Katalog

10 SİY ASET 84 Heyecank bir cl ıırıuıı Adnan Kahveci Başbakanlık Başmuşaviri (*j ynen 1980'lerın başında olduğu gıbı Türkiye 1984'ün başında da ekonomıde çok heyecanlı bir durum yaşamaktadır 1980 başlarında ekonomık ıflasın eşığınde olan bir Turkıye vardı. Borçlular kapıya yığılmış, kredı alabılecek hıçbır kaynak kalmamış ve vatandaş hemen hemen hıçbır malı bulamıyordu 1984 başında ıse durum Allah'a şükur bıraz daha ıyıdır Ama 1984 başının meseleleri 1980 başının meselelerınden daha degışıktir. 1980 başında "fabrikamı nereden hammadde ile yakıt bulup çalıştırayım" düşüiKesınde olan sanayıu bugun "daha ucuz kredı nasıl bulurum, biriken sloklarımı nasıl satanm, urelimimi daha fazla nasıl artlınnm." arayışı içindedir." "Yetkili bir ağız"danl984 başlarında Türkiye ekonomisi A Ayrıca sosyalıstlerın polıtıkası kısa vadede ışsız sayısının artmasına da yol açacak Ama hükümet 11 sanayı sektöründe ışçı sayısında V 20 ıle 40 arasında ındirım ya o pılmasını ıstıyor kı, Turkiye'de lıberal ol duğu ıddıa edılen bir ıktıdarın bunu ne yapma gayretı var, ne de yapma düşüncesı var Turkiye'de uygulanan ekonomık program değerlendırılırken, çevremızde ve bılhassa Akdenız'ın güneyınde olan 5 sosyalıst Ul kede olan uygulamalara çok dıkkatlı bak mak gereklılığıne ınanıyorum tspanya ay rıca yabantı sermayeye büyük ölçüde teş vık vererek, 1980 ve 1982 yılları arasındd 2 4 mılyar dolarlık yabancı yatırım projesıne ızın verdı Çok daha enteresan bir nokta var tspanya'da özel sektör faız hadlerının yukseklığınden yakınıyor Ama sos yalıst hükümet sıkı bir anlienflasyonisl politika uygulayarak faiz hadlerini bıç dusurmeye nıyeti olmadığını açıkseçik bir şekilde vurgulamış Ve hukumetın en önemlı polıtıkası lspanya'yı ve İspanya ekonomısını dış rekabete açmak oluyor ve bunun ıçın ihracatı arttırma yönünde gereklı her turlıı tedbırı alıyorlar Başbakanları Cıonzales tspanya'nın ekonomık sorunları ıçın son zamanlarda revaçta olan tedavıyı öne rıyor Bu tedavıde butçe açığını azaltmak, ihracatı arttırmak ve ekonomıyı dış reka bete açmak gıbı yöntemler, cn ağırlıklı olan noktalar Yıne başka bir ülkeye bakalım Ekonomık sıkıntılan olan ve bu sıkıntıları hafifletmek ıçın bızım aldığımız tedbırlere benzer ted bir almış ulke var, bu da Bulgarıstan Bul garıstan da ekonomısını düzeltırken, 1982 yılında bir ekonomık reform paketı yürür Türkiye çok hı/.lı bir ekonomik degişim ıçıne gırmıştır Bu değışıme gırmek mecburıyetındedır Bunun başka alternatıfı olmadığını hemen hemen herkes anlamıştır Daha bakın üç gün öncekı Cumhurıyet gazetesınde Sayın Nadi'nın kullandığı bir ıfadeyı sı/e anlatayım Sayın Nadı aynen şunları dıyor "24 Ocak tarihli Cumhuriyet Gazetesi: Göruluyor kı oldukça karmaşık ve az seçenekli bir donemin rahatsızlığı ıçınde yaşıyoruz Sayın Özal ışbaşında kalsa da kalmasa da ekonomık durumumu7un öyle 35 yılda düzeltılebıleceğıne bız pek ınanamıyorıı/ özverisız kalkınma olmaz. Bız ıse Ikıncı Cıhan Savaşı sonunda DoğuluBatılı bıitün uluslar tıpkı sdvaş yıllarındd olduğu gıbı kemerlerı sıkıp yaralarını sarma ve kalkınma seferberhğıne gırışırken yan gelıp oturduk " Bu yorum, Türkıye'nın bugün ıçınde ol duğu durumu bıraz daha ıyı açıklamakta dır Turkıye'de yıllardır ılerı ülkeler sevıyesıne erışme, refdh sevıyemızı Avrupalılar'ın sevıyesıne çıkarma ıddıaları yürütülür Fakat bu ıddıaları gerçekleştırmek lâfla olmuyor Hele hele sız onlardan refah bakımından gerıdeysenız, onlara yetışmek ıçın onların ıkı ılç mıslı çalışma gayretı ıçınde olmalısınız Bu ıse herşeyden önte oıılardan daha fazla çalışmak, onlardan daha fazla üretmek ve bellı bazı alışkanlıklardan, har vurup harman savurmadan vdzgeçme gerektırır Bugun yıne Türkıye'den durumu bıraz daha ıyı olan bir ülke olan Ispanya'ya bakalım ve yıne Cumhurıyet gazetesınde çıkan bir yazıdan bazı alıntılar vereyım Bıldığınız gıbı Ispanya'da şu anda bir sosydlıst hükümet ış başındadır Buna ragmen uyguladıkları ekonomik politikanın şu anda Turkiye'de uygulanan ekonomik politikadan çok daha pragmatik, çok daha katı ve Turkiye'de uygulandıgı lakdirde çok daha buyuk şıkâyellere yol açacagını ıddıa edıyoruın. Örneğın ispanya hukumeli işçilerin reel ucretlerinde ındirım >apmaktadır. Halbuki Turkiye'de biz reel ucrelleri her sene enflasyonıın ıızerinde arttırma gayretı ıçinde>İ7. Bıınu 81 ve 82'dekı ııygıılamalarla gosterdik. Avnı uygıılamayı bu sene 84 yılında da yapma gayrclı ıçındeyız. Halbuki İspanya'da hukumet 1984 ıçın ücret zarn mı tdvanı olarak °7o 6 5 önerırken, enflasyonun % 8'ı bulacağı tahmın edılmekte Yanı hılkümet sosyalıst olmasına rağmen ışçı ucretlerını gerıletme gayretı ıçındedır kontrol etmek için berkese karne dagıtabilirdi. Bu esasında komünıst ülkelerm hemen hemen hepsınde yapılan, Turkiye'de bazı dönemlerde yapılan bir uygulama ıdı Ne olur boyle bir şey yapsak? Bunu yaptıgınız takdirde biliyorsunuz ki, fakir fukaranın cebıne daha fazla ve midesine daha fazla ekmek yahut da daha fazla et girmeyeceklir Bılakis talep artacagı içın karaborsa başlayacak ve devlet vergı alamamaya baslayacak, haksız kazançlar artacak, ruşvet artatak ve devlet vergi alamadığı ıçın yatınmlar genleyecek. Uretici malına hakikı fiyatını alamadığı ıçin kâr edemeyecek ve dolayısıyla uretım genleyeceklir. Pekı şu soruyu sormak gerekır Böyle 9 bir duzenden kım kâr edıyor Bundan kımın kâr ettığını geçnıış dönemlerdekı uygulamalarda gördük O bakımdan ekonomık polıtıkaların başarılı olabılmesı ıçın en önemlı husus, gerçekçi olmaktır. Başınızı kuma gömmemektır Vatandaşın oyunu alacağım dıye kandırmacacılık veyahut da göz boyamacılık yapmamaktır Sıze bu paralelde enteresan bir araştırma nın da sonuçlarını ıletmek ıstıyorum Bu araştırma 1948'den berı Amerıka'da yapıl makla Bu araştırma bızım de bir ınancı mızı kuvvetlendırdığı ıçın, burada tekrar lamakta yarar görüyorum Bızım ınancımız şu Turkiye'de enflasyonu duşurebilen; reel, yani kullanılabilir geliri arttıran hiçbir iktidar seçim kaybetmez ve kaybetmemiştir. Aynı gerçek Amerıka'da somut bir şekılde yapılan araştırmalarla, tespıt edılmış Amerıka'da hayal standardını ° o / 3.8'den daha fazla arllırmayan iktidarlar seçimi kaybetmiştir. Yanı enflasyonu durduramayan, reel geliri arttıramayan idare de tahmın edıldığı gıbı büyük sıçramalar olmadı Bılakıs bazı yıllar tahmın edılen hedeflerın de gerısınde kaldı önemlı olan kur polıtıkasıdır Hatta, benım çok sevdığım bır tabır var "En namuslu gumnik polisi, gumruk memuru, kurunu/dur, doviz kurunuzdur." Çunku hiçbir zaman suistınıal vapmaz, ruşvet yemez. Saglam bir kurunuz oldugu takdirde yurda ne kaçak girer, ne de gereksiz yere ıthal malları. Konuşmamı toparlarken, şu önemlı hususları bılhassa vurgulamak ıstıyorum Türklye'nin onümüzdeki yılda ve onumuzdcki beş yılda en onemli meselesi psikolojık olarak dognı yonde şartlanmadır. Bu aynen bır sporcunun, bır musabakaya girmeden once kazanacagına ınanması gibı değerlendirılebilir. Eğcr, o sporcuda moral yoksa, kazanacağına ınanmazsa, o yarışı kazanma şansı büyük ölçüde azalır Türk ekonomısının de ılerıye bakışında, Türkıye'nın ılerıye bakışında aynı durum geçerlıdır Eğer sanayıcımız daha ıyı gay ret gösterebıleceğıne, dahd ıyı performans verebıleı.eğıne ınanmazsa, eğer ıhracatçımız, daha hızlı bır şekılde ıhracatını arttırabıleceğıne ınanmazsa, eğer çıftçımız üretımını 2 3 mıslıne çıkarabıleceğıne ınan mazsa ve bunlar ıçın gayret sarfetmezse ve yıne eğer ışçımız artan üretımın kendı men faatıne olduğuna ınanmazsa, Türkıye'nın gelışmesı, gelışme hızı arzu ettığımız sevıyeye çıkmayabılır Türkıye'de bugün her sektörü ılerıye götürmek ısteyen, her sektörü dünya ıle rekabet edecek güce çıkar mak ısteyen bır hükümet ışbaşındadır Hıçbır sektör, "ben uvey evlâdım" duşün cesıne kapılmasın Yalnız üzulerek farket tığımız bır husus var Türkiye Kurtuluş Savası'nda bile bunu U7Uİerek gorduk, tam hır bırlık ıçınde değildi. Turkıye'yi yedi duvelin sardıgı bır /amanda bıle, Türkiye ıçınde nıfaklar vardı, duşmanla ışbırlığıne dıı>mıış, kandırılmış gruplar vardı. Şu onumuzdeki beş yılda Türkıye'nın kaderınde çok önemlı rol oynayabılır. Kger bu beş yıl çok ıyı degcrlendirilehılırse, I urkiye arzu etligı atılımı yapabilirse, azgelişmişlik çemberini kırabilir. Fakat, bunun en gereklı şartı da bırlıktır Bazı tahrıklere, kandırmalara kapıl mamaktır Her meseleye kısa vadeli olarak bakmamalı, uzun vadede ulkeye ne getirip, ne goturecegini iyi hesaplayarak bakmalıyız. Ueğerlendırmelerımızı ona gore yapmalıyi7. Aksı takdirde geçmışte de olduğu gibi bugun de kısa vadede hesaplar yuzunden memleketin gelişmesine sekte vurabiliriz. Bu da sadece memleketin de ğıl, hemen hemen her zümrenın aleyhıne sonuçlar doğurur Bu düşüncelerle hepınızı selamlar, saygılar sunarım (•k) Adnan Kahveci'nin 27 ocak 1984'te Turk Ekonomik Uukuk Araştırmalan Vakfı'nca duzenlenen toplantıda sunduğu tebliğden alınmtştır. Turkiye'de insanların gözunu boyamayan, gerçekleri soyleyen bir idare şarttır. Ekonomik politikaların başarılı olması için en önemli husus gerçekçi olmaktır. Başınızı kuma gömmemektir. Vatandaşın oyunu alacağım diye kandırmacılık yapmamaktır. lüğe koymuş ve bu paketın en önemlı noktası da ışletmelerın çalışmaları sırasında bürokratık müdahalelerı asgarıye ındırmek ve bunu sağlamak ıçın de bızım bakanlık ları azalttığımız gıbı onlar da ekonomıyle ılgılı dört bdkanlığın sayısını ıkıye ındır mışler Ydnı artık komünıst ulkeler bıle ekonomılerını düzeltmek, daha kalıtelı, dahd ucuz üretım yapmak, verımlılığı arttırmak ıçın gayet pragmatik olmak zorun da kalmışlar ve mantığın emrettığı tedbır lerı almaya başlamışlardır Bütün bu örneklerı vermemızde bir sebep var Tarıh bir tekerrürden ıbarettır sözu nu yanlış çıkarmak ıçın insanların dığer ul kelerın hatalarıııdan ve başarılarından ders almaları kendı ışlerını daha ıyı yurutmelerı dçısından çok önemlıdır Bugun 24 Ocak Kararlan'nın alternatıfı olduğunu ıd dıa edenler, çevremızdekı 5 sosyalıst hu kümetle ıdare edılen ulkeye ve sadece bu nunla yetınmeyıp Bulgarıstan'a, Polonya' ya, Kıtd Çını'ne, Küba'ya, Afrıka'ya bakmalannda yarar var Kalkınma, refahı arttırma, refahı yaygınlaştırma gayretsız, ça lışmasız olmuyor Bu bütun dünyanın bı lıncıne vardığı bir gcrçektır Turkiye'de insanların gözünü boyamdydn, gerçekleri soyleyen bir ıdare şarttır Bugunkıı hukumet de gayet politik bir karar alıp ekmeğın tanesini 1 liraya, peyniri 5 liraya, tereyagını 10 liraya, benzını 2 liraya indırdıın diye bir karar alabılır ve talebı dc ler agızlarıyla kuş tutsalar bile gorev başında kalamamışlardır. Turkiye'de de bu gerçek yürürlüktedır, enflasyonu azaltmayan, büyüme hızını art tıramayaıı, reel geliri yukseltmeyen ıktıdar lar ışbaşında kalamaz Bu bakımdan pal yatıf tedbırlerle, fıyat kontrollerıyle, sunı kur polıtıkaları ıle enflasyonu aşağıda tutahıleceğını düşünen ıdarelcrın, mıllet kısa zamanda gerçek yüzlerını görmüş ve ık tıdardan uzaklaştırmıştır Fkonomıde aldatmaca yoktur Bu bakımından kısa vadelı tedbırlerle mıllctın gö/ünü boyamak ınümkun değıldır Akılcı, uzun vadelı progrdmlar uygulamak gerekır ^ Yıne bugünlerde çok duyduğumuz bır endışeyı dıle getırmek ıstıyorum Efendım her şey lıberalıze edıldı, serbest bırakıldı, buna yetecek kadar dövızı var mı Türkıye'nın9 Burada şunu bılhassa vurgulamak ısterım, geçmışte Türkıye'de yapılan bazı uygulamalarda ve dığer bazı ulkelerde yapılaıı uygulamalarda dövı/ darboğazı ıle karşılaşılmıştır Bunlardakı cn büyük hata kur polıtıkalarını doğru ayarlayamamaktı Halbukı, doğru kur polıtıkası uyguladığını/ takdirde, devamlı olarak ıhracatınız teşvık edıletek, ıthalatınız caydırılacaktır Ve nıtekım bu 1980 1981 1982 1983 yıllarındd göruldu lthalat rejımı gıttıkçe da ha fazla lıbere edıldığı halde, ıthalatta hıç