Katalog

24 MART 2002. SAYI 835 13 yatrosal süreçte, sanatın diliyle, o çizgileri bir yol değiştirebilme, diyemesek de; başka bir yöne kaydırabilme gücün, hiç değilse o yoldaçalışaninıgelemınvarsadiyesürdürebiliyorsan inançlarınıistemlerini; karamsarlığı taşıyadursan da, umudu yitirnıiyorsun... Alt tarafı tiyatro, ama diyorum ya, bir diğer yönüyle de üst tarafı da tiyatro(imiş) meğer gibi bir işlevsel görününı kazandı ölüm Uykudaydı... lnsan hakları ihlalleri gibi alt başlıklı olgu, üst başlıklı bir konuma gelip yerleşti, kendi bağlamında...' Sen sanat nıanat diyorsun ama, biz adamın kulağını çekeriz, bu şey, ne meret!' dediler Yoksa, yanır lıyoruz da bizim bilemediğinıiz başka hi , şeyler mi var(!) Ne bileyim, tiyatro, sanatsal bir oyun milleti ahlaksızlığa mı sevk edıyor yoksa, yada ne bileyim, biroyunladevletmi elden gidiyor, Latin Amerika'da geçen bir konuy u dillendirirken... Istanbul'da Muammer Karaca Tiyatrosu'nda olanlar da, yöntemsel olarak değişikti biraz.. "Biz oyun falan yasaklamıyoruz. .Bildirim y apına zorunluğunuz vardı, yapmamışsınız, bu nedenden ötürü oynayamazsınız!." Türkiyc'den çok uzak bir ülkedc ama Tiirkiye'de de yaşanan tccrit olgusunu anlatan oy unu, yaşanlarla eş zamanlı izlcmc olanağı buldu izleyici. O giin yaşanılan olanı tiyatro sahncsinc aktarırkcn, hiç bir şekilde ajitasyona gitmcdcn 'tiyatro' yapmak belki de en zor olandı sizin için... Oyunun son on dakikasını kapsayan zaman diliminde, ölüm onıcu yargısma vanyor sanatçı tutuklulardan ikisi, ama diğer ikisi dışında kalıyorbu yargının (olguyu kavramsal olarak tarhşadurarak aralarında)... Geçen yı!, tam oyun çıkmak üzere, ölüm oruçları gündeme oruruyor bir anda: "Hah işte, gündemde ya, taşı bakalım sahneye de seyirci topla!", oysa sen sekizaydırçahşıyorsun üzerinde... Sonuçta, iki aylık bir gecikmeyle ilk gösterimini yaptı oyun; nerdey se provalarda delirme aşamasına gelmeme karşın, hem daha bir pişti oyun, hem de bu denli önemli «•" Bizim Tiyatro 'Ölüm Uykudaydı' oyunuyla sık sık engcllenen bir tanıklık belgcseli sunuyor... Zafer Diper'in yeni projesi isc nisanda izleyiciylc buluşacak, hoş bir sürprizlc: Melike Demirağ'ı ilk kez tiyatro sahnesinde izlcyeceğiz. H alkı inciten biroyun H MELTEM KERRAR er şey bir oyunun sahnelenmesiylebaşladı...21. yılına ulaşan Bizim Tiyatro'nun 'Ölüm Uykudaydı' oyunuydubu. Sahnede Zafer Diper. Hamlet, Nâzım, Suikast, Woyzeck, Şeytanistan, Dava ya da Faili Meçhul Bir Cinayet, ölümsüz Şarkı, Devrimi Çok Sevmiştik, Çölde Yanş... Daha fazlası ve en çokda 15yılhkbirserüvende Yargı'ylatanıdı onu tiyatro izleyicisi. Peki nasıl biroyun bu, ne diyor, ne anlatıyor, nasıl anlatıyor? Latin Amerika ülkelerinin birinde bir rutuklu Mauricio Varella. Anlatılan, Varella'nın hücresinde tek başına geçirdiği beş yıl ve ardındanbaşkabirhücredeyıllardırgörmediği ressam ve müzısyen iki arkadaşıyla paylaştığı yaşam mücadelesi... lzl lyorsunuz ve izlediğini/, andan itibarcn bir "tanık" oluveriyorsunuz, henı de hiç hazır değilken. Tanıklık da önceden bılinir bir şey değil zaten, ama rahat rahat izlemek varken bu tanık olma hali biraz "ağır" geliyor; tıpkı sahnede oynanan/anlatılan/yaşanan gibi... Tanıklığınız,anlatıcınıntopluluğa"sayın heyet" diyc hitap etmesiyle başlıyor, sürüyor kendiliğinden. Aslında tanıklık ettiğiniz şey dokuzmetrekarelikbirhücredesınırlı.Içine girildiğindeyseucubııcağıbulunmazactlar, hayaller., yollar, çıkıs, yolları, pay laştıkça sayılamayan... Oyunun/anlatının yada 'tanıklığın belgeseli'nin sorguladığı da bu zaten. Bütüıı bu paylaşımdan geriye ne kaldığı! Adolpho, Mauricio, Roberto.. Sahnede Diper tekbuşma (mı?) Bılıyoruzsanki onları. Nekadarbılebilirsek. Anlalıeı, 'sayın heyet'e dönüyor işte. Oyun bıtıyor." Ben buraya, bu cehennemden geliyorunı.. Bir giin, bu mezardan sağ ya da aklımız başımızda çıkamayacağımızı düşündüğümüzde, hangimiz sağ kalırsak tanıklık etmeyeant içtik...(...) Sayınheyetşimdı, benim merak ettiğim konu, sızlerc sunulan bu tanıklıktan ne elde edildiği...evet, ne...ne...ne..." Sonrası biraz tanıdık. Oyun istanbulluizley ıcıyle buluşluktan sonra çıktığı Anadolu turncsinin Merzıfonayagındaengellendı ılk kez. Sonrasında Kjrşchir. Dıyarbakır, Zonguldak ve Bursa Başsavcılıklarınca TCK.. 576 ve 119.maddeTCK.426/l maddelerinee suçlanan oyun, aynı zamanda son zanıanlarda çok sık duydıığuıııuz tiirden de bir suça sahip:'Ilalkınarvehayaduygularını incitmek'. Özellikle işkenee sahnelerinde lıalkın cinsel isteklerini uyandıran unsurlar bulan bir savcılık, suçlamanın sonıına eklemış: "Cîardiyanın tutuklululara nasıl işkence yap tığı, tutuklululann seslerini geniş kitlelere duyurmak amacıyla ölüm orucuna başlamak veya başlamamak içiıı tarlışmalan ve bunun sonucunda ölüm orucuna başlamalan, yavaş yavaş ölüme yaklaşmalan ve neticede ölümlerin konu edildiği şeklinde ifadelere yer verildiği görülmüş olup, konunun tetkik edilerekgereğininyapılmasınıricaederim." Tiyatro'nun Merzifon ve Kırşehir'de açtığı yürütnıeyi durdurmakaran davalan sürüyor. BuaradaBursaSavcılığf nınverdiği 'takipsizlik kararı' oyunun Anadolu turnelerinde herhangi bir engelleme ile karşılaştığında gösterdiği belge olmuş. Turnelerin ardından yeniden Istanbul'da sahnelenen oyun, son olarak Muammer Karaca Tiyatrosu' nda sahnelenmesine saatler kala Bmniyetgörevlilerince 'bıldirimyapılmadığı' gerekçesiy le engcl lenmek istendi. Oyun aynı sahnede daha önce de sahnelennıişti oysa. Eınniyete bildirim yapılmaksızın.Ülkedekihiçbir tiyatro, oyunlarını sahneleyeceklerini emniyete bildirmiyor. Bıldirmelimi? Diper' in yenı projesi ise N isan ayında izleyiciyle buluşacak. Özgün bir Nâzım Hikmet çalışması olan oyununadı "HoşGeldinBebek". ()yunun bir de sürprizi var: ilk kez tiyatro sahnesinde izleyeceğimiz Melike Demirağ. •*• 40 yıldır tiyatro yapan Zafer Diper'le Bizim Tiyatro'nun 20. yılında yasaklamalar üzerinekonuştuk. Türk tiyatrosu tarihini yasaklamaları göz ardı ederek yazmak mümkiin degil ncrcdeysc.Devletmedyatanımlanaınayan başka güçler(!).. Son oyununuz 'Ölüm Uykudaydı'ııın yaşadığı süreç, söz konusu mantalitenin ve nasıl işlediğinin çok açık bir göstergcsi oldu.. Sorunuzdaki 'devletmedyatanımlanamayan güçler (!)' ana üçgeni, içinde de başka üçgenleri barındırıyor; çekiyorsunçizgiyı, icinde bir yenisi oluşuyor hemen; hani, bölündükçe başka bir diğerleri...' Eğer bu üçgeninücgenciklerin içindeysek,' diye düşünüyorunı: '(îeldeçıkişiniçinden..'Neki,ti Zafer Diper, Cıımu Boynukara 'nın yazdığı "ölüm Uykudaydı" ile izleyidyi başmdan sonunu dekfarkh bir taıııklığın içine sokuyor.