Katalog

Cumhuriyet Strateji 13 Ekim 2008/224 ST R A T E J İ c 19 programda büyük toprakların Sandinista yönetiminin belirlediği belirli bölgelerdeki fakir halka dağıtımı öngörülüyordu. 19661970 yıllarındaki Carlos Lleras Restrepo hükümetleri zamanında ise Toprak Reformundan Sorumlu Kolombiya Enstitüsü’ne (INCORA) daha geniş ve verimli bir program hazırlaması amacıyla görev verdi. Sadece 1968– 1969 yıllarında 60.000 tarım işçisine ve çiftçiye toprak dağıtan enstitüsü bir noktadan sonra büyük toprak sahiplerinin desteklediği şiddet içerikli bazı saldırılar sonucunda işlevini yitirmeye başladı. Kurumun işlevini yitirmesi ile toprak işgallerine başlayan halk şiddet gördü. Örneğin 1991 yılında yerliler Nilo Hacienda’sını işgal ettiler ve hükümetin de desteği ile işgalcilerin büyük bir kısmı öldürüldü. Günümüz de Kolombiya’ya baktığımızda ise Kolombiya kaynaklı bir gerilla örgütü olan FARC’ın toprak reformuna hükümetten daha fazla eğildiğini ve toprak mülkiyetinin dağıtımı konusunda bazı taleplerinin olduğunu görmekteyiz. Chavez ve Morales... PARAGUAY Nisan ayında Paraguay devlet başkanı seçilen ve ağustos ayında görevine başlayan eski piskopos Fernando Lugo, seçildikten sonra yaptığı konuşmalarda gelecek dönemlerde Paraguay’da yeni bir toprak reformu hareketine başlanacağını belirtti. Önceki söylemlerinde de adaletsiz toprak dağıtımının değişeceğine sık sık değinen Lugo, bu konuşmalarında kimi zaman İncil’e göndermeler yaparak, dinin de toprak reformunu özünde desteklediğine dikkatleri çekiyor. Tarımın çok önemli olduğu ve endüstriyel istihdamın çok fazla olmadığı Paraguay da toprak reformu özellikle düşük gelire sahip halk için büyük önem taşıyor. Fernando Lugo da bunun çözümü için ulusal bir tarım projesi yaratma çabalarına başlayacaklarına dikkatleri çekiyor. Paraguay da daha önce 2006 yılında 11 farklı bölgeden gelen köylüler tarım reformu konusunda talepte bulunmuşlardı. Lugo öncesi dönemde 61 yıl süreyle iktidarı elinde bulunduran Colorado Partisinin toprak mülkiyetlerinin düzenlenmesi konusunda kapsamlı bir çalışması bulunmuyor. KÜBA Küba’da devrimin ardından toprak mülkiyetinin yeniden dağıtılmasına başlandı. Tarım Reformu konusundaki kanunların ilki olarak 1958 yılındaki Sierra Maestra Yasa 3 gösterilmektedir. 1959 ve 1963 yıllarında çıkarılan Toprak Reformu yasaları ile de mülkiyet dağıtımının esasları tamamen belirlendi. “Toprak Reformu için Ulusal Enstitü” (INRA) ülke genelindeki tüm toprak dağıtımı ile ilgilenmeye başladı. Küba’daki toprak reformu kapsamında sadece toprak mülkiyetinin dağıtılması değil aynı zamanda belirli bir süre için toprak kiralanması konusunda da çeşitli düzenlemeler yapıldı. Yaklaşık 67 hektar alanın mülkiyetleri yeniden düzenlendi ve mülkiyet hakları doğrultusunda toprak kiralama koşulları belirlendi. Hükümetin koyduğu çeşitli kotalar ve emlak alım satım işlemlerindeki yeni düzenlemeler ile toprak reformu çalışmaları başarıya ulaştı. Tarım reformundan yaklaşık 200.000 kişi yararlandı. Fidel Castro’nun görevi kardeşi Raul Castro’ya bırakmasının ardından Küba’daki tarım politikalarında bazı değişiklikler meydana geldi. Temmuz ayında Raul Castro’nun üretimi arttırmak amacı ile çiftçilere devlet kontrolündeki boş tarım arazileri işleme hakkı tanıyan kanun ile çiftçiler, tarımdan daha yüksek oranda kâr elde edebilecek. Yapılan bu düzenleme, çeşitli yorumlara neden oluyor. Bu durum bazı çevreler tarafından üretimi arttırmaya yönelik bir teşvik olarak algılanırken, bazı çevreler ise bu durumu Küba’nın tarım alanındaki düzenlemelerinin kapitalist uygulamalar ile paralellik gösterdiği görüşünü öne sürüyor ve yeni düzenlemelerin Küba anayasasının öncellikli kurallarından olan sosyal eşitliğe zarar verebileceğini belirtiyorlar. Latin Amerika’da toprak reformu geçtiğimiz yüzyılda zaman zaman gündeme geldi. Tarım arazileri köylüler ile zenginler arasında dönem dönem el de değiştirdi. Son dönemde solulusal partilerin iktidara gelmesi, toprak reformu yönündeki eğilimi de artırmış durumda… ve bunu başaran Toprak Reformu kapsamındaki düzenlemeler, 1954 yılında gerçekleşen ABD destekli darbenin ardından iptal edildi. 19941997 yılları arasında Guatemala’daki çeşitli siyasi oluşumlar bir toprak reformunun gerekliliğini esas alarak bu konuda bazı çalışmalar yaptılar. Coordinadora Nacional de Organizaciones Campasinas (CNOC) tarımsal alanda sürekli gelişmenin sağlanması için tarım alanında reformlara gereklilik duyulduğunun altını çizerek, 2003 yılındaki seçimlerde de bu konuya seçim kampanyasında geniş bir şekilde değindi. PERU Peru’da 1950’li yıllarda önceki sistemlerin etkilerinin ve bıraktıkları borçların üzerinden gelebilmek için bir toprak reformu planı uygulandı. 1968 yılında ise Juan Velasco Alvarado yönetimindeki sol eğilimli darbenin ardından toprak reformu çalışmalarına hız verildi. Daha sonraki yıllarda terörle mücadele programı kapsamında ve 1988–1995 yılları arasındaki Peru’daki iç karışıklık döneminde de toprak reformu konusunda çeşitli çalışmalar yapıldı. Bu çalışmaları genel olarak Hernando de Soto ve Alberto Fujimori ile Özgürlük ve Demokrasi Enstitüsü üstlendi. MEKSİKA Meksika’da gerçekleşen ilk toprak reformu Reform Savaşı zamanındaki “Ley Lerma”dır. Bu reformda hükümet Kilisenin mal varlığından başlayarak, büyük toprak sahiplerinin topraklarının bir bölümünün halka dağıtması esasına dayanıyordu. 19101934 yılları arası Meksika Devrimi’nin ardından gerçekleşen “Mexicanization” döneminde, ulusal kimliğin öne çıkması ile birlikte toprak reformu da hızlı bir şekilde başlatıldı. 1915–1928 yılları arasında yaklaşık 5,3 milyon hektar alan 1500 kolektif topluluğa dağıtıldı. Bu reformun ardından Meksika’daki büyük toprak sahiplerinin limitsiz gücü bir aşamaya kadar dengelenmiş oldu. Toprak reformu bir başka ivmesini ise 1934 yılında Devlet Başkanı Lazaro Cardenas zamanında kazandı. 1940–1970 arasındaki dönemde ise Meksika Devrimi’nin işlevini yitirmesi ile toprak reformu konusunda da geri adım atılmış oldu. Aleman hükümeti yabancı kaynakların toprak kiralamasını onayladı ve bu durum Meksikalı tarım işçilerinin gelirlerine büyük ölçüde zarar verdi ve çoğunun topraklarını tekrar elden çıkarmasına sebep oldu. 1970 sonrası dönemde ise yeniden toprak reformu kavramı ortaya atıldı fakat bu sefer Luis Eccherveria tarafından ortaya atılan reform büyük toprak sahiplerine arazilerini daha fazla genişletebilme imkânı taşıyordu. Bu durum 1988 yılında Carlos Salinas de Gortari seçilene kadar devam etti. Günümüzde ise Meksika hükümetinden öte, Meksika’daki devrimci hareketlerin liderleri Francisco Madero ve Emiliano Zapata da toprak reformuna verdikleri önemle ortaya çıkmaktadır. VENEZUELA Hugo Chavez yönetimdeki Venezuela hükümeti “Plan Zamora” kapsamında devletin sahip olduğu toprak mülkiyetlerinin yeniden düzenlenmesi ve kullanılmayan özel tarım alanlarının mülkiyet dağıtımının yeniden yapılması konusunda çalışmalar yapmaktadır. Adını 18. yüzyılda yaşamış bir tarım işçisi olan Ezequiel Zamora’dan alan Plan Zamora toprak reformunu ve tarım arazilerinin yeniden dağıtımını ön görüyor. Plan, Chavez’in Kasım 2001’de çıkarttığı Tarım Yasası ile yürürlüğe girdi. Plana göre dağıtılması gereken araziler kapsamında devlet arazisi, devletin sahibine ait mülkiyet hakkını kabul etmediği araziler ve kullanılmayan özel araziler bulunuyor. Toprak dağıtımı 1 ile 50 kilometre kare arasında değişen alanların belirli yasal düzenlemeler kapsamında dağıtılmasını öngörüyor. Plan ayrıca, kullanılmayan tarım arazilerinin sahiplerine fazladan vergi yükümlülüğü getiriyor. Latin Amerika toprak reformları konusunda yeniden radikal bir tavır mı alıyor? Latin Amerika konusunda araştırma yapan uzmanlar, Latin Amerika’daki ülkelerin henüz keskin bir şekilde toprak reformunu öne çıkarmadıkları konusunda birleşiyor. Fakat yapılan saha çalışmaları ve hazırlanan raporlar ile Latin Amerika’da özellikle sol hükümetlerin bulunduğu birçok ülkede tarım arazilerinin yeniden dağıtılması konusunda çalışmalar yapıldığını ve toprak dağıtımı konusunda yapılan çalışmaların giderek hızlanan bir ivmeye sahip olduğu da bilinen bir gerçek. Yine de toprak reformu konusunda örneğin 19601980 yılları arasındaki gibi bir ivmeden söz etmek şu aşamada çok gerçekçi değil. EL SALVADOR El Salvador’da Matanza yönetimi sırasında Kosta Rica’daki bazı reformlardan etkilenilerek toprak reformu konusunda bazı çalışmalar yapıldığı söylense de bu dönemde yapılan çalışmalar sadece kâğıt üzerinden olmaktan ileriye gidememiştir. Esas olarak 1980’lerdeki “Devrim ve İç Savaş Dönemi”nde toprak reformu konusunda birçok düzenleme yapılmaya başlandı. GUATEMALA Ülkedeki ilk toprak reformu fikri 19441954 yılları arasındaki “On Yıllık Bahar” döneminde, Juan Jose Arevalo ve Jacobo Arbenz hükümetleri zamanında ortaya atıldı. Bu dönemde yapılan çalışmalar dünyadaki en başarılı toprak reformu politikalarından biri olarak bilinmektedir. Ekonomiyi en az etkileyen ve zengin toprak sahiplerinin çıkarları ile fakir halkın edinimlerini ortak bir paydada buluşturmayı deneyen NİKARAGUA Toprak reformu, Sandinista Rejiminde en çok önem verilen hükümet programlarının başında geliyordu. Özellikle “Pinyata Planı” toprak reformu konusuna değiniyordu. Bu