Katalog

8 ClJMIHIRİYnTDI'.IUiİ ga' ya^adığı 1960'larda belirli birgenycdönü!> gö/lcınlcnmi^ti. Sincmanm ycııiden canlanması ısc diğcrsosyalist sincnıaların durgım bir devreye girdıgi 1970'lerc vc 198O"lerbaşınarastladı. Son yıllardaki sorunlaı isc konı.şu iilkclerden pck farklı değil. Hüküınet Batı biçemi demokrası sözü vermiîjsc dc ckonomiyi tiü.jtüğii vukurdan çıkaracak adımlar henü/ atılmadı. l/leyici,eğlenceyeharcayacak üc.bes kurusu varsa bunu yerlı yapımlar yerıne llollyvvood fılmlcrinc yatırmayı yeğliyor. ÜlkedckiyÜ7.sinemanınonuanakentte.(Beş yıl önccsincdck iki bin bcşyü/sinema vardı.) "Biiyük Boynuzll"nin( 1994)yönctmcııi Nicolai Valev,"Bulgaristan'da film yapınak fazla ederli deği I ama ekonomik durıım çok kötü" diyor." 1980'lerin sonunda tırmanan borçlar ilk önce sağhk, sosyalsigorta, eğitim ve sanat gibi alanları etkiledi." Bu nedenle politik değiı>melcrden bu yana yapılan f ilmlerinsayısıbc^altıyıgeçmiyor. Dahaönceleri say ı bunuıı dört katıydı. "Biiyük Boynıı/ II", Mclhodi Andonov'un 1971 clepeıdeyegetirclığı.onyedinci yüzyılda gcçcn bir öt; oyküsünii anlatan çokpopiilerbirfilminyeni vcrsiyonu. Karısınınır/mageçıpdalıasonradaöldürenOsmanlıbcylerindcnöçalmak isteyen llıristiyançoban,kı/mıcrkekçocukgibıyciıstiriyor ve öç alacağı güne hazırlıyor. Daha çok aşkvccııiscllikkonulanüzchndcduraıııkınci l'ilmdc genç Vvt bir Müsliimana âşık oluyorveycpycnı birdünyaaçılıyorönünde. Nc ya/ıkki tiimyasak aijklar gibi buda bir trajedi ilcsonuçlıiıııyoı. Yönetmen.yaşlı kuşağın olunısu/tcpkılcnnekarşm, filmmgışedebaşarılıokluğumı, I ürkmahallclcrınclcbılcbcğeniyle karsılandığını söylüyor. Dört kentle göslcrilınckü/cıc rürkiye'ycçağıılmasıda kcndisini nuıtlu kılan birolay. Vole\ 'cgörc, bııgünün Bulgaristam'nda ya.şam konıünist dcvirdcn çok daha kötü: likonomık sorunlar, fakirlik, Rus mafyası. Oysaözgürlük var: Düşünmeözgürlüğü, ıstediğin ycrcgidcbilmcözgürlüğü. Yeni I ilmindctümbunları ırdelcmeycçalısaeak Volev. Bırdcijunadcğıniyor: "Artık kapalı bir toplumda ya^amadığımıza görc yaratıcı ögclcnmı/ibıı arayagctırebılirı/bclkı.(,'iınkübelıılı bir Balkan kımlığincınaıııyoıum. Biraz tembeliz, biraz savrıığu/, kafamı/ bınukarışık.duygııluyu/daüsielik.Tümbunları yararıını/akullanabilıri/. Kilmyapmak dabirgönül veruhı^idir." Toplumsal eleştiri olarak sinema Romanyalı yönelmcn Mırcea Danclmc, 1993 yılııula Bcrlin Film l'cstivali"ndc"Karı Koca Yalağı"adlı bir filmlcçıkmıstı karşımıza. koiay kolay iyilcsemcycn ha.sta bir toplunuKinlatıyordubu film: Sosyali/mcrtcsı Romanva! (cbindcdolarıolanatümkapıların açıldıgı bırülkc. Öylckı ikıdostsokaktakaişılaştığmda,"Ne\arncyok,nasılsın?"ycı ine,"Dolarbugün kaçaV'diycsorııyordıı. Kimso kimscnin kimdenyanaoldıığuıuıbilmıyordu. Kafası iyicckarısmıskahramaıı. "Tam yirmi dört yıl beklcdik (,'avusesku'nuiKJlmesini.sinıdibize'o/amanlar dahaiyıydi',diyorlar"diyeyakınıyordu. Dcv rim ertesi karamboldc başını su üzerindc tutmaya çalışan toplumu hieivleyen "Kt:n Koca Yatağı"nı yüksck 'makam'larda yolsuzluklarıirdclcyen"SalyangozScnatörü" i/liyor. Kudretini kimscnin sorgulayamadıgıkendinibcğcnmisbudalabirscnatör, hiçbir i^c yaramayan bir değirmcnin açılıştörcni içinkusuçmazkervangeçmczbırköyegeliyorvcyabancıtelevizyonckibineyaranmakanıacıylafakirveaçlıalkısalyangoz toplanıa\a kırlara salıyor. Kalabalığınarasında konıünist rcjımın asağılayıcı deneyinılermdcn arda kalmıştüm tiplcıi kolaylıkla scçobılırMiıizdalkavuk usaklar, çıkarcılar, birıkidıkbaslı vehepkötüdavranılana/ınlıklar. I lopsi debu yeni öliim kalım savaşınınauın.ulüjmüsler. > sini'masınılan bir «/îj. "Tasarlannıı$ Kıyım",yiinetmen (ioraıı Stojanovk: P+ öyküsünü vcrcn bu film 1993 yılınclu ycrlc bir olu.^ıınclan a/ öncc Vukovar'da v'Ckilmi^ti. Buyıl Sclanik l'ilm Fesfivali'ndc \vlcdigimi/,"karanlık Yolculuk"ta( 1995) ise yönctıııcn DavorZıııcgac,deği^ik ncdcnlcrİcZajjıvb'denkaçanyciK.'lcriöykülciTii'}. Son yıllarda adını çok dııyııran birdığcr film ısc Makcdoııyalı Mılcho Manchcvski'nin ingıltcıcvclıaıı.sa ılcgcrçcklcijtırdıği "Yağmurdan Öncc" filmi. Bu filmi ilcyönetmcıı, karde.şiıı kaıdcşi vıırması iı;in ulacık birkıv ılcımın bılc yctcılı olduğıınu ba^anlibırövkü aıacıliüivlaanlatıVDi". Bo^nakNcnadDısdarcvic"AccmilikÇağf'adlı nimini gazctccilerin Bosna'dan bcklediklcri nimlcrebirkarşısavolarakgörüyor. Ikinci DünyaSavaşrnıncsjiğindcbüyümc acıları çckcn gençleri anlatan film sava!jinyokcttiğisevgiü/erindcodaklanmı.'}.(,'ckimc 1991 clc baı>layan yönclmcn sava.> ba^layıncafilmi Paris'eta^ıyorvcoradamcslck arkadasjlarınındayanı^ımlarıylatamamlıyor. Üçyıl sonra Bosna'yadönen Dıstarcv ıc, bir bclgcsel yapınak üzcrc"Accnıılik Çağı"nda oyııayan gençleri arıyor. () /amanlar 1215 yaşlanarasıınlacılanciK'iıklaKİaıı bııı olıııuş. diğerikayıp.diğerlcrisiğınmacıkamplarında. "Bu çocuklarm alınyazısı, Bosna'daki biitiin çocukların bajjina gelenlerin birözetidir"diyoryönctnıen."Savaşıncnbüyükkurbanıonlar" Bağımsız sesler Bulgaı sıııcmasının konüjiı Balkan ülkclelindekı bcn/crdevrclcri her/aınaıı i/lenıeyen ınişvecıkı^laıladolıııı/unbırtarihi var. 1950'lcrsonuvc l96()'larba^ında"Bu/lann (,'ö/ülmesi"nebiitiinüylekatılaiHİlkede, Yu»osl.ıv Sıncmasıııın uörkemlı bir 'vcııi dal