Katalog

StYASET 84 Brunei: "İşte öyle bir" bağımsızlık öyküsü DIŞ HABERLER SERVİSİ •runei Sultanlığı'nın yeni yıla bağımsızlığını ilan ederek girmesiyle İngiltere önetnli bir masraftan kurtuldu. Sultanlıkta ise değişen pek bir şey yok. Brunei 50 yıldır Ingilterc'nin en değerli sömurgelerinden biriydi. Eski bir korsan yatağı olan Brunci dünyanın 23. petrol ve dörduncü doğal ga/ üreticisi. tngiliz petrol şirketi Shcll için de mücevher değerinde. Bu emirliğin başında Sir Hassanal Bolkyah bulunuyor. Sir Hassanal, Emirliğin 29. Sultanı. Sultaıı babasmın gözetiminde 1968'den beri mutlak bir iktidara sahip. Sir Hassanal'ın babası Sir Ömer All Sayfuddin ise artık ordu ile ilgileniyor. Birkaç bin kişidcn oluşan ordu ya da "Royal Brunei Malay Regiment"ülke bütçesinin üçte birini kendisi ıçın harcıyor. Bu nedenle de en yeni ve en modern malzemelerle donatılmış bir ordu. örneğin Sultanlık Ordusu Fransızların dunyaca ünlü füzeleri Exocetleri kullanma "sansına" sahip. Sultan, kardeşleri Sufri ve Jefri ile Pengiranlarla (soylu sınıf uyeleri) birlikte bir sefahat hayatı sürüyor. Bu hayat sadece, Islamiyet'in bazı kurallarıyla sınırlanıyor. tslamiyet ülkenin günlük hayatına da gitgide yerleşiyor. Saraylar, at yarışı sahaları, haralar ve lüks arabalar için lüks garajlar konusunda hiç sıkıntı çekmeyen Sultanlık, bağımsızlık ilanından onceki birkaç ay boyunca oldukça hareketli günler geçirdi. 500 milyon dolara malolacak Emirlik sarayı için hazırlıklar yapıldı. Sarayda yüzlerce oda ve ihtişamlı mobilyalar da yer alacak. Saray tüm bu ihtişamıyla Başkent Bandar Sri Begavan'ı süsleyecek. Kenti susleyen bir başka yapı da Sir ömer Caınii. 50'li yıllarda Italyan mermercilerinin yardımıyla inşa edilmiş. Canıinin kubbeleri Hollywood'un "Binbir Gece Masallan" stilinde yapılmış. Kubbelerin kaplaması altından. Kentin kıyısındaki deniz gölcüğünün ortasında taştan inşa edilen kutsal genıi Mahaligal ile Sir Winston Churchill Miizesi ihtişamın diğer göstergeleri. Sir ömer'in Churchill'e hayran olduğu belirtiliyor. Körfez emirliklerinin taleplerınin azalması üzerine sıkmtıya düşen debdebe tüccarları için Brunei bir cennet. Zaten Shell ve Grown Agents şırketlerini de bayağı zengin etmişti. Ancak lngiliz sermayesinin bu patronları, pazarı artık Amerikalılara kaptırdılar. lngiltere'nin bu işten kaybının 3 • Shell ülkesi art ı k başma buy nık lngiliz şömürgesi Brunei 1984'le gelen bağımsızlıktan sonra OPEC üyesi de oldu. Dolarlar şimdilik akıyor. Her gelen dolar da sultanlıktaki debdebeye kan veriyor. Bu zenginlikten halka düşenler: Vergi yok, sağlık, eğitim masrafı yok. Devlet ev ve otomobil için kredi veriyor. milyon sterlin olduğu tahmin ediliyor. Sultanlıkta Sir Hassanal'ın istekleri derhal yerine getiriliyor. Nitekim Sultan Hassanal'ın "Dünyanın En Güzel Polo Kulühii''nün yapılması isteği sonuçlandırıldı. Bu kulubun özelliklerinden biri de ahırlarmın havalandırma ve klima sistemlerine sahip olması. Sultanlığın parayı nasıl harcayacağına karar vermekte epey zorluk çektiği sanılıyor. Çünkü gaz ve petrol ihracatı ülkeye 1982 yılında 402 milyon dolar kazandırdı. Sultanlığın dıs ticaretten sağladıkları 3.5 milyar dolar civarında. En az 20 yıl daha bu paranın ülkeye akacağı belirtiliyor. Brunei halkı da bu zenginlikten bir ölçüde yararlanıyor. Halk vcrgi ödemiyor, sağlık ve eğitim masrafları yok. Devlet herkese ev inşa ctmesi veya araba satın alması için kredi veriyor. Her ailenin 4 nüfus başına bir araba hakkı vaı. Sultanlık nüfusun en az dörtte birini yeni kentlere yerleştirmeye çalışıyor. Ancak kara altın tum öteki faaliyetleri öldürmüş. Brunei her şeyi ithal etınek zorunda. Gıdası da dahil. Brunei topraklarının sadece yıızde l'i ekiliyor. Brunei nüfusunun yüzde 30'unu oluşturan Çinliler bağımsızhğı kaygıyla karşıladı. Sultan Çinlilere vatandaşlık hakkı vermeyi reddediyor. Bu nedenle Çinliler vatansız. Ülke ticaretinin önemli bir bolümünü kontrol ediyorlar. Ancak "Brunei Shell Petroleum" (BSP)'la rekabet edemiyorlar. BSP'nin devlet içinde devlet olduğu bejirtiliyor. Öyle ki Brunei'nin adı "Shell Ülkesi"ne çıkmış. Brunei 1959'dan beri içişleri açısından tngiltere'ye karşı özerk idi. Ancak bağımsızlık onlara biraz korkutucu geliyordu. Çünkü iki komşusu Malezya ve Endonezya'nın Brunei'ye "merakından" çekiniyordu. Bağımsızlık için İngiltere ile surdürdüğü göruşmelerin ana konusu bir Gurka birlığinin ülkcde kalması konusu üzerinde yoğunlaştı. Gurkalar savaşçılıkları ve iyi eğitilmişlikleriyle tanınıyorlar. Bu nedenlerle Brunei, bağımsızlığım garantiye alnıak için Gurkaları finanse etmcyi kabul etti. Ayrıca tngiliz danışmanlann da ülkede kalmasına karar verildi. Brunei bağımsızlıkla birlikte Güneydoğu Asya Ülkeleri örgütü ASEAN'a ve geçtiğimiz hafta içinde de OPEC'e girdi. Zenginlik içinde yüzse de Brunei, Borneo adasına adını veren sultanlığın sadece bir bölgesı. Macellan'm yol arkadaşı Pigafella 1521 'de Borneo'ya ayak bastığında bir "deniz imparalorlugu" ile karşılaştı. Borneo'yu, Filipinler'in büyük bolümünü ve bölgede Çin dahil bütün ülkelerle sürdürülen ticareti kontrol ediyordu. O sıralarda ticaret gemilerine konulan topları dOkebilecek gelişmişlikte idi. Bu gemiler lngilizler, Portekizliler ve Ispanyollar Uzak Doğu ticaretini ele geçirincc korsan gemilerine dönüştuler. Manila'ya yerleşen Ispanyollar Sultanlığa üç deta saldırmalarına rağmen onu ele geçirmeyi başaramadılar. Yozlaşan, bölgcdeki ticari mübadclelerin dışında kalan Brunei yavaş yavaş toprağını kaybetti. Borneo'nun güneyi Hollandalıların eline geçti. 1839'da lngiliz macera adamı, ilerde Rajah Brooke haline gelecek James Brooke kendisine küçük bir toprak parçası ayırdı. Kajah Brooke'un Saravak adlı ülkesi Brunei topraklarının gcri kalan bölumünün çoğunu da ele geçirince Brunei bugünkü sınırlan ile yetinmek zorunda kaldı. 1888'de lngiliz şömürgesi oldu. 1900'lerin başında Borneoriun kuzeyi lngiliz Kuzey Borneo Kumpanyası (BNBC) tarafından satın alındı. Bu bölge I973'te Sabah adını alarak Saravak'la birlikte Malezya Federasyonu'na katıldı. Brunei Sultanı zenginliği paylaşmak istemediğinden ve federasyonun diğer sultanları karşısında ustünlük ıddia ettiğinden federasyona katılmadı. 1962'de Rakyal partisinin öncülüğünde şiddetli bir halk ayaklanması oldu. O günden bugüne Brunei sessiz sedasız yaşayıp gidiyor. ***«**ff*fftfflffj enerji sorununun çozumunde de aynı hızla yot almuk istedi. Yabancıfirmalarla göruşuldu, Özellikle Alman firmalan ulkenin her yerinde gune} enerjisi sanlruHarı kurmaya giriştiler. Anta şu ana kadar yapılan santrallartn enerji ihtiyaanı sımrlı ölçülerde karfilayabildiği belirtiliyor. Sonuçla ortaya tipik azgelişmiş ülke göruntuleri çıkıyor. h'l Mansuriye kasahasındu larlasım suiamak için emektar efeğinden yararlanan kadın. lek buşma, olağan bir görunlu. Ama bu işi modern teknoloji ürünu gune$ enerjisi santralmtn önünde yapınca bir yandan azgeliimişlikten kurtulma çahalarını, obur yandan bir türliı kunulamayışı simgetiyor. Enerji sorununun çözümünde süneş ve eşeh doi