Katalog

1 KASIM 2021 4 ‘TERÖRİZME KARŞI SAVAŞ’ SONRASI... BÜYÜK ÖLÇEKLİ ASKERİ KONUŞLANMA STRATEJİSİNDEN VAZGEÇİŞ ABD, Vietnam dersini yeniden aldı İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Vietnam Savaşı sonrası ikinci kez yaşanan benzer bir yenilgi. “Terörizme karşı GILBERT ACHCAR * savaş”ta, her ne kadar Amerikalıların Bağdat’tan çekilmesi düzenli bir şekilde gerçekleştiyse de Irak başarısızlığı Afganistan’da yaşanan hezimetten daha ciddi. Zira Irak’ın stratejik durumu Afganistan’ınkinden daha ağır basmıştır, Baştarafı 1. sayfada Körfez bölgesi, Amerikan İmparatorluğu için 1845 yılından beri öncelikli bir bölge olmuştur... Bir İngiliz gözlemevine göre, ABD 2010-2020 yılları arasında, 900 ila 2 bin 200’ü sivil olmak üzere 9 ila 17 bin kişinin ölümüne neden olan 14 binden fazla İHA saldırısı düzenledi. O ğul Bush “Terörizme karşı savaş”ta em- peryal Amerikan seferlerinin yeniden başlama- ABD’nin Irak’tan kısmi sı için ideolojik bir bahane bulabilmeyi umut edi- çekilme kararından sonra yordu. Travma içinde olan Amerikan toplumu Bağdat sokaklarında bu yeni seferleri çoğunlukla destekleyecekti. On Sadr hareketi yanlıları yıl önce, aynı aileden bir başka Amerikan başka- sevinç gösterileri yaptı. nı, George H.W. Bush “Vietnam Sendromu”ndan -yani Amerikan toplumunun, Hint Çini yenilgi- si sonrası emperyal savaşlarına muhalefetinden- kurtulduğunu düşündüğünden Irak’a karşı Körfez Savaşı’nı başarı ile üstelik rekor bir sürede yönet- ti. İkinci seferinde, bu hayal devam etmedi. Irak’taki çıkmaz “Vietnam Sendromu”nu yeni- den uyandırdı. Washington’ın inanılırlığının ya- ni caydırıcı kapasitesinin çokça zayıflaması İran ve Rusya’yı Ortadoğu’da cesaretlendirdi. Oğul Bush’un ekibi, Vietnam’dan çıkarılan dersle- rin ve dijital çağın teknolojik ilerlemelerinin ışı- ğında Ronald Reagan (1981-1989) ve Baba Bush (1989-1993) yönetiminde geliştirilen askeri dokt- rinin kurallarına uymaması nedeniyle başarısızlı- ğa uğradı. Baba Bush döneminde Dışişleri Bakanı olan Richard Cheney ve Genelkurmay Başkanı olan Colin Powell’ın da imzasını taşıyan yeni dokt- rin, on binlerce Amerikan askerinin dahil oldu- ğu ve çok sayıda ölümle sonuçlanan uzun süreli bir savaşta çıkmaza girmekten kaçınmayı hedef- liyordu. Zorunlu askerlik 1973’te kaldırıldı. Pen- tagon, Vietnam’da olduğu gibi asi olma olasılığı olan öğrencileri savaşa gönderme arzusunda de- ğildi. Geleceğin askeri müdahaleleri, yeni tekno- lojilerin “akıllı” silah yapımına imkân sağlaması nedeniyle daha çok uzaktan yapılacak savaşlara başvurmalıydı. Sayı ve zaman açısından sınırlan- dırılan karadan konuşlandırma Amerikan askerle- rinin çatışma görevlerinde doğrudan müdahil ol- masını en aza indirecekti. Öte yandan büyük çap- lı bir saldırı gerçekleştirilmesi gerektiği durum- larda, ezici bir üstünlük konumunda gerçekleşe- cekti ve böylece yıllarca birbiri ardına takviye yollama “tırmanışından” kaçınılmış olacaktı. En uzun süreli savaş... 1991 yılında Kuveyt’in “serbest kalması” için Irak’a karşı yürütülen askeri operasyonlar bu doktrine uydular. George H.W. Bush, 1975’te- ki Vietnam bozgunundan sonraki ilk büyük öl- çekli savaşında herhangi bir risk yaşamak iste- mediğinden, Washington operasyon sahasına de- vasa bir güç yoğunlaştırmaya zaman ayırdı (540 bin asker ve yaklaşık 2 bin uçak). Irak, kara bir- liklerinin ilerlemesinden önce füze ve hava bom- bardımanları ile kitle imha harekâtına maruz kal- dı. Çatışmalar sınırlı sayıda Amerikan askeri kay- bı ile (148 ölü) sadece altı hafta sürdü ve amacı- na ulaştı: Irak birliklerinin Kuveyt’ten çıkarılma- sı, Irak’ın ABD kontrolüne geçmesi. George W. Bush tarafından, “terörizme karşı savaş” adı altında başlatılan iki savaştan birincisi de ettiği başarı, George W. Bush’un Afganistan 2022 mali yılı çerçevesinde 715 milyar dolarlık olan Afganistan Savaşı başlangıçta Vietnam son- Siviller hedef oldu ve Irak’ta yürütmüş olduğu çok maliyetli işgalle- bir bütçe sundu. 23 Eylül’de Temsilciler Mecli- rası doktrini ile uyum içindeydi: Uzaktan sava- Biden, Amerikan birliklerinin Afganistan’dan si 113’e karşı 316 oy ile bütçeye 25 milyar do- rin başarısızlığı ile büyük bir tezat oluşturdu. Öte şın yoğun olarak kullanılması, Amerikan birlikle- çekilmesinin tamamlanmasını sağladı. Çekilme yandan Obama da uzaktan savaşın son gözdesi lar eklenmesi kararını aldı. Böylece bu yeni büt- rinin sınırlı konuşlandırılması, sahadaki çatışma- için kendisine dört ay ek süre tanırken dünyanın çe 2011 yılındaki (enflasyondan arındırılmamış) lara esas olarak yerel güçler ve Kuzey İttifakı’nın insansız hava araçları kullanarak çok sayıda ölü tanık olduğu bozguna ise mani olmayı başarama- (8) (2) nominal harcama rekor seviyesine yaklaştı. ile selefinden baskın çıktı. savaş ağalarının katılması. Buna karşılık Irak iş- dı. Göreve başlamasından sadece bir ay sonra, Irak’tan çekilme öncesi... gali, “Vietnam’dan alınan dersleri” açıkça ih- Suriye’de İran mevcudiyetine yönelik hedeflere İnsansız hava araçlarıyla saldırı lal ederek ülkenin uzun süreli işgalini öngörüyor- karşı yeni bir füze saldırı emri vererek Trump gi- du. Bu uzun süreli işgal, Amerika ordusunun Irak Trump selefinin işini bozmak istemesine rağ- bi uzaktan her türlü saldırı seçeneğini kullanmak- (*) Londra Üniversitesi Doğu ve Afrika Çalış- halkı tarafından kurtarıcı olarak kabul edilecek- men aynı yoldan devam etti. Taliban ile anlaşma- tan çekinmeyeceğini gösterdi. Biden, 29 Ağus- maları Okulu’nda Gelişim Çalışmaları Profesörü leri şeklindeki çılgınca fikirle savunuluyordu. Bu nın şartlarını iyileştirmeye çalıştıktan sonra Afga- tos tarihinde, Kâbil Havaalanı’nda 26 Ağustos’ta- yaklaşım konuşlandırılan asker sayısındaki (130 nistan’daki Amerikan birliklerini 1 Mayıs 2021 kine benzer yeni bir intihar saldırısı gerçekleştir- bin Amerikan askeri) ve onlara tahsis edilen gö- tarihinden önce çekme taahhüdünde bulundu. mek üzere patlayıcı dolu olduğu varsayılan Af- Çeviri: Sedef Atam revdeki orantısızlığı açıklıyor. Orada neler oldu- Trump da yoğun insansız hava aracı (İHA) kulla- gan hedefi bombalayarak drone’ların kullanıldı- ğunu biliyoruz. Irak’ta işgalcinin himayesinde nımına devam etti ve bu uygulamanın halihazır- ğını göstermeyi uygun gördü. 26 Ağustos’ta ara- devlet inşası İran’ın işine yaradı. Bu arada Was- da olduğundan daha fazla kamu kontrolü dışında larında 13 Amerikan askerinin de olduğu 180 ki- hington bir yandan da aynı mantıksız yaklaşım (3) olmasını sağladı. Başkan Trump’ın Obama’dan şinin ölümü ile sonuçlanan bir saldırı gerçekleş- (1) Gilbert Achcar, “ABD Afganistan’da kayboldu. ile Afganistan’da bir devletin kurulmasını yönet- farkı ise “saldırıya” drone kullanımından da- tirilmişti. Ama ABD emperyalizmi hiçbir yere gitmiyor”, Jacobin, mek üzere çalışmalarına yavaş yavaş başlamıştı. ha çok başvurmuş olması idi. Başkan seçildikten New York Times gazetesi tarafından gerçekleş- New York, 4 Eylül 2021, https://jacobinmag.com Böylece Amerikan tarihinin en uzun süreli sava- neredeyse üç ay sonra Trump, 7 Nisan 2017 ta- tirilen büyük bir araştırma ile karşı karşıya kalan (2) Emran Feroz, “Obama’nın acımasız drone (İHA) şına dönüşerek ikinci bir çıkmaz yaşanmış oldu. rihinde Suriye ordusunun askeri alanlarına kar- Pentagon geçen 17 Eylül’de yanlış hedefi vurdu- mirası Biden yönetiminin yakasını bırakmayacak”, Fore- Başkan Barack Obama, Vietnam sonrası as- şı birbiri ardına füze saldırısı gerçekleştirilme- ğunu ve aralarında yedi çocuk on sivili öldürdü- ign Policy, Washington, 17 Aralık 2020. keri doktrinine kararlı dönüşün sinyalini verdi. (5) si emrini, 13 Nisan tarihinde ise “tüm bombala- (3) Hina Shamsi, “Trump’ın İHA’lı saldırıları için giz- ğünü kabul etmek zorunda kaldı. Askeri yetki- Obama’yı Başkan Donald Trump takip etti. Baş- (6) rın anası” olan Amerikan askeri teçhizatında nük- li kuralları ve başkanların kontrolsüz öldürme lisansı”, lilerden hiç kimse istifasını sunmadı. Sivillerin kan Obama, Irak işgaline karşı çıkmıştı; selefinin leer olmayan en güçlü bomba GU-43/B MOAB’ı Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği, 5 Mayıs 2021, www. sıklıkla hedef olup öldürülmesi, diğer tüm uzak- müzakere ettiği Amerikalıların Irak’tan çekilme- aclu.org Afganistan’da IŞİD bağlantılı hedefe atılması tan savaşlarda da olduğu gibi insansız hava araç- sinin tamamlanmasını sağladı ve yeni savaş ma- (4) Joseph R. Biden, Jr., “Amerika Neden Yeniden Li- emrini verdi. larının kullanımının doğasında bulunan “sivil za- ceralarına girişmeye karşı isteksiz oldu. 2011 yı- der Olmalı?”, Foreign Affairs, Washington, Mart-Nisan Başkan Biden da aynı yolu benimsedi. Seçim iyat” olarak görülüyor... Bir İngiliz gözlemevi- lında Libya’ya yapılan Amerikan müdahalesi, 2020. kampanyası sırasında, Vietnam’dan alınan ders- ne göre, ABD 2010-2020 yılları arasında, 900 ila menzilli saldırılardan oluşuyordu ve zamanla sı- (5) Eric Schmitt et Helene Cooper, “Pentagon, 10 si- lerden esinlenen ve Irak ve Suriye’de IŞİD’e kar- 2 bin 200’ü sivil olmak üzere 9 ila 17 bin kişinin nırlı idi. Başkan Obama, IŞİD Kuzey Irak’ı iş- vilin yaşamını yitirdiği 29 Ağustos’taki Afganistan’daki şı uygulanan askeri doktrine katıldığını dile ge- ölümüne neden olan 14 binden fazla İHA saldırı- gal edene kadar Suriye’ye doğrudan müdahale et- İHA’lı saldırının trajik bir hata olduğunu kabul ediyor”, (7) tirmişti. 2020 yılında Biden şu sözleri yazmıştı: sı düzenledi. mekten kaçındı. New York Times, 17 Eylül 2021. “Artık son bulması gereken ve on binlerce savaş Aynı zamanda, ABD dünyadaki üstünlüğü- Obama, IŞİD’e karşı savaşında, çatışmayı ye- (6) Peter Maas, “Amerika’nın generalleri korkaktır. birliğinin büyük ölçekli ve süresiz olarak konuş- nü koruyabilmek, Çin ve Rusya gibi büyük rakip rel güçlerce verilmesi için kısıtlı sayıda kara bir- Hepsini kov”, The Intercept, 23 Eylül 2021, https://thein- landırması ile ortak düşmana karşı ortakları des- güçleri caydırmak ve kendi çıkarlarına ciddi zarar likleri konuşlandırarak uzaktan sürdürdü; ye- tercept.com teklemek üzere özel kuvvet ve istihbarat ajanla- verecek herhangi bir güçteki ülkeyi Irak’ın ka- niden yapılandırılmış hükümet güçleri, Kürt (7) “İHA Savaşı”, https://www.thebureauinvestigates. rının birkaç yüz askerinin kullanılması arasında derini yaşamakla tehdit etmek için askeri harca- Özerk Bölgesi’nin savaşçıları ve Irak’taki İran com büyük bir fark var. Bu küçük ölçekli görevler as- malarını artırıyor. Bu durum askeri - endüstriyel yanlısı Şii milisler, Suriye’deki Kürt savaşçı- (8) Joe Gould ve Leo Shane III, “Meclisin onaylama- keri, ekonomik ve siyasi olarak uygulanabilir ve lar. Obama’nın Amerika için düşük maliyetli ka- kompleksini hoşnut ediyor. Afganistan’dan çekil- sının ardından daha büyük bir savunma bütçesi planları”, (4) bul edilebilecek IŞİD karşıtı mücadelesinde el- ulusal çıkarlara hizmet etmektedir.” mesine rağmen yeni Biden yönetimi Kongre’ye Military Times, 24 Eylül 2021.