Katalog

1 KASIM 2021 3 alınması”nın yegâne amacı örgüt tarafından verilen kredilere AFGANİSTAN BATI’NIN BAŞARISIZLIKLARININ YOğ UNLAŞTIğ I BİR YER... yeni koşullar getirilerek “Çin’i Latin Amerika’dan kovmak”. Ancak Sars-Cov2 Washington’ın tüm diplomatik hare- ketlerinden daha büyük bir etki yaratmışa benziyor. Covid- 19’un kökeni başlangıçta Çin’in uluslararası imajına zarar verse de ekonomisinin hızlı toparlanması ülkeye, bölgedeki yerini sağlamlaştıracak yeni kartlar veriyor. Yetersiz sağlık sistemleri ile kırılgan hale gelen Latin Sonsuz savaşlar Amerika virüsten ciddi şekilde etkileniyor. Bölge, dünya nü- fusunun yüzde 8’ine tekabül etse de Eylül 2020’de Covid- 19’la ilintili ölümlerin yaklaşık üçte biri orada yoğunlaşı- yor. Salgın bölgeyi GSYİH’de yüzde 7.7’lik bir daralma ve Martıne Bulard 2020’de yoksullukta yaklaşık yüzde 10’luk bir artışla son 120 yılın en kötü durgunluk dönemine sokuyor. Washington, güney komşularının kötü durumuna kayıt- sız kalırken Çin hemen destek veriyor. Yüz binlerce maske, türlü tıbbi ekipman (vantilatör, tarayıcı, test kitleri) bağışlı- yor ve ihtiyacı olan yerel sağlık yapılarını desteklemek için İ mparatorlukların mezarlığı lakabını Af- tıbbi personel görevlendiriyor. Çin, CanSino Biologics’ten ganistan kadar hak eden bir başka ülke yok- Convidencia ve Sinovac’tan CoronaVac olmak üzere iki aşı- tur sanırım. Afganistan, Babürleri ve Pers- sını ticarileştirmeye hazır olduğunda, satın almayı kolaylaş- leri kovduktan sonra, 19. Yüzyıl’da İngiliz tırmak için Latin Amerika ülkelerine 1 milyar dolarlık kredi İmparatorluğu’nu, 20. Yüzyıl’da Sovyetleri ve sağlamayı vaat ediyor. Financial Times’a göre, şu anda böl- 21. Yüzyıl’da da Amerikalıları kendi toprakla- genin en çok nüfusa sahip on ülkesinde yapılan aşıların yarı- rından attı. Amerika Birleşik Devletleri, tarihi- (20) sından fazlası Çin menşeli. nin bu en uzun savaşında -yirmi yıl- Kuzey At- lantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) komuta- Bolsonaro vetosunu geri çekti!.. sı altında 38’den fazla ülkeyi kendi Haçlı sefe- Bu çıkar güden dayanışma atağının diplomatik getirile- rine kattıktan sonra bu topraklardan mutlak bir ri çabucak görülüyor. “Çin önce kendine dostlar edinir son- hezimet ile çekildi. Ülkedeki son birlikleri “en ra da çıkarlarını sürdürmek için onlarla çalışır” diyen Sam- geç 11 Eylül 2021” tarihinde çekilmiş olacağı- per, “Bu strateji Çin’in ideolojik kaygılardan bağımsız ola- nı duyurmuştu, yani Kâbil’e girmelerine vesile rak hükümetlerin sevgisini kazanmasını sağlıyor” diyor. Hiç olan Dünya Ticaret Merkezi ve Washington sal- şüphesiz, kaygılarından kurtulmalarını sağladığı toplumların dırılarının yirminci yıldönümünde. Eski Başkan sevgisini de kazanıyor. Donald Trump tarafından Mayıs 2021 olarak Brezilya Devlet Başkanı Bolsonaro, bir milletvekili olan duyurulan bu çekilme, Joseph Biden tarafından oğlu Eduardo’nun ÇKP’yi virüsün kaynağı olmakla suç- sadece birkaç ay gecikme ile uygulandı. layan bir paylaşımı retweet etmesinin ardından manşetle- İlk başta “yıldırım harekâtı” olarak planlanan re çıksa da sonradan aşılara erişimini garanti altına almak bu savaşı başlatan eski başkanlardan George W. için Pekin’e hiçbir tepki göstermiyor. Çin de hiç uzatmadan Bush, 2001 yılının sonunda Taliban rejiminin dü- Ocak 2021 itibarıyla Brezilya’nın 8.5 milyon dozdan faz- şüşünün ardından zafer ilan etmişti bile: Ameri- la CoronaVac üretmesini sağlamak için 5 bin 400 litre ham- ka intikamını almıştı. Geriye tek Amerikan plan- madde sevkiyatına izin veriyor. Bu gelişmeden birkaç gün larına en uygun devleti inşa etme kalmıştı. Ko- sonra ise Bolsonaro, Huawei’nin ülke çapında 5G frekansı münist düşmanını yenmeyi başarmış olan ve sa- ihalesine katılması ile ilgili vetosunu geri çekiyor... hip olduğu “demokratik değerler” ile gezegende- Taipei’nin müttefikleri ise deyim yerindeyse ip cambazlı- ki tüm özgürlüklerin lider koruyucusu rolüne sa- ğı yapıyorlar. Çin moleküllerinden yoksun oldukları için aşı- hip dünyanın bir numaralı gücünün başarabilece- lama kampanyalarında epey gecikmiş durumdalar. 17 Ma- ği bir görev. Batı dünyasının yöneticileri o zaman yıs 2021 tarihinde bölgedeki çoğu ülke nüfusunun yüzde Amerika ile aynı safta yer almıştı. 12.6’sını aşılamışken bu ülkeler yüzde 1’lik aşılama oranını On yıl sonra, ülkeden geri çekilme sözü veren zorlukla aşıyorlardı. Barack Obama, sonrasında, son olması beklenen Tayvan’ın Güney Amerika’daki ana kalesi Paraguay, karşı bir saldırı için takviye gönderme kararı aldı ve ar- vaş” (2001), Obama’nın ifadesi ile bu “adil” sa- başından bu yana Washington, herhangi bir yetki- karşıya kaldığı bu acil sağlık durumundan dolayı geçen ni- dından Usame Bin Ladin’in Pakistan’da saklan- vaş (2011) ya da Nicholas Sarkozy’e göre, “bağ- si olmaksızın Kâbil’i bombalıyor ve ardından da san ayında Pekin ile diplomatik ilişkilerin açılmasını ve tüm dığı yerde öldürülmesini takdirle karşıladı: “El nazlık ve teröre” karşı verilen bu savaş, tek ke- BM Güvenlik Konseyi’nden destek istiyor. BM nüfusunu aşılamaya yetecek 14 milyon doz aşının alınması- Kaide’ye karşı mücadelemizde, Amerika’nın bü- lime ile ifade etmek gerekirse, Bernard-Hen- Güvenlik Konseyi, 12 Eylül ve 20 Aralık 2001 nı öngören bir yasa tasarısını tartıştı. Akabinde ABD Dışiş- yüklüğünü de kanıtlayan en büyük başarımız” di- ri Lévy, Pascal Perrineau, Stéphane Courtois gi- arasında (Rusya ve Çin dahil) oybirliği ile bir di- leri Bakanı Antony Blinken, Washington’a yakınlığıyla bi- yecekti 1 Mayıs 2011 yılında yaptığı konuşmada. bi daimi yanlışları düzeltmek isteyen Fransızlar zi kararı oyladı. Oysa, mesele artık uluslarara- linen Devlet Başkanı Mario Abdo Benitez’i arayarak kendi- korosunun dediği gibi “bizim savaşımız” dünya- sı ilişkilerin temelini oluşturan ilkenin ta kendi- sine tıbbi yardım sözü verdi. İktidar partisinin hâkim oldu- 160 bin Afgan yaşamını yitirdi yı saldırılara karşı korumak ve Afganları barbar- si olan meşru müdafaa ya da saldırgan bir devle- ğu senato ise tasarıyı reddetti. Yasa tasarısını sunanlar ara- Dokuz yıl sonra, Şubat 2020’de, Trump yö- lıktan çıkarmak içindi. Dönemin Dışişleri Bakanı te karşı güç kullanımı meselesi değil, mesele “te- sındaki sol senato üyesi Esperanza Martinez, “müttefikleri- netimi ile Taliban arasındaki Doha anlaşmasıyla Bernard Kouchner’in ifadesiyle, “gönüller kurşun rörizme karşı” mücadele meselesi ve bu da cihat- miz gece gündüz aşılanırken komünist oluruz korkusuyla bi- (1) Amerika sahada teslimi imzalamış oldu. Üste- (6) geçirmez yelekle kazanılmalıydı”. Sanki terö- çıları koruduğundan şüphelenilen bir ülkeye sal- zi (Çin’den) aşı satın almamaya zorluyorlar” diyerek konuy- lik bugüne kadar siyasi ve mali olarak Washing- (21) rün terörle üstesinden gelinebilirmiş gibi, demok- dırma imkânı tanıyor. “Önleyici savaş” resmi adı la ilgili düşüncelerini belirtiyor. ton tarafından desteklenen Kâbil hükümeti ile rasi bombalarla ve dolarlarla dayatılabilirmiş gi- Irak’a, Libya’ya ve Fransa’nın Mali’ye müdahale herhangi bir müzakere de yapılmadı. Afgan hal- bi. Peki ya bariz bir yenilgi karşısında, yanıldık- etmesine imkân verdiyse de saldırıların sayısın- ‘Müttefikliği sorguluyoruz’ kına ise tabii ki danışılmadı. Hatta sahada 2 bin larını kabul eden savaş partizanları? Aksine ga- da bir azalmaya neden olmadı. Bunun sonucun- Dünya Sağlık Örgütü’nün himayesinde güney ülkele- 500 Amerikan askerine ilaveten 7 bin 100 aske- yet rahat bir müdahale talebinden bir diğerine ge- da -ve bu aynı zamanda demokratik çöküşün de rinin aşılanmasını sağlayacağı düşünülen Covax aşısının ri bulunan (bin 300 asker Almanya, bin 100 as- çiveriyorlar: Ellerinde insan hakları savunuculu- bir sonucu- Amerikan vatanseverlik yasası Patri- Honduras’a gelişi o denli gecikti ki sonunda ülke Mayıs ker Birleşik Krallık, 900 İtalya, birkaç yüz asker ğu (Mısır ya da Suudi Arabistan gibi “dost” ülke- ot Act’ten olağanüstü hale kadar özgürlükleri ih- 2021’de El Salvador’dan 34 bin doz dilenmek zorunda kal- Gürcistan ve Polonya, Fransa 2014 yılında çe- ler hariç) ve iyinin tarafını seçmenin verdiği vic- lal eden yasaların sayısı arttı. Olağanüstü Hal ya- dı. Ülkenin üst düzey memurlarından olan Madero Erazo, kilmişti) NATO üyeleri arasında herhangi bir iş- danla, Afganistan’dan sonra Irak’a, ardından Lib- sası Fransa’da mevzuata dahil edildi; keyfi tutuk- “Honduras halkı, Çin’in müttefiklerine yardım ettiğini görü- birliği dahi olmadı. Amerikalı, Afgan ya da baş- ya, Suriye, Sahel’e ve yakın zamanda kuşkusuz lamalar, valilik ya da Elysée’nin iyi niyetine göre yor; biz ise kendi müttefiklerimizin bize neden yardım etme- ka milliyetten 17 bin sivil müteahhit de (contrac- (7) (22) bir başka “haydut devlete”. gösteri yasakları vs. diğini sorguluyoruz” diyerek düşüncelerini belirtiyor. Ar- tors) bu oldubittiye maruz bırakıldı. İmparatorluk Buralarda iyi bir şeyler olmadığı gibi saldırı- Bu arada, Afganistan’da, kaos o kadar bü- dında da böyle devam ederse kaçınılmaz olan “dış politika karar verince tebaasına boyun eğmek düşer. Ye- lar kaosa neden oluyor, IŞİD gibi grupların kök yük ki ülke bu “büyük Asya oyununun” kaza- değişiklikleri”ne karşı müttefiklerini uyarıyor... ni düşman Çin’e karşı aynı “demokratik değerle- salmasına, toplumların ve devlet aygıtlarının par- nına dönüşmüş durumda. Bu kazanda ABD’nin ri” savunmak üzere “Asya NATO’su” bayrağı al- çalanmasına, çatışmaların etnikleşmesine, halk- müttefiki ve Taliban’ın bir kısmının koruyucu- tında yer almak isteyen herkesi düşündürmesi ge- ların bölünmesine, kimi zaman iç savaşa ve her su olan Pakistan’ın yanı sıra Belucistan’da Pakis- (*) Gazeteci (2) reken bir nokta. halükârda ana demokratik ilkelerin çökmesine tan karşıtı mücahit gruplara yardım eden Hindis- Çeviri: Okan Urun Amerika Birleşik Devletleri, sadece stratejile- neden oluyor. Buna Batı ülkeleri de dahil. Batı tan, Doğu Türkistan İslam Hareketi’nin etkisi ile rini dayatmakla yetinmedi kuşkusuz: Birkaç tril- ülkelerinde de kazanılması mümkün olmayan bu Sincan’da istikrarsızlıktan endişe eden ve Yeni yon dolar gibi devasa bir faturanın çok büyük bir savaşlara, yalan, yolsuzluk, işkence, özgürlük ih- Delhi gibi maden zenginliklerinde gözü olan Çin (3) kısmını da ödedi. Ülkeye 775 bin asker gönde- (1) Demetri Sevastopulo ve Gideon Long, “ABD Kalkınma Banka- lalleri damgasını vurdu. de yer alıyor. Elbette beklenmedik bir geri dönüş rildi, bunların yüz bini (2009 yılında Nobel Barış sı, Ekvador’un Çin kredilerini ödemesine yardımcı olmak için anlaş- yapan Rusya’yı da unutmamak gerekir. Kazan- Ödülü’nü alan) Başkan Obama’nın takviye yaptı- maya varıyor”, Financial Times, Londra, 14 Ocak 2021. Guantanamo skandalı... da yer alan bir diğer ülke ise zulüm gören Hazara ğı dönemde gönderildi; bunlara ultra modern as- (2) Tim Padgett, “Latin Amerika Bush’a neden tepkili”, Time, New Kırk kadar mahkûmun hâlâ bir yargılanma ol- mültecilerine ev sahipliği yapan İran. keri teçhizatı, katil drone’ları ve yüklü miktarlar- York, 4 Kasım 2005. madan hapiste çürüdüğü Guantanamo skanda- Afganistan aslında Batı’nın başarısızlıkları- la finanse edilen STK’leri de dahil etmek gereki- (3) Michael Reid, “Obama ve Latin Amerika”, Foreign Affairs, lını ya da offshore işkence merkezleri skandalı- nın yoğunlaştığı bir yer. Askeri olarak başarısız- yor... Bu, nihai ama henüz kesin olmayan bilan- New York, Eylül/Ekim 2015. nı hepimiz biliyoruz... Julien Assange Wikileaks lık zira Vietnam’dan bu yana Amerika Birleşik ço için çok yüksek bir maliyet: Birleşmiş Millet- (4) “Venezüella IMF’den ve Dünya Bankası’ndan çekiliyor”, Fran- ile konuya ucundan değinmişti- ki bu da onun te- Devletleri hiçbir silahlı savaşı kazanmadı; strate- ler rakamlarına göre, 40 ila 60 bini sivil olan 160 sız Haber Ajansı (AFP), 1 Mayıs 2007. rörist gibi hâlâ tutuklu olmasına neden oluyor. jik başarısızlık çünkü terörizme karşı savaş bete- (5) “Morales USAID’i Bolivya’dan kovdu”, 1 Mayıs 2013, rfi.fr bin Afgan, 2 bin 400 Amerikan askeri, bin 500 it- Washington Post 9 Aralık 2019 tarihli “Afganis- rin de beteri; ahlaki başarısızlık çünkü Kâbil’den (6) “Çin’in Latin Amerika, Karayipler politikası”, Xinhua, 6 Hazi- tifak askeri (90’ı Fransız) ve bin 800 sivil müte- tan Belgeleri” (sayfa 15) isimli yayınında Ameri- Bağdat’a gelen rejimler yolsuz ve oy hakkı gü- ran 2008. ahhit hayatını kaybetti. kalı yetkililerin hareketlerine daha net bir ışık tut- venilmez; demokratik başarısızlık çünkü bu (7) Katherine Koleski ve Alec Blivas, “Çin’in Latin Amerika ve Ka- tu: Afganistan’ın yeniden inşası için özel Müfet- harekâtlar tek bir kişi tarafından kararlaştırılıyor; rayiplerle bağı”, ABD-Çin Ekonomik ve Güvenlik Değerlendirme Ko- Dünyanın birinci afyon üreticisi tiş Ofisi (Sigar) tarafından sorgulanan konu ile il- ve son olarak siyasi başarısızlık çünkü buradaki misyonu, Washington, 18 Mayıs 2021. Bu insani ve mali felaket ülkeyi eskisinden de gili doğrudan bağlantılı aktörlerle iki bin sayfa- devletler yıkıldı ve yok edildiği sanılan güçler her (8) Macarena Vidal Liy, “Çin, 2015 yılında Latin Amerika’ya Dün- kötü bir durumda bırakıyor, kadınlar hariç on- lık söyleşi. Başkanlar, bakanlar, genelkurmay zamankinden daha emin adımlarla geri geliyor. ya Bankası ve IDB’nin toplamından daha fazla borç verdi”, El País, 12 ların durumu en azından şehirlerde biraz iyileş- başkanları vatandaşlarına ve dünyaya kasten ya- ABD’de genel olarak mutabık olunan asker- Şubat 2016. ti. Ancak, kadınların kapalı ev ortamlarında tutul- lan söylemiş. Operasyonların başlamasından altı lerin geri çekilmesi bir dönemin sonuna işaret (9) Eduardo Cavallo ve Andrew Powell, Latin Amerika ve Karayip- masına yönelik Taliban baskıları, öldürülmediler- ay sonra, 17 Nisan 2002’de, geçen haziran ayın- ediyor: Doğrudan müdahaleler ve “sonu gel- ler Makroekonomik Raporu 2019 BID, Washington, 2019. se sürgüne gitmek zorunda kalan kadın yazarlar, da hayatını kaybeden o dönemin Savunma Baka- mek bilmeyen savaşlar” döneminin sonu. Pe- (10) “Çin, Latin Amerika’daki role ilişkin ABD eleştirileri ‘iftira’ gazeteciler, akademisyenlere yönelik tehditler ve nı Donald Rumsfeld, şiirsel bir ad verilmiş olan ki ama bu Amerikalıların kendilerini dünyayı diyor”, Reuters, Londra, 15 Nisan 2019. kız okullarına yönelik ölümcül saldırılar son ay- gizli notları “kar taneleri”nde şunu yazıyordu: yönetmeye mukadder istisnai halk olarak gör- (11) Nelson Renteria, “Çin, El Salvador devlet başkanlığı seçimine larda, hatta Kâbil’in düşüşünden önce artış gös- “Amerikan ordusunu Afganistan’dan çıkarmayı müdahale ettiği iddiasını reddediyor”, Reuters, 14 Mart 2019. medikleri yeni bir döneme işaret ediyor diyebi- terdi. Geri kalanına gelince, Batı’nın “medenileş- hiç başaramayacağız (...) bize istikrar sağlayacak (12) “ABD, Çin’in borç tuzağından kurtulmasına yardımcı olmak lir miyiz? Başkan Biden’ın programının başlığı tirme görevi” Afganistan’ı dünyanın birinci afyon bir durum olursa başka. İmdat!” birkaç ay sonra- için Ekvador ile 3.5 milyar ABD doları tutarında anlaşmaya vardı” , cevabı içeriyor: “Demokratik dünyaya rehber- üreticisi konumuna getirmeyi başardı: Afganistan (8) sında (8 Eylül 2003), Rumsfeld şu ifadeleri kul- 16 Ocak 2021, infobae.com lik etmek.” Hegemonya iradesi Vietnam boz- arzın yüzde 90’ını sağlıyor; bu, ülkenin gayri safi lanmıştı: “Kimin kötü adam olduğuna dair hiçbir (13) Jack Spring, “Bolsonaro’nun Çin karşıtı konuşması ülke ola- gunundan sağ çıkmıştı, Afgan ibretinden sonra yurt içi hasılasının yüzde 15’ini temsil ediyor. fikrim yok.” Buna rağmen, Pentagon’un internet rak iş dünyası hakkında endişelere neden oluyor”, Reuters, Londra, 25 da yok olmayacaktır. Ülke, Amerikan ordusunun danışmanların- sitesinde “bir dizi güzel haber”den oluşan bir bel- Kasım 2018. dan olan Albay Christopher Kolenda’nın da ta- geyi yayımlama kararı aldı ve şu sonucu paylaştı: (14) Altı kurucu ülkeden sonra yapıya Arjantin, Brezilya, Şili, Ko- Çeviri: Sedef Atam nımladığı gibi “siyasi yozlaşmanın hâkim ol- “Afganistan ile ilgili unutulmuş savaştan söz et- lombiya, Ekvador, Guyana, Peru ve Paraguay da katıldı. (15) “Latin Amerika ve Karayipler Politika Belgesi”, Xinhua, 24 duğu büyük bir hırsızlar yönetimine” dönüş- mek ya da Amerika Birleşik Devletleri hedefleri- Kasım 2016. tü: “Kanser benzetmesi yapmayı severim. Kü- ni kaybetti demek moda olduysa da olaylar söy- (16) Yeni ulusal güvenlik stratejisi sunum konuşması, 18 Aralık (1) Georges Lefeuvre, “Afganistan’da Amerikan boz- çük yolsuzluk deri kanseri gibidir; üstesinden lenceleri yalanlıyor”. 2017. gunu”, Le Monde diplomatique, Nisan 2020. gelmek için imkânlara sahibiz. Bakanlık sevi- (17) “Çin’in Latin Amerika’ya nüfuzu ABD’yi alarma geçiriyor”, (2) “Atlantik İttifakı Asya’da keşifte”, Le Monde dip- Uluslararası hukuk ters yüz... yesinde olan bir üst seviye yolsuzluk ise ko- El País, Madrid, 2 Şubat 2018. lomatique, Haziran 2021. lon kanseri gibidir: Daha ciddi bir kanser türü Afganistan Belgeleri’ne göre, liderleri “muh- (18) Edward Wong, “Mike Pompeo Panama’yı Çin ile İş Yapmaya (3) Craig Whitlock, “Gerçekle savaş” “Afganistan ama zamanında tanı konursa iyileşirsiniz. Hır- birlerden”- askerler, istihbarat görevi üyeleri ya Karşı Uyardı”, The New York Times, 19 Ekim 2018. Belgeleri”, The Washington Post, 9 Aralık 2019. sız yönetimi ise beyin kanseri gibidir, ölüm- da STK’lerden sadece “iyi göstergeleri” vermele- (19) Ignacio Guerra, “Mike Pompeo, Şili’yi Çin ve Huawei hakkın- (4) (4) Craig Whitlock, Leslie Shapiro ve Armand cül.” Kolenda’nın bu yorumu 2006 yılından. rini istiyor. General Michael Flynn’i sinirlendire- da uyarıyor: Bu altyapı ülkenizin vatandaşları için risk oluşturuyor”, Emamdjomeh, “Savaşın gizli tarihi”, “Afganistan Belge- O zamandan bu yana durumda bir iyileşme yok. cek kadar iyi: “Büyükelçilerden, en alttakilere ka- 12 Nisan 2019, emol.com leri”, The Washington Post, 9 Aralık 2019. Taliban’ın önünün açık olmasına şaşırmama- dar herkes bize iyi iş çıkardığımızı söylüyor. Ger- (20) Michael Stott, Bryan Harris, Michael Pooler, Gideon Long (5) Jacques Follorou, “Ahmed Rashid: “Taliban hiçbir lı. Batı savaşı ile Taliban işe yeniden koyulmuş çekten mi? Madem bu kadar iyi iş çıkarıyoruz ne- , Benedict Mander ve Jude Webber, “Çinli aşılar Latin Amerika aşı zaman barışa ulaşma iradesi göstermedi” , Le Monde, 28 oldu. Oysa saldırının öncesinde, Pakistanlı bir den kaybediyormuş gibi hissediyoruz?” Yıl 2015. kampanyalarına hâkim”, Financial Times, Londra, 9 Mayıs 2021. Mayıs 2021. (5) gazetecinin de yazmış olduğu gibi beş yıl ik- Üst mertebelerde kimse yanılmaz, ancak herkes, (21) Ernesto Londoño, “Paraguay’daki büyük Covid-19 krizi Çin (6) Canal Plus, 18 Ekim 2009. tidarda kaldıktan sonra “Taliban halk desteği- adeta müzmin poker oyuncusu gibi bir sonraki için diplomatik fırsat yaratıyor”, New York Times, 16 Nisan 2021. (7) Raphaël Kempf, “Zalim yasaların geri dönüşü”, Le ne güvenebilecek durumda değildi”. Bugün ise darbenin doğru darbe olacağını, bir sonraki sava- (22) Michael Stott, Kathrin Hille ve Demetri Sevastopulo, “Tayvan müt- Monde diplomatique, Ocak 2020. muzaffer, dizginleri yeniden ele alıyorlar. şın son savaş olacağını söyler. tefiki Çin’e dönme konusunda uyardıktan sonra ABD Latin Amerika’ya (8) Olivier Zajec, “Amerika’daki seçimler ile beraber gelen Oysa, Başkan Bush’un ifadesi ile bu “iyi sa- Uluslararası hukuk ters yüz olmuş durumda. En aşı gönderecek”, Financial Times, Londra, 19 Mayıs 2021. uluslararası düzen” Le Monde diplomatique, Kasım 2020.