Katalog

22 ARAL.IK SAYI 561 5 yordu; Miller'egöre.yönetmenonutıpkıbirHollandaresmigibısahnelemişti. Bir yıl içinde "Cadı Kazanı" ilk kez Brükscl'dc sahneye kondu. Ama devlet Miller'in pasaportunu yenilemediğinden.yazarorayagidemedi. Yaklaşıkiki yıl sonra oyun yinc New York'ta, ancak Broadvvaydışında, bu kez Miller'in yazdığı gibi, tüm dchşctin gözler önüne serildiği"ateşli"birbiçimdesahnelendi ve büyük birbaşarı kazandı. "Cadı Kazam"nın ilk sahneye konmasından üç yıl sonra, Miller soruşlurma heyeti tarafındançağrıldı.Osıradailkeşininboşanma davasıaçmasınıbekleyen Miller'in,yıllaröncetanıştığı Marilyn Monrocilcevlencccği hcmen hemen herkestarafından biliniyordıı. Heyetamacının, Broadvvay tiyatrosuna "komünist ctkilerinsızıp sızmadığını" araştımıak olduğunu belirtiyor, ama heyet başkanı, Monroe'nun kcndisiyleelsıkışırkenbirresimçektirmesi durumunda, Miller'in ifade vcrmcsincgcrekkalmayacağınıdilegetiriyordu. Miller'egöre, Monroedeheyetekarşıydı. Çoğu oyuncu gibi, oda Hollyvvood'un korkunç bir baskı altında olduğuna, ama bunu giderecek hiçbirşeyin yapılmadığına inanıyordu. O dönemde Hollyvvood farklı kutuplara ayrılmış, Ciary Cooper ve Ronald Regan gibi yıldızlarkomünizmekarşısavaşımdadevlctle elele vermişlerdi. Monroe başkanı n önerisine hiç kulak asmadı. Politik bir kişiliği yoktu, ama daha önccsansür heyeti ilekıyasıyaboğuşmuştu. Miller'indavasından vazgeçmemesinden yanaydı. Öneriyi geri çevirince, heyet başkanı Miller'eüstdüzeybircasusmuşgibidavrandı. Millerherantutuklanabileceğinin bilincindeydi.Heyetekomünistlerindört beştoplantısınakatıldığını itirafetti. Kendisindcn tanıdığı başka komünistlcrin adlarını vermesi istendiğinde buna karşı çıkınca bir ay hapis ve 500 dolar para cezasına çarptınldı. Miller'in kişiliğinde toplumsal yönünün ağır basmasının ardında onun güçlü özgüven duygusu yatıyordu. Bu duygu onu, eleştirmenlcrin sürekli değişen tutumlarına karşı yıllarea ayakta tuttu. Miller'in gerek sanat gcrck özel yaşamındaki bu özgüveni kimilerine ukalalıkmış gibi gelebilir, ama yazar kendi kışiliğindeki aykırı özellikleri açık yüreklilıkledilegetircrckbunudengelcdi. 1965 yılında, insan hakları ve düşünceözgürlüğüne odaklanmış olan Uluslararası PHN YazarlarDerneği'ninbaşkanlığınaseçılcn Miller, bugörevi ancak "yaşamkurtarabileceği" söylendiğinde kabul ettı. (ierçekten de, Biat'ra iç savaşı sırasında tutuklanan, 1986Nobel EdebiyatÖdülü'nünsahibi Nijeryalı yazarVVoleSoyinkayaşamını Miller'eborçlu olduğunu herfırsattadilcgetirdi. Dört yıllık başkanlık döncminden sonra yardıma gereksinimi olan yazarlara destek olmak amaeıyla devlet yetkililerinedilekçeler yazan Miller, HaroldPinterilebirlikteTürkiye'ye geldi; Pinochctdönemindede, yazar \Villiam Styron ile Şili'ye gitti. Amerikalı yazarlar arasında kendisini bu konulara bu denliadamış bir başka yazararastlamak olanaksızdır. Miller'egöre, siyasal sistemlerinyazarları tutuklamaları ve onlara işkence etmeleri, "çarpıtılmış bir saygıgöstermebiçemi. Yazar halkınınözüdür, tinidir;amaç halkınözünüyoketmektir." Yazar olarak üretkcn olduğu dönemlerini düşünüp,ozamanlaraöykünen Miller, yinc dc ctkinliğindcn pek bir şey yilirmiş değil. Aradan yıllargeçmiş olmasına karşın, o haksızlığauğrayanlarınyardımınayinekoşuşturuyor. İnsan haklarının korunınası uğruna dünyayı dolaşması dadahil, siyasal eylemciliğininkimileri tarafındanbirözenti olarak nitelendirilmesi karşısında Miller, "Bunun bir başka seçeneğihaksızlıklarkarşısındasusup oturmaktır. Haksızlıkların gidcrilmcsi yolundaki köktenci girişimlere karşı çıkıldığı birçağda yaşıyoruz. Günümüzde yaşanan tutuculukbueğilimiyüccltiyor. Deneyimlerim karşı çıkışların çok sayıda insanın yaşamını kurtardığmı gösterdi. Buna bir özenti diyebilir misiniz?" yanıtını veriyor. Bu da Miller'in yaşam felsefesini açıkçaortaya koyuyor:Sanattaolsun, siyasal yaşamdaolsun toplumiçinbirşeyleryapmak. "Cadı Kazanı" şimdibile Miller'in en çok sahnelenenoyunu.Oyununbiryerlerdeoynanmadığı tek bir gün bile geçmiyor. Miller'e göre, "Cadı Kazanf'nın bir ülkede yoğun ilgi görmesi o ülkenin siyasal durumu ile ilgili bir gösterge; oyun o ülkede, ya yaklaşmakta olan bir diktayı haber vermek, ya da böylesi bir dönemin ardından yaşananları anımsatmak için sahneye konuyor. Miller oyun yazarlığmıhernekadar"gcnç işi" olarak tanımlasa da, "Broken (Jlass" oyunu geçen yıl Ingiltere'de Olivier Ödülü'nehakkazandı. S>imdi isesonoyunu üzerindeçalışan Miller,bunungüldürütüründe bir oyunu olduğunu dilegetiriyorvc, "İnsan ömrü geriye bakıp da onca yaşananlara gülüpgeçebileceğimizdcnli uzun,"diyeekliyor< Derleyen: RİTA URGAN kentdevlettensoyutlanmış,ayrıbirparçaolarakdüşünüîmcsi olanaksizdı. Egc kıyılarındaki oküçüeük .siyasal birliği bir düşünün.Öylesincpamuk ipliğinebağlıydılarki,birkuşatma,bırsalgınhastalık,yadakötüyönetiınnedeniyleanında silinip yok cdiliTicIcri iştenbiledeğildi. lşte bu yüzden de, o döncmin oyunları, insanları yok olmaktan kurtaracak siyasal ilctilcriaktarmayaçalı^maktaydı." Yahudl anne babadan... Miller 1915 yılında, Yalıudi bir anne vc babanın çocıığu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunun Yahudi düşmanlığının kol gc/diği birdöncmde geçmcsi ve başkalarından soyutlanarak yetişmesi onun siyasal yönünc biçim verdi. Ekonomik kri/gelip çatınca, I4yaşındaki Miller, f'abrikasinıkapatıpsatıcılıkyapmakzorunda kalatı babasına destek olmak için çalışmaya başladı. Sabalıları güneşdoğmadan evden çıkıyor vc cvlerc ekmck dağıtıyordu. 30'lu yıllarda yaşanan bu bunalım döncmindc herkesin tek umudıı devlettı. Yaşlıların açlıktan ölmcmclcri için Sosyal (iüvenlik önlcmlcri alındı. Erginliğeadım attığında Miller, Aınerika'nın, kcndi dey itniylc, "kızlığının bozulmasf'na tanık oldu. McCarthy'nin önderliğindebaşlatılan komünist karşıtı isteri ülkeyi kasıp kavurdu. Amerikan karşıtı okumaalışkanlıkları vecinsel tutumlanndan ötürü peşlerine düşülen solcuların sorguyav'ekilnıelerini, Miller ve kimi başka yazarlaryazı vedilekçelerle kınadı. Ama ülkede büyük bir çoğunluk Kızılların Amerika'yıyoketmeyeçalıştıklarınıdüşünüyordu. I954yılınagclindiğinde, ülkeninyüzdc 73'übirdostya da komşusunu komünist olduğu kuşku Daniel DayLetvis bu kez Cadı Kazanı 'ında... suylaclevermişti. Miller, "SatıcınınÖlümü" tarihçi olmayı aklına koyan Miller, Salem adlıoyunuyla l949PulitzerÖdülü'nüalarak mahkemesinegidipduruşmadosyalarınıanuluslararası bir üne kavuşmasma karşın, cak36yaşındaikeninceleyebildi. BirhaftaoyununyasaklanmasıylaMcCarthy'cigirilık bir incelemeden sonra Salem 'dcn dönerşiminilkdarbesiniyemişti. Perişandurumken,arabasınınradyosundandostuEliaKadakisatıcınınkapitalistsistemeinanmasına zan'ın birçok kişinin adını verdiği haberini karşın intiharetıncsiyletümdeğerlerialtüst duydu. Daha sonra başka tanıdıklarının da ettiği öne sürülen oyun lanetlendi. öte yanaynı şeyi yaptığma tanık oldu. Miller'ı en dan, radikal sol kesimde Miller'i, Marksist çok öfkelendiren, kara listenin başlarında yer siyasal görüşü iyi savunamadığı yönünde alan dostlarımn tcslim olmalarından çok, suçluyordu. Miller, komünizm karşıtı soruş devlctin, hiçbir suçu olmayan bu kişilcri dizc turmalarıbüyücülükle ilgili davalarlakıyasgetirmesiydi. lamakla başına bin türlü dert açacağını çok "Cadı Kazanı" ilk kez 1953 yılında Broadiyi biliyordu. Ama bir,sanatçı olarak, bunun way 'de sahneye konduğunda izleyici üzerinsavaşımını vermenintek yolu bir oyun yazdcbuzgibibıretkibıraktı.Tonyödülünükamaktı. zanmasına karşın, oyun daha sonraki günlerde izleyiei bulmakta güçlük çekti. Sorun Büyücülüklc ilgili soruşturmalardan ilk oyununsalt siyasal izleğindenkaynaklanmıkez öğrenciyken haberdar olan ve o zaman Arthur Miller beyaz perdenin efsanesi Marylin Monroe ile evlenmişti. Yahudi asıllı Amerikalı yazar, ifade özgürlüğünü kullanamayanlara hep destek oldu.