Katalog

SİY VSFT 84 MEHMET ALTAN oıı zamdnlardd, kcndılerını "demokratik sosyalist", "demokralik sol" gıbı lanımldild nıteleycıı "sosyal demokraCların çözümsu/lük ıçınde kıvrandıkları gözlenmekte Hele, lurgut Ozal'ın 6 Kasım seçımlerıyle ıktıdara gelmesınden bu yana sosyal demokratlar antı Marksıst olduklarını ozenle vurguladıktan sonra, "planlama", "devlelcilik" gıbı, açık seçık belırtılmeyen kavramlarla, lıbcralızmc karşı "devlct kapitalizmini", sol bır dltcrnatıf olarak ortalara sürmektedırler Işın daha da şaşırtıcı yanı, "demokratlk sosyalisl" etıketıyle belırtılen göruşlerın "nasyonal sosyalisl" ıdeolojıyle buyuk benzer lıkler göstermesıdır 13 S Liberalizme kızıp bağıran çok, Keynes'ten başkasını öneren yok Dörduncu 5 yıllık Plan Dönem ortala ması da yukardakılcrden farklı dcğıldır Ydtırımlarla, tasarrul oranları arasındakı fark ıse ülkc dışı kaynaklardan elde edılen gelırle kapatılmıştır ı nayiye fon aklarmak için" kullandığı enflasyon devaluasyon çemberını kullanamayatdğı kdbul edıldığınde gerıye ne kalmaktadır? Çok düşuk ı Siyasi olduğu kadar teknik de... Bugunku vergı sıstemın etkılı bır hale getırılmesı, ınalı sıstemının radıkalleştırıl mesı, bozuk mıllı gelır dağılımının adılleş tırılmcsı ılc, kâr rantlardan, tarım ve ddr gelırlıler lchıııc kaynak aktarımı yapılabıleceğı söylenebılır Sırf bu tedbırlenn alınmasının bıle /orluğu ortada Ayrıca, bu re j lormldrın bıle bır çırpıda ydpılamdydtdğı ' tartışma goturmez Bu reformların yapıldığını varsaysak bıle, söz konusu tedbır lerın tasarruf oranlarını ne kadar surede yukselteceğı pck açık değıldır Kaldı kı, mevout sosyal sıstem ıçınde kemıkleşınış bır yapıvı kırmanın zorluğu bır ydnd, bu tedbırlenn ters tepıp, en azından bır sure eskıyı aratması da sö/ konusu olabılır Bız Turkıye'nın sorunlarının sıyası olduğu kadar da teknik olduğuna ınanıyoru/ Örneğın, tassaıruf oranları sorunu, teknik bır sorundur Bır aııda duzeltılmesı olanağı pek yoktur Kaldı kı, muhalefet etmenın rahatlığı ıçınde, dtıp tutanlardan bırıne "al * Aydın olnıa tutarlığı eleştınlen konula ra, alternatıf çözumleı getırmeyı ıçerır Ayrıca, herhalde, sol muhalefel, sövguyle karışık bır eleştırı furyası olmamalıdır Nelerın, nıçın ve nasıl önerıldığı, bılımın ve Türkıye gerçeklerının ışığında, kuşkuya yer bırakmayacak bır şekılde açıklanmalıdır Nasyonal sosyalizm Turkıye'de, "sol" buyuk başlığı altında nıtelenen, sosyal demokrat eğılımlı goruşlcrın bır kısmı, açık seçık olmak bır yana, zaman zaınan "nasyonal sosyalizmle" buyuk paralcllıkler göstermektedır Devletçılık ve planlama rtnermek, bıreycılığe karşı olmak, lıberal bır toplumu reddetnıek, "bırakınıı yapsınlar, bırakını/ geçsinler" şeklınde özetlenen ekonomık anlayışa karşı çıkmak, aynı zamanda, "nasyonal sosyalizm" olarak nıtelenen fası/mın en temel kavrarnlarıdır. Ayrıca, ne garıptır kı, o bır kısım goruşlerde, "nasyonal sosyalİ7m" tablosunu tamamlamak ıstercesıne, kuvvetlı ve otorıter bır merkezıyetçılıkle, otarşık bır ekonomık yapı özlemlenne de rastlanmaktadır Yukardakı rakamlarla ılgılı ılk söylene I cek şey, I ürkıye'nın tasarrut oranının çok düşük olduğudur Nıtckım, bütun dünyada buyumenın devam ettığı en olumlu se nelerde bıle, beş yıllık planlar ortalamasın da kalkınma hızı hıçbır zaman yüzde 7'ye ulaşamamıştır Turkıye'nın mevcut tasdrruf oranlarını yukseltnıeden, az gelışnıış bır ulke olmak tan kurtulması bır hayaldır Kırnı ıktısalçılara göre, I ürkıye'nın 1995 yılında bugünkıl ltalya sevıyesını yakalaması ıçın, tasarruf oranlarını yuzde 40'a çıkarması ge rekmektedır Kımı ıktısatçılar ıse, daha mutevazı davranarak, yuzde 2510 cıvarındakı bu tasarruf oranına erışılmesı halın de, Turkıye'nın hızlı kalkınmdsını fınanse edebılecek bır sermaye bırıkımıne ulaşılacağını söylemektedır j Türkıye'de, lıberal uygulamaların alternatıfı plandır dıyenler, aynı zamanda ta tur 1930'lardan, 1945'e kadar, Türkıye dış ticaret açığı vermemıştır önemh yatırım lar yapmıştır Bu başarının ıkı sebebı var dır1) 1929 krm ve savaş, dunyu iş bolumunun isleyişine sekte vurmuştur. Turkiye, kapilalisl emperyalist dunyanın denetıminden ıızaklasnıışlır. 2) Almanya ıle, kliring sistemi sayesinde, dunya fiyatlarının çok ııslunde seyreden fıyatlardan çok yogun tıcarı ili>kı ıcınc gırılmıştir. Dunya fiyatları ııslunde fıyatlarla Almanva'va buyuk oranlarda mal salmak, ülkenın dış lıcaret açığını kapalmıştır ama, İkintı Dunya Savası sonunda, Turkiye'nin bağımsızlıgını yiliımesinı de hızandırmışlır Savaşın hitimiyle birlikle o gune dek dunya rekabetınden ıı/ak kaı'mıs olan Türkıye, dışarıva avuç açmaktan ote bir yol bulamamışlır. Devlet solcu TIU ki... Ayrıca, yabantı bır go/lemcı, sol adına devlete bu kadar sahıp çıkıldığına bakarak, Tuıkıye'de sol bır devlet var sanabılır Hal bukı, Turkıye'de ışdddinına ULUZ kredı te mın eden, urettığı malın ıthdlatını kısıll.ı yan, onlara reel malıyetın altında dövız sağlayan, urettığı malın gırdılcrını seıbestçe ıthal etmesını sağlayan, Kİ I ürunlerını pı yasa fiyatları altında bu kesıme sunan hep 9 devlet değıl mıdır Sırf bu çarpık korumacılık yuzunden, dışarıyla rekabet edeme yen, ülkeye dovız getıremeyen, varsa yok sa, mılı sanayı feryatları altında ıç pıyasa yı dolandıran bır ekonomı vapısı oluşmuş tur Bugün devletçılık dıye bağırmanm ta Os manlıdan bcrı gelen burokratık sultadan ılerıcılık adı altında pay ıstemekle ılgısı yoksa o zaman tehaletlc ılgısı vardır Osmanlı Imparatorluğundan bu yana, sade ce donmuş bır statukoyu sağlamaktan öte bır duşünı.esı olmayan burokrasıyı savunmanın, ılerıtılıkle ılgısı olmaması gerekır Eğer, kastedılen devletçılık, geçmıştekı uygulamadan farklı bır devletçılık ıse, kapıtalıst bır ülkede nasıl ve ne şekılde uygulanacaktır'' Devlet kapıtalızmınden ve merkezı planlama ıle yönetılen bır ülkede kınden hangı krıterlerle ayrılacaktır7 l ıbe ralızmın alternatıfı devlet kapıtalızmı de ğıldır Demokratık sosyalizm etıketı altında ıse mevcut duzen ıçeıısınde nasıl bır dev lctçılık ıstendığı ıse pek anlaşılaınamakta 'dır Planlama ne dcmek? T ürkıye'de, ılkel bır lıberalızm denemesıne bıle tutarlı eleştırı ve çözüm öneremeyen sosyal demokrat solun, özü açıklığa kavuşmamış, genel eleştırılerını ele alalım Bunlardan bırıncısı, ağızlardan eksık edılmeyen "planlama" kavramıdır ö/et olardk planldmd, bır ülke kaynaklarının nasıl gelıştırıhp, nasıl yönlendırıleceğını ve bu amaçlar ıçınde eldekı mevcutun nasıl kullanılacağını gösterır Bır ülkenın mıllı gelırı, yatırım ve tüketım harcamalarından oluşur Ülkenın uretım hacmı, yatırım hacmıne bağlıdır Ye terlı oıanda yatırım hacmı olmayan bır ülkenın hızlı bır kalkıntna temposunu yakalarnası olası dcğıldır. Ülkenın yatırımlannı fınanse edecek yatırım hacmı, tasarruf oranı olarak da nıtelenır Çünku gelırın harcanmayan kısmı tasarruf olarak kalır Bu bırıken tasarruflaı toplamı ıse, ülkenın yatırım kapasıtesını belırler Turkıye'de, planlama denınce ılk akla gelen soru, kalkınmayı sağlayacak fınans fonlarınm kıtlığı olmaktddır Bır ülkenın ydtırımsı/ kalkınması söz konusu olamaz Kalkınma ıçın yatırım gcrcklıdır Yatırımları tınanse edecek kaynak ıse, ulke tasarruf oranları ılesınırlıdır Ülkenın, sermaye bırıkımı yeterlı değılse, hızlı bır kalkınma temposunu yakalaması da oldukça zordur Ülkemızde, beş yıllık planlarda gerçek lcştırılen tasdrrul ve vatııım oranları aşağıdakı tablodakı gıbıdır Liberalizme alternatıf olarak klasik devletçiliği, planlamacılığı önermeyecek, tasarrufların ve dolayısıyla yatırımların çoğalmasını sağlayabilecek, büyüme hızını artırabilecek, Keynesyen politikaları "demokratik sosyalizm" etiketiyle piyasaya sürüp sonra İspanya, Fransa ve Yunanistan'daki gibi yapmayacak, tutarlı çözümler önerecek aydınlar... sarruf oranlannı da, sosyal dernokrasıye uygun harckct cderck nasıl artıracaklarını söylemelılerdır Tasarrut oranlarını arttırmak ıçın, dış borçlanmaya mı gıdeceklerdır 9 Türkıye' nın kalkınmasını fınanse edecek çapta dış borç bulduğunu bır an kabııl etsek bıle, bu oranda bır borçlanmanın ıstenılen kalkın ma temposunu engelleyeceğı açıktıı sen yonel" desen, onların da bol keseden i dttıklan sosyal demokrat çözümlerle cıd dı bır şey ydpmaları olanaklı değıldır Bugunku şdrtldr ıçersınde, tasarruf oranlarını şu şekılde arttırabılırız dıyerekten, sol ıçerıklı çözümler önercnlcr varsa, bu gorüşler, açık bıçımde belırtılmelıdır Yoksa, tasarruf oranlarını çözemcden, "efendim, plan" demck, cn hatıl deyımıyle, uddıyetsız bır tutumdur Keynes solcu mu? Bır başka akıl karıştıran yön ıse, ıç ta lebın arttırılması ıçın çok kabasından td rıf edılen Keynesu uygulamalaı önermek tır Bır kısa ydzı sınırları ıçeıısınde, bu ko nuda kısatd söylcnmesı gereken, Keynes' ın bır sol ıktısatçı dcğıl de, bır burjuva ık tısatçısı olduğudur IkınLisı, duşunmeden akıl verenlere uyulduğu an, Turkıye'de bugün zaten sabıt gelırlılerın her an ceplerın dekı paraları çalan enflasyon daha da bu yür Hele Türkıye gıbı, ekonomısı dışa çok bağımlı ülkede, ıç talebı koruklemek, dı şa olan bağımlılığı daha da arttıımaktan başka bır ışe varamaz Kaldı kı, Keynes "Sermaye birikimine" yarayatak ınodeller gelıştırmemıştır Sadcce bn dönemdc, buyuk bırıkımlerı olan sanayıleşmış ülkelerde, mevcut sermaye bırımının ne yttnde kullanılacağını söylenııştır Planlama, Devletçılık ve Keynesgıl ıktısat polıtıkalarını "Demokratık Sosyali/m" dıye piyasaya suren sosyal demokratların, tspanya'ddn, Yunanıstan'a kadar yapnk ları uygulamaldr ortadadu Sanırız, bu teknik konuların tartışılması, karanlıkta kalan noktaların aydınlığa çıkartılması yararlı olacaktır Nasıl artacak? Borçlanmaya gıdılmeyetekse, özel tuketım kısılarak, bu foıılar tasarrufa mı yön lendırılccektır? Bunun da munıkun olma yacağı rakamlara bakılarak çabucak anlaşılır Çünkü Türkıye, en az tuketım yapan ülkelerden bırıdır Örneğın, Avrupa'nın en fakır ülkelerden bırı olan Portekız'de, 1000 kışıye, 118 araba, 132 teleton, 76 televızyon, duşmektedır Turkıye'de bu rakamlar sırasıyla şoyledır 11 araba, 39 telefon, 44 televızyon Özel tüketımın bu derece düşük olduğu bır ülkede, tasarruf oranlarının, tüketımı kısarak elde edılemeyeceğı açıktır Ayrıca, sosyal demokrat bır ıktıdann bıle, bugüne kadar sağ ıktıdarların "emekçilerden ve sabit gelirlilerden ticaret ve sa Devletçilik ne demek? Ikıntı söylenen şey, dcvletçılıktır Verılen örnek ıse, 1930 yıllarındakı uygulamalardır Turkıye'de, bugüne kadarkı devletçı uygulamaların, 1930'lardakı de dahıl, solculukla bır alakası yoktur Yapılan, yerlı burjuvazıye devlet desteğı vermektır Başka bır deytşle, devlet kapıtalızmıdır Egemen sı nıfların çıkarları doğrultusunda ekonomıye devletın katılma bıçımlerınden bırı olan devlet kapıtalızmınde, toplanan vergılerle, ülke burjuva7isının ÇOK büyük oranda yararlanacağı"bır dızı gırışım gcrçekleştırılır 1930'lardakı devletçılık uygulamaları, bugunku sanayının temellerını atmıştır ama ülkeye büyük zararları da dokunmuş Gayrisafi milli hasıla içindeki tasarruf oranı (yii/de olarak) Tasarruf 1. Beş yıllık plan 13.4 2. Beş yıllık plan 1S.8 3. Beş yıllık plan 17.6 Kaynak Devlet Planlama Teikılalı Yatırım 17.2 19.8 22.1