Katalog

4 EKİM 2021 6 MOSKOVA İLE İLİŞKİLERDE SEVGİ VE NEFRETİN BİRBİRİNE KARIŞTIĞI ÇELİŞKİLİ TAVIR Gürcistan’da Rusya takıntısı Abhazya’nın “işgal” altındaki baş ken- PIERRE DAUM * ti Soukhoumi’nin plajında yüzen bir Rus’u TikTok’ta gördüğünde “için- de onu boğma isteği doğduğunu” söy- lüyor. Ardından da birdenbire “Ruslar- dan nefret ediyorum, dillerinden nef- 2008’de diplomatik ilişkilerin ret ediyorum! Ülkelerinden nefret edi- bozulmasına rağmen, yorum!” diye çıkışıyor. On dakika son- Rusya’yla kurulan ekonomik ra ise aynı genç kız, Moskova’da yaşa- yan, bir Rus’la evlenmiş ve sadece Rus- ilişkiler hâlâ önemini koruyor. ça şarkı söyleyen idolü Gürcü şarkıcı Kuzeydeki büyük komşusu, Keti Topuria’yı övmekte geç kalmıyor: Azerbaycan ve Türkiye ile “Keti Topuria bizim de onlar kadar, hat- birlikte Gürcistan’ın en büyük ta onlardan daha iyi şarkıcı olabileceği- üç ticaret ortağı arasında yer mizi gösteriyor!” alıyor ve ihracatının yüzde Birçok Gürcü, Rus turistleri misafir- perverce ağırlamaktan rahatsız olmuyor 15’ini tek başına karşılıyor. olsa da bazı kesimler için durum farklı. Batum Sinema Festivali’nin yöneticisi Zviad Eliziani’nin belirttiği gibi “Rus- lar çok can sıkıcı olabiliyor çünkü bi- ze karşı emperyalist bir tutum takınıyor- E kim ayında Gürcistan, AB gö- lar. Gürcistan’a sanki güneydeki kendi zetiminde yerel seçimlere gidiyor. Oy- küçük taşra şehirlerine iniyorlarmış gi- lar, bir yıldır parlamentoda birlikte bu- bi geliyorlar ve kendi büyük kültürleri- lunmayan ve Rusların çıkarına hare- ni vahşilerin yanına taşımaları gereki- ket etmekle birbirini suçlayan uzlaşmaz yormuş gibi davranıyorlar. Size, Gür- iki siyasi kanat tarafından bölünmüş du- cüce konuşamadığı için bir özür bile di- rumda. Rus sorunu siyaset arenasını ku- lemeden, doğrudan Rusça hitap ediyor- şatmışken Gürcüler kuzeydeki komşula- lar; fethettikleri bir ülkeye gelmişler gi- rıyla daha karışık bir ilişki içerisinde. bi davranıyorlar.” Gori ve vatan evladı Joseph Stalin’in onuruna inşa edilen müzeden çıkar çık- Parlamentoya yansıyan maz iki Gürcü polisin olduğu bir kulü- tepki benin önünde durdurulduk. Bize rehber- lik eden Tiflis Üniversitesi’nden antro- Geçen nisan ayında, Rus turistlerden polog Natia Jalabadze, “Sakın bir şey duyulan rahatsızlık hat safhaya ulaştı; söylemeyin” diye kulaklarımıza fısılda- Moskovalı ünlü gazeteci Vladimir Poz- dı: “Onlara ailemden olduğunuzu söyle- nelttiğimizde bize çok sert çıkıyor: “Şu riyer bölgeyi ikiye ayırıyor. Bu bariyer saneleşmiş misafirperverliklerinin ku- ner, Gürcistan’ın başkentindeki bir sa- yeceğim”. Memur, kimliğine şöyle bir cep telefonunu görüyor musun? Bu- yakın zamanda, yerel halk veya Gürcis- rallarını ihlal etmeden her yıl yüz bin- rayda yüz misafirle birlikte 87. doğum baktıktan sonra geç işareti yapıyor. Sa- nu sana ödünç verebilirim, kullanabilir- tan hükümeti ile istişare edilmeksizin lerce Rus turiste ev sahipliği yapıyor ve gününü kutladı ve böylelikle Covid- kinleşir sakinleşmez Jalabadze duru- sin hatta içine kontör bile yükleyebili- yerleştirildi. Uluslararası Af Örgütü ha- onlara temiz odalar, sıcak bir karşıla- 19’la alakalı bütün kuralları ihlal et- mu açıklamaya başladı: “Ruslar bu yo- rim ama en nihayetinde telefon benim, zırladığı raporda, 2013 yılında yapımı- ma, sınırsız şarap ve lezzetli yemekle- miş oldu. Olay, sosyal medyaya sızdı ve lun sonunda, üç kilometre ötedeler. Az benim malım! Hem Şida Kartli hem de na başlanan ve henüz tamamlanmayan rini sunuyorlar. Dünya Seyahat ve Tu- iki saat içerisinde binlerce öfkeli Gür- ileride, Rusların 2008 yılından beri iş- Abhazya Gürcistan’a aittir! Abhazlara bu 400 kilometrelik çitin kurulmasının rizm Konseyi’ne (WTTC) göre Gürcis- cü, birkaç yıl önce Gürcistan’ın Güney gal ettiği Gürcistan topraklarının başla- ve Osetlere iyi davranmak, misafirper- sonuçlarını inceliyor: İkiye bölünmüş tan, Covid-19 pandemisinin 2019 yılın- Osetya konusundaki taleplerini şiddetli dığı bölge var. Burası tehlikeli bir bölge ver olmak istiyoruz ama bizi yağmala- köyler, köylülerin tarlalarına erişiminin da patlak vermesinden önce GSYH’nin bir eleştiriye tutmuş olan suçlu gazeteci- olduğu için Gürcü polisi yalnızca sınır malarına izin vermeyiz!” imkânsız hale gelmesi, ürünleri elden yüzde 18’ini karşılayan -turizmin et- ye yumurta, domates ve taş attı. köylerde ikamet edenlere geçiş izni ve- çıkarırken karşılaştıkları zorluklar... kileri göz önüne alındığında ise bu de- Benzer bir olay Haziran 2019’da, Or- NATO’dan üs hamlesi riyor. Ailemin bir kısmı burada yaşıyor Batum’da yaşayan genç bir sanat- ğer yüzde 26’ya çıkıyor- 5 milyon turist todoks ülkelerinden gelen milletvekille- ve soyadım da buradan geliyor. İşte bu NATO, yakın zamanda Rusya’nın gü- çı olan Irma Tebidze, bu durum karşı- ağırladı. Bu turistlerin başını, 1.5 mil- rinin düzenlediği bir toplantı için ödünç yüzden geçmemize izin verdiler.” ney kanadına askeri üsler kurmayı dü- sında şöyle haykırıyor: “Anlıyor mu- yon ziyaretçiyle Ruslar çekiyor ve bu verilen Gürcistan parlamentosunda ya- şünüyor. Bu konuda Rusya’nın meşru sunuz? İnsanlar artık ailelerinin mezar- rakam 2010’dan beri düzenli bir şekilde şanmıştı. Meclis, Duma’nın (Rus alt BM tanımadı endişelerini Gürcülerle tartışmaya aç- larına bile gidemiyor!” Kendisi bölge- artış gösteriyor. meclisi) üyesi olan Sergey Gavrilov’u Bu bölge, uluslararası alanda Güney mak için epey gözü kara olmak lazım. de hiç bulunmamış fakat Facebook’tan 2008’de diplomatik ilişkilerin bozul- başkan olarak atamıştı ve konuşma yap- Osetya olarak tanınıyor ancak birçok Birçok Gürcü için bu konunun stra- “Rusların” köylülere karşı “uyguladı- masına rağmen, Rusya’yla kurulan eko- mak üzere davet edildiğinde normalde Gürcü burayı Gürcistan’ın Şida Kartli tejik hiçbir yanı yok. Tiflis Edebiyat ğı vahşeti” takip ettiğini söylüyor. Gür- nomik ilişkiler hâlâ önemini koruyor. Gürcistan parlamentosu başkanı için ay- yani İç Kartli bölgesinin bir parçası ola- Müzesi’nin direktörü olan tarihçi Lasha cüler, Rusların bu bariyerleri yerleştire- Kuzeydeki büyük komşusu, Azerbaycan rılan koltuğa oturdu. Gürcistan parla- rak görüyor. Bunun nedeni, Oset sakin- Bakradze’nin öfkeyle dillendirdiği gibi rek her seferinde biraz daha fazla Gür- ve Türkiye ile birlikte Gürcistan’ın en mentosunun başına bir Rus’un geçme- lerinin bağımsızlık isteğine en ufak bir bu durum, “bağımsızlığımızı elde etme- cistan toprağını işgal ettiklerini dü- büyük üç ticaret ortağı arasında yer alı- si, sömürge yaralarını yeniden açtı. Mu- meşruiyet tanımayı reddetmeleri. Gü- mizi engellemek için iki yüzyıldır her şünüyorlar. Tiflis, Gori, Kutaisi veya yor ve ihracatının yüzde 15’ini tek ba- halefet, iktidar partisi ve Rusya arasın- ney Osetya, Rusya Federasyonu’nun şeyi yapan Rus emperyalizminden baş- Batum’da herkes bu “işgali” kınarken şına karşılıyor. İhraç edilen ürünleri ise daki “işbirliğini” kınamak ve hüküme- da bir üyesi olan ve Osetlerin yaşadığı ka bir şey değil. Rus işgalinin Çarlık Ruslar 1984’ten kalma bir Sovyet hari- bakır, manganez, domates, fındık, ma- tin derhal istifasını talep etmek için ola- Kuzey Osetya’yla sınır sınıra. 1989’da dönemine kadar uzandığını ve 1800 gi- tasına bağlı kaldıklarını iddia ediyor. Sı- den suyu, şarap ve alkollü içkiler oluş- ya el koydu. Bunu, “Rusya’yı durdu- Sovyet imparatorluğunun zayıflamasıy- bi erken bir tarihte başladığını da hatır- nırda yaşayan köylülerin maruz kaldığı turuyor. Buna karşılık Gürcistan petrol, run!” diye bağrışlarının eşlik ettiği son la birlikte Gürcüler bağımsızlıklarını el- latmakta fayda var!”. Leonid Brejnev bu gündelik acılar, Gürcü medyasında buğday, makine ve elektrikli ev aletleri derece şiddetli bir protesto dalgası izle- de etmek için Tiflis’te eylemler düzen- döneminde Moskova Üniversitesi’nden büyük yankı uyandırıyor ve “Rus işga- ithal ediyor. liyordu. Kafkasya’daki önemli iki et- di. Birkaç gün sonra Rusya Devlet Baş- mezun olmuş Tiflisli yaşlı Giorgi Khut- linden” duyulan rahatsızlığı gözler önü- nik azınlığı teşkil eden Osetler ve Ab- kanı Vladimir Putin, Gürcistan’ın “gü- sishvili ise deneyimlerini şöyle aktarı- ne seriyor. Bu bariyerlerin yerleştiril- Karadeniz’in Las hazlar da bağımsızlık gösterileri yaptılar yor. “En son Rus bakış açısını tartışma- venli bir ülke” olmadığını söyleyerek mesinin tek olumlu sonucu, sınır ihlali Vegas’ı... ve Gürcü ayrılıkçıların öfkesini alevlen- Moskova ile Tiflis arasındaki doğrudan ya çalıştığımda en eski arkadaşım beni ve dolayısıyla “kaçırılma” sayısında bir Ülkenin merkezinde yer alan Sura- dirdiler. Güney Osetya (1991-1992) ve Putin’in uşağı olmakla yaftalamıştı, ben uçuşları yasakladı. 2019 yaz turizm se- düşüşe neden olması. mi şehrinde Fransızca öğretmenliği ya- Abhazya’da (1992-1993) yüzlerce ölü- de o zamandan beri onun önünde ‘Rus- Natia’nın kuzeni Tata Jalabadze’nin zonu başlamak üzereydi. Tatil planları- pan Nino Kharazishvili, “Rusların tatile me ve kitlesel göçlere yol açan iki sa- ya’ sözcüğünü bile telaffuz etmiyorum.” evine varıyoruz. Oldukça kötü durum- nı Minsk, Varşova veya İstanbul’a çevi- Gürcistan’a gelmeyi her zaman sevdik- vaş patlak verdi. Ancak iç savaşa (1991- Gürcü polislerinden uzaklaşarak sını- da olan tahta çatılı evi, her şeyin zah- ren birçok Rus, bu durumdan pek de et- lerini” belirtiyor: “Onların gözünde biz- 1993) sürüklenen yeni Gürcü devleti, rın hemen yanındaki Kordi köyüne giri- metsizce büyüdüğü yemyeşil bir seb- kilenmemiş oldu. Kutaisi’de kocasıy- ler parti yapmayı, iyi şarap üretmeyi ve Moskova’nın desteğini alan Batı’daki yoruz. Jalabadze’nin kuzeni bizi orada ze bahçesi kuşatmış: domates, salatalık, la birlikte küçük bir otel işleten 31 ya- lezzetli yemekler pişirmeyi seven, arka- Abhazları ve kuzeydeki Osetyalıları ye- bekliyor. Eve varmadan önce köyün so- patlıcan, soğan, patates, maydanoz, de- sındaki Marina Gokadze, “Gavrilov ya daş canlısı, iyi huylu insanlarız.” Bu tu- nebilecek güce sahip değildi. Bu kaos- nuna doğru ilerleyip Gürcülerin deyişiy- reotu... Tata ve annesinin sabahtan be- da Pozner’e yumurta atmaya gitmediği- ristik çekimden yararlanmak için Tiflis, tan iki ayrılıkçı devlet doğdu. BM tara- le bu “sözde sınıra” daha da yaklaşmaya ri hazırladığı sofra bir kiraz ağacının ni ve muhalefeti hiç desteklemediğini” sınır düzenlemelerini asgari düzeye in- fından tanınmayan bu iki devlet, bugün karar veriyoruz. Toprak bir yola çıktığı- gölgesine kurulmuş. Annesi, “1952’de söylüyor, “Ama eylemcilerle aynı fikir- dirdi: Ruslardan vize talep edilmiyor fa- yalnızca Rusya’nın ekonomik ve askeri mızda, rehberimiz “çok dikkatli olmalı- Şinval’de Gürcü bir ailede doğduğunu” deyim. Bu sömürgeci tutuma katlanamı- (1) kat bir Gürcü Rusya’ya gitmek için çet- yardımları sayesinde hayatta kalıyor. yız” diyerek bizi uyarıyor. Rus askerle- söylüyor: “1993’te şehrimi terk etmek yorum” diye de ekliyor. refilli konsolosluk prosedürlerinden ri her gün, ineklerini otlatırken ya da el- zorunda kaldım, aksi takdirde Osetler Tata ve annesinin evinde yediğimiz geçmek zorunda. Sovyet döneminde zo- Nüfus yüzde 20 azaldı ma toplarken fark etmeden sınırı geçen beni öldürecekti. Çok zor zamanlar ge- yemek sona eriyor. Son ve belki de acı runlu olan Rus dili, hâlâ yaygın olarak Ağustos 2008’de Gürcistan, Güney köylüleri rehin alıyor. Talihsiz köylüler, çirdik, bu yüzden buraya, ailemin es- verici bir soru sormaya cesaret ediyo- konuşulmaya devam ediyor. Osetya’yı geri almaya çalıştı. Moskova buradan 10 kilometre uzakta bulunan ki kır evine taşındım.” Şinval’de do- ruz. Osetya’daki evlerinde birlikte ya- Batum’un geniş sahili, on yılda de- onlarca askeri birliği bölgeye gönder- Şinval’deki (Güney Osetya’nın başken- ğan Tata, uzun bir süre Tiflis’te çalıştık- şamak için geri dönmenin hayalini ku- vasa oteller ve cafcaflı kumarhaneler- di. Gürcü ordusunun beş gün içinde ye- ti) bir hapishaneye gönderiliyorlar. Ora- tan sonra annesinin yanına Kordi’ye, kıt ruyorlar mı? Tata’nın annesi kendinden le Karadeniz’in Las Vegas’ına dönüştü- nilmesiyle Rus askerleri Tiflis’e yaklaş- da sık sık şiddete maruz kalıyorlar ve kanaat geçindikleri bu topraklara gel- emin bir şekilde “Hayır, asla” diye ya- rüldü. Bölgesel televizyonda ekonomi tı. Rus ordusunun Gürcistan ile Güney hapishaneden çıkmak için fidye ödeme- miş. Aile, “Osetlerin Gürcülere besledi- nıtlıyor sorumuzu. “Osetler artık biz- gazetecisi olan Piruz Bolkvadze şöyle Osetya arasındaki sınır bölgesini kont- leri gerekiyor. ği nefretin Ruslar tarafından körüklen- den çok sert bir şekilde nefret ediyor. açıklıyor: “Hep Ruslarla birlikte yaşa- rol etme hakkını -süreç içerisinde Ab- diğini” düşünüyor ve “önceden mükem- Ve Ruslar ülkemizi asla bize geri ver- dık. Sovyetler Birliği döneminde Mos- Hapis, para cezası... hazya ile olan sınır bölgesini kontrol et- mel bir uyum içinde yaşadıklarını” vur- meyecekler.” Gürcistan NATO’ya gi- kova buraya 15 km uzaklıktaki Türk- me hakkı da eklenmiş oldu- onaylayan Bu “fidye” ya da daha doğrusu, yasa- guluyor. rerse bu ihtimal daha da azalıyor, değil Sovyet sınırını gözlemek için şehrin gü- Nicolas Sarkozy’nin temsil ettiği AB hi- dışı sınır geçişi yüzünden Oset hüküme- mi? “Evet bu doğru. Ancak Putin’in ül- neyine çok büyük bir askeri üs kurdu. Çelişkili tablo... mayesinde bir ateşkes imzalandı. Bu iki tinin resmi olarak talep ettiği para ce- kenin geri kalanını işgal etmemesi için Üs ancak 2006’da kapandı. Orada çalış- savaş, az sayıda insanın ölümüne sebep zası, uzun bir süre boyunca 30 Ameri- Sofraya oturduğumuzda Tata, kırmı- NATO’ya girmemiz hayati önem taşı- mış Rus askerleri şimdi buraya tatile ge- olmasına rağmen Gürcü halkında kor- kan Doları’na yani yüz Gürcü Larisi’ne zı şarapla dolu plastik bir şişeyle geliyor liyor...” Askerlerin burada bulunmaları yor.” kunç travmalar bırakmıştır. Bu iki böl- tekabül ediyordu. Bölgedeki köylüle- ve gururla “bunu kendisinin yaptığını” geride kötü anılar bırakmadı mı? Sanki genin kaybı, “Gürcistan’ın tarihi toprak- rin çoğu ayda yalnızca 200 veya 300 söylüyor: “Tamamen ev yapımı, hiç- yersiz bir soru sormuşuz gibi “Hayır hiç larının” dayanılmaz bir “Rus işgali” al- Laris’le hayatlarını idame ettiriyorlar. bir kimyasal madde içermiyor.” Köy- de değil!” diye cevap verdi: “Tam ak- (*) Gazeteci tında olduğu hissini yaratıyor. Toplam- Üniversitesinde konuyla ilgili bir araş- deki annesinin yanına taşınmadan ön- sine! Askerler şehirde aileleriyle yaşar- da İrlanda’nın yüzölçümüne denk düşen tırma yapmış olan Jalabadze, “Ekim ce Tiflis’te ne iş yaptığını sorduğumuz- dı, herkes Rusça konuşurdu ve kendi- Çeviri: Deniz Dirican bu iki bölgede 4 milyon insan yaşıyor 2018’de ödenen miktarın sert bir şekil- da ise “Rus müşteriler için küçük bir tu- mizi onlara çok yakın hissederdik. On- ve zaman içerisinde nüfusları yüzde 20 de 200 Larise, ardından da 800’e ka- rizm acentası olduğunu” söyledi. İlk ları işgalci gibi değil daha çok babaları- oranında küçüldü. dar yükseldiğini” belirtiyor. Uluslarara- başta verdiği cevabı yanlış anladığımı- mızın İkinci Dünya Savaşı’nda birlikte Bu kaybın acısı o kadar canlı ki bu sı Af Örgütü’nün 2019 yılında yayımla- zı sandık. “Evet doğru” diye yineledi ve kan döktüğü silah arkadaşları olarak gö- konuda hiçbir tartışma mümkün gözük- nan kapsamlı raporuna göre, Osetya sı- “Rus dilini ve kültürünü sevdiğini, ay- (1) 2014 yılında Ukrayna Kırım’ında geli- müyor. Gori’de tiyatro yönetmenliği ya- nırında 2011 ile 2018 yılları arasında bu rıca Rus turistlerin de çok kibar olduğu- rürdük.” şen durumun aksine, fiilen bağımsız bu dev- Sevgi ve nefretin birbirine karış- pan David Chkhartishvili, oldukça asi “kaçırılma” vakasına her yıl 100 ila 140 nu” ekledi: “Gürcistan’a bayılıyorlar.” letler Moldova’daki Transdinyester örneğin- bir genç ve büyük bir özgürlük savu- kez rastlanılırken bu sayı Abhazya sını- Tata, Gürcülerin içine düştüğü çeliş- tığı bu çelişkili tavır farklı şekiller- de olduğu gibi Rusya Federasyonu’nca ilhak (2) nucusu olmasına rağmen, Osetlerin ve rında 200 ila 400’e kadar çıkıyor. kili durumu yansıtıyor. Bir yandan Gür- de tezahür ediyor. Ülkenin ikinci bü- edilmedi. Abhazların bağımsızlık isteğinin meş- 30 metre önümüzde, tarlaların tam or- cistan topraklarının beşte biri Rus işgali yük şehri Koutaïssi’de lise son sınıf (2) Gürcistan: Dikenli tellerin arkasında, ru olup olmadığı sorusunu kendisine yö- tasında yer alan uzun yeşil metal bir ba- altındayken diğer taraftan Gürcüler, ef- öğrencisi olan Tsitsi Khatchapuridze, Uluslararası Af Örgütü, Londra, 2019.