014’te geniş sity Press, 2021 El Kaide ve IŞİD’in vücut buldu- çaplı protestolar düzenlemişti.