Katalog

CUMHURİYL I ÜLKOİ Bilgisayarın fikir babası, yapay zekâ kavramının yaratıcısı; Alman ordusunun Enigma haberleşme şifresini kıran ekibin beyniydi. Onu imparatorluk nişanlarıyla ödüllendiren düzen, cinsel tercihi nedeniyle de cezalandırmıştı. Tiyatro ve sinemaya esin kaynağı olan matcmatikçi Alan Turing'in öyküsünü Sabancı Üniversitesi Rektörü Matematikçi Tosun Terzioğlu yazdı. kadarçozulememış Amabuproblemın.Cio del'ın varoldugunu ıspat ettıgı, sonucuolmayan onermelerden bırısı olabıleceğı de aklı mı/agelebılır Hoylebır^eyındoğruolduğıınu bılseydık, tabıı kı Goldbach'm ortaya attı ğı bıı masum gorıınuşlıı <,etın c evi7İe mate malıkt,ıleı uğıabiııazlaıdı (ıodel 'ın teoı emı bı/ı ıster ısteme? şıı soı u yayoneltır Veıılenherhangıbıı matematık seloneımenmsonuı,lanclııılıpsonu(,landııı lamayacağınıgostcrenbırsıırcı, veyatest var ıııı 'I^tebıısoıııyu.Godel ıııtLOKmıdalnıoı tadayokken20 yu/yılınha^ındaıınlıı Alman ınateıııatıkLisı HıIbc11 ı>ı tavaalıııı> tı llılberl en a/ından ılke olarak boyle bır surecın varlığıııa ııidiııvoıdıı Bıı probleme Almanca l nlsthcıdııngspıoblem ısıııı verıldı HemLiıheı matematıkı,ı de Ilılbertgıbı bııproblemıncevabınınolumlııolmasıgeKktı gını duvunuvoıdu ama boylesı neboyulbıı pıoblemı. yakla^makbıle/ordu lurıng henuz 24 ya>ında ıken ıruıthış bıı bıılu^la Hılbcıl ınbupıoblı.ıııııın,o/tlıı t ı vap herkesınbeklentısınınteısıneolunısıı/ du Yanı vu IILII bıı ma(ı.nıatıksLİ OIILI nıuıın sonui.il olup olnııdıgına kaı ıı veıeeek liıı yoıılı.nı yoktuı' MatLiıı ıtık duıı\ ısııula bıı beklenmedık teoıemgenı^yankılaı yaıattı dodLİ\e lurıng ınleortmlerıyk felsLfLtıİLi de vakından ılgıluıdılu Modern bilgisayar kuramları... Alan lııııng isını l l ı l l u ı t ı n I ııtseİK ıdungspıobLm ını (,o/cıken yaıaltıgı bıı kavramaveııldı lııımgmakmesı' lııııng makınesıaslındasanal vt kavıamsalbırmakıııe Aıi(.akbııkavıambılgısayaı bılımleıın dc(,okOIILIIIII bıı ytı tulmakta vt hesaplanabılıılık pıoblemleıının 1,0/uınundı. ı,ok ya 1 ııl.tnılan bıı aı.n, lııııng llılbut ınptobk ıııııiLt,o/ımıaidikuıtıp]kbıı 1 ıaK ın.ıtıkt, ınııı 1 yakla>mımdanfarklı olarak yalnı/caalısıl mibmatemdtıkselaidvlaıadayanıııaklakalmıyor kalasında eanlandııdıgı sanal ın.ıkı îKsını oııidkııiLVL \ı.ıılcLck ınantıksal talı matlaıı ayrıca ınsan/ıhnı nın aklataalıyet sırasında ge(,ırdığı deği'jik dııııım laııda lıesabdkalaıak modeın bılgısayaı' kuıanı larınıntemellerını atıyoıdıı Bırınatematıkı,! 1 , 1 admınbıı matema 11 1 tıksel kavrama verılmcsı yıllarıiK, ılısması sonu(.undaalabıleı.egıb(JkıenyııksıA vcdt ğerlıodul çunkıımatematıkçılern,ınpatcnt fıkrımulkıyetveyatelıflıaklatı,ıoy<ıltıgelıılerı so/ konıısu değıldıı Oysa ba^kaları bıı te oremlerı de kııllanarak teknolo|ik unınler yapacaklarvebuıılanpateııtleyerekuretıpsatacaklardır Matematıkvı olsaolsaısmınmbır teon.nn. vı.yabırkavranid verılıııesmı umabılıı Rıemannhıpote/ı","l lılbert ıı/ayla rı", IlasseArl teoremı ' GoldbathprobİLmı"veya Iıırıngnıakıııesı"gıbı Antak I ıınng'ın nıatematığını dığermateındtıkdelıalarınınkındeııayıranbırlark var dı Bıı tdrkıntrajedısınınboyutunııanlamak bakıııııııdaııİKİkıoııı.e, bıı pıolesvoııclıııa tematıkçıneyapar'" sorusunıısormaktaya rarvar Prolesyonel matematıkı,! bıı nııtenııtık oğretmuıınden larklıolarak vı.nı nı.ıtctnatık ureterek.yLiıılLoaınlerıspaİLdı.uk mate matigebirkatkidabuliinmay.it, ıh ıgosterır Matenıatıkı.ıbıı matLinalık pıobİLinıyleuğıa>nıası sonıiLundaonıı ısp ıtl ı\ ıbılırseyap.ıtağı bıi(rok')Ly vaıdıı İIkolarak, lanıdığı dıgeı nıatematıkLileıe lxlkıbıı semıneıde veya bır hılımsel toplantıda anlatır Onu dınleyennıatematıkçılerbuanlatılanyenıte Bir yaraücı: Alan Turing G PROF. DR. TOSUN T E R Z İ O Ğ L U unumu/de "bılgısayaı bılımının yaratıctlarından" olarak tanınan Tuııng,aslında20 yuzyılınmalematık dahılerınden bırısı Araştırrna konıısu ıse matematığın en ;>oyut ve /oı anlaşılırbıralanı olan nıatematıksel mantık Bıınunla bırlıkle Alan Turing'in hayatı, Andrevv Hodges'ın "Eıugnıa" adlı bestsellerı dalııl, pek çok f ılm senanstıne, oyun ya7arına ılhdtn kaynağı oldu Kısa sure oncede ls> Sanat KultıırMeıke/ı'ndeAlan lurıng'ınyaşamınıkonııalan Sonsu/Dongu"adlıuyunsergılendı Matematık gıbı bıı konuyla uğraşan bırını hıı k.ıdarilgınç kılan, ncydı' lurıng.CambrıdgeUnıversıteM'ndeoğren cıyken Russell ve NVhıtehead'ın l'rıncıpıa Mdtheııidtıca kıtdbını okuyarak maleııidtıksel nıantığın derın ve soyııt problemlerıy le tanış.tı Bertrand Russell, mantığı ııidlenıalıgın bağlanıbıı temelı olarak dıışunuyordıı oysa mantıkta7aman7dmdnınsdnındklınıkdri!}tıran ı,elışkılerle karşılaşılmaktaydı Bıına bır ornek olarak şu kısadıyaloga bakalını Sokrat I flatun'un ^ımdı soyleceğı ijey yalandıı Lfla tıın Sokıatdoğrusoyledı Russell ve VVhıtehead, maleınalıksel mantığı bıı gıhı çe lı^kılerden arındırdılar arna Russell daha da oteye gıdeı ek matematığı tumuyle mantık kurallaıımnbıı foımalı/mıiK donuşturmeyı umııyordıı An eak l ı m yılıııdd KurtCiodel bu umuduyıkan bırteorem ıs patutı dodel ıııteoremınegoreoylematemdlıkseloııcrmelorvdrdıkıhi(,bıı bıvmıdebıı sonııca bağlanamıyordu Matematıksel onernıeornegı olaıak b.u ıfadeyıelealalım "Ikıdenbuyukhert,ıftsayı ıkıasal bdyının topldmı olarak ya/ılabılır" Ikı arada hatırlayalım Asal sdyı, sadcı.c ktiıdısınc VL bır'e bolunebılen tam sayıdıı l)ol ıyısıyl.1 2 1 S 7 asal sayılardırama9 \t\aSSjNdldejiıldıı Çuııku') Ve,55ıse'i'e boluıuhılıı \ukarıya ya/ılı LUIIIIC, bıı ınateıııatıksel oııeı m e " oı neğı Bıınu sonuçlandırmak ıçın yaıddı ınırKİoğıııoklufuınu ıspaledeceğı/,ya daoylebıı 2'den buyuk ı,ıll sayı"bulaı.ağı/ kı ıkı asal sayınıntoplamı olarak ya/ılamasın Bıı masunı goıunu^lu pıobkını yakla^ık 2^0 yıl once doldbach ısımlı bıı matematık oğretmenı ortaya atmı^ ve problem, bugune Matematık\el manlı^ın derın ve \oyutproblemlenyle umversıteyıllarmda tanıştı.