Katalog

( HMIIURİYI I DKR(, nayabilıılenyeleı kı buıııı bellı bıı bicemlı yapsınlar,"diyen F'o, oyunu sahneyekoyan ların bir böliıtıuinün nıetınlen süprüntiıymü gibi kııllanmalarından yakınıyor. Oyunlaı ı m 1 ideolojık amaçlarııulan soyullanaral 1 yansılılnıaları durunuında bırbo^lıık okıştıı ğuna, bu bo^luğım da dii/eysız bir biçınıdı doldurulmaya valı>ıldığınaparmakbasıyoı "Tiyatroyunıeslekedınenler," riyatronedeı Yapılır? Bir oyun ne ıcın sahneye konıır? Ve rilmekıstenenıletı nedır'.'"gibisorularaya nıtgetirmeyeçalı^ırlar,"dıyor. Emekçilerin yanında Türkiye'de de sayısız oyunu sahnelenen Dario Fo, hep emekçilerden yana olmayı başardı. "Yaşamım balıkçılar, cam eşya ve şişe yapımında çalışanlar ve kaçakçılarla iç içe geçti. Anlattıkları öyküler, devletin ve orta sınıfın ikiyüzlülüğü üzerine kurulmuştu" diyor. n ışanda ısı sıfırın altında vc suluscpkenkaryağıyor. Dario Foyürüyüşc ç<kmak istiyor. Siyasal güldürü türünün ustası kalpkrizi geçireli tam bn yılolmuij. Amageçenyılyapacağıdünya turunu iptal etmcsine neden olan görmebozukluğu vebellekyitimininbclirtilerinehemen hcmen hiç rastlanmıyor. Fo oldukça dinç, gö/leri ıs;ıl ışıl ve yetmii>indc biri için son derece çekiei görünüyorkcndısi dc bununfarkında. VVestmınister Üniversitesi'nin fahri doktorlukunvanmıalmaküzerelngiltere'debulunan Fo, ülkcsi Italya'ya dönmedcn önce tümdünyayıgörmekiçincanatıyor. Kimbilir, belki dc sultıscpkcn yagan kar salt onun içındinecek. Zira Fo insandahcristediğini eldectmeyealış.ıkbırı i/lenınıini bırakıyor. Oyunları cn çok sahnelenen günümüzyazarlarından birı nıteliğini taş.ıyan Fo, çevirmcn ve y önetınen I eri n k i m i zaman bu y apı t ları gerektigı gibı yansıtamadıklanndan yakınıyor. Gerçekten de, Fo'nun oyunları genclliklc hcrkesi kahkahaya boğan güldürüler olarak ele alınmıs;. Soruşturma sırasında M ilano'dak i birkarakolun penceresinden "kazara"aşağıyayuvarlananbirdcıniryolui^çisinin öyküsünü anlatan "Bir Anarşistin KazaraÖlümü"adlı oyunu Ingiltere'deilkkez 1979 yılında sahneye konulduğundayoğun bir ilgi görmüştü. Oyunun sahnelendiği tarihten çok kısa bir süre önce ülkcde benzer birolayyaşanmıştı.Nevarki.başkaycrlerde dc sahnelenen oyun bu sürec içinde siyasal kimliğini yitirdi. Bir sürc sonra, oyuncular dahil, çok kişj oyundan "Çözümlemcnin RastlantısalÖlümü" olarak söz etmeye başladı. Benzerbiçinıde,"Borazanlarvc Ahududular"da,kaçırılaraköldürülen AldoMoro'yayapılangöndermelcrekanjin.aynıyazgıyı paylaşmaktan kurtulamadı. "Insanlarmctınlcrimle ısledikleri gibi oy Birdeıniryolu ı^eısının oğlu olarak dünya ya gelen ve çoeukluğu Milano'nun 50 kır dısjndakı birkasabada geçcn l o kültürel acı daıı hep cmckçılcrin yanında oldu. "Ya^a nıım balıkçılar, canıeijya vciji^eyapımınd çalış.anlarvckaçakçılarla iç içegcçtı. Anlal tıkları öyküler, devletin ve orta Mnıfııı iki yü/lülügü,eğitmen,avukat vepolitikacıla rınyalancılıkları üzerine kurulnuı^tu." Resinı ve nııınaılık eğilimı gördü. Tür çarpıklıklaraba^kalılırarak sahneye atıld Ikincı ısyanıbıındantam 20yıl sonrapatla verdı. Mesleğinıbas,arıylayürüttüğükentti yatrosıınu e!>i Franca Renıe ile bırlikle ter cdcrck eınekçılere yönelik bir kooperati kurdu. Kısa bir süre sonra Fo ve Ranıe Konıünr Parti ile bir göriİ!} çatısması ıçıne gird "Oyunları ızleyenleı iıı kal°alanndakınıig(" rüsjleryeretti. Buki'jilerönderlennı sorgul.ı mayaba^layınea, butüroyunların gösterıl ıııesiöndcrlcrin iş.incgclmcdi"' |y7()yılınd "LaC'omune"adlı tiyatrotoplulugunukııı dıı. Stadyuın, keııl ıncydanları ve tabrıkalaı da gösterı ler y apan bu topl ııl uğun elde cttıg gclir grev fbnlarma aktarıldi. Ingıltere'd köktenci tıyatronun ün ılesıyasayı bırle^tıı mc yönünde gırişınılerine heniiz başladıg bırdönemde, Fobıranda I4bmkış.ıyculas.a kitlelereseslenerekçalı.şmalarınıniirünlcıi nitopluyordu. Bir yandan devletin vckiliscninFo'yaate püskürınesi ve tutuklanarak hapsedilnıes öte yandan da, orta sınıftiyatroı/leyıeıleıı nin gö/desı durumuna gelnıesı, lıenı gan bırkarsjillıkolu^turıııaklalıcnıdeba'jansıı ıviden iyiyepekıs,tırmekteydi. Fo, kentsoylularayaltaklanınaklasuçlar dı.aına hersınıftan milyonlarea llalyan'ı gö/ündeöncelıklehalksanatçısı.C), sanay ci gibı gelırsağlayan köktenci bırtiyatroyi /an olarak, esıne a/ rastlanan bıri. lngılı/bırelC}tıınıenıngö/lemlediğigib Fo, ınal nıülk sahıbi olmanın bırtürhırsızlı sayıldığı yönündekıeskıgörü<>ünüartıkb yana atmi!).Nevarkı, bir avuçsö/desosyü İistınCo'yakarşıduvduğugüvensi/lığinsi^ ondan soğutmaması gerek Sağlık sorıınları dı;>ında. Fo'nun hı/ını y s tirdiğinısöylemekdeolanaksı/ Ba^kaulu lar onun kendi toplumu üzerındekı etkısıı ycniyenı kavramayaba^ladılar. Foyenılıkı tiyatroekiplei"inınçali)>malarınakatkıdabı lunnıuş bir ısım. Onun etkısı yenı kuş.akları orlaya çıkmasıy la, kuşkusuz, daha da güçlt necek. Bu konudayazar, tiyatroda yeni olı i>um ların bulunması yönünde yoğun bir 1 1 olduğuna inanıyor. ller şey iyi güzel am; Fo'nun düzenialtüstetmeklesuçlanıpdah sonra Nobel ödülüne aday gösterilmesint kentsoylutiyatro ile köktenci tıyatroarasır da mekik dokumasına ne demeli'.' Fo'nun buna yanıtı çok sade: "Bir zaman larAvusturyalıbirçocukdoktoruvardı. 'Ba na bir çocuğunilkbeşyılınıanlatm. Zira or dan sonra yaijananlaryalnızca bir yinclenn lerdir,' diyordu. Oyun ya/arlarında da ayr şcygcçcrlidir. llkbeşoyundaheı>eysöyleı mi^tir. Dahasonrakioyunlardayalnızcaa) nı şeyleri farklı bıçimlerdedilegetirıpduruı The Guardian 'dan çevireı RİTAVRGA, Dario hb nıııı "Açık Evlılik "adlı oyunu I lanbul 'da Çisenti Tiyatrognthu tarafında sahnclcnivor.