Katalog

E C S ndekslerin sahte sonuçları... tin fiyat değişimini, zaman içinde, karşılaştırarak ölçer.(1) TÜFE’de alınan temel yıl yani sonraki dönemlerle karşılaştırılan yıl, 2003 yılıdır. TÜFE, hükümetin ekonomi politikalarını belirlemek amacıyla hesaplanabileceği gibi ticari faaliyetlerin yönlendirilmesi ve ücretlerin ayarlanması için de kullanılabilir. DİE verilerine göre TÜFE, Türkiye genelinde en çok tüketilen (!) yaklaşık 710 ayrı ürün çeşidini kapsamaktadır. 2003 temel yıllı TÜFE, yurt içinde yapılan tüm tüketim harcamalarını kapsayıp herhangi bir bölge ayırımı yapmaz. Bu nedenle TÜFE güvenilirliğini yitirmekte ve eleştirilmektedir. Gerek kapsadığı gıda ürünlerinin tüm kesimler tarafından tüketilmemesi gerek TÜFE içinde yer alan pek çok sosyal aktivite malzemesinin yine aynı kesimlerce kullanılmaması endeksin gücünü zayıflatmaktadır. Bunun yanında gelir vergilerinin ve dolaysız vergilerin de kapsam dışı bırakılması, endeksin eksik yönlerinden biri olarak eleş TRATEJİ 15 Enflasyon hesaplamaları doğru mu? Aybike Koca TUSAM Çalışma Hayatı ve Türkiye Araştırmaları Masası akoca@tusam.net elişmekte olan ülkelerin birincil hedefi, enflasyonu düşürmek ya da düşük enflasyonu sürekli hale getirmektir. Fiyatlar genel seviyesindeki artış sonucu paranın sürekli değer kaybetmesi olarak tanımlanan enflasyon, gelişmekte olan ülkelerde istenmeyen ama karşılaşılan ekonomik sorunlardan sadece biridir. Bu ülkelerde fiyat istikrarını sağlamanın yanında büyümenin istikrara kavuşması da hedeflenir. Ancak zamanla büyümenin kısa dönemli etkilerinden memnun kalarak enflasyonla mücadeleyi ikinci sıraya atan bu ülkeler, uzun dönemli büyümeyi sağlayamazlar. Çünkü uzun dönemli büyümenin sac ayaklarından biri fiyat istikrarını sağlamaktır. Sanayileşirken elde edilen yüksek büyüme oranları, karar vericiler üzerinde yanıltıcı etkiye sahip olabilir. Elde edilen büyüme oranlarına göre belirlenen hükümet politikaları ile, çoğunlukla ihracat ve dolaylı olarak da ithalat artışı hedeflenir. Uluslararası piyasaların durumu, ithalata konu olan malların fiyatlarının en önemli belirleyicisidir. Bu mallar genellikle hammadde ağırlıklı, tekel ya da oligopol firma özelliği gösteren ülkelerden ithal edildiğinden, pahalı olmaktadır. Bu da fiyatları maliyetler kanalıyla artırır. Böylece fiyatlar genel seviyesindeki artış ithalat artışından kaynaklanmış olur. Genelde gelişmekte olan ülkeler özelde ise Türkiye için yüksek oranda yapılan ithalat, enflasyonu körükleyici, büyümeyi köstekleyici etki yaratır. G (ÜFE) aldı. ÜFE, belirli bir referans döneminde, ülke ekonomisinde üretimi ve yurt içine satışı yapılan ürünlerin üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen endekstir.(2) TEFE oluşturulurken KDV vb. vergiler de fiyatlara dahil edilirken ÜFE’de fiyatlar, vergiler hariç tutularak hesaplanır. 2003 temel yıllı ÜFE’ye tarım, avcılık, ormancılık, balıkçılık, madencilik, imalat, elektrik, gaz ve su gibi fiyatları fazla dalgalanmayan sektörler dahil olurken; inşaat, ulaştırma, haberleşme, mali aracı kuruluşların faaaliyetleri, eğitim, sağlık işleri ve sosyal hizmetler gibi hizmet sektörünün öncü alanları dahil edilmemektedir. Bu da ÜFE’yi daha risksiz, daha sabit yapmaktadır. ÜFE, 5 ana sektör bünyesinde 751 ürünü kapsamakta, en çok ürün ise imalat sektöründe bulunmaktadır. ÜFE de TÜFE gibi hükümet politikalarının oluşturulması ve enflasyon hareketlerinin incelenmesi amacıyla oluşturulur. Bunun yanında ÜFE, yatırım kararlarının alınması ve muhasebe he sahte sonuçları getirir ki yatırımcıların bu sonuçlara göre karar verdiği ve hükümetin bu sonuçlara göre karar aldığı düşünülürse ekonominin geleceğinin risk altında olduğu söylenebilir. Türkiye’nin endeksleri ve ekonomisi 005 yılı Eylül ayında, bir önceki aya göre TÜFE yüzde 1.02, ÜFE yüzde 0.78 oranında artmıştır. 2004 Eylül ayı ile kıyaslanacak olursa, TÜFE’de yüzde 7.99, ÜFE’de ise yüzde 4.38 oranında artış olmuştur. Bu artışlar endekste bulunan tüm fiyatların arttığını göstermez. Kimi malların fiyatı artarken kimi mallar değer kaybeder. Ancak fiyatlar genel seviyesindeki artış, fiyatları artan malların endeks içinde çoğunlukta olduğunu gösterir. Bu artış çoğunluğun tükettiği ürünlerde yaşandığı için de tüketicinin alım gücü zayıflar. Satın alma gücü zayıflayan tüketici için ise yüksek büyüme oranları artık bir şey ifade etmeyecektir. Tüketici için önemli olan satın alma gücüdür. Bu gücün azalmasını istemeyen hane halklarının gerçek enflasyon değerlerini bilmek istemesi doğaldır. Kaldı ki yüksek büyüme oranlarının kısa süreli yakalanmış olması enflasyonu engelleyemez. Enflasyonu engelleyecek olan sürdürülebilir büyümedir. Türkiye’de, 2004 yılında gerçekleşen yüzde 9.9’luk yüksek büyüme oranına karşın istihdamda yeterli artışın sağlanamadığı dikkate alındığında yüksek büyüme oranını yakalamanın değil, yüksek büyüme oranının sürekli olmasını sağlamanın daha önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda yapılacak enflasyon düzenlemeleri ve uygulanacak hükümet politikaları, büyümenin sürdürülebilir olması amacına hizmet etmelidir. Sanayileşmenin büyük bölümünü tamamlayan Türkiye, elde ettiği "yüksek büyüme noktasına" takılıp kalmamalı, bu yüksek noktayı "yüksek büyüme çizgisine" dönüştürmeye çalışmalıdır. Bu da öncelikle sahte sonuçlardan kurtulmayı, gerçek verileri baz almayı gerektirir. Türkiye’nin ekonomik iyileşmesi sadece gerçek enflasyon değerlerine göre uygulanacak olan ekonomi politikalarıyla sağlanabilir. 2 Financial Times 11 Ekim Endekslerdeki eksiklikler enel fiyat seviyesinin belirlenmesi açısından fiyatlardaki artışın izlenmesi tüm ülkeler için önem içermektedir. Bunun için ülkeler, enflasyon hesaplamalarında, belirli bir olaya ait sayısal verilerde meydana gelen oransal değişimin göstergesi olan endeksleri kullanırlar. Tüketici, üretici, ihracat ve ithalat endeksleri arasında Türkiye, tüketici ve üretici fiyatları endekslerini kullanmaktadır. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), belirli bir referans döneminde hane halkları tarafından satın alınan kimi mal ve hizmetlerden oluşan bir sepe G tirilmektedir. Kişilerin, hanelerin veya şirketlerin tercihlerinde ve harcama kalemlerinde oluşacak değişikliklerin endekse geç yansıtılması ise, endeksin gerçek sonuçlardan uzaklaştığını gösterir. Türkiye’de kullanılan diğer enflasyon belirleme yöntemi olan Toptan Eşya Fiyatları Endeksi (TEFE)’nin yerini Üretici Fiyatları Endeksi saplarının yapılması amacıyla da kullanılmaktadır. Kayıt altına alınamayan bu sebeple de veri olarak kullanılamayan fason üretim, ÜFE’nin kesin sonuç vermesini engellemektedir. Hem TÜFE’de hem de ÜFE’de fiyatlar, vergiler olmadan hesaplanır. Bu da beraberinde alkınmakta olan ülkeler enflasyonu ihmal ediyor. Bu K da uzun vadeli büyümeyi engelleyerek ters etki yapıyor. Türkiye için de geçerli olan yüksek fiyatlı hammadde dış alımı enflasyonu körükleyen nedenlerin başında geliyor. Hesaplamalardaki endekslerin içeriği ve unsurları gerçekçi olmayınca sonuçlar ve ekonominin geleceği için alınan kararlar da sağlıklı olmuyor. Türk ekonomisinde son yıllardaki yüksek büyüme oranının kalıcı olması için ilk önce baz alınan verilerin gerçekçi olması gerekiyor. 1 T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Fiyat Endeksleri ve Enflasyon, Sorularla İstatistikler Dizisi2 2 T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Fiyat Endeksleri ve Enflasyon, Sorularla İstatistikler Dizisi2