Katalog

BEKTAŞİLİK ÖZEL EKİ sanat cdchiyat oluşturdular. Hski Türk Şamaııi/ıninin dc i/lcrini sürdüreıı Bektaşî şairlcri. aşk \c muhabbctc. E.nclhak fclscfesinc, Allah, Muhanunct, Ali uçlüsüne. ali aha'ya, llaci Bckta*ı Vcli'nın Muhammel vc Aliticn ayn olmadıgına. harflcrin sirlarma, tankatııı sirlıtrma. Verid'ı lanctlcmeye. Uırikaîın /orluklanıuı. ayin kurallarınıı îlışkin duyuu vc dinfüncclcrini halkin aıılayacagı birdiîlc vc gcnclliklclıecc ve/niyleya7ipsdylcdilcr. Ivlenndcn kımis i dc aruz vc/nini, Ârap vc l'ars na/ım şckillcrinı kullaıulılar. Kendt inançlanııı ön planda tuiarak kutaal tanıdıklan kişilcrm (Sc>iı Cîa/i, Kızıl Dcli SulUn, Ualtıtı Kultan) mcnkıhclcrinı yansıtrılar Kenflcrde Hckıaşi. köylcrdc Alevi vc Kuılba|«urlcri oluıak hilıncn bu sanatçılar. nclcs. nutıık. devnyc. gu/cllcmc, uiflama, «aihiyc. muamma. ıııcrsiye. melhiyc, naat. sclamnamc. ncvTu/ıyc, kalcııdcri. uivan, scnıai vb. gîbi lürlcrdc ürünlcr vcrdilcr. Yunus Emre'den günttmttn edcbiyatı Vunııs Kmır tlcn hîiyîîk öküık ctkilcnniıştir. XIV »\la SflH Lmre, Addnl M U M . X VlX V. yy'Ittr amsinda ya>aıni) Ka>KUSiı/ Ahdal, XVI. yy'da I!atâ>1 (!jah KıiMİI Safc%1), hu cdcbiyatın boşanli omcklcrmi VCKIIICI. X\'ll yy'da PirSultan Abdnl link ^iırleriylc Alcvillckıa^i cdcbivjiHii doruk ıınkt.ısına çıkardı. Onu, nıündi kul IIKıtına'U kul llîÎMniıu lJedi'majj|u ı/lcdı. Bu yu/yıldan sonra gelcn Bckta^i çairlcri. kcııditcnıulcn iînccki ^airkri lckrarlamakla kalmı^lar, >cnılik gctircmctni^lcrdir. XIX. yyUatopluınsaİ >a>amdaki dcgi^iklik. Bckta>ı NÜnni dc etkılcdı. Sc>nuıL DrrtU, AAİ, Bvkta^llenfemihlk.CmikııtıııanangricriıulcnMridfir. Mirati hu yîi/Niim tanınmı^ Bckta^ı ^airlcrıdır XX. yy'da isc ncfcslcriylc unlü Mthnwt Ali llllıni IK*drbaha vc Bckta^ili jtin lüm u/cllrkterini çckınmcden >rirlerine yunsıtaıı Kdip HmraM cn başuılı »ekta^ı ^aırlcrındcndir Neyacn Tnflk dc bu ukında gîLecl yi* irlcr vcrmî^tir. TrkkriiTilr>npıbınrnntnraıkrindckracdBıtimfi'skTbuıuü/J£inlenu.*lidlr. b bırakan Bektaşiler llacı Bckia> Vcli'nin yolundan insanlar arasında. larihc gevmı^ bııvok Onlfi isim dc ycr alır. Dcvlct adamı vc «natçı olarak i/ bırakan bu ünlülcrin ba/ılan ^unlardır: Namık Kcnıal, RCMKTIİ Niyazi. Ncyzcn Ibvfik. Rı/a Tcyfik, Muallim Naci. Şair Fşrcf. Abidin Dino, Hamduilah Suphi Tannövcr. Ahmcl Rasım Bcy, Tcpcdclcnli Ali Pa$a, Sultan II. Riiya/it, Sadra/aın ( c/ayirli Ibı*uıı Püşa, Dr. Hakkı Ragıp Frcnscl. L)r. Kclik Saydam. Şeniscitin Samit Zcynep Kâmıl Hanım, Ziya Pa$a. Sadra/am Talat Paşa. Akif Paşa, Kâzım Karabckir. I l.ıyri Crjrfıplü. Vazoeçllmez sanat: MOzlk Bckiaşîliktc mu/.ik, Mcvlcviltktc oidtığu gibı. tarikatın ana ögclcrindcn biridir. Dınscl Türk rnuzigininf "taumıT' ya da rtlckktn mü2iği diyc adlandınlan ah bSIömflnüıı öncmli bir dalı olan Bcktaşi mu/ıgi% tarika* M w tınttfkkclcnndc ^itMccm denilcntârcn suravinda icra cdılcn **nflc%kT*den oluşur. Bir lür ılahı olan ncfcslcrin sözlcri, yine *ncfa" dcııilcn ^iirlcrdir. Şiirlcri cn ı;ok bcstclcnmı> ^airlcr Kul HimmcL Abdal Mu^ı, Yunııs r mrc vc Pir Sultan Abdal'dır. Turk tasav\ ııt'mu/ıginın. cn zcngjn dalını olu>tııran Bckfaşi muzifi. Mcvlevi mflTİginin icrsinc, Türk halk mu/iginc çok yakındır, Şiirın eıı vok bîr kuası ya da be>tı bcstclcnmi^ir; katan kıtalaır ya da bcyitlcr. hcp aynı c/jjiylc scslcndirilir, Yalnzca birdı/csı hcMcli olan vc tck muzik cumlcsiyic okıınan ncfcslcr dc çoktıır Çofunun bcsleciM bilinnıcycfi nefoslerdc scs alanı, gcnclliklc bir ı»kı'a\ı ii^ma/. ln wok kullanılan makamlar ıı^ak. hüst7ni. ınv.t. cvç, hıc:ız, mahur, ncvcücr vc cargâhtır. licklaşi dc\nrevanı, Hckla^i raksanı, Bckta^ı raksi adlı tümüylc bu mö/ıgc A/gu, usullcnn yanı sıra aks.ık tiüyck. dcvrihiıuiı, ırırkaksaju yurOkacnıai gibi şaıkılarda. köçcklcrdL* ya da lürkülcrdc kullanılmif usullcrc sık rdsrlanır. Dcn i^lcrin uıplu olarak okudukUn ncfislcrc hcndır ya üa dairc tlcnilcn büyük 7İls<z icf vc baglama ailcMndcn bîr çalgı c*lik cdcr Anadolultaki kimi Bcktaşi ickkclcrındc, halk mu/ijınin nc>' vc kaval gibi üflcmeli çalgıları da kullanılmıştır. Ntmık Kemal ŞalrFirrf Ronrii M>a/î Ik\ HamdufiıhSupM Rı/a l'evflk Ncyacn Tcvflk 18 AĞUSTOS 1995/13