Katalog

BEKTAŞİÜK ÛZEL EKİ B,cktaşi fıkralannın kurallarını Tann kendi çıkarlanna B ektaşi enşakayla yapar; uyancısaldırgan, kırıcı bir kahramanı; dini sert ycrgiierini bile dille değil, bir iğnelemeyle alet etmek için kendi buyruğu diye ileri sürenleri, düşünce özgürlüğüne saygı duymayanlan ince alaylarla iğheler. Şeriata körii körüne bağlı hacı, hoca ve molla takımının Tann ile kul arasına girmelerine karşıdır. cktaşilcrin yaşam felscfcsi, düşünce özgüriügünc saygı duymayanlan yetinir Dünyadaki haksızhk, inplıımsal uda* oıılann edebiyat, mBzik ve incc ulaylarla iğnclcr. lctsizlik vc eşîlsizliği eleştîrirken gülmaseö/elliklc dc mizahına yansıycn bir tutum içindedir. Şcriat buyruklanm 4> ahirettccenncti eldecnııck gihî birçıkar sagmıştır. Daba Kıenkrm. bag Kör lıtanca kar$ı tatlı yergl laıııak için yerine nctinmleri tuilı latlı yerer nazhk, Kıskı ve haksizJıklan * ince bir ala> I.ı ycrdiği fıkralar, Tanrf nın buyruklannı. din ululpnnın söz Seriatın nanıa/. uruç vb. gibi biçimsel kural> yğ yüzyıllardır Aııadolu halkına ınal ulıııu^iur. lerini dış anlamlanyla degi I ö/lcriylc kavm* lanna uymadıgı için haükusım kınayanlann Bektaşi o/anlunn vc Ucktaşi müziginîn dc mak gerektigini vurgulamaya çalışır. ŞcriaUı kendilerinin de dın kuralldt ıııdaıı bu/ılanna Türk cdcbiyaü vc miuigı içindc öncmli bir kfirü kftrünc kıglı hacı, hoca ve molla gibi uymadıklannı göslerir. lanrı buyruklurım birtnkım kimselcrin Tann ile kul aniMiıu gîr kendi «ıkarlstnna uydurmaya çalıçanlann ycri vardır. ayiplannı yıi/lcnnc vurur. Yoksula yardıın Bckiaşi fikralannın kahramanı; kaba so melenne karşıdır. Tann'yı korkulnn dcgjl t scviien bîr varlik gcrekirkcn bundan k.'Kinan /eııginlcrin luİîılon, bagna/lan, dinîn biçiniM;! ^crckkriııe knrıı körunc bağlantp bunu insanlur Sze nileliğindc düşünür; onunlu na/ı gcçen bir tumlannı ycrer. rindc hadu aracı olarak kullananlan, dini dosi gibi, senlıhenli konuşur. Bcktaşi en sen Bckta^i. Türk halkının ince zekâsını ve kendi çıkarlonna aleı ctmck için kendi ku yergilcrini bile saldırgan. kırıcı bir dillede saftduyusunu simgcleycrck loplumun orUık ö vcdüşünccleriniyansnır. Rahaıyaşa* d l r i h Tann buyrugu diye ileri sürenleri, fiil, şakayla ya|ur; uyancı bir ignclcmcylc Bektaşiliğin payandası; mizah ve yetinir. Dünyadaki haksızhk, toplufhsal adaletsizlik ve eşitsizliği eleştirirken gülümseyen bir tutum içindedîr. Bektaşi, Türk halkının ince zekâsını ve sağduyusunu simgeler. manın. dfinva nimcücrindcn yararlanmanın insiin için doğal bir hak: insana değer vermcnin cn büyuk erdrm oldugunu gtfsterir. Bekiaşi tıkralarının geçmişinin XV. yy'a kadar u/andığı sanılıyıır. Bektasl ozanlarm cıniı dünyası Bektaşiler, ccm a> ınınde ıçki içcrt saz çaInr, nefcs okurlar vc hüıun bunlan bir tür ibadcl suyarlar. Bu uırikatuı alıı yüzyıl yaşaınusında. Bektaşi edebıyatııtın ve mfiriginin iînemlı birpayı vardır. XVI. yüzyıldan başlayarak fnsav^urâ dayalı halk cdcbiyatında Bcklaşi şairler, Bek* taşiliklc ilgili tcrnaları işleycrek zengin bir Ötcki: Allalıım. canımı kurtur. fakirlere yuz linı dagıiaca^ım. Diğer hin: kııriulayım, malımın yansını fakirlere vereccgtm Kenarda sc^siz aedısu duran Bekıaf i şöylc söyler: Yarabbi. lam alı$vcri$ zamanı. Biruz daha dayan; hep^î veıe vere bana doneccklen B a b a e n I e in d u n y a s ı n d a n Zaten benim o pi*i. ıcıtıi/ bir yere gündcrdiğim yok kü... Ya nasıl uıanmadan. ak sakahna döküyorsun1/ Baba crcnleri. elindc hot bir «işe MU ıhı, uttirtm iyUr. île gıdcrkcıi zaptıyclcr yakalunu^ sert bir şckîlde Ramazan gclrniş, camiler gibi aormu$lar: kahvehanelcrdc dc dinsel Scnrakınınyasak oldugunu konuşmaluralmı^ ha^ını bilmez misin? gidiyordu. Bir kahvehanede de Nedir clindcki htı rak» «jiscsi? bu devinle ahlakın Bektaşi «i^eııin bu^ oldugunu bn/ulduğundan sö/ ctliliyordu. sflylcmi^Nc dc deıdini Bir sııfla şoylc dcdi: anlulanıaını^. Uin saqia surdigmı f lal b6yle gidersc dünya yıkılıp göriincc pallamif: altust ttlacak. Bc imanım! Eknde /tnrı ııîeii Bunu duyan Bektaşi babasj. dc var. anıa kullanınadıklaıı hemen atıldi: sonra nc i^e yarar? Birnk imanım ahüsl olsıın. Bclki ıtUı« ü.stfmdeıı dahu b ba|ka m iyulir... Zenginlerden biri, baba erenlere yOz para verir. Baha "By\allah' dcyip yOrüyünce arka&ımlan BiKyonım babsı! Hunu alinca doğru mcyhaneyc gıdcccksıin... Bekiaşidönflpderki: A suhanım. yü/ para ile Hicaz'agidecckdegilim yal tamaııılayamaz. Ûç kcz a>m 4eyi yinclcr. Dörduncüsünden sonn arkadan Bckta>i Babasrnin scsi yüksclir •Yarabbi u/atmat eftcr Nuh gehniyorsa haşka pcygambcr ynlla da ktılkınnı bu gîiv dunundan kurtar. Hy ıılu Tannm, şu belmfan scslcnir: Bîr softa, Bektaşiyc çıkışnıış: Bc adtım. ncden namaz kılmıyorsun: farz olduftunu bilmiyor ınusun? Bektaşi: KOçük yaştnn ahşmadık bir kez, zor gcliyor, Softa, buna karçdık; Bunun çan»ıi var. Kırk gOn namaza dcvam ct, bak bir daha bıraka bilir mism? Bektaçinin cevabı: Sen hcle üç gün bırak, bak bir daha kilabilir misin? L Hocunın biri ntmazandu \uaz verirkcn dcr ki: *Ey uınmcti Muhammed! Şarap içmek kesinlîklc haramdır, sakın içmeyinîz! Ivenlcnn buyunlanna yann ahircttc, içiikleri «arup şişdcri asılarak mahşcr halkına tcühir edileccklcrdir! Dinleycnlcr arusında bulunan bir Bckupfi sorar: Hoca Efendi! Şişeler dolu mu asılacak, boş mu? Ilnca ll boş" dcsc, c o m n hafif olacugıııı düşüncrck, Bos olur nıu. ckılu astlaeak tabıı. Bektaşi bunu duyunca pfllerek bagınr Deıcne hocam! Ccnnclte de yayıdık, ya lıey!.. Bcktaşinin birine takılmışlar: YUıu! Koskoca nunuztt geldi, gidiyor, sen hilft oruv tutacaksın! Bektaşi: Mübarck ramazan gclir. gîdcr; yine gelir, fukul ben oır gideıscm bir daha gclmem! Bilgili bir Bektaşi Babası. ramazanda ara sıra camiye gider, acübu yine nc ccvherlcr yumurtlayacuklar diyc hocaları dinlermiş. Bir te ravı namazı •ınısında hoca, "tnnu erselna Nuhen" (Bi/ Nuhugüııdcrdik) aycıını okumak ister. ama bîr lürtü cümkvi ı!o^ıu okuyup Kuruyası ellcnıu titriyor, yoksö birdamlasını bile ziyan etnıcm. Haram oldugunu bîlmiyor musuıı? Beklaşi bir an dflşunür. Kadının sırtındaki parlak ipck kaflan çeker dikkatini. Şcriauı gore ipek giymck ılo lı.ıramdir... Ya .sizin sırtınuEdaki ipck kaftan hclal midir'.' Bu saf ipck ılcgil, ivine puııuık kaıarlar Bi/ım meyhaneciler de saf $arap vcnnczlcr /aten Yan yanya su katarlar. Bu nüktc kadıyi susturur. inpii Baba erenleri. "sartıoş" diye tutup kadmın hu/uruna potürurier. Kadı kukrcycrek: Bre iNİam! Bu yaşta liâlâ o pisi kullanman ayıp degil mi? * Bektaşi rahuitır; Bektaşi bir geınîyc biner. Gcnıi uhildcn avılır açdnıa/ fırlına h&şlar. Gittikye rmına azar. Hcrkcs kcırku içindedir. Nihayct adaklur haşlar. Biri: Yarabbi, kurtulayım, bcş knyun kurban cdecejlim. baba erenleri rakı iycrkcn yakalar, şişcyi koltuguna verir, Padişah II. Mahmut'un karşisına çıkanriar. Bektaşilerin düşmanıolan padişıth, babaya: Elindc ne var, göster bakayım, dcr. Bektaşi, cüppcsınin altında tutıufu ^ışeyi sag elinden sol elîne ycçircrck sagclini göstcrir. Bunun ü/cnnc padlşah, nabadan sol clini g&lennesıni istcr. Baba, şişcyc gabucak yer dcgiştirtîr. Parfi^ah bunun ujecnnc der ki: • Iki elini birdcn göster. Baba gcri gcri y&rüycrck duvara dayanır. Şişeyı duvvla sırtı arasına sıkı^tınlıktan sonra ıki elini de göstcrir. II. Mahmui bu kez yenî bîr etnir verir: Ştmdi de îki adıtn ileri yflrfl bakulım... Uaba bunun üzcrinc da>dnajn.ız ve paflar: Halt etnıe Mahmut. bana şışeyi kırdıracaksın!... 12/16AĞUSTOS1995