Katalog

CUMHURİYET DERGt Ancak Rebeca birkuralkoymuşvckızların dükkânlaragirmelcriniyasaklamıştı.Baba Aleksandre dinineve gelcncklerinebağlıydı. Rebeca hem kocasına uyuyor hem de kızlarının kültürlü,çalışkan,aydıninsanlarolmalannıistiyordu. Bunudabaşaracaktı.Üç kızı lisc eğitimi göriirkenbirkızı 1930'luyıllardatıpokuyacakveTürkiyc'ninilkkadın cerrahları arasında yeralacaktı. Diğerkızı iscilkkadındişhekimlerindenbiri olacaktı. Beyoğlu 'nda geçen bir yaşam Lcrnerailesi Osmanlı Imparatorluğu'nun yıkılmasını ve Kurtuluş Savaşı'nı Istanbul'dan izledi. Cumhuriyet'in ilanından sonra Aleksandre Lerner, eşi ve çocuklan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldular. Aleksandre Lerner, "Şahin Levent" adını aldı. Yeni Cumhuriyct'i içten benimscdilcr. Ailc, Atatürk öldüğünde bir evlatlarını ya da kardcşlerini kaybetmiş gibi yas tuttu. Bu yas, : Aleksandre veRebeca'nınçokyakındostlan olan, onlar gibi Rusya'dan kaçarak Istanbul'agelmiş Musevi birterzi vekızının Atatürk'üncenazesiönündesaygıdabulunmak için gittiklcri Dolmabahçe Sarayı 'nda kalaj balıkiçindekalarakölmeleriylekatlanacak, yaşamları boyunca unutamayacakları bir acıyadönüşecekti. Rosa liseyi BeneBerith Musevi Lisesi'ndetamamladı. 1926'da,23yaşındayken DoktorRobcrt Abimelech'leevlendi.lstiklâl Caddesi'ndc Izzet Bey apartmanına taşındılar. Rosa çalışmadı.Tek çocuklan Nina (Asa) 1928'dedünyayageldi. Rosa.annesinden gördüğü gibi kızının iyi bir eğitim alması ve kültürlü birçevrede yetişmesi için özen göstcrdi. Kocası Robert Abimelech, Birinci Dünya Savaşı'ndaönceöğrcnim içingittiği Almanya'da klarnet çalmasını öğrcnmiş ve öğrenci orkestrasındaçalmıştı. Robert veRosa'nın en büy ük /.evkleri iki dostlarıyla kurduklan oda orkestrası ile müzik yapmaktı. Kızlan Ninadaçok küçükyaşlardan itibaren piyano eğitimine başlamıştı. Nina Asao y 11lann ts4 tiklâlCaddesi'nişöylehatırlıyor: "Evimizinbirbalkonu vardı. Benoradart seyrederdim. (îayet temiz ve şık giyinmiş beyler,ellerindeçoğuFransızcagazetelcri, öğlenzamanıLebonveyaMarkiz'egelirlerdi. Arabayoktu. Beylerbirbirlerini şapkala* nnı çıkararak selamlarlardı. Bu da bayağı SOT run olurdu. Çünkü herkes birbirini tanırdıi Oyun oynamak için annem bızi Tcpcbaşı'nâ götürürdü. Tepcbaşı'nda şiıııdi otoparkın ve TÜYAP'ın olduğu ycrdc 'Petites Champs' denilenbirpark vardı. ŞchirTiyatroları da buradaydı. Bubinaneyazıkkiyandı. Yerin( otoparkyapıldı.Buparkıniçindebirdegazino vardı." Lernerailesinin bütün hayatı Beyoğlu'nda geçecekti. Seni özlüyoruz Rosa MURAT URAL in dokuz yüz üç yılında Rusya'da siyasi, ckonomik vc toplumsal baj kımdandurumçok kanşıktı.Gelişmckte olan sanayi burjuvazisi Çarhgmotokıatikyönetiınininkanatlarıaltına sıgınmıştı.Serflikten"kurtulmuş"köylüler kırsalkcsimdekoşullarıngiderekzorlaşmasıylaköylcrindenkopupkentlcrcyöneliyor ve palazlanmaya çalışan açgözlü sanay inin kölesihalinegeliyorlardı.Çarlıkpolisiiscişçilcregözaçtırrnıyordu. llköğretim çağındaki çocukların ancak yüzde24'üokula gidebiliyordu.Çarlığakarşımuhalefctyaygınlaşıyordu. RusSosyalDemokratPartisi'ninlI. KongresiyapılıyorveBolşeviklerleMenşeviklerinyollanayrılıyordu.Dumaetkisizdi. Bu arada Ruslarla Japonlar arasında bir yıl sonra bir savaşa dönüşccek gerginl ik tırmanıyordu. "Ruslaştırma"politikası doludizginsürdürülüyordu. 1903 yılında, Rusya'da bunlarolupbiterkcn Ukrayna'daOdcssayakınlarındaki kiiçük bir kent olan Nikopol 'da, Aleksandre Şaya ve Rebeca Lcrner'in bir krz çocuğu dünyayageldi. Ilk çocuk da kizdı, daha sonra doğacaklarındahepsikızolacaktı. Adını Rosa koydular. Eğeryaşam normal seyrini izlese Rosa'nın yaşamı Rusya'da orta halli bir Musevi aile ortamında gelişecekti. Ancak çevresinde gelişen olaylar diğerlcri gibi onun da kaderini bambaşka yönlerc çevirdi. da iki kı/lan dahaoldu. Sonunda Birinci Dünya Savaşı önccsinde Çarlık Rusyasının olağanüstü karmaşası Lerner ailesiniatatopraklarınıterketmcyc, yeni vegüvenlibiryaşamarayışınazorladı. Bütün mal ve mülklerini Rusya'da bırakıp kaçtılar. Zorlu bir yolculuktan sonra lstanbul'a geldilcr. Tarih muhtemelen 1909 veya 1910'du. Rosa altı veya yedi yaşındaydı. Okulabaş,lamamıştı.Rusçakonuşuyordu. Eşi ve dört kızıy la N ikopol 'dcn yola çıkarken Aleksandre Şaya 1 .erncr'in amacı aslındaAmerika'yagitmekti. İstanbul onlar için geçiei bir durak olacaktı. Ancak kansının hamileoluşuAmerika'yayolculuklannıgeciktirdi. Bcşincikızlarıdünyayagelirken Aleksandre Şaya ve Rebeca Lerner Islanbul'da sürekli kalmak için karar vermişlcrdi. 1910'lu y ıllarda Balkan Savaşlan, ardından Birinci Dünya Savaşı ile sarsılan vc dağılanOsmanlı tmparatorluğu'nunbaşkenti istanbul 'da da hay at kolay değildi. Rosa Abimelech 'in annesi Rebeca Lerner. Bir piyano ve beş kızkardeş Lerner ailcsi Kamondo Han'ayerleşti. Bir temizlemedükkânıaçtılar. Savaşkoşullarınınzoıiuklarınakarşınbabaveanne Lerner kızlarının iyi bir eğitim görmesi için çabaladılar. Rosadailkokul vcortaokulöğrenimini Avusturya Lisesi'ndeyaptı. Baba ve anne Lerner sadcce okuldaki eğitimle yetinmeyip kızlarının müzik eğitimi için dc olanak sağladılar. Evde bir piyano vardı. Bcş kızkardeş sıraylaçalışıyorlardı: Ikisi sabah erken kalkıp okula gitmeden önce, üçü ise öğleden sonra okuldan gelincc piyanonunbaşınageçebiliyordu. Anneleri Rebeca bu derslere özel öncm veriyor ve onca işinin arasında hocayı dikkatlc izliyordu. Kızlarıçalışırkenyanlışçaldıklanndaonlan uyarıyordu.Rosavekızkardeşlerihcpannclerininrnükemrnelbirpiyanistolduğunudüşünmüşlcrdi,çok sonra onun piyano çalmayı hiç bilmediğini öğreneccklcrdi. Bu arada Lerner ailesi işlcrini geliştirdi. Dükkân sayısı bir süre sonra beşe ulaşmıştı. NlnaAkademi'de... Rosa kızının eğitimi için Italyanokullarını seçti vc Nina'yı ilköğrenimi için Beyoğlu'nda Ağa 1 lamamı Sokak'taki ttalyan SörlerOkulu'na kaydertirdi. Nina ilkokuldan sonra Tomtom Sokak 'taki ltalyan Lisesi 'ne devametti. Osıralarda liselerde"bakalorya" sistcmi uygulanıyordu. Lisedörtyıldı veson sınıttabütün liscderslerindenyazılı vesözlü sınavyapılıyordu. ltalyan okullanndasanat tarihi vc resim derslerine önem veriliyordu. Nina, oldukçaiyibirklasikcğitimaldı. Rosa genç kızlığından bu yana müziğin yanı sıra resimlc de ilgilenıyordu. Ders almamıştı. Renklcreolan tutkusuydu onu resim yapmayaçcken. Kızı Nina da lisedeokuduğu sanat tarihi dcrslerinin vcevdeannesinin resim yapmasının ctkisiy lc resmc yöncldi. Önceleri yaptığı daha çok beğendiği ünlü rcssamların eserlerini kopyalamaktı. Nina bu ortamda daha lisedeyken Akademi'ye istanbul yollarında Siyasi ve ckonomik bakımdan zorlanan, Japon savaşı ncdeniyle sıkışan Çarlık ve hükümeti gidcrek artan mcmnuniyetsizliği gidernıek için çoktandir unuttuğu bir yöntemi hatırladı: "Pogrom". Ve Rus şovcnizmiyle coşturulankalabalıklarınbütünöfkesikendi halindeyaşamaktaolan Yahudiler'eyöneltildi. l,erncrailesi Pogromhaberlcri duyulmaya başlandığında anlamıştı koşulların dcğişmektcolduğunu. Amasonunakadar yaşamlarınatutunınakiçinçabaladılar. Buara Babası Aleksandre Lerner...