Katalog

13 OCAK 2002. SAY1825 Lazeburi albümüyle Laz müziğini dünyaya tanıtan Birol Topaloğlu, 15 Ocak'ta Iş Sanat'ta konser verecek. Müziğe o yı 1larda yasaklı tulum yerine bağlamayla başlayan Topaloğlu5nun amacı Laz müziğinin karakterini belgelemek. Araştırmalan onu suyun öteki yanına da götürüyor... Karadeniz diye bir yer ve miizik L NİHAN ÇAKIROĞLU az müziğinin günümüzdeki cn üncmli tcmsilcilerinden biri Birol Topaloğlu. Kardeş Türküler, Kcmal Sahir Giirel, Erkan Oğur, Isnıail Hakkı Demircioğlu, müzik dünyasında beraber çalıştığı isimlerdenbirkaçı. Lazmüziği hakkında ilk kapsamh çalışmayı gerçekleştiren sanatçıya, bu çalışmanın öyküsünü sorduk, dcrleme ve arşiv yazılanndan oluşan son kaseti hakkında söyleştik: Müziğe ııasıl başladınız? Benimdoğduğumevderadyotelevizyon yoktu. Annemdcn, birde çevremdeki insanlann söylediği o Lazca destanlardan ctki lendinı. Hcm aşk, hetn ış hem de oradaki insanlan derinden etkileycn bir olay ı, ölümü, yanı birebiryaşamııçeriyorlar. Bubeniilketkileyen miizik. İlk hangi enstrümanı kullandınız? Bizim yörede yaygın olarak kullanılan ıkı enstrüman var: Kemençe ve tulum. Ama benim ilkkullandığımenstrümanbağlamadır. Çünkiiodönemlerde tulumakarşıolumsuz bir propaganda geliştirılmış, tulum yasaklanmıştı. Bu da beııim tulumdan uzak kalmamanedenoldu. Fakatbağlamayla ilgiliböyle bir sorıuı yoktu. Bağlama kullanımı köyde giderek yaygınlaşmaya başladı. tlk önce ağabey im saz çalmayı öğrendi. O zamanlar ben çok küçüktüm, ne yapıyor, ne ediyorlar diye uzaktan takip ediyordum. dinizpcki? Ünıversitede zaman zaman ortak ve solo konserlerimoldu. Okonserlerde hatırlatmak ve tanıtmak amacıyla bazen Lazca şarkılar söylüyordum. İnsanlar bu şarkılan çok beğendiler. Ve bende şöyle bir fikir gelişti: "Neden içinde yetiştiğim kültürün müziğini yapmayayım?" Bunun eksikliğini hissettim av'ikçası. Kimse çıkıp da "Bakın Karadeniz'de bildiğiniz Lazlardan daha farklı bir Laz kültürü varaslında, yani dilleri, kültürleri.müzikleri farklı. Bubilmediğinizbirşeydır" diye tanıtmadığı için ben de ister istemez oyöneitildim. Yaptığınız derlemeler çoğunlukla araştırmalarınıza dayanıyor. Bu araştırmalan nasıl yapıyorsunuz? lıısanlara ulaşıyorum, soruyorum. Yazılı kaynak ise pek yok. lleride kitap yazma işi de bizim başımızapatlayacakgibi. Çünkübeninı bildiğimi kimse bilmiyor. Araştmyorum.bilgı edinıyorunı, bende kalıyor. Bıınu insanlarailetmekiçinyazıyadökmekgerektiğineinanıyonım. Çalışmalarınızda kimi örnek aldınız? Ilelimişi Xasani. Sınırın öbür yanında Lazlarve Megreller vardı. SSCB yıkıldıktan ve bu sınır açıldıktan sonra Gürcistan sınınndangelcnLazlar"Bizkardeşiz,bizde Lazca biliyoruz"diyeortayaçıktılar. Herkesşaşkın vaziyette. Merak ettim, Sarp Köyü'ne, Batum'a gittiın. Orada Hcl imişi Xasani 'yı duydum. Makarabantlarınaulaştım. Deşifre ettim. 1907yılındadoğup, 1976'da vefat etMüzik eğitimi aldınız mı ? miş. Türkiye'de çeşitli çahşmalar yapıp sosZaman zaman nota dersi aldım. Antep'te, yalist bir düzen içerisinde yaşamak uğruna Istanbul 'da özel müzik yerlerinde, ama uzun SSCB'ye gitmiş, unıduğunu bulamamış. sürelideğil. Yaniciddi bir müzik eğitimi alGördüğü yanlışlıkları dile getırmiş, bundan madıtn. Şayet imkânım olursa müzik eğitimi almak istiyorum. Gene de nota, armoni, dü dolayı da yargılanmış. Sürgünler yemiş, ajan olarak suçlanmış, evi elinden alınmış, karısı zenlemevearanjörlükkonulanndakcndimi onu terk etmiş. Ardından, birtren kazasında yetiştirmeye çalışıyonım. birbacağınıyitırmiş. Anlayacağınızbaşına Kasetçıkarıııam/.da ErkanOğurve Isgelmedikkalnıamış. Yaşadıklanna rağmen mail Hakkı DemircioğlıTnun katkıları... kcndi kültüriinden hıç ödün vermemiş birisi Ajıtep'te okuduktan sonra Istanbul'a geldim. I smai 1 zaten beninı konışu köylüm, Pa o. Yaptığı çahşmalarda, resimlerde hep kültürü çizmiş.Miiziğindekültürünüsöylemiş. zarlı. Hep Erkan Oğur'dan bahsederdi. lirÖnemli yapıtlar, büyük bir ipııcıı bıraktı. Bu kan Oğur o zamanlar stüdyo müzisycnliği noktada onu örnek alıyorum. yapıyordu ya da bazı müzısyenlerle beraber çalışıyordu. Kitlcscl olarak olmasa da belli Lazların yaptığınız işe verdikleri tepki birçevredetanınıyordu. Tanıştık. Hem münasıl? zik olarak hem alılak olarak beraber iş yapaTabii, pek anlam veremediler. "Yıllarca bileceğimbırinsanolduğunainandun. Yapüniversite okumuşsun, bak ne güzel bir mestığım biriki derlenıe vardı. lirkan ()ğur "Sen leğin var, mühendis olmuşsun, niye uğraşımüziğini icra et ki insanlar da öğrensin" deyorsun bu fuzuli işlerle, git mesleğini yap, di. Açıkçası onun büyük motivasyonu oldu. parakazan"dediler. llkbaşlardabutepkiler OmotıvasyonlaKalanMüzik'egittim. yoğundu, fakat daha sonra yapmış, olduğum bu kültürel etkinliğin hem duygulanna bireLaz müziğini yapmaya nasıl karar vcr Birol Topaloğlu, Laz nıüzlği üzerine ilk kapsamh çalışmanın sahibi... birhitap etmesi hem de Türkiye'de veyurtdışında ilgi görmesi kafalarındaki yargının biraz daha yumuşamasına neden oldu. Avrupa'yakonseregidiyorum. "Oradadamı Lazlar var" diye soruyorlar. "Fransızlara Laz müziğini söylüyoruz" diyorum. Bunu ilk başta yadırgadılar ama artık kanıksadılar. Sonunda benim bu işe inandığımı, bu işi yapacağımı, ikisini birarada sürdüremeyeceğimi anladılar ve bu hoşlanna gitmeye başladı. Son kasetiniz Lazeburi hakkında bizc bilgi vcrir misiniz? I lk iki kasetim çıktıktan sonra derleme kayıtlarına yine devam ettim. Yaptığım kayıtlann ancak piyasaya çıkınca korunabileceğini düşündüm. Siz yaptığınız derlemeyi bir banta kaydedip saklasanız da o, günün birinde yok olacaktır. Arşivinize koysanız da bir işe yaramayacaktır. Arşivine koysan kım bılecek, kim öğrenecek? Kimsenin bilmemesi yerine, piyasaya iyi körü bir ürün olarak çıkması ve insanların bunu tanıması daha iyi. Bu amaçla Lazeburi'yi çıkardım. 80 sayfa k i tapçıkl ı bir çal ışma Lazeburi. Arşi v ve denemelerden oluşuyor. Bu beni çok rahatlattı. Benim için ilk iki çalışmamdan daha önemli birçalışmaydı. Eleştinlerdegeliyortabii. İnsanlar Birol Topaloğlu diye alıyorlar kaseti. "Biz Birol Topaloğlu'nun sesini duymak istiyoruz. Bundasesi yok"diyorlar. Bu benim için önemli değil. Asıl önemli olan misafir sanatçılann söylemesiydi. Sonuçta bu birarşiv ve denenıeler çalışmasıydı. Her ne olursa olsun bu çalışmamdan çok memnunum. Dünyanın çeşitli yerlerinde konserler veriyorsunuz, yabancı basında habcrîvft'nizçıkıyor. Uluslararası bir müzik fuarında kasetiniz en beğenilen çalışma olarak scçiliyor. Bunlara dayanarak müziğinizin evrenselolduğunudüşünüyormusunuz? Evrensellikbize farklı tanıtıldı;dans Batılıdır, biz de dans edelim, evrenselleşelim, Avrupa piyano, gitar çalıyor, hadi biz de piyano, gitar çalalım, evrensel olalım denildi. Bunlar yanlıştı. Sennekadaryereldavranabiliyorsan, duruşujı ne kadar sağlamsa, o kadar evrenselsindir. Bu zor bir şey değil, biz yüzünıüze gözümüze bulaştırdık. livrensellik iyi dans etmek, gitar çalmaktan ibaret değil. En son gittiğim Avrupa festıvallerinde herkes özgün çalgılarını çahyordu. Hobilcriniz?.. Dağlar, denız, dere... K.aradeniz'e dair her şey... Buralara gitmeyi çok seviyorum. Birde balık avlamak. Henüz Laz müziğinin kasakteristik yapısını çıkartamadım. Bunu yapmak için de çokça dinliyorum ve notaya döküyorum.^