Katalog

C S olarak gören, devrimin korunması ile yükümlü sayan ve reformist görüşleri İslam Devrimi karşıtı sayarak, yenilikçiliğe karşı olan ruhban sınıfının sahip olduğu güç bilinmeden İran’ın geleceğine ilişkin yapılan çağdaşlaşma değerlendirmeleri ‘wishfull thinking’ten (temenni) öteye bir anlam taşımayacaktır. İran’da mollalardan başlayarak (sayıları 20.000 olarak tahmin ediliyor) sırasıyla Müçtehid, Huccetu’l İslam (Allahın delili), Ayetullah (Allahın işareti) ve en tepede Ayetullahi’l Uzma’dan (Büyük Ayetullah) oluşan ruhban sınıfının Caferiye inanışına göre 12 İmamın vekili sıfatıyla Ayetullah rütbesinden başlayarak içtihad etme (fetva verme) yetkisi bulunmaktadır. Şia inancında, içtihadlara mutlak bir itaatin dinen zorunlu bulunması, uymayanların kafir sayılması, İran’da din adamlarına toplum üzerinde olağanüstü bir güç vermektedir.(2) Ayetullahların içtihadlarını sadece dini konularla sınırlı tutmak doğru olmaz. Caferiye inanışının din ve dünya işlerinin birbirlerinden ayrılamayacağı hükmüne dayalı olarak siyasi etki ve sonuçları olabilecek konuları da din olgusu ile bezeyerek içtihad kapsamı içine almaları, rejim üzerindeki etkileri ile otoritelerini daha da arttırmış bulunmaktadır. Halkın eğitim faaliyetlerini düzenleme yetkisini de ellerinde bulunduran ruhban sınıfının, İran İslam Devrimi ile birlikte sahip oldukları ekonomik ve siyasi gücü; yargıordupolisgizli polis ve Devrim Muhafızları’nı da denetimleri altına alarak pekiştirdikleri düşünüldüğünde, mevzilerini reform yanlılarına kolayca teslim etmemeleri, güçlerini sonuna kadar kullanmayı seçmeleri doğal olmalıdır. İran’da, ruhban sınıfının ellerinde son derece büyük tarım arazileri, taşınmaz varlıklar, vakıflar bulunduğu ve bütün bunların gelirleri düşünüldüğünde, Ayetullahların aynı zamanda çok büyük bir ekonomik güce de sahip oldukları açığa çıkmış olur. Bu nedenlerle, 17 Haziran 2005 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Ahmedinecad’ın ikinci turda seçimi farklı kazanmış oluşu, İran’da reformistlerin kaybetmesinden çok, sistemin sürekliliğinin bir kez daha onanması anlamında olmalıdır. Ruhbanlar ve gerçek egemenlik u tabloya, Ahmedinecad’ın dini eğitimi olmaması, bir başka yaklaşımla Şia inancına göre içtihad yetkisi bulunmayan birisinin Cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturması da eklendiğinde, mollaların yönetimdeki güçlerinin daha da artacağı/arttığı sonucuna varmamız gerekmektedir. Çünkü Ahmedinecad, özellikle kırsal alanlar ve kentlerdeki yoksul kesimlerin kendisine yönelen desteği, ‘Ben Tahran’ın çöpçüsüyüm’ gibi popülist söylemlerine karşın, mollaların desteğini almaksızın iktidarını pekiştirme ve sürdürme olanağı ile Ayetullah Hamaney’in dini otoritesi ve siyasal görüşlerine karşı çıkacak TRATEJİ ÇİZGİLİ DÜNYA? Savaş oyunları2 9 güçten yoksun görünmektedir. Bu noktada, İran’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin galibinin, İran’ın gerçek egemeni Ayetullah Hamaney ve ruhban sınıfı olduğunu söylemek daha gerçekçi olacaktır. Bu değerlendirmeleri yapmamızın temel nedeni, Başkan Bush’un, ikinci Beyaz Saray döneminin başlayacağı yemin töreni öncesi İran’ı hedef alan açıklamalarını sıklaşması ve askeri seçeneklerin masanın üzerinde yer aldığını anımsatması ile başlayan gergin sürecin artarak süregelmesidir. Bush yönetiminin bu ülkeye karşı askeri yaptırımları da içeren bir dizi önlem alacağına ilişkin spekülasyonların arttığı bir dönemde İran’ı masaya yatırarak, bu ülkenin derinliğine irdelenmesinin yararlı olacağını düşündük. ABD ile birlikte ve belki daha da çok İsrail’in, İran’a yönelik kaygılarının arttığı, İran’ın nükleer silah sahibi olmasına izin verilmesinin söz konusu olamayacağının seslendirildiği, bu ülkenin görünür gelecekte yeni bir hedef oluşturup oluşturmayacağını irdelemek istedik. Çünkü ABD’nin gerek ‘Genişletilmiş Büyük Ortadoğu Projesinin’ yaşama geçirilmesi, gerek enerji kaynak ve koridorlarının denetimi bağlamında, İsrail’in ise antisemitist akımların en büyük destekçisi ve finansörü olduğu bilinen Tahran’ın, Tel Aviv’i dilediği an vurabilecek bir kapasiteye sahip olması nedeniyle İran’ın mevcut rejimi ve askeri yeteneklerinin artıyor oluşundan endişe duymaları dikkate alındığında Rice’ın açık yüreklilikle söylediği gibi ‘ulusal çıkarların’çatışması son derece doğal sayılmalıdır. Sıcak savaş ya da sınırlı bir operasyon henüz ufuk hattına düşmemiş olsa da ABD ile İran arasında psikolojik bir savaşın çoktan başlamış bulunduğunu kabul etmek gerekmektedir. Hatta bu psikolojik savaşın bir süredir İran’daki Kürt gruplara yönelik eylemsel boyuta da tırmandığı düşünüldüğünde, sınırlarımıza bitişik bir bölgede ortaya çıkabilecek yeni bir krizin, Türkiye’ye olası etkilerinin ağırlığı düşündürücü olmaktadır. İran’ın ABD ve İsrail için önemi u bağlamda, İran’daki rejimden sonra bu ülkenin askeri güç ve yeteneklerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir. 1.648.000 kilometrekarelik coğrafyası (Türkiye’nin 2.5 katı) ve 2005 sonunda 87 milyona ulaşması beklenen (2000 yılında 76.429.000) nüfusu ile İran, ABD’nin; OrtadoğuKafkasyaOrta Asya politikalarının önünde bariyer işlevini sürdürmekte daha da önemlisi Uzak Doğu ve Güney Asya’ya ihraç ettiği petrolle, Hindistan, Çin ve Japonya’nın enerji gereksinimlerinin büyük bir bölümünü karşılamaktadır. CIA’nın George Washington Üniversitesi’ne hazırlattığı ‘The Global Trends of 2015’ başlıklı raporda; 2015’li yıllarda Ortadoğu petrollerinin dünya petrol pazarında baskın bir işleve sahip olacağı ve İran Körfezinden ihraç edilen petrolün yüzde 80’inin B Financial Times 13 Ekim Internatıonal Herald Tribune 13 Ekim Internatıonal Herald Tribune 13 Ekim B ? hmedinecad’ın mütevazı yaşamı halkta sempati uyandırırken, A İran’da İslam Devrimi’nin ardından ilk kez içtihad yetkisi olmayan bir kişi cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturuyor. Bu da iktidarın Ayetullahların eline sağlam bir şekilde geçmesinin kanıtı olarak gösteriliyor. The Independent 17 Ekim