Katalog

14 ıllctler Cemiyeti 'nde azınlıklarlu ilgili bir genel sözleşme yapılması tartısılırken buna karşı çıkanların basında Frunsız tenısilcisi vardır. Temsıla De Jouvenel, "Fransa azmlıklara ilişkin anlaşma imzalamamıştır"der. "Çünkü Fransa'da uzınlık yoktur. Fransa'da aztnlık bulmak ıçın önce bunu zihînlerde yaratmak lazımdtr." Birleşnüş Milleller 'de ' 'Soykın/rı Sozleşrnesi" hazırlamrken, sozleşmeye "kullurel soykınm" kavramının sokutmasına kursı çıkanların başında Fransa delegasyunu vardır. Fransız Komünist Parlısı Genel Sekreteri George Marchaıs II ocak 1983 günıi TV I. kanalından konuşmaktadır: "Korsıka Fransa'dır." Fransa Cumhurbaşkam Mitterrand Korsika 'yı zıyareli sırastnda şunları soylemekledir: "Farklı olrna hakkt, kullurel özellık gibi kavramlara inançlu kalılıyoruın. Aneak buntın yanında ınıllı bırliğe aynı derecede önem verivorum. " StYASET 84 SOKLIN, ijARAP Bordeaux'da çiriçnerin prolesto eöslerisi. I'ylemin amacı Ispanvıı'nın Orlak l'a/ar'a nirmesinc kar>ı Sorun, gusterici çiftçilcrin hayal kaynağı şarapçılıgın Ispanyol rakiplerince kolu duruma du^urebik'cegi cndişcsinden kayııaklanoor. Bu lip, ekonomik ya da çevre sorunlarına ilişkin nedenlere dayanan harekeller /aman /aman bolgecilikle hirleşebiliyor, /aınan zaman da yerel hoşnutsuzlukların <ucrklik yanlısı siyasi hareketlere dönüşmesinin öniinde bir engel işlevi görüyor. F ransa'da aynlıkça hareketler, tam anlamıyhı bir r; M. "harcke("e dönılşnıemış olsa bile bu ülkenin çeşitli yörelerinde yaşayan ayrılıkçılık poıaıısıytllerı vc bıııılarla Fransız ulusal hırlığı arasın daki iliski, ancak bazıları sıı yıi7üne çıkmış ılginç unsurlarla dolu bir konu. Yukarıdakı palagıaliuıdan sezileceğı Uzere, Fransa azınlıklar, bolgecılik, ayrılıkçılık gibı sorunlarU sürekli karşı karşıya. Vc bu "sorunlar", ortalama gazete okurunun kulağına ıılaşmış Korsika örneğinden ibarel değil. Bugün bılc dört ana grupıa toplanabilen sekiz bölgesel dilin konuşııldııg'u Fransa'da Kral I. Franeois, IS19 yılında Fransızcayı "krallı&ın tek dlli" ılan ctmişıi Bu merkezi zorlamaya rağmen, dıl alanında Fransa şıı parçalı yapıyı gösterıyor Gllncy Fransa'da I.atin kökenli Oksitan, Katalan, Korsika ve Provensal dılleri konuşuluyor. Kuzeydoğuda AlsasLoren'in kendi dili ve ku /eybalı bolgesinde Flaman dili var Bu diller Alınan kökcnlı. tngiltere'ye bakan, yarımada biçimindei Brölanya'da Kellık kokenli Broton dili, güneybatıda, sınırdakı küçük bir bölgcde Bask dılı konuşuluyor. Dıl farklılıklannın da gösterdiğı gıbi, farklı "parçalar"dan meydanu gelcn bir topluluğu bir "ıılus" lıalındebıı arada yasatmak ıçın lransız Kıallık, Imparatorluk ve Cumhuriyel rejiınleri gcnel olarak bcnzer bir hareket noktasını vc yaklaşımı benimsemışlerdi Bu yaklasımda ikı ana nokta, "Fransa'nın dogal sınırlan" (Rcn nchrı, Alp ve Pırcne dağları) kavramı ilc, "Fransız uygarlığına katılmak Krunsız ulusuyla kaynaşma anlamına gelir" görıışü. "Aynı (arihl yaşamış, aynı (arih icinde yoğrulmuş olmaklan dugan bugların sıırekliligi" gibi dolambaçlı bir ifade, bugün "lek ve bölünmez dcvlel" ılkesıne dönüşınüs. Günümüz Fransa devlclınin a/ınhklar sorunu açısından temeli bu görüşc dayanıyor. Dıkkat çekılrnesı gcreken çok önemli bir nokta, bu konuda sağ ya da sol, hemen tum Fransız parhlerıın "milli partiler" biçiminde davrandıkları, dcvletin bölünmezliğını hcr şeyin üstünde tutıuklarıdır Fransız basınının da genelde ayrılıkçı harekctlcrc karşı "önce Kransa" sloganında ıladcsını bulan bir "alaerkil" yaklasımı benımsediğı sayısız örnekle göruldü. Fransa'da, cn unlü örncği Korsika bağımsızlık mııuıdelesı olan çeşıtlı aynlıkçı harekeller var. Pırene dağlarının zırvesmden geçen FransaIspanya sınırının ikiye bölduğu Bask ulkesinin gcnış kısmı Ispanya topraklarında, 2 milyon 650 bın Basklıdan sadece M0 bıni Fransa sınırlan içındedır Basklılar asıl mucadele hedeflerıni Ispanya sınırları ıçındckı topraklarına ilışkın olarak ve Ispanyol devletine karşı belirlediklerinden, Fran Ayırlıkçı hareketler Parl^iıı başun ağmtrvor sa'daki "Bask"ı bir "cephe gerisi" olarak kullanmayı ycglıyorlar Ispanya'dan kaçan Bask eylemcileri bu bölgeye sığınıyor, lspanya'dakı mücadcle ıgn gcrckh "deslek" faalıyetlcıı buradan yürütülebilıyor. v ,> Bask harcketi nlhai arhacını "tek bir halk, tek bir ülke, lek bir drmokrasi" olarak belıılcıniş ülıııasına rağmen bugun Fraılsa devlelinı antak dolaylı biçinıde hedef alıyor. Bask cylcmcilerine siyasal sığınma hakkı tanınmayışı v.b durumlardan sonra, n da genellikle yine Fransız toprakları üzerinde değil, tspanya'daki Fransız kuruluşlarını hedcl alan çeşıllı eylemler göruldıl, bugune kadar. > Üç yüzyıl boyunca FrapsuAlman ilişkilprinde önemli rol oynayan AlsasLoren bölgesi, bazcn sınırın bu yanında bazen öbür yanında kaldı. Alsaslılar belki bııaz da bu değişkenlik yüzünden, iki ulustan birifıin içinde crinıcyip kendi benlık lerini korudular. Bugün anadili olarak tek ba şına Fransızcayı öğrenen Alsaslılann oranı yüzdc 20'yi anca buluyor. Alsaslılann benliklerini koruma konusundaki bu gelenegine rağmen özerklik yanlısı hareketler bu bölgcde ünemlı boyullara ulaşamıyor. Yalnız iki Dunya Savaşı arasırjdaki IIK Cumhuriyet döneminde bazı hukumet pohtikalannın yarattığı tepkı özerklik yanlıy hareketlerııı seprilmesine yol açtı, bu hareketlerin liderleri II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanya'sıyla^ışbırlıği yaptıklarındun sava> sunrasında nüfuzlannı yilirdiler. Alsaslı ışadamlarının da işçilerin de Fransa, Almanya, lsviçre ile sürekli, canlı bağlantıları var. lşadamlan bu ülkelcrdc yoğun iş ılişkılerıne sahip, Almanya ve tsviçre'ye günubirliğine çalışmaya gidip gelen Alsaslı işçi sayısı 1314 bin dolayında. Alsaslılar ayrıca kendi dillerinde bir edebiyaıa, gazetelere, dcrgilcre, okullarda Alsas dılındc derslere sahıpler. 1970'lerin sonlarında ekonomik ve çevresel sorunlar AlsasLoren'de birtakım kitle hareketlerinin doğmasına yol açmışsa da bu hareketler siyasi duzeyde üzerklik için faaliyet gösteren örgütler yaratmadı, özerklik yanlısı bazı dernek ve örgütlerın yıne de fazla laraftar toplayamadığı görüldü. Alsaslılann "larihi deneyinin" bu durumun baslıca nedenı olduğıı söylenir. Brötanya'da üzerklik yanlısı harckctin köklcrı 1911 'de kurulan bağımsızlıkçı Parti Breton"a uzanıyor. " B u parti 1927'dc bağımsızlık hedefını Ö7crkliğc indirgemiş, admı da Bröton özerklıkçi Partısı olarak dcğıştırınişti. Haıtı, I92$'de yayınladığı bildinyle, "Ayrılıkçı ve ıgerici olmadığını, Fransız doletinin ulkesi uzerindcki jjaynmcsru iktiıiannı sergilemek, Iransa'nın mcrkcziye((iligiııe karşı nıücadele tlmek amacı laşıdıgını" duvıırmustur. Bröton ö/erklıkhareketiııinAlsasülarınkınc ben zer bir döneıni oldu, Fransız baskısından kurtulabilmc umuduyla Almanlarla II. Üünya Savaşı'nda yapılan işbirlıjinin bedelini Bröton ö/erklikçi önderleri de ödediler. 1957'de özerklik girişimleri yenıden başladı, genel.oyla secılmiş bir meclısın yönetımınde malı bakımdan özerk bir Brötanya hedefi formule edıldi. Brötanva açısından sakıncalı ba/ı Ortak Pazar kararları karşısında bölgcde 196263 yıllarında meydana gelen dıreniş, Fransız deviet daırelerını ışgalc kadar gıdebılcn bir özerklik harckeıı nin guçlenmesini getirdi. Urötanya özerklik harcketının bölünmesınden sonıa sol kana! (Brötanya Demokratik Birliğı) 1977 yerel seçımlerine sol cephe içinde katıldı ve çok başarılı oldu. Brötanya Kurtuluş Cephesi (FLB), 1966'dan sonra Brötanya'da Fransız varlığının ifadesi olan kuruluşlara karşı bombalı saldırılara girişen yeı altı örgutü Tarihi yakınlıkları da göz önüne alınarak, Irlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) ıle ılıskilcri bulunduğu sanılıyor. Nitekım bu örgUlUn askeri kanadı Bröton Cumhuriyel Ordusu (ARB) adını taşıyor. 1974'ten ionra giderek tırmanan ARB eylemleri FLB'nin Fransız hüktimetince yasaklanmasına yol açmış, ama eylemler durmamış, 1978'de doruğunaçıkmıştı. Bu " d o r u k " , Versailles Sarayına ARB tarafından bomba konmasıdır. Brötanya, Fransız siyasal hayatındaki yeri dışında, kendiM de hayli gcniş yclpazcli bir siyaset sahnesine sahip FLB'nin devamı nileliğindeki birkaç fraksiyon, bunların yanı sıra aşırı sağcı bir örgüt, Fransız KomUnistlerinin merke/iyetçiligıni eleştiren bir komünist partisı, yöredc faaliyet gösteriyor. Yüzde 44.3'ü Brötoncayı konuşabilcn, yüzdc 26'sı gündelik hayatlarında bu dili kullanan Bro tonların genellikle özerklik harekctlcrine radikal bir katılını göstcrmediklerı, ama lıer dönemde özerklik hareketlerinin azımsanmayacak bir güçte bulunabildikleri görülüyor. 1983 mayısında Brötanya geniş çaplı olaylar, polislc çatışnıalar v b ynşamıs, ama ekommıideki bozııklııklardan kaynaklaııan hareketler siyasal bir nıtelığc bUrünmcnnştır. Fransa'nın güncyındckı Oksıtanva bolgesındc özerklik yanlısı akını Brötanya'dakı gıbı II Dünya Savaşı'na kadar sağ cğilimlı olarak geliitı. Fransa'nın kuıtulujundan sonra Nazi ışbirlikçisi sağ guçler oncmli bir darbe yedi ve özerklik harcketi sola kaydı. Oksıtaııya'da 1920'lerdc kurulun bazı kültürcl örgutlerle bailayan özerklik eğilimleri, savas sırasındaki kcsinti atlanırsa, I962'dc ycniden su yüzünc vıkınışlı. Birı yiııo kUltürcl ötcki siyasal düzeydc çalışan iki örgüt ve "bolgenin Oksilanlara ait olması", "Avrupa'da bölgecilijtin leşvlki" gibi lalepler sahneye geldı. I9 l i9'da kııru lan Oksitan MilliyetçıPartisi'yse bağımsızlık hedcfını önüne koydu. 1968 oğrenciişçi hareketlerinden sonra, özerk lik hareketi dar aydın çevrelerinin dışına laşa ıuk, ekonomik güçluklcrin dc ctkısıylc hayli gcnısledı. Şarap ıırelımıne dd>alı bölge ckonoıııı si açısından elverişsiz AET uygulamalarının yaraltığı tcpkılcr 1967'den baslayarak şıddellendi, I972'de bol^e hdlkı sık sık guvcnlik kııvvellcriyle çalışmaya, duvarlara " O c " dilınde sloganlar yazmaya başladı. hskı partiler olayların gerisınde kalıp dağıldı, I975'e kadar suıen olaylarda başka örgutler ön plana çıktı. Özerklık yanlısı kültürel örgütlerden bırının ku rucusu Prof. I.alont 1974Cumhurbaşkanlığı seçimlcrınc "bolntcilcrin" adayı olarak katılmak ıstedı, "muddi hala" ncdcnıyle adaylığı leddc dildi. 1975'ten sonra ekonomik krizin hafit'lemesı olayların durulmasına, üzerklik lıareketının canlılığını yitirmesıne yol açlı. Şu anda Oksitanya' da bın sol öıckı sağ ıkı örgııt, ö/crklık doğrultusunda çulı^ıyoı Ikı öıgül de "lurisl islilusı" ve çevre sorunlarını işleyerek tarat'taı topluyor. Ama Fransız siyasal hayatında ciddi varlık gösteren bir Oksıtanya özerklik hareketınden söz elmek bugün için pek mumkun değil. h'ransa 'da ayrılıkçı hareketler dendıgındc ılk ukla gelen şıiphesiz Korsika sorunudur. tiugun huia canlılığını koruyan, Frunsız hukümetım scrl ba.s lırnıa Onlenıleıınden adaya para akıtmaya kadar çok çefilli bir dizi önlem almaya zorlayun Konıkatılar hurvketmden üuhu genış şekılde soz eımeyi Siyaset 84'ıin gelecek sayısına bırakıyoruz.