Katalog

Sayfa 12 Çalışma Hayatı Kıdem Tazminatı yannın güvencesi Yasalar ve Çalışanlar Sınırlı maaşlanyla uzun yıllar birikim sağlayamayan çalışanlar için en önemli kaynağı oluşturuyor Kıdem tazminatı ile ilgili uygulamalar vc ta/minatın ödcnme koşulları, 1475 sayılı yasanın 14. nıaddesiyle yeniden diizenlenirken ta/minal ödenebilnıcsi için aranan siin.' 1 yıla indirildi. I aktarmaya çalışmaktadır. Bu düzenlemede kıdem şçilerin iş güvenceleri 1) Kıdem tazminatına hak tazminatı ödenebilmesi için çoğu zaman işverenlerin kazanabilmek için işçinin aranan 3 yıllık kıdem süresi, 1 "iki dudağı" arasındadır. işyerinde en az 1 tam yıl (bir) yıla indirilmiştir. Bu nedenle, kıdem çalışmış olması gereklidir. 1475 sayılı İş Yasası ile getirilen tazminatı bir anlamda en önemli değışikliklerden biri işçiler için bir gelecek 2) Haklı bir nedene de "işçi tanımı"dır. güvencesidir. dayanmadan kendi isteği ile işinden ayrılan (istifa eden) işçiye Kıdem tazminatı ilk 1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunu, "Bir iş kıdem tazminatı ödenmez. (15 Haziran 1936) yayımlanan ve akdi dolayısıyla, başka bir şahsın işyerinde bedenen 3) İlk askerlik görevini yapmaya bir yıl sonra 1937 yılında veyahut bedenen ve fikren giden işçiye, işveren kıdem yürürlüğe giren 3008 sayılı "İş çalışan kimseye (işçi) denir" tazminatı ödemekle yükümlüdür. Kanunu" ile yaşama diyerek işçi tanımını dar geçirilmiştir. 4) Kendi isteği ile emekli olan ve kapsamlı tutmuş ve "zihinsel bunu belge ile kanıtlayan işçi, 1937'den 1950 yılına kadar en kıdem tazminatı almaya az 5 (beş) yıl çalışmak koşuluyla çalışması bedensel çalışmasına üstün gelenler" hak kazanır. hak kazanılan kıdem tazminatı, 1950 yılında çıkarılan 5518 sayılı işçi sayılmamış, yasanın getirdiğı 5) Kadın işçi ış akdini, haklardan yanlızca "bedensel "evlendiği tarihten itibaren bir yasayla kıdem tazminatı çalışmalan, zihinsel yıl içerisinde kendi arzusu ile" alabilmek için aranan kıdem çalışmalanna üstün gelenler" sona erdirirse kendisine kıdem süresi 3 (üç) yıla indirilmiştir. yararlanabilmiştir. tazminatı ödenir. 3008 sayılı "İş Kanunu" yerini, 1967 yılında yürürlüğe giren 931 Bu uygulama 1937 yılından 6) İşyeri ile ilgili olmayan bir 1970 yılına kadar 33 yıl sayılı yeni "İş Kanunu'na" suçtan gözaltına alınan ya da yürürlükte kalmıştır. bırakmış, 931 sayılı bu yasanın tutuklanan işçinin iş akdini 1475 sayılı İş Kanunu'nda bu da Anayasa Mahkemesi'nce bozan işveren, işçiye kıdeme tanım değiştirilmiş, "Bir hizmet "biçim yönünden" geçersiz tazminatı ödemekle yükümlüdür. sayılması üzerıne, günümüzdeki akdine dayanarak herhangi 7) İşçinin "sigortasız" 1475 sayılı İş Yasası 1971 yılında bir işte ücret karşılığı çalışan çalıştırılmasını yargı "işçinin kişiye işçi, işçi çalıştıran tüzel (1.9.1971) yayımlanmasına sosyal güvenlik hakkı da ücret karşın Anayasa Mahkemesi'nce veya gerçek kişiye işveren ve kadar önemli ve temel işin yapıldığı yere işyeri denir" anayasal haklanndandır" diye öngörülen altı aylık sürenin denılerek, "bedensel" ya da dolduğu 1970 yılı kasım ayında yorumlamış ve sigortasız "zihinsel" çalışanlann tümü yürürlüğe gırmiştir. çalıştırılan işçilere, kendi istekleri "işçi" olarak tanımlamıştır. Kıdem tazminatı ile ilgili ile aynldıklarında, kıdem Amacımız, işçilerin, İş Yasası'nın tazminatı ödeneceğine karar uygulamalar ve tazminatın en çok tartışılan ve yargı ödenme koşulları, 1475 sayılı vermiştir. yoluna başvurulan "kıdem yasanın 14. maddesiyle 8) İşçi kendi isteği dışında işçi tazminat" ile ilgili kısa bilgiler yeniden düzenlenmiştir. statüsünden, "memur statüsüne" geçirildiğinde bunu kabullenmez ve sözleşmesini bozarsa, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. 9) İşyeri el değiştirdiğinde ya da bir başka işverene devredildiğinde, işçi yeni ışverenle çalışmak istemez ve iş sözleşmesini bu nedenle bozarsa kıdem tazminatı almaya da hak kazanamaz. 10) İlk askerlik görevinde geçen sürelerin kıdem tazminatına yansıyabilmesi için, öncelikle bir kamu kurumundan ve "yaşlılık aytığı almak amacıyla" sozleşmenın işçi tarafından bozulması ve askerliğe ilişkin sürenin de bir sosyal güvenlik kurumuna borçlanılmış ve borcun da ödenmiş olması koşuldur. 11) İşçinin kıdem tazminatı son ücreti üzerinden ödenir. 12) Kıdem tazminatı hesaplanırken, "tazminata esas olacak ücretin hesabında, ücrete ek olarak, para ve para ile ölçülmesi mümkün" sözleşmeden ve yasadan doğan tüm menfaatler göz önüne alınır. 13) Kıdem tazminatı hesaplanırken her kıdem yılı için "işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarınıda kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır." 14) Her kıdem yılı için "belirtilen kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre" alt sınır süresidir. Bu süre, "hizmet akitleri veya toplu iş sözleşmeleri ile" arttırılabilir. 15) Kıdem tazminatına bir tavan sınır biçilmiştir. Kıdem tazminatı 30 günlük süre ile sınırlı olmamasına karşın kıdem tazminatı, "en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez." Bugün için (1 Haziran 1997) en yüksek devlet memuru olan Başbakanlık Müsteşarı'na bir hizmet yılına karşılık 77 milyon 219 bin 375 bin lira emeklilik ikramiyesi ödenmektedir. Bu tutar kıdem tazminatının da tavanıdır. İşçinin kıdem tazminatı esas alınan ücreti bu ikramiyeden fazla ise fazlast göz önüne alınmaz ve bu tavan tutar üzerinden kıdem tazminatı ödenir. Sonuç olarak, kıdem tazminatı konusunda söylenecek çok söz vardır. Biz burada kısaca bazı kurallara değinmek istedik. Gelecekte, daha aynntılı olarak bu çok tartışılan konuyu gündeme getirmeye çalışacağız. i£%