Katalog

2 Akademi 10 Mayıs 2017 Çarşamba Halkoylaması sonucu demokratik kazanıma dönüştürülebilir mi? İbrahim Ö. ?KİMDİR Kaboğlu Vedat ARIK İbrahim Ö. Kaboğlu, 7 16Nisan 2016 günü oylanan 6771 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişik Şubat 2017 tarihli 686 sayılı KHK ile ihraç edildi. Marmara lik Yapılmasına Dair Kanun”, Yük Üniversitesi, sek Seçim Kurulu kararına göre, yüzde 51,41 oyla kabul edildi.1 Yüksek Hukuk Fakültesi, Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Seçim Kurulu kararı çok tartışmalı da Başkanı’ydı. 16 Nisan öncesi olsa, bu sonuca göre “Evet” kazandı, “Hayır” kaybetti. Bu sonuç nasıl okunmalı? Yüksek Seçim Kurulu kararını bir hukuki veri olarak kabul etsek de eğer bunu demokratik süreç ışığında değerlendiremez isek “anayasal kanun” kabul edilmiş olsa dahi bununla kurulacak düzen kesinlikle “anayasal demokrasi” olmaz. O nedenle, okuma anayasal bilgilenme hakkına katkı için onlarca il ve kentte onlarca konuşma yaptı. Anayasa yazılarını BirGün, OrtakSöz sitesi ve Cumhuriyet Akademi için kaleme aldı. İhracı nedeniyle bütün özlük haklarından yoksun kılındığı ve pasaportu iptal edildiği için yı bir de demokrasi açısından yapma Yüksek Seçim Kurulu’nun 16 Nisan’da yasa hükmüne rağmen mühürsüz zarfların SorbonneNouvelle (Paris 3) mız gerekir. Bunu dün, bugün ve ya ve oy pusulalarının geçerli sayılması yönünde aldığı karar seçime şaibe düşürdü. Üniversitesi’ndeki derslerini rın şeklinde bir “zaman tüneli” bakış açısıyla yaparsak, yarına dair önerile Irin gerekçeleri de ortaya çıkmış olur. KAZANIMLARI YETERİNCE FARK ETMEMEK VE SAHİPLENMEMEK 16 Nisan günü oylamaya sunulan 6771 sayılı kanun ile 1982 anayasası karşılaştırılırken, 1982’nin geçirdiği değişiklikler yoluyla başkalaşmış olduğu olgusu; 6771 sayılı kanun ile getirilen değişikliğin 1982’nin ilk şekliyle bile karşılaştırılabilir olmaktan uzak olduğu çoğu zaman göz ardı edildi. A) 1982 Anayasası: İlk metin ve başkalaşımı 1987’den 2010’a kadar geçirdiği değişiklikler, 1982 metnini hayli başkalaştırmış bulunuyor. Olumlu anlamdaki değişimler, daha çok insan hakları alanında. Değişikliklerin itici güçleri şunlar: l Fikirler: “Özgürlük ve iktidar” dengesizliğinin giderilmesi gerektiği yi (İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi standartları) ve Avrupa Birliği (Kopenhag kriterleri) gerekleri, 1982 Anayasası’nı insan hakları, demokrasi ve hukuk devleti ekseninde iyileştirmek için kaldıraç işlevi gördü. B) Kazanımlar ve uygulama Ne var ki kazanımların gerekleri, doğrudan anayasayı uygulamakla yükümlü organlar tarafından yeterince karşılanamadı: Yasayıcı yasa yapmadı; yargı anayasal hükümleri doğrudan uygulamaya geçirmedi; yürütme ve idare, işlem ve eylemlerinde, emredici anayasal hükümleri yok saydı. Hukukçular ve konunun uzmanları, anayasal kazanımları yeterince işleyemedi ya da fark edemedi. Hak ve özgürlük özneleri (yurttaşlar) ise kazanımları, hukuki başvuru yollarını kullanarak ve/ya da eylemsel olarak yeterince sahiplenemedi. C) OHAL ve anayasa değişikliği İlk sorun, 15 Temmuz darbe girişi anayasa değildir. Tam tersine, anayasanın sürekli ihlal edilmiş olmasıdır. Özellikle iki hükmün ihlali belirtilmeli: Madde 24 (din özgürlüğü ve laiklik; dini siyasete alet etme yasağı) ve madde 70 (kamu hizmetlerine girişte görevin gerektirdiği nitelikler). l OHAL’de anayasa değişikliği: Darbe girişimi anayasadan kaynaklanmadığı için OHAL ortamında alelacele bir değişiklik yapma gereği de yoktu. Kaldı ki karşılaştırmalı anayasa hukuku, OHAL vb. ortam ve koşullarda anayasa değişikliği yapılmayacağına ilişkin veriler sunmaktadır. Dahası, OHAL uzatıldıkça uzatıldı ama anayasa değişikliğine TBMM’nin harcadığı mesai 18 gün ile sınırlı kaldı. Üstelik o sırada da emredici usul kurallarına uyulmadı. l “Anayasal halkoyu” oluşmadı: Anayasa değişikliğinde, geçen yıllarda yapılan anayasa çalışmalarının ortak paydaları hiç dikkate alınmadığı gibi, kısmen de olsa Skype yoluyla vermeye çalıştı. Son çalışması olan 15 Temmuz Anayasası başlıklı kitabı yayımlanmak üzere. edilmemesi ve sahiplenilememesi, yönetenler ve yönetilenler ayrışması veya halkın (demos) dışlanması süreci IIsakatladı. HUKUK VE DEMOKRASİ AÇISINDAN HALKOYLAMASI 16 Nisan halkoylaması, hukuk ve demokrasi açısından, ikisi arasındaki ilişki göz ardı edilmeden nasıl okunmalı? A) Hukuk: “Evet” kazandı Hukuk, tartışmalı da olsa halkoylaması sonucunu ortaya koydu. 16 Nisan’a giden yolda, en çok kaygı duyulan konu sandık güvenliği ve seçim hilesi idi. Korkulan oldu ve bu teşhir yönünde anayasaya baştan beri yönel mi ile anayasa arasında kurulan iliş değişiklik metni kapalı kapılar arka edildi ama Yüksek Seçim Kurulu, ya tilen eleştiriler hep canlı tutuldu. kiye, ikincisi değişikliğin zamanına, sında hazırlandı. Dahası, değişiklikler saya açıkça aykırı uygulamaya onay l Toplumsal talepler: Emekçilerin üçüncüsü ise anayasal kamuoyuna üzerinde toplumu bilgilendirme yol vermiş oldu. Kural belli: Yüzde 50+1 (sınıfsal), kadınların (toplumsal cinsi ilişkindir. ları tıkandı; medyaya eşit giriş hakkı alan kazanıyor. yet) ve Kürtlerin (etnik) talepleri, ço l 15 Temmuz ve 1982 Anayasası: engellendi. Anayasal bilgilenme hak B) Demokrasi: “Hayır” kazandı ğu zaman eylemler yoluyla da destek 1982 Anayasası ile 15 Temmuz darbe kı kısıtlandığı için, anayasal kamuoyu Konuya, “OHAL ve anayasa değişik lendi. girişimi arasında nedensonuç ilişkisi da oluşamadı. liği” başlığı altında değinilen sorunlar l Avrupa kaldıracı: Avrupa Konse yoktur. Yani “15 Temmuz”un nedeni Özetle, kazanımların yeterince fark ışığında bakıldığında, yüzdelerin >> Akademi 10 MAYIS 2017 ÇARŞAMBA SAYI: 11 Tek sayfa için boşluklu 6 bin 500, çift sayfa için boşluklu 13 bin karakterlik yazılarınız için adresimiz: [email protected] İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu l Yayın Yönetmeni: Özgür Gökmen l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Hakan Akarsu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Danışmanı: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: (0212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. Danışma kurulu l Ali Tayfun Atay, Antropoloji ve Sosyoloji l Ayşe Erzan, Fizik l Beliz Güçbilmez, Tiyatro l Gençay Gürsoy, Sağlık Bilimleri l Haldun Gülalp, Siyaset Bilimi l İbrahim Ö. Kaboğlu, Hukuk l İlhan Uzgel, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika l Korkut Boratav, İktisat l Necmiye Alpay, Dilbilim l Nilgün Toker Kılınç, Felsefe l Özdemir Aktan, Sağlık Bilimleri l Reşit Canbeyli, Psikoloji l Sefa Feza Arslan, Matematik l Uygur Kocabaşoğlu, Tarih ve İletişim l Zeliha Etöz, Sosyoloji ve Siyasal Antropoloji