Katalog

29 EKİM 2024 SALI 12 101. YIL GURURU 29 Ekim 1923’te Türk milletinin tarihinde yeni bir devrin kapıları açıldı Aydınlanma devrimi lu önder Mustafa Kemal Atatürk, Çankaya’da yakın PARLAMENTER REJIM Uçalışma arkadaşlarına “Efendiler, yarın Cumhuriyeti evletin işleyişine göre, 101 pare top atışı ve düzenlenecek ilan ediyoruz” dedi. 29 Ekim Dcumhurbaşkanı başbakanı etkinliklerle kutlanmasına karar günü Cumhuriyetin ilanı kabul atayacak, başbakan da bakanlarını verildi. Karar doğrultusunda edildi. “Egemenlik kayıtsız, şartsız seçip cumhurbaşkanının onayına 29 Ekim 1924’teki etkinlikler, Atatürk, 1935’te manevi milletindir” sözü yeni yönetimin sunacaktı. Bu uygulamayla, kutlamaların başlangıcı oldu. kızı Ülkü ile Florya’da. meşalesi oldu. Meclis hükümeti sistemi yerine Hariciye Vekâleti, 2 Şubat 1925’te parlamenter rejime geçilmiş oldu. bir yasa teklifiyle 29 Ekim’in bayram İkinci dönem Türkiye Büyük İlk hükümeti kurmakla İsmet olmasını önerdi. Teklif, Meclis Millet Meclisi’nin (TBMM) İnönü görevlendirilirken Fethi Okyar Anayasa Komisyonu’nca incelendi toplanmasından iki ay sonra 13 da TBMM Başkanlığı’na seçildi. ve 18 Nisan’da karara bağlandı. Ekim 1923’te Ankara, Türkiye’nin Türk halkı, 29 Ekim gecesi ve 30 TBMM’de teklifin 19 Nisan’da kabul hükümet merkezi oldu. O güne dek Ekim günü Cumhuriyetin ilanını edilmesiyle 29 Ekim, 1925’ten devlet başkanlığı görevi, TBMM kutladı. 26 Ekim 1924’te yayımlanan bu yana “Milli Bayram” olarak başkanı olarak Mustafa Kemal Paşa kararname ile Cumhuriyetin ilanının kutlanmaya başlandı. tarafından yürütülmüştü. Mustafa Kemal Paşa, 28 Ekim 1923 akşamına da aslında ve tabii olarak benim tamamının oyuyla Cumhuriyetin kadar hükümetin kurulamaması gibi düşündüklerinden şüphe ilanı kabul edildi. Bu ilan “Yaşasın üzerine Çankaya Köşkü’nde etmiyordum. Halbuki o sırada Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla arkadaşları için Latife Hanım’a Ankara’da bulunmayan karşılandı. bir sofra hazırlattı. İsmet Paşa, Ali bazı kişiler, yetkileri Böylece yeni devletin Fuat Paşa, Halit Paşa, Kemalettin olmadığı halde, yönetim biçimi Sami Bey’in de yer aldığı akşam ATATÜRK tüm açıklığıyla kendilerine yemeğinde yaşananları Mustafa DIYOR KI: adını almış oldu. haber Kemal Paşa, Nutuk’ta şöyle anlattı: Cumhuriyetin verilmeden, “Milli kahramanlık ve bilincin kıymetli ‘Hiç şüphe etmedim’ ilanıyla düşünce eseri olan aziz Cumhuriyetin, bugünkü “Egemenlik “Gece olmuştu... Çankaya’ya ve rızaları ve yarınki neslin demir ellerinde her an yükselip sağlamlaşacağına kayıtsız, şartsız gitmek üzere Meclis binasından alınmadan itimadım tamdır.” (1927) milletindir” ilkesi de ayrılırken koridorlarda beni Cumhuriyetin beklemekte olan Kemalettin Sami ilan edilmiş olmasını artık devlet yönetiminde ve Halit Paşalara rastladım. Ali Fuat en belirgin şekliyle yerini bize gücenme ve bizden Fethi Bey’e de Çankaya’ya benimle bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl Paşa, Ankara’dan hareket ederken buldu. Ardından cumhurbaşkanı ayrılma sebebi saydılar.” birlikte gelmelerini söyledim. hareket edileceği konusunda kısa bunların Ankara’ya geldiklerini seçimine geçildi. Yapılan gizli Çankaya’ya gittiğim zaman, bir program yaparak arkadaşları ‘Yaşasın Cumhuriyet’ o günkü gazetede ‘Bir Uğurlama oylamada 158 milletvekilinin orada, beni görmek üzere gelmiş görevlendirdim. Yaptığım Mustafa Kemal Paşa o gece ve Bir Karşılama’ başlığı altında tamamının oyunu alan Gazi Mustafa bulunan Rize Milletvekili Fuat, programın ve verdiğim talimatın İsmet Paşa’yla 1921 Anayasası’nın okumuştum. Daha kendileriyle Kemal Paşa, TBMM tarafından yeni Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen uygulanışını göreceksiniz. bazı maddelerini değiştiren görüşmemiştim. Benimle konuşmak Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı Eşref Beylerle karşılaştım. Onları da Efendiler, görüyorsunuz ki üzere geç vakte kadar orada kanun tasarısını hazırladı. seçildi. Bunun üzerine kürsüye yemeğe alıkoydum. Cumhuriyet ilanına karar vermek beklediklerini anlayınca, akşam “Türkiye devletinin hükümet şekli gelen Mustafa Kemal Paşa, yaptığı Yemek sırasında: ‘Yarın için Ankara’da bulunan bütün yemeğine gelmelerini, Milli Cumhuriyettir” hükmünün yer konuşmasını, “Türkiye Cumhuriyeti Savunma Bakanı Kâzım Paşa Cumhuriyeti ilan edeceğiz’ dedim. arkadaşlarımı davet ederek onlarla aldığı tasarı üzerinde TBMM’de mesut, muvaffak ve muzaffer vasıtasıyla kendilerine bildirdim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal görüşüp tartışmaya asla lüzum ve yapılan konuşmalardan sonra saat olacaktır” sözüyle bitirdi. İsmet Paşa ile Kâzım Paşa’ya ve düşünceme katıldılar. Yemeği ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin l ANKARA/Cumhuriyet