Katalog

12 CUMHURİYETDERCİ Avrupa Sam Amca'yı geçiyor Euro bu hafta dolan geride bıraktı. Finlandiya'nın Nokia'sı ilc Alman Vosvos'u da Amerikan şirketlerini geride bırakıyor. Amerikan ekonomisi cski parlak günlerine veda ederken Avrupa'daki yükselişin nedenleri araştınlıyor. D ünyanın en önde gelen ccp (clcfuııu üreticisi Finlandiya'nın Nokia sı... Iş dünyasının tikirbabalan tarafındanbelirlenenkapitalizmilkelerine meydan okuma cüretini gösteren bir kuruluş. Piyasaya ahşap işlerivelastikçizme üreticisi olarak adınıatan Nokia 90'lıyıllaratuvalet kâğıdı satışlarımn en büyük pazafı olaneskıSovyetler'dedikiştutturup tutturmayacağı yönündeki kaygılarlagırdı. Fınlandiya'dakı yüksek vergi oranlarının şirketi ta başından yıldırmış olması, bunu atlatsa bile, giiçlü sendikalann yolunıı tıkamış olması gerekirdi. Dünya üzerindeki toplam 60 bin elemanının yaklaşık yarısı dolgun ücretlerle Finlandiya'daçalışan Nokia, bucömcrt refah devletinın korkunç harcamalarını karşılamaya çalışıyor. Şirket, yüksek primleçalışmalarınakarşıngelirlerinin büyük bir bölümü vergilere giden, ust dü/.ey yönetieilerine, dolgun ücretler de ödemiyor. Yine de, sononyıldırşirketinkatkatbüyümesınde katkılan olan bu yönetici ekibini ayakta tutmayı beceriyor. Nokia'nın başarısı dillere destan; dünya ceptelefonupazarınınyüzde 35'îni elinde tulan şirket, yenilik, tasarım ve etkilı yönetımiy le rakıp tanınııyor. Gelgelelim, tutııcu kuramcılaragörebutürşirketlerbaşarıyı hak etmiyorlar O halde, tüm bun lardan nasıl bir ders alınması gerekiyor? Yoksa, Amerikan pazargüdümlükapitaliznıgerçegininyıldızısönüyormu? ABD aynı dili, hükümeti, pazarı ve yasal düzenı paylaşan 280 milyon nüfuslu bir anakara. Daha çok üretimin birim maliyellerini düşüreceğiilkesindenyolaçıkan Amerikan şirketleri 2O.yüzyıl boyunca başka ülkelerde tanık olunmayan birdüzeyeulaştı. Nevarki,gerçek verdiğiniortayakoyuyor. Ne varki, bu durum birleşme ve cl değis.tırme cğiliminin sürmesine engel olmadı. Butürgirişimlerdeğeryitimineyol açıpgelişmeyiengellemeklebirlikte, yöneticiler bu sayede yatırım bankalarının kendilerinı kötüye kullanmalarınınönünegeçildiğine ınanıyorlar. El değiştirmede başarıya ulaşma, işletmeyi ele geçiren kuruluşun Wall Street ile aynı safta yer almasını, bir başka deyişlc o işlet CTmton Türkiye konferansında ABD hep en büyük kalamaz, demişti. te ABD çoğu Avrupa ülkesinden dalıa üretken değil. Son 20 yıl içinde l'ransa, I lollanda, Belçika ve eski Batı Almanya'da saat başına verim giderekarttı. ABD'yi bile geride bırakacak bir düzeye ulaştı. Bunun nedeni Avrupalıların daha çok tasarrufetmelerivc çok daha verimli bırçalışmadÜ7enını benimsemeleriydi. Son veriler de bu eğilimin sürdüğünü, üretim açığını kapatamayan tek Avrupa ülkesınin Britanya olduğunu gösteriyor. Bu durum ABD'nın ış yaşamını insan sermayesi, yatırım ve yeni 1 ikler üzerine kurarak varlığını kanıtlamak yerine.artık finansal çözümlerüreterek ve vaı lıklaı ıııı giderek vahşileşenbırkapitalizmbıçimiyle eriterek ayakta kalmaya çalışma.sından kay naklanıyor. Piyasadaki ortak hısselerin yansından çoğuna s>ahip olan kurumsalyatırımcılarbeklentileribir hay li yüksek olan kendi müşterilerini ho!>nut kılacak daha yüksek bir pert'ormans sergıleınenin yollarını bulmanın huzursuzluğunu yaşıyorlar. Ortaklıklarınherbirisermayeyöneticilerini hoş tutmak amacıy la elinden gelenı yapıyor. 1 larvard Işletme f'akültesi ve Wall Street Journal üstatlarınagörebuyeniortamı Amerikan ekonomisinin yeniden sağlığına kavu^nıasının bir göstergesi. Yüksek gelirelde etmeninyollannı aramak iş açısından olumlu; ele geçirilme korkusu ise işletmelerin her antetikteolmalarını sağlıyor. Oysa,gerçektanıtersi. Amerikan ekonomisindckigelişme büyük ölçüde tüketici harcamalarına dayandığından.gerckülke içinde gerekse dışında, karşılanması olanaksız korkunç borçların doğmasına neden oldu. Ve, görüldüğü gibi, üretkenlik de sanıldığından çok daha düşük. Veriler şirket eldeğiştirmeleri ve birleşmelerinın, büyümeyi sağlamak yerine, işletmeye zarar meyi ele geçiren kuruluşun piyasadaki saygınlığının olası kurbanın saygınlığından daha yüksek olmasını gerektırıyor. Bu da, rekabeti iyiden iyiye kızıştırıyor. Sorun Amerikalı tutucuekonomi uzmanlarının üretim artışını sağlayacak etmenleri yanlış yerlerde aramalarmdan kaynaklanıyor. Onlar için ekonomik verimlilık en düşük ınaliyetlisözleşmelereimzaatmak ve daha iyi bir olanak çıktığında onu değerlendirmek anlamını taşıyor. Onların dünyasmda amaç, ucuza alıp pahalıya salnıak sureliy le kaynakları verimli birbiçimde kullanmaktanıbaret. Oysa, üretimdeki gelişmenin özünde bir ışletmenın ıçınde olup bitenler yatıyor ve işletmenin yapı taşlarını da insanlar oluşturuyor. Avrııpa'nm en önde gelen ışletme okululnsead'iııöğretimüyesi Mary ()'Sullıvan, bir ışletmenın başarıya ulaşmasında sosyal yeteneklerinin canalıcıbirönemtaşıdıgınadikkat çekiyor. (ielireldeetmeninötesınde bir amaçla var olan bu şirketlerdüzenlerini bu amaç çerçevesinde kurarak, elemanlarında sağladıkları motivasyonla para kazanıyorlar. hn kısa sürede en yüksek düzeyde gelir sağlamay ı hedefleyen ABD ekonomisi en büyük şırketlerinin kuyusunu kazıyor. Avrupa'nın bir zamanlar ABD ile arasındaki üretim açığını kapatmasına ve ardından fark atnıasma yardımcı olan, ancaktutucuların"girışimf'engellemekleeleştirdikleribirtakımyapıların ne denli önem taşıdıkları artık kuşku götürmez birgerçek. Avrupa'nın girişimcilik konusunda ABD'ye öğrcteceğı çok şey var. ^ The (îuardian clan VVill Hutton'ın "The VVorld We're In" adlı yeni kitabından. VOLKSVVAGEN'İN DURUMU... Volksvvagen'in eli kolu bağlı olsa gerek. Maliyetlerin bir hayli yüksek olduğu Almanya'da, araba ve kamyon ureten, saat başına yaklaşık 50 milyon TL. ücretle haftada 28.8 saat çalışan sendikalı bir ışgücüne sahip olan bu şirketin en büyük ortağı da paylarının yüzde 18.6 kadarını elinde tutan Aşağı Saksonya eyalet hükümeti Ş rket yönetieilerine tanınan pay oranı çok düşük olduğu gibı, genel müdüre A de ödenen ücret de Ford ve General Motors'daki meslektaşlannın • biri kadar. 2000 yılında her bir / . lAğfiJtt i W engelleyici bir yapı kazandırıyor. Volksvvagen tutucu serbest piyasa tüzüğündeki kuralların hemen hemen tümünü çiğniyor. Buna karşın Avrupa'nın en büyuk araba üreticisi ozellığini koruyan Volksvvagen, 1993'te yüzde 16 olan piyasa payını yuzde 19'a yükselterek Ford ve General Motors'u gölgede bıraktı. Şirket bugün uluslararası boyuttaki en büyük şirket. Çek araba üreticisi •L \ JM1 * "\ M.'tf J ^ Skoda'yı iflasın eşiğinden döndüren Volksvvagen, Passat, Golf ve geleneksel kaplumbağa modelinin yeni tasarımıyla rakiplerinı kıskandırıyor. Mühendislik açısından yenılikçı ruhuyla Amerikalı rakıplerine fark atıyor. Oysa, Amerikalı tutucuların tahminlerine bakılırsa, Volksvvagen'in perişan bir durumda olması gerekiyor. ^ VW elemanının satın alabileceği hisse senetlerinin toplam yaklaşık 2.5 milyarTL iken, Ford'un yönetim kurulu başkanı Jacques Nasser görevinden alındığında tek başına sahip olduğu kullanılmamış pay oranları 25 milyarı TL'nin üzerindeydi. Daha da kötüsü, Volkswagen pay sahiplerinin oy kullanma hakları yüzde 20 ile kısıtlı. Bu da şirkete katı ve rekabeti ^BF