Katalog

r ygrgıo Leone îtalyan smemastna 16 va şındayken yönetmen olan babası Ro berto Robertı'nın araaltğıyla gırdığını söyluvor Leone 1910'lerekudarovuntuluk, senaryo yazarlığı ve 60 fümde re/ı aiıstanlı ğı \apıı kendı ısmıvle vonetınenlık vaptıÇı ılk fılırı "Rodos Hevkelı"dtr Artık posusı çıknıii Atnerıkan uesrernlerının kurşısınu 196^'te ' Bırkaç Dalar tçın"le venı bır lıırıı çikurdı "Spaçettı weucrn" "Butıda Kan \ ur' du cstetığı yakalaıarı Lcotu 'nın spaget lı \vestern tııru 196S'de rloruk noktasma erış tı I971'de "Yabandan Gıien 4dam"ı çe strene kadar sadece bır \apırrm olarak <,a lıştı Gene vıllar suren hazırlık çaliftnalan nı A morık alı mcslck taşlut ı vla gırdıfcı ç atış nıa/uıı gerıdı bıruktp bır vıldan uzun sıııen \e 40 nııhon dolara ınal olan "Bır Zaınan lar Amerıka 'yı tamanı/amasıyla "yenı dun ıa mleme<iim " wna eıdırdı I eone \e 5 se narısiı, 4 saatlık fılmknnde dostluÇun ve ıhanetın ınelodruımnı anlati) orlar Robert de Nıro, Jaıtıes fVoods u hlızubelh MtOo vern'nm haştollerını oınudtkları "Bır Za ınanlaı Armrıku" (asıl adı "Bır Zamanlar Amerıka'da" ama Türkıve'de " Amerıka" dıye göiienldOJılmmın yoneinıe nıy le ' Spıegel'' dergıstmn yaptığı göruşmevı aktarıvoruz LtONL Bır suru dksılıkler vardı önce 1966 yılından başlayalım O sırada "tyı, Kotu ve Çırkın"ı tdmamlamış, artık western çevırmcmcye karar vermıştım Bambaşka bır fılrn yapmak ıstıyordum Daha o sıralardd "Bır /amanlar Amerıka"ya ılı^kın tasarılarım vardı Amerıkalı yapımtılarla goruştunı Ama her zaman olduğu gıbı, malı başarılar onları şımartmıştı ve benden aynı ^eyı bır ke/ daha tekıarlamamı beklıyorldrdı 7amanın elverışh olmddığını anladım vc "Batıda Kan Var"ı çevırmeve karar vcrdım Yanı yeni bir western ve bıınu 1971'de "Yabandan Gelen Adam" ı/ledı I LONh Fvet Üçünu bırbıııne bdğlı olardk duiunuyordum "Batıda Kan Vaı ' la başlayacak, "Yabandan Gelen Adatn ıle devam edetek \e "Bır Zamanlar Amerıka" ıle sona eıecektı Amerıkd'nın üç önemlı dönenu, ılk sınır savd^ları, Meksıka devrınu ve 1920 60 arasında Amerıka duşu nun sona trmcsı İnsanın sı/e Amerikan larihçisı divcıegı gelıyor. LEONL Yanhş Üzennıde buyıık etkı ler yapan Itdlyan yenı gervtkvı okulıınddn geldığım ıçın, bır tejısor olaıak ddinid gcr çek anlanıddkı fılmın fantezı lılmı olduğu na ınanmı^ımdıı Butun guçluklere karşın sizi "Bir 7uınanlar Amerika"yı çevirmekten alıkoyamayan ^ey neydı? LLONL "The Hoods (Seıserıler)" ısımlı kıtabı okuduğumda adeta büyülcnmıştım Bu nedenle, kıtabın yazarı olan Harry Grey'le tanışmak ıstıyordum Onunla tanış tığtmda kıtabına daha fazla bağlandım Neden? LEONE Ya7arın hayat hıkâyesı benı etkılemıştı Grey, fılmımdekı Noodles'ı andı ran bır tıptı ve Sıng Sıng hapıshanesındey ken yaşamını ses bantlarına kaydetmıştı Bu, yaşamının bır hıkâye olamayacak kadar değersız olduğunun farkında olan, küçük bır gangsterın hayat hıkâyesıydı Grey bu neden le hıkâyesını kendı başına yazmıştı Sizın açınudan deger taşıyan sadece bu olmamalı. LEONL Grey bır başka gerçeğın daha farkındaydı Amerıka'da ınsanlar unutulur, sılıkleşır, tıpkı kuru bır süngerın ıslak bır cam üzerınde gezınmesı gıbı Grey çocukluğunun yasadışı ışlerını olduğu gıbı ve gerçek çı bır gozle anlatmıştı Ama çocukluğundan genvlığıne geçtığındc, tanımlamaları belırsızleşıyordu Belkı bu belırsızlık, bu sure ıçın de gerçekleştırdığı eylemlerın uzerınden fazla zaman gcçmemış olmasından kaynaklanıyordu Grey, belırsızlığı sanatsal nıanevralarla kapatmaya çalışmıştı Hıkâyesı Holywood fılmlerının bütün ıyı ve kfttü yanları nı kendısınde bdrındırıyordu O zaman ef sanesının gcrçeklığı a^tığını kavradım Bır ttalyan olan Sergio Leone, neden durmadan Amerikalılara ilişkın konuların uzerine atlıyor? I1 ONF Ben, benım Arnerıka'mın, benı bu denlı etkıleyen Amerıka'nın hıkâyesı nı anlatmak ıstıyorum Ne gıbı? LEONL Amerıka ılk önce edebıyatıy la buyüledı benı Hemıngway, Faulkner, Scott I ıtzgerald, Dos Passos ve Hammet gıbı buyıık yazarlar benı etkıledı 30'lu yıllarda Amerıkan edebıyatı ve sıneması benı etkıle mek zorundaydı, çünkü bızde o sıralarda bunların her ıkısını de yasaklamış olan fa şıznı vardı Bu nedenle Amerıkan kıtap ve fılmlerı benım ıçın bırer özlem kaynağı oldular Benım neslım kendını Amerıkan efsanesının buyusunden koparamadı Genç nesil, her ştyden once Vielnam "Bir Zamanlar Amerika"da gangster Noodles: Robert de Niro ve fsolda) bir zamanlar "Noadlt savaşını eleştiren nesll, bu noktada sizinle birlik içinde olmayabilir. Filmlerinizde zamanın eleştirisi açısından bir ifade eksıklığı yok mu? LEONE Hayır, bır kcz daha hayır Fılmlerımın polıtık ıfadelerı, polıtık fılm olarak nıtelendırılen filmlerdekınden daha geçerlıdır Polıtıkanm eğlence ıçınde, sezdırme den verılmesı gerektığıne ınanıyorum Seyır tıler bununla topa tutulmamalıdırlar "Bir Zamanlar Amerika"daki polılik ifade neydi? I FONE Fılmımde Mafya tarafından kendısıne ışkence yapılan ve Noodles'le Max'ın serbest bıraktıkları genç sendıkacı tı pı aslında gerçek hayattan alınmıştı Bu Jımmy Hoffa adındakı Amerıkalı bır sendı kacıydı BütUn genç ınsanlar gıbı mesleğının başlangıcında temız ve namusluydu Daha sonra zaman onu da etkıledı Yaşam onlann ahlâkını bozdu, ıçlerınden ba/ıları katıl olana dek Bu, fılminızın ana motiflerinden birini oluşturuyor. Dost olan Max ve Noodles da sonunda bu nedenle ayrılmışlardı. LEONE Evet Max başlangıçta nanıus lu ve bağımsızdı "Patronlar hoşuma gıtmıyor" dıyordu, az kalsııı bağımsızlığı yüzıinden vurulacaktı Daha sonra düzene ııyarak Mafyaya gırdı Sonuna kadar anarşıst olarak kalan tek kışı Noodles oldu En sonunda, "Bır Zamanlar Amerık a " d a kadınları keşfettiniz. Yanılıyor mu>uz? Noodles'in buyuk aşkı Deborah'la, ilk olarak bir kadına onemlı bır rol yuklediniz. LEONE Kadınları bırer nesne gıbı gösteren Holywood fılmlerınden daıma nefret etmışımdır Western lılmlerınde kahraman gıderken daıma pencerede durur ve el sallar lar Bence bunlar yanlış görüntüler Kadın eylemın merkezı ve ıtıcı gücu olmalıdır Ama ilk western filmlerınızde kadınlar sadece kenarda gorunuyorlardı. LEONE Fvet Ilk olarak "Batıda Kan Var"da bır kadın merkezde bır tıpı canlandırdı Bu Claudıa Cardınalc ıdı ve bütün olaylar onun çevresınde dönüyordu Cardı nale'ın canlandırdığı fahışe, önce erkeğının katıllennı, sonra da onun ıntıkamcılarını sev mıştı öncekı fılmlerımın kahramanları, yal nız olan katıllerdı Hayatta kalmaya çalısıyorlardı ve aşka ayıracak zamanları yoktu Deborah soguk bir kişillge sahip. Butun duygularından meslegı ve hırsı nedenıyle fedakârlık yapıyor. Neden boyle uç bir kişilık seçtıniz? LEONE Daha küçük bır kızken erkek kardeşıne şöyle dıyor " N e senın, ne de ba bam ıçın çalışacağım Buyuk bır artıst olmak ıstıyorum " Bır dansçı ve artıst olarak elde ettığı başarı bütün duygularım sılıp süpür dü ve ıçındekı sevgıyı öldürdü Kadınlara biraz olumsuz bir gozle bakmıyor musunuz? 1,1" ON1( Deborah'ın kışılığınde hırslı artıstler tanımlanmıştır Her kışısel mutluluk, mesleğmden fedakârlık yapmak demektır Artıstler böyledır Robert De Niro'nun, boyle bir yapıja sahıp olmamış Noodles'in genç, erışkin v» yuşlılık rolunu kaldıramayacagını mı duşunuyorsunuz? LEONE De Nıro bır artıst değıldır O bır bukalemundur Kendısı olmayı tamamen bıraktığına ınanmadıkçd, yenı rolunun havasına tamamen gırmedıkçe tek bır sahne çcvırmez Marlon Brando'nun bır zamanlar onun hakkmdd söyledıklerıne katılıyorum Brando, " O dunyanın en ıyı oyuncusu. Sevındırıcı olan, bunu kendısının bilmemesi" demıstı Max ve Noodles'ı Bronx'da kuçuk bırer şef olarak gosterdiğınİ7 sahnelerdekı çocuklar burada yenı De Niro'lann bittığının delilı degil mi? Çocukları kullanmak guc olmadı mı? LEONE Çocukları kdmcranın önüne getırmeyı, geçmışte De Sıca ıle "Bısıklet Hırsızlan" üzerıne bırlıkte çalıştığım sıradd elde ettım De Sıta çocukları buyuk bır ifade gücune yöneltmeyı en ıyı basardn yönetmendı Bay Leone, İtalyan western fllmlerinin u/manı 13 yıllık bir aradan sonra yenıden scyircilerinin karşısına çıklı. Ama fılmı bu sefer bır wcslern değil de .. LEONP Mafya uzerıne bır masal, 1920'lerden 6O'lı yılların sonuna Amerıkan yeraltı dunyasının anlatımı "Bır zamanlar Amerıka", yetışkınler ıçın bırcr masal nıtelığınde olan dığer lılmlcrım gıbı, bır masal, bır fabl rMİm Amerıka'da yasadışı ışlere gı ren ıkı gangster Max ve Noodles arasındakı dostluğu epık bıçımde tasvır edıyor Masal nitelığınde olan nedır? Bronx'ta daha çocukt.en gangsferlıge başlayan Noodles ve Max bulun dıgcr western kanramanlarını/ gıbı oldukca vahşıler. Yumruk yumrııga dovuşuyorlar, aleş edlyorlar ve kadınların ır/.ına geçiyorlar. LEONF Ycnı fılmımde de zorbdlığı ıçe ren tantezılerden, mıtten yola çıkıyorum Bu antık çağda da boyle değıl mıydı 7 Homer en ıyı \vestern hıkâyelerını yazmamış mıydı 9 Kahıamanldrı Asıl, Hektor, Agamemnon dunun kovboy ve serıflırı değıl mı> Onlar evsız barksız, bıreycı, anarşısi kahramanlar dı Bu fılmlerımde kullandığım bır motıfdır vc fılmlerımın dığerlerınınkıne oranla zamana neden daha uzun <uııe karşı koyabıldığını açıklayabılır Fılmlerını labl dıyarında do laşır, kendılerıııı yaratan çağın ve modanın dışındadıı Bu durumda tek kahramanıım, 33 yılııı ardından çocuklugunu ve gençlığını geV'irdıgı yerlere donen Noodles degıldi. 1 I ONL nimımın ba> aktöru, zaman Durumları ve ınsanldrı, bazcn ıstenenın dk sıne değıştıren zaman lnsanlar yaşamın gı dışı Kinde ^ekıl değı^ıırıyorlar Zaman on ların gevnıı^te sahıp oldukları konumu tam tersıne çevırıyor Noodles'ın arkadaşı ve ra kıbı olan Ma\ yaşamına bır bıreycı olarak başladı ama sonuçta duzene uydu Sadece güçlülerın ka/anmasına ızın veren yasaların gucune teslım oldu "Bır Zamanlar Amerıka" sızı 13 yıl bo yuncd uğra^tırdı Bu kadar uzun sürmesının nedenı nedır 7 Sinema, TV> I statlarda yeı ttalyan yönetmenin rüyası, 20 metreye 50 metrelik dev perdeler,