Katalog

20 BURSA Irgandı Köprüsü dünyadaki dört örnekten biri Dere üstü çarşı Yazı ve fotoğraflar Duygu Karabal ludağ’ın yeşille kuşatılmış yörelerinU den akan kar sularının oluşturduğu Gökdere’nin üzerinde yükselen çarşılı Irgandı Köprüsü, Bursa’nın simgesi olmaya aday nitelikte. Bursa’nın tarihi yüzünü yansıtan camileri, türbeleri, kaplıcalarının yanı sıra, son yıllarda sanat tarihçilerinin değerlendirmeleri ile dikkatleri üzerine çeken Irgandı Köprüsü, yüzyıllar boyu ticaret ve kültür arasında bir bağlantı sağlamış. Uzun süren ilgisizlikten sonra tarihi geçmişi tekrar ele alınmış ve 1975’te Budapeşte’de toplanan 5. Uluslararası Türk Sanatları Kongresi’nde dünyaya tanıtılmış, daha sonra Anıtlar Yüksek Kurulu’ndan onay alınarak Bursa Orhangazi Belediyesi tarafından yapılan restorasyon çalışmaları ile özgün kimliğine kavuşturulmuş. Irgandı Köprüsü Uludağ’ın tepelerinden özellikle bahar aylarında eriyen kar sularının coşkun akışını Bursa ovasına yönlendiren Gökdere’nin üzerinde, Setbaşı Köprüsü’nden sonraki ikinci köprü. 1442’de Irgandılı Hoca Muslu hiddin’in babası Pir Ali tarafından yaptırılan tek gözlü, kagir köprünün üzerinde önceleri 30 dükkan bulunuyormuş. Ayrıca ahır ve depoları da bulunan köprünün dünyada bu özelliği ile bir benzeri yok. 1855 depreminde ve ardından 1922’de işgalci Yunan birlikleri çekilirken bombalanması sonucu köprü büyük hasar görmüş. Irgandı kelimesinin Türkçe anlamı ‘‘sallantı’’ demek. Evliya Çelebi sallantı köprüsü anlamına gelen Irgandı Köprüsü ile ilgili olarak şu bilgileri vermiş: ‘‘Bursa’nın bir çarşısı da Gökdere Irgandı Köprüsü üzerindeki sağ ve sol 200 kadar içinde hallaçların bulunduğu dükkanlardır. Odaların pencereleri ayakları altında Gökdere’ye bakar. Bu köprü, dükkanları üzerinde tonoz kemeri ile yapılmış olup kurşun örtülüdür. Bu köprünün iki başında kale kapıları gibi demir kapılar üzerinde mazgal delikleri vardır. Kapanırsa başka bir yerden girmek mümkün değildir. Köprünün bir tarafı boştur. Han gibi misafirhane olup at bağlanır. Rum, Arap, Acem de bir gözlü şöhreti dünyayı tutmuş göklere yükselmiş büyük köprülerden biri de budur.’’ Irgandı Köprüsü’nden söz eden ilk yabancı gezgin Reinhold Lubenan olmuş. 16. yüzyılın sonlarında Bursa’dan geçen gezgin bu kentte, taştan yapılmış bir köprünün ve bunun üstünde çeşitli dükkanlar bulunduğunu yazmış. Irgandı Köprüsü, ticari ve düşünsel alış veriş köprüsü olarak da tarihi işlev üstlenmiş. Çin, Orta Asya ve İran’ın ham ipeği, baharatı, cam ve porselen ürünlerinin yanı sıra, düşünüş ve sanat anlayışını da kervanlar aracılığıyla Batı’ya taşımış. Tüccarlar Irgandı Köprüsü’nden geçerek alışveriş yapmış, konaklamışlar. Zamanı geldiğinde Bursa’nın ipekli kumaşlarını yükleyip kervanlarıyla ülkelerine dönmüşler. Irgandı Köprüsü, Floransa’da, Venedik’te, Bulgaristan’da Osma ile birlikte dünyadaki dört çarşı köprüden biri konumunda. Günümüzde Irgandı Köprüsü çarşısında hat, ebru, teshib, minyatür, sedefkarlık, ahşap oymacılığı, nakkaşlık, geleneksel Türk el sanatları, Bursa bıçağı ve metal işleme sanatı ile İznik çinileri işleme sanatının inciliklerini sergileniyor.