Katalog

LE MONDE diplomatique Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. 6 EYLÜL 2021 Sayı: 20 YABANCI BİR MÜDAHALENİN VE GİTTİKÇE DAHA YOZLAŞMIŞ BİR SİSTEMİN KARŞISINDA GÜÇLENEN YAPI Taliban nasıl kazandı... dan kırılganlaştırılmış halde buldular. Ve şirketlerin olduğu bir uzmanlık alanının lar, aşiret veya etnik kimlik bağlarını edilmesine izin veren bu klişeyi sıklıkla Afganistan’daki Batı müdahalesi bir kar- Afganistan’a ilişkin ürettiği yanlış dü- güçlendirirken merkezi bir devletin çe- öne sürdüler. ADAM BACZKO gaşayla son buldu, bu da ABD’nin gü- şüncedir. Hayali bir antropoloji kuran kim gücünü azaltabilir. Tüm etnik grup- Yerelliğe yapılan övgü, yerel meclisle- venilirliğini sarstı. Çünkü bir soru var ki bu yoruma göre Afgan toplumu çıkar- lar, özellikle de Peştunlar geleneksel ola- ri (jirga, şûra) meşru kılmak için Afgan GILLES DORRONSORO * hâlâ cevaplanmayı bekliyor: Kendilerini ları açısından yerelcidir ve devletin her rak merkezi hükümet karşısında belli bir iktidarıyla eşgüdümsüzlüğü mazur gös- (2) küçümseyen yorumcuların “motosikletli türlü mevcudiyetine ayak diremektedir. bağımsızlık elde etmeye çalışmıştır.” terdi. Töresel oldukları iddia edilen bu baldırı çıplaklar” diye nitelendirdiği Ta- Kâbil’e karşı kültürel bir muhalefet oldu- Çoğu uzman, “uzak”, “gayrimeşru” ve yerel meclisler, aslında, uluslararası yar- liban, bu savaşı nasıl kazanabildi?.. ğu görüşü, güncel tarih çalışmaları aksi- nihayetinde “suni” bir devlet ile “yakın”, dımı düzenleyen örgütler tarafından ku- (1) ni söylese de, müdahaleyle ilgili rapor- “meşru” ve “doğal” bir yerel idare ara- rulmuştu: Dünya Bankası’nın Ulusal G eçen 26 Ağustos’ta IŞİD tara- ‘Yerelliğe’ övgü... larda, makalelerde, kitaplarda ve hatta en sında bir karşıtlık kuruyordu. Bu görü- Dayanışma Programı için kurulan köy fından üstlenilen Kâbil’deki saldırılar, resmi açıklamalarda bile sürekli olarak şe göre mesafe yakınlığı, soğuk bürokra- şûraları bunun örneğidir. İlk bakışta bu derece dengesiz bir ça- Amerikan askerleri ve Taliban savaşçı- yinelenmektedir. tik aklın tam tersine, aşinalığın ve kişisel tışmada Batı’nın yenilgisine neden olan, larının da aralarında bulunduğu yüzler- General Stanley McChrystal, 2009’da ilişkilerin teminatıydı. içerisinde düşünce kuruluşları, kamu ku- ce kişinin ölümüne neden oldu. Böyle- Batılı birliklerin başına atanmasının ari- Askerler gibi “kalkınmadan” sorumlu rumları, üniversiteler, uluslararası ve- ce ülkenin başına geçer geçmez, Taliban fesinde şöyle açıklıyordu: “Tarihsel acı- kuruluşlar da devlet kurumlarının baypas ya Afgan sivil toplum örgütleri ve özel da kendilerini İslamcı terörizm tarafın- Devamı 4-5. sayfada On yıllık savaş yıpratmadı ADRIEN CLUZET* S uriye Devlet Başka- Ordudaki ayrılıklara, büyük nı Beşşar Esad, katılımın güçler tarafından destekle- yüzde 76.4 olduğu 26 Ma- nen donanımlı bir muhale- yıs 2021’de yapılan seçim- fete ve toplumun bir bölü- lerden resmi rakamlara göre münde hüküm süren güven- oyların yüzde 95.1’ini ala- sizliğe rağmen rejimin di- rak (2014’te oyların yüzde renç kapasitesini nasıl anla- 88’ini elde etmişti) dördün- malı? Kendisine destek ve- cü kez iktidara gelmiş ol- ren Rusya’nın, İran’ın ve du. Seçim yalnızca rejim ve Lübnan’daki Hizbullah’ın müttefiklerin kontrolü altın- askeri müdahalelerinden daki bölgelerde yapıldı. Do- faydalanmış olsa da rejimin ABD 20 yıl sonra layısıyla ne ülkenin kuzey- asıl gücü, Hafız Esad’ın Afganistan’dan çekilirken Kâbil havaalanı trajik doğusu (Kürt bölgesi) ne oluşturduğu, ardından da tahliye görüntülerine de Türkiye’nin destekledi- oğlu Beşşar’a miras kalan sahne oldu. ği isyancıların elinde bulu- temelde yatıyor. 1970’ten nan İdlib bölgesi seçime da- 2000 yılındaki ölümü- hil edildi. Esad’ın yanı sıra ne kadar Suriye’yi yöne- iki adayın daha katıldığı bu ten hava kuvvetleri genera- seçimin sonuçları hiç de şa- li Hafız Esad, 1963’te Baas şırtıcı değil; fakat on yıllık Partisi’nin iktidara gelme- iç savaş içerisinde Esad’ın sinin ardından gerçekleşen devrilemez hale gelmiş bir üçüncü darbenin ardından yönetici imajını kuvvetlen- devletin başına geçti. Önce- diriyor. ki başkanların aksine Hafız Mart 2011’de Arap coğ- Esad, sağlam dayanak nok- rafyasında yayılan başkal- taları geliştirerek kalıcı bağ- dırılar ve bölgedeki üç yö- lılıklar kurdu. neticinin al aşağı edilmesiy- Arap Alevileri, rejimin le Esad ailesinin gideceği- merkezi öneme sahip daya- ne kesin gözüyle bakılıyor- nak noktalarından biri. Hü- du. Dera, Humus, Hama ve kümetin, ordunun, istihba- Halep gibi şehirlerdeki halk rat ya da Baas’ın kilit pozis- ayaklanmalarının yarattığı yonları, ortodoks Sünnili- iç baskılar bir yana Esad re- ğin sapkın olarak nitelendir- Kâbil’e gidiş ve dönüş jimi, Körfez monarşilerinin, diği bu İslam dalının temsil- Türkiye’nin ve Batı güçle- cileri tarafından işgal edil- (3) rinin müdahaleci yaklaşı- miş durumda. Suriye nü- ğılanmaya isyan etti. Umut edelim ki Afgan fiyas- rektiriyor. Ancak gelecek nisandaki cumhurbaş- SERGE HALIMI mıyla köşeye sıkışmıştı. Re- fusunun yüzde 10’unu oluş- kosu, şimdi İttifak’ı ABD’yi yeni maceralarda ta- kanlığı seçimine hazırlanan birçok adayın son yo- kip ederken gevşeyen saflarını sıkılaştırmaya yol rumlarına bakılırsa durum böyle olmayacak. Em- jim, gözü dönmüş bir şekil- turan (yüzde 75’lik Sünni açmasın. Örneğin Tayvan veya Kırım’da Çin veya manuel Macron, Taliban totalitarizminden kaçan de baskı yolunu tercih eder- Müslüman ve yüzde 10’luk Rusya’ya karşı cephe oluşturarak... Afganları “önemli düzensiz göç akımlarına” ben- ken çoğu zaman birbirleriy- Hıristiyan nüfus içerisinde) B Tehlike o kadar imkân dahilinde ki neo- zeterek güvenlikçi demagoji dansını açtı. Diktatör- le rekabet içinde olan cihat- Arap Alevileri, ilk kez ikti- atılı bir ordu mağlup edilemez. Yenilgisi muhafazakârların Irak, Libya ve Afganistan’da lükten kaçan mültecileri böylelikle potansiyel te- çı gruplar ortaya çıktı. Ka- dara Hafız Esad aracılığıyla zorunlu olarak omurgasız “politikacılar” ve savaş- yol açtığı felaketler onların sıkıntı yaratma kapa- röristlere dönüştürmenin kendisine muhafazakâr madan kaçan yerli destekçiler yüzündendir. Yüz tar ve Suudi Arabistan da geldiler. 2011 yılından beri sitelerine sadece bir çentik atmaya yetti. Ne de ol- seçmenin beğenisini kazandıracağını umuyor. İki yılı aşkın bir süredir, bu “arkadan bıçaklama” ef- kendi gruplarını finanse et- karar verici merci başkanın (1) sa insani maliyetler başkaları tarafından ödeniyor: sağcı aday, Xavier Bertrand ve Valérie Pécresse, sanesi, savaş çığırtkanlarının ezberinin yanında in- ti ve silahlandırdı. Bu bağ- ailesiyle sınırlı kalmış ol- (1) Batı’da savaşlar proleterler tarafından yapılıyor. elbette bu konuda bahsi artırdılar hatta Valérie tikam arzularını da besliyor. Bir hakarete kar- lamda Doha tarafından des- sa da -başkanın en genç kar- Afganistan’da savaşan Amerikalıların çoğu, savaş- Pécresse, “dünyanın özgürlüğünün kartlarının bir şılık vermek, bunun getirdiği çatışmaya da hazır- teklenen El Nusra, Ceyşül deşi olan dördüncü zırhlı tü- ların kararlaştırıldığı ve savaş kışkırtıcı başyazı- kısmının” Kâbil’de karıldığını belirtti. Paris’in lanmak demektir. Başkan Ronald Reagan, “Viet- İslam ve Ahrarüş Şam gibi men birliğinin baskıcı ko- larının kotarıldığı çevrelerden çok uzaktaki derin sosyalist Belediye Başkanı Anne Hidalgo ise Ba- nam Sendromu”nu ve özellikle 23 Ekim 1983’te Suudi Krallığı’nın destek- mutanı Mahir Esad örneğin- Amerika’nın kırsal bölgelerinden geliyor. Bugün tı bozgunu analizine gerçekten korkunç bir cüm- Beyrut’ta 241 Amerikan askerinin ölümüne sebep lediği cihatçı gruplarla ça- de olduğu gibi- devletin ba- hangi öğrenci, hangi gazeteci veya hangi siyasi li- le ile başladı: “Afganistan konusunda çoğu zaman olan saldırının travmasını silmek için iki gün son- tışmaya giriyor. Fransa’da şında dikkat çekici düzeyde der, savaşta ölen bir askeri bizzat tanıyor? Zorun- olduğu gibi, beni uyaran Bernard-Henri Lévy ol- ra Grenada’yı işgal etti. Peki ABD’yi aşağılayıp ve diplomasinin olumsuz yak- birçok Arap Aleviyle karşı- lu askerlik, en azından ulusun tümünü, temsilcile- du...” Şüphesiz bu nedenle “şu ya da bu biçimde (2) ona hizmet edenleri dehşete düşüren Kâbil Havali- laşımına rağmen Nico- laşıyoruz. Ulusal Güvenlik (2) rinin çıkarmış olduğu çatışmalara dahil etme gibi Kâbil yolunu yeniden almamız gerekecek” sonu- manı görüntülerinin ardından ne olacak? las Sarkozy’nin, ardından Dairesi Başkanı Ali Mem- bir değere sahipti. cuna varıyor. da François Hollande’ın muk ya da Savunma Bakanı ‘NATO’nun en büyük fiyaskosu’ Kendilerini ifade ettiklerinde bile, Eylül O halde Hidalgo ve Pécresse hanımefendilere, yönetimleri sert bir politi- Ali Abdullah Eyüp, Esad’ın Angela Merkel’in Alman Şansölyeliği’nde ye- 2001’den bu yana ABD Başkanı, “terörle mü- sadece, Ruslara ve Atlantik İttifakı’na, Afgan baş- ka uygulamayı tercih etti yakın danışmanlarından. rini almasını istediği Armin Laschet’e göre “Bu, cadele” bahanesiyle istediği askeri operasyonu kentine yaptıkları son zafer yürüyüşlerinin reçete- ve 24 Şubat 2012’de muha- 2019 yılında emekli olması- NATO’nun kuruluşundan bu yana en büyük fi- Kongre’nin ön onayı olmaksızın başlatabiliyor. lerini sormak kalıyor. lif Devrimci Güçler Ulusal na rağmen eski Hava Kuv- yaskosu”. Afganistan’daki savaş, aslında Atlantik Düşman da belirli değil coğrafi alan ve görevin sü- Koalisyonu’nu Suriye halkı- vetleri İstihbarat Müdürü İttifakı’nın kuruluş tüzüğünün 5. maddesi uyarınca resi de. ABD’li senatörler, dört yıl önce 800 as- Çeviri: Diane Dilek Cat nın yegâne temsilcisi olarak Cemil Hassan da hâlâ etki- yaptığı ilk müdahaleyi temsil ediyor: Üye bir dev- kerinin Nijer’de bulunduğunu, sadece dördü ora- tanıdılar. Bu konuda daha li olmaya devam ediyor. Fa- let 11 Eylül 2001’de saldırıya uğradı (ancak Af- da öldüğü için keşfetti. Her iki partiden oluşan bir çekimser olan Barack Oba- kat diğer taraftan başkanın ganlar tarafından değil); bunun üzerine antlaşma- grup parlamenter, Joseph Biden’ın onayıyla, yürüt- ma yönetimindeki ABD de annesinin geldiği Mahluf nın diğer üyeleri onun yardımına koştular. Bu de- meye verilen bu açık çeki geri alma taahhüdünde (1) Gerçekte, Afgan ordusu, Amerikan ordusunun- Esad’ın gitmesini istedi. ailesi, Esad’ın Alman ku- neyimi değerli kılan ise şu hatırlatma oldu: Was- bulundu. Savaş, özellikle de demokratik değerler kinden (2 bin 443 ölü) yirmi yedi kat daha fazla kayıp zeni zengin iş adamı Rami hington, Pentagon askeri operasyonlar yürüttüğün- adına yapıldığı iddia edildiğinde hükümdarın key- verdi (66 bin asker öldü). Bu da Washington’ın, Afgan Hafız Esad etkisi Mahluf’un dışlanmasından de müttefiklerine tanıdığı hak savaşmak -ve öl- fiyetine bağlı olmamalıdır. hükümetin akibeti ne olursa olsun, geçen yıl Taliban Durum böyleyken Esad beri hızla güç kaybediyor. mek- oluyor, çatışmaların sonlandırılması için da- Bu, ordusu Afrika’da savaşan Fransa gibi bir ül- ile doğrudan müzakere etmesini engellemedi. rejiminin hâlâ ayakta kalmış nışılmak değil, feodal bey ile vasalları gibi. Bu tür ke için de geçerli. Her şey, burada akıllıca, jeopoli- (2) Anne Hidalgo, “Mesut’un Ruhu Kaybolmamalı”, Devamı 3. sayfada olmasını nasıl açıklamalı?.. hakaretlere alışkın olan Londra bile bu denli aşa- tik, ittifaklar ve gelecek için strateji konuşmayı ge- Le Monde, 16 Ağustos 2021.