Katalog

I2MAYIS 1996. SAYI 529 karşıhaksızlıkoluyor.ama.eminizkiodabu gcrekçelerkarşısindayeni"CityToilet"ianlayiijlakarşılayacaktır. Ayrıca "City Toilet" tamamen yararsız da değil. DüijününüzTaksim'deresmi birbayram törenindc muhterem zevattan birisi, insanlık hali, sıkışıyor. Nc yapacak? "Taksim Umumi Tuvaleti"ne mi gidecek? Olur mu? Hemengider"City Toilet"e. Rahatlar. Hatta kolaylık olsun diye bayrama katılacaklara "CityToilet"inanahtarlarıdağıtılabilir. Aslına bakılırsa umumi helalarçokeskilerde kalmıştı. Onların yerini, görünüş ve hizmettebirfarklılıkolmasada"Tuvalet"ler çoktanalmıştı. Daha sonra neanlama geldiğinibilebilmediğimiz"WC"yazılarıortaya çıkmıştı. Artık köylerimizde bile görmeye alıştığımız"WC"leryerine"CityToilet"ten ilhamalınarakuydurulmuş"CT"tabelelalarıyla karşılaşırsak şaşırmamak gerekiyor. Hatta bu adı şimdiden benimseyebiliriz; "CT". Söylenişi de kolay, okuması da; "CeTe". Neydi o WC"nin "W"si. Nasıl okuyacağımızı öğrenmemiz hiç kolay olmamıştı ve hatta bazıçokbilmişler"VeVeCe"diyeokusa da sonuçta "VeCe" diyerek işin içinden çıkmıştık. 13 ta bir tören deyineTaksim'de bir zamanların ünlü Taksim Kıslası'nın bulunduğu yerde düzenlenebilır. Bugün bu tarihi kışlanın girış kapısının yerınde bulunan McDonalds.çagdaş kent bilincimizın en giizel örneğı olarak yabancılarındikkatincsunulabilir. "İşlevser kullanılan saraylar Sonra saraylarınıızı gezdirebılırız. Tabii saray dcnince akla hemcn Topkapı ile Dolmabahçe gclıyor. Amabunlarıherkesbiliyor. Biz esas onlara "işlevsel" hale getirdiğimız saray larımızıgösterebiliriz. Sayın ÇelikGülersoy'un rehberliğinde Salıpazarı'nagötürebilirizonları.MimarSinan Üniversitcsi'niziyaretedebiliriz.SayınGülersoy onlara bubinaların 1850'lılerdenkalma saraylarolduğunuaçıklarve işlevsel hale getirilmesininöyküsünüdeanlatabilır. Abdülmecit, Fındıklı tarafındaki sarayı kızı Ceınıle Sultan, hemen yanındaki ikiz sarayı iseöteki kızı Münire Sultan için yaptırmış. Ancak bu binaların önemı sadece sultan saraylarıolmalarıdeğil. 1911 yılındaÇırağan Sarayı yanınca Meclisi Mebusan Cemile Sultan'ınsarayına, AyanMeclisı ise Münire Sultan'ın sarayına taşınmış. Yani bu iki bina tarihi meclis binalarımız arasında yer alıyorlar. Tarihkitaplarındaokuduğumuz. Istanbul işgal edildiğinde Ingılizlerin basıp"tatil ettikleri" Meclisi Mebusan binası, dahadoğrusu Sarayı burası... Meclisi Mebusan Sarayı, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra, 1924yılındaSanayiiNefise yani daha sonraki Güzel Sanatlar Akademisi'neayrılıyor. 1949 yılındabınada yangın çıkıyor. Dönemın en ünlü mımarı Prof. Sedat Hakkı Eldem binayı onarıyor. Ve bu sırada binanın cephesini dcğıştiriyor. Barok ve kemerlipencerclerıdikdörtgenkesmepencerelereçeviriyor. Binayı, Sayın Gülersoy'un değimiyle, "yukardan a^ağıyapasta gibi ıkiyc kesiyor, orta katı ve tavanı kaldırıyor. Çatıya betondan iki aydııılık kulübesı oturtuyor." Daha sonra Sarayın önüne üç katlı "Rektörlük Binası" yapılıyor. Yandaki saray da Akademiyeverilınceorasıdarestorasyondan nasibini alıyor. Onun da önüne bir "Odıtoryum"bınası inşaedılıyor. Ikı sarayınarasına ekyapılarkonduruluyor. Yabancılarelbette ki buöyküdengerekli dersleri çıkaracak kadarakıllıdırlar. Onlar mutlakabu tarihi saraylarınokulyapılıptepe tepekullammasunulmasımnöncminianlayacaklardır. VebununTürkiye'ninenseçkin mimannıneseriolmasınımutlakatakdiredeceklerdir. Hocalarınörnekalanmimarlarımızın nasıl "çağdaş"biranlayışlayetıştırılerek kenti değiştirmek için canla başla seferber olduklarınıdagörülmemişbireğıtimuygulaması olarak mutlaka kaydedeceklerdir. Ziyarctlerin daha etkili olması için daha önceki Meclis binamızı, yani tarihi Çırağan Sarayı'nıbirotelkumarhanesihalinegetirdiğimizideaçıklayabilirız. Yanlışbiranlamaolmamasıiçin.elbetteki sarayları işlevsel kılarken, tarihi tümden yok etmediğimizıdeanlatmalıyız. Meclisi Mebusan 'ınkendisini ortadan kaldırmakla birlikteönünden geçcncaddeye "Meclisi Mebusan" adını vercrck tarihin sürcklilığini sağladığımız mutlaka anlatılmalı. Kimsenın kuşkusuolmasın ki bunları gören tüm yabancılar, menılcketlerıne dönünce.saraylarını hemen gü/elcemodernleştirecekler, otel, kumarhane veokul filan yapacaklardır. Bu da bizim dünya kent bilincine katkımi7olsun. Blr u WCöyküsü Yinedesormadanedemiyorinsan;"Bukadarparaharcamadankentimizinhelabilincini yabancılara başka şekilde gösteremez miydik?"Herhaldegösterebilirdik.Hemde yabancılarıhayrettenhayretedüşürüp.daha daövgüalabilirdik. Nasıl rm?Basit...Taksim'ingöbcğinchcla dikmck ne demek, bizler yıllar önce, tarihi operabinamızı yıkıpyerine WC yapmtşbir mılletdeğilmıyiz;bunuaçıklardık.Elbetteki yabancılanndudaklarıuçuklardı.Akıllanbir karışhavayahoplardı. Ve hatta toplantılarda, Taksim'in göbeğine hela kondurmayı akıl edenakılkişilertarafındanbukonudabırbildiri sunulabilcccği gibi, tarihi hclanın önündcbirtören biledüzenlenebilırdı. Inanmayan olursaÇelıkGülersoy'u.SemavıEyıce'yitanık olarak gösterebilirdık. SayınGülersoy'unanlattığınagöreAbdülmecit, DolmabahçcSarayı'nı inşaettirırken biroperabinasıdayaptırıyor. Bina 1858'de tamamlanıyorve 1859'dagörkemli birtörenle açılıyor. Mımarları, bu iş için özel olarak lstanburagctırilcnDıcterveHammond..Dieter'ınbinanıniç. süslemelerini veresimlerini yaptiğı da söyleniyor. Operanın donatılmasını ise Paris Operası dekoratörü Sechan üstleniyor. Fransız lllustration gazetesi Dolmabahçe saray opera binasınınVersailles saray tiyatrosu ile rckabet edebilecck güzellikte ve nitelikteolduğunuyazmış. Versaillestiyatrosunun yapım tarihi 1770. Ancak bugün dünyanın en ünlü opera binaları arasında yer alan Paris Opera binasımn yapım tarihinin 1875 olduğuhatırlanırsa, Dolmabahçe opera bina.sının, Versailles'e rakip olmak yanında Avrupa'nın tarihi opcrabinaları arasında bulunduğudasöylenebilir. Dolmabahçe operasının geniş bir parteri vc üç kat locası varmış. 300 kişi alabiliyormuş. Padişah locası sahnenin hemen yanındaymış. Saray kadınları için kafesli localar varmış. Tavanları yağlıboya resımlerle süslüymiiş. Fuayeduvarlarında tablolarasılıymış. Bronzapliklcrıahşapheykelciklertutarıniş. Ahşapoymalaraltınlabezeliymiş. Localarıntabanıenderbulunurhalılarlakaplıymış. Atlas, kadıfe perdclersahneyi ve localan örtermiş. Tüm bunlar, o günlerden kalmış ve bugün MetinAnd'ınkoleksıyonundabulunanbirgravürebakılaraksöylenebıliyor. Taksim Meydunı... ISedense Istanhııl'un meydanlanna hep düsmanlık etmifiz... binanın kapılarının ve sahnesinın en son Mart 1863'deŞekerBayramınedenıyledüzenlenenbirgösterideaçıldığıbiliniyor. Bina bundansonrakapalıkalıyor. Abdülaziz'in yerine padişah olan Abdülhamit, Yıldız Saray ı'nayerleşjyor. Veoradakendısinemütevazıbirtiyatroyaptırıyor. Dolmabahçe operası 1939yılınakadar,76yılterkedıliyor. Bu arada bir yangın geçirdigi de söyleniyor. 1939yılındazamanın Istanbul Valisi Lütfi Kırdarılk geniş "ımaroperasyonunu"başlatır. Sıra Dolmabahçc'yegclince, Dolmabahçe camıinintamkarşısında, bugün Mithatpaşa Stadyumu ileGümüşsuyu arasında kalan alanda bulunan eski opera binası da balyozlardan nasibini alır. Vali Bey vurdurur kazmayı.buköhnebinayıtemizehavalecdcr. Yerine y ukarıya çıkan bir merdivenle, onun yanına bugün bir kaç çam ağacının altına gi/lenmış bır"genel hela"yaptırır. Helanın ınşaatında muhtcmelcn opera binasımn taşları kullanılır. "Müze kent olmaz" Nasıl, buöyküyabancıuzmanlarınılgisıni çekmezmiacaba?Eğerhâlâdudakbükenler olursa,ozaman ProfesörSemavi Eyiceçağrılabilir. Sayın Eyıce. yabancı uzmanlara, bu tarihi kentin, "Bu kenttc müzeler olabilirancakbukentaslabırmü/ckcntolamaz"diyen "çağdaş" yöneticılerınelınde nasıl değişıkliklereuğradığını.buyoldakentemüzegörünümü verennice tarihi "köhneliklerin" temizehavaleedıldığinıgünlcrboyuanlatabilir. Yine inanmayanlar olursa hepsinin yerini tespitli vebelgeliolarakgösterebilir. Vehat fiiil 1 tliiîlllif Meydansız bir kent Yabancılaranlayi'jlıadamlardır. Belkibu kadarteferruala bile liizum kalma/. Onlara •jöyle bir "meydanlarımızı" gezdırsek ne ulup bıttiğini anlay ıverırler. Örneğın; bugün bir otoyola bcnzeyen, sağından sulundan altından üstünden her yanından yollarla çevrılmi.ş. Yenı C'amı'nm önüıulekı küçük bıralanla sınırlanmış l.nıınönü"Meydanı"... \erü.stünde Inıınönü'ndekıo küçük taşlıkalanınbılebulunnıadığı, tümüyle yer altına gizlenmiş Karaköyı«" Opera nasıl "WC" oldu? Sayın Gülersoy'un anlatımıııı i/leyerek VVCöyküsünegcliyoru/. Abdülmecit operanın açılışından ikiyıl sonıaölür. Yerine gcçen kardeşi Abdüla/i/.pehlıvangüreşlerine, horozdöğüsjlcrincmeraklı. Arasıraoperadabir oyıın seyretsede çatana ıle yaplığı deni/ gc/ıntileıiııdedalkavukpaşalarıpatdıyedeni/e itmek ona daha cğlenceli gelir. Bu güzcl Eski Meclis hinanıız, yani (,'ırağun Sarayı şimdi dev bir otel ve kumurhane...